________________
તેમને સાધુજીવન કદીય પ્રાપ્ત થઈ શકતું નથી.
(૪) સંજવલન કષાયઃ સ = ઈષત્ , થોડું. જ્વલન = બાળનાર. ચારિત્રને જે શેડું - થોડું બાળવાનું કામ કરે તે કષાયો સંજ્વલન કષાય કહેવાય.
આ કષાયો પૂર્વે જણાવેલા ત્રણ પ્રકારના કષાયો કરતાં મંદ હોય છે. તેઓ મ્યગ્દર્શનને જ આવવા દે છે, એમ નહિ સમ્યગ ચારિત્રને પણ આવવા દે છે. સાધુજીવનસ્વીકારવામાં આ કષાયો જરાય અંતરાયભૂત બનતા નથી. પરંતુ વિશુદ્ધતર વારિત્ર જીવન જીવવામાં તેઓ બાધક બને છે.
ઉપસર્ગો, પરિષદો આવે ત્યારે આ કષાયો ક્યારેક પોતાનો ભાગ ભજવી તાં જણાય છે. ક્યારેક શિષ્યો પર ક્રોધ કરાવે છે તો ક્યારેક પડકાઈ ગયેલું છોડતાં બટકાવે છે.
આ કષાયો વધુમાં વધુ પંદર દિવસ સુધી ટકી શકે છે. ૯મા- ૧૦મા ગુણસ્થાનક સુધીના આત્મિક વિકાસને પામેલાં સાધુ - સાધ્વીજીને પણ આ કષાયોનો ઉદય હોઈ :કે છે. છતાં પણ કેવળજ્ઞાની ભગવંતની દૃષ્ટિએ તેઓ સાચા સાધુ જ ગણાય છે. માત્ર સંજવલન કષાય કરવા માત્રથી તેઓ સાધુ તરીકે મટી જતા નથી.
વર્તમાનકાળે તો કોઈ પણ આત્મા વિશિષ્ટ કોટીની સાધના કરે તો વધુમાં વધુ સાતમા ગુણસ્થાનક સુધીનો જ આત્મિક વિકાસ આ ભરતક્ષેત્રમાં સાધી શકે છે, તેથી વધારે નહિ. આસાતમા ગુણસ્થાનક સુધી રહેલાં તમામ આત્માઓને સંજવલન કષાયોનો ઉદય હોય છે, તેમ શાસ્ત્રકારો જણાવે છે.
તેથી વર્તમાનકાળે કો'ક સાધુમાં ક્રોધ તો કો'કમાં અહંકાર, કોકમાં માયા તો 'કમાં લોભ દેખાઈ જાય તો તેટલા માત્રથી તેમની નિંદા કે ટીકા કરવી નહિ. તેમના રત્યે અરુચિભાવ કે તિરસ્કાર કરવો નહિ. કારણ કે સંજવલન કષાયોનો ઉદય તેમને સાહજિક છે.
તેઓ ઉદયમાં આવતાં તે કષાયોને નિષ્ફળ બનાવવાનો વારંવાર પ્રયત્ન કરતાં હોય છે. થઈ જતાં કષાયોનું ગીતાર્થ ગુરુભગવંતો પાસે પ્રાયશ્ચિત્ત કરતાં હોય છે. અને
રીતે પોતાની સાધનાને આગળ ધપાવવાનો પ્રયત્ન કરતાં હોય છે. પ્રશ્ચાત્તાપના બળે તેઓ કષાયો કરીને પણ કદાચ તરી જશે પણ તેમની નિંદા - ટીકા કરનારાઓની તો બવા સિવાયની બીજી કઈ પરિસ્થિતિ નિર્માણ થઈ શકે?
હકીકતમાં રોજ ને રોજ સવાર - સાંજ પ્રતિક્રમણ કરવા દ્વારા ઉદયમાં આવેલા ષાયોને ખમાવી દેવાના છે. શાંત પાડી દેવાના છે. પણ જો ક્ષમા માંગવાનું ચુકાઈ ગયું તો શાસ્ત્રકારો જણાવે છે, કે દર પંદર દિવસે પકિખ પ્રતિક્રમણ કરવા પૂર્વ તો તું બધાને ખમાવી જ લે. જેથી તારા કષાયો સંજવલન કક્ષાના જ રહે. પણ તેથી વધુ તીવ્ર ## #######૫૬ B ye કર્મનું કમ્યુટર ભાગ- 2
