________________
(૧૧) છે કમોંના ખેલ નિરાળા
બધા જીવોનું શરીર એક સરખું હોતું નથી. કોઈને શરીર મોટું મળે છે તો કોઈને શરીર નાનું મળે છે. કેટલાક જીવોને પોતપોતાનું સેપરેટ શરીર મળે છે તો કેટલાક જીવોને બધા વચ્ચે કોમન એક જ શરીર મળે છે. કેટલાક જીવોને પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે આવ-જા કરી શકાય તેવું શરીર મળે છે તો કેટલાક જીવોને પોતાની ગમે તેટલી ઈચ્છા થાય તો પણ હાલી - ચાલી ન શકે તેવું સ્થિર શરીર મળે છે. આ બધું થવા પાછળ પણ કેટલાક નામકર્મો કારણ છે.
(૧) ત્રસનામકર્મઃ - આપણે સૌ જાણીએ છીએ કે સર્વ કર્મોથી મુક્ત બનેલો આત્મા સિદ્ધશીલામાં (મોક્ષમાં) પહોંચે છે. કાયમ માટે ત્યાં સ્થિર રહે છે. તે જરા ય ગતિ કરતો નથી. જ્યારે આ સંસારમાં રહેલા જીવો એક સ્થાનથી બીજા સ્થાને જવા આવવાની ક્રિયા કરતા દેખાય છે, તેથી સવાલ એ પેદા થાય કે જવા-આવવાની ક્રિયા કરવાની શક્તિ આત્મામાં છે કે કોઈ કમમાં છે?
જો આત્મામાં ગમનાગમન કરવાની શક્તિ હોય તો મોક્ષમાં પહોંચેલો આત્મા ત્યાં ગમનાગમન કેમ કરતો નથી? જો તે શક્તિ કર્મોમાં હોય તો સર્વ કર્મથી રહિત બનેલો આત્મા મનુષ્યલોકમાંથી ઉપર સિદ્ધશીલા જવાની ગતિ કેવી રીતે કરે છે?
હકીકતમાં તો આત્મામાં અનંતશક્તિ છે. સદા ઉપરની દિશામાં સીધી ગતિએ ગમન કરવાનો તેનો સ્વભાવ છે. પોતાના તે સ્વભાવને કારણે કર્મ રહિત આત્મા ઉપર સીધી લીટીમાં ગતિ કરીને સિદ્ધશીલામાં પહોંચે છે. ત્યારપછી ગતિ કરવામાં સહાયક ધર્માસ્તિકાય ન હોવાથી આગળ ગતિ કરતો નથી.
પરંતુ ઉપર સીધી ગતિ કરવાનો સ્વભાવવાળા આત્માને ઉપર-નીચે કે ચારે દિશામાં ગતિ કરાવવાનું કાર્ય ત્રસનામ કર્મ કરે છે. વળી ચારે દિશામાં કે ઉપર-નીચે કરાતી ગતિનું નિયંત્રણ કરવાનું કાર્ય પણ આ કર્મનું છે. સંસારી જીવો પોતાને ઈચ્છા મુજબ ચાલવાની ક્ષમતા આ કર્મના પ્રભાવે મેળવે છે.
સંસારમાં રહેલા તમામ જીવો કાંઈ પોતાની ઈચ્છા મુજબ ગતિ કરી શકતા નથી. બેઈન્દ્રિય, ઈન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય જીવો જ પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે ગમનાગમન (ગતિ) કરી શકે છે, પણ જે એકેન્દ્રિય જીવો છે, તેઓ પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે ગમનાગમન કરી શકતા નથી. બેઈન્દ્રિયથી પંચેન્દ્રિય સુધીના જીવોને ત્રસનામકર્મનો ઉદય હોય છે તેથી તેમનામાં
છે ૭૨ કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૩ માં
