________________
ત્યાંથી વળાંક લઇને સમશ્રેણીએ વાયવ્યખૂણા તરફ ગતિ કરીને ઉત્પત્તિ પ્રદેશે પહોંચે છે. આ બંને વળાંક સ્થળે આનુપૂર્વી નામકર્મ ઉદયમાં આવીને તે જીવની ગતિને તેવા વળાંક આપવાનું કાર્ય કરે છે.
ત્રણ સમયની આ દ્વિવક્રાગતિમાં જીવને પહેલાં સમયે પૂર્વભવનો તથા છેલ્લા સમયે નવા ભવનો આહાર હોય છે. પણ વચલા સમયે જીવ આહાર લેતો ન હોવાથી તે બીજા સમયે જીવ અગ્રાહારી હોય છે.
ત્રસ જીવોને એક-બે કે ત્રણ સમયની જ ગતિ હોય છે. તેમણે એક ગતિમાંથી બીજી ગતિમાં જતાં તેથી વધારે સમયો લાગતાંનથી, કારણ કે ત્રસ જીવો માત્ર ત્રસનાડીમાં જ હોય છે. ત્રસનાડીની બહાર ક્યાંય હોતા નથી.
ચૌદ રાજલોકનું ચિત્ર તો જોયું છે ને ? તેમાં મધ્યમાં તિર્હોલોક એક રાજલોક જેટલો પહોળો છે. તે એક રાજલોક પહોળાઇ જેટલો વિસ્તાર ઠેઠ ઉપર સિદ્ધશીલાથી નીચે સાતમી નરક સુધીનો લઇએ તો તે ત્રસનાડી કહેવાય. તેમાં જ ત્રસજીવો હોય. જ્યારે સ્થાવર જીવો તો આ ત્રસનાડીમાં પણ હોય અને ત્રસનાડીની બહાર પણ હોય. ચૌદે રાજલોકમાં કોઇ સ્થાન એવું નથી કે જ્યાં સ્થાવર જીવો ન હોય.
ત્રસજીવોને ત્રસનાડીમાં ઉપજવાનું હોવાથી તેમની ગતિ માત્ર ૧, ૨ કે ૩ સમયની હોય પણ તેથી વધારે સમયની ન હોય.
સ્થાવર જીવો તો ચૌદ રાજલોકમાં ગમે તે સ્થળેથી બીજા ગમે તે સ્થળે ઉત્પન્ન થઈ શકે છે. તેથી તેમની ગતિ ચાર કે પાંચ સમયની પણ થઈ શકે છે; કારણકે તે માટે તેમણે ક્યારેક ત્રણ કે ચાર જગ્યાએ પણ વળાંક લેવા પડે છે. તે આ પ્રમાણે છે.
ત્રિવક્રાગતિ :- જ્યારે કોઈ સ્થાવર જીવ અધોલોકમાં ત્રસનાડીની બહાર કોઈ દિશાના સ્થાનથી મૃત્યુ પામીને, ત્રસનાડીની બીજી બાજુ, ઉપરના ભાગમાં કોઈપણ ખૂણામાં ઉત્પન્ન થવાનો હોય ત્યારે તે જીવ આ ચાર સમયની ત્રિવક્રાગતિ કરે છે.
આ ગતિમાં જીવ પ્રથમ સમયે ત્રસનાડીની બહારની દિશામાંથી સીધી ગતિએ ત્રસનાડીમાં પ્રવેશ કરે છે. પછી તે વળાંક લઇને ત્રસનાડીમાં જ નીચે જાય છે. પછી બીજો વળાંક લઇને તે ત્રસનાડીમાંથી બહાર નીકળે છે. બહારના ભાગમાં પહોંચલો તે જીવ ત્રીજો વળાંક લઇને દિશામાંથી ખૂણા તરફ સમશ્રેણીએ ગતિ કરીને ઇચ્છિત સ્થાને પહોંચી જાય છે. આ ગતિમાં તેને ત્રણે વળાંકસ્થળે આનુપૂર્વી નામકર્મ ઉદયમાં આવીને વળાંક આપવાનું કાર્ય કરે છે.
આ ચાર સમયની ત્રિવક્રાતિમાં પહેલા-છેલ્લા સમયે જીવ આહારી હોય છે. વચ્ચેના બે સમયમાં તે અણ્ણાહારી હોય છે.
કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૩
૪૭
