________________
છે કે આપણને પાણી નીચાણ તરફ વહેતું દેખાય છે. મોટર દ્વારા ઉપર ટાંકીમાં પહોંચાડાતું દેખાય છે. તેથી એમ લાગે છે કે પાણી ગતિ તો કરે જ છે ને? પણ અહીં પોતાની ઈચ્છાથી સ્વયં ગતિ કરવાની વાત છે. પણ બીજાની સહાયથી કે પરાણે કરવી પડતી ગતિ કરવાની વાત નથી. પાણી વગેરે જે કોઇ સ્થાવર જીવોમાં આપણને ગતિ દેખાય છે તે મોટર વગેરેના કારણે છે. વળી તેમની તેવી ગતિ કરવાની ઈચ્છા નથી. ગમે તેટલો તાપ પડે કે ઠંડી પડે તો પણ તેનાથી પીડાયેલા જીવો ગતિ કરીને અન્ય સ્થાને નાશી શકતા નથી. ત્રસનામકર્મના ઉદયે ત્રસજીવો પોતાની ઇચ્છા પ્રમાણે ગતિ કરવાની શક્તિ પામે છે તો સ્થાવર નામકર્મના ઉદયે જીવો ગતિ કરવા માટે અસમર્થ બને છે.
ત્રસનામકર્મના ઉદયે ત્રસ જીવોને ભલે ગતિ કરવાની શક્તિ મળે, તેના કારણે તેઓ ચાલીને બીજે જાય પણ તેમના ચાલવાના રંગ-ઢંગ અને રીતભાતમાં કારણ કોણ?
કોઈ માણસની ચાલ આપણને સારી લાગે છે. તે માટે ગજગામિની કે હંસગતિ જેવા શબ્દોના પ્રયોગો કરીએ છીએ. હાથીની મલપતિ ચાલ કોને નથી ગમતી? જ્યારે કેટલાકની ચાલ આપણને ગમતી નથી. કાગડાની ચાલ કોને ગમે?
ચાલનારા જીવો ચાલે તો છે જ... પણ કોઈનું ચાલવું ગમે છે, કોઈનું ચાલવું ગમતું નથી તેનું કારણ તે તે જીવોનું તેવા પ્રકારનું આ વિહાયોગતિ નામકર્મ છે. તેના બે પ્રકાર છે. (A) શુભ વિહાયોગતિ અને (B) અશુભ વિહાયોગતિ નામકર્મ.
જે જીવોના ચાલવાના રંગ-ઢંગ ને રીતભાત દુનિયાના લોકોને ગમે, જોવાનું મન થાય, પ્રશંસા કરવાનું મન થાય તેવા સુંદર હોય તે જીવોને શુભવિહાયોગતિ નામકર્મનો ઉદય સમજવો. હંસ, હાથી વગેરેની સુંદર ચાલ પાછળ આ કર્મનો ઉદય કારણ છે. જ્યારે કેટલાક જીવોના ચાલવાના રંગઢંગ ગમતા નથી. જોતાં ત્રાસ થાય છે. પણ તેમાં તે જીવોનો શો વાંક? આ અશુભવિહાયોગતિ નામકર્મના ઉદયના કારણે તેમને તેવી ચાલ મળી છે. ઊંટ કે કાગડાની ચાલ જેવી ગમતી નથી કેમ કે તેમને અશુભવિહાયોગતિ નામકર્મનો ઉદય હોવાથી વિચિત્ર ચાલ મળી છે.
નામકર્મના પેટભેદોનું પુનરાવર્તન (૧) ગતિ નામકર્મ : ૪ | (૮) સંસ્થાન નામકર્મ : ૬ | (૨) જતિ નામકર્મ : ૫ ? (૯) વર્ણ નામકર્મ (૩) શરીર નામકર્મ : ૫ ! (૧૦) ગંધ નામકર્મ (૪) અંગોપાંગ નામકર્મ : ૩ (૧૧) રસ નામકર્મ (૫) સંઘાતન નામકર્મ : ૫ (૧૨) સ્પર્શ નામકર્મ : ૮ (૬) બંધન નામકર્મ : ૧૫ (૧૩) વિહાયોગતિ નામકર્મ : ૨ (૭) સંઘયણ નામકર્મ : ૬
કુલ : ૭૧ આ જ છે ૪૨ કર્મનું કપ્યુટર ભાગ-૩ માં
