________________
નથી. પોતાના દુર્ભગ નામકર્મને નજરમાં લાવીને સમતા કેળવવાની છે. રાગ – દ્વેષ ન થઈ જાય તે માટે સાવધ રહેવાનું છે. નહિ તો રાગ – દ્વેષ કરીને નવા ઢગલાબંધ ચીકણા કર્મો બંધાવા લાગશે.
પોતાના દુર્ભગ નામકર્મના ઉદયને નજરમાં નહિ લાવનાર વ્યક્તિ, જેની પાસેથી આદર – માન - સન્માનની અપેક્ષા રાખતી હશે અને જ્યારે તે નહિ મળે ત્યારે તેનું મન પેલી વ્યક્તિ માટે દ્વેષ - તિરસ્કારથી ઉભરાઈ જશે. ‘મેં આટલા સારા કાર્યો કર્યાં છતાં ય એણે ખુશ થઈને મને ધન્યવાદના બે મીઠા શબ્દો પણ કહ્યા નહિ અને પેલા ભાઈ આવ્યા... જીવનમાં તેણે સમ ખાવા જેટલું ય સારું કામ કર્યું નથી તો ય એને પ્રેમથી આવકાર આપ્યો, વાતો કરી, મારી તો સામે ય જોયું નહિ ! મેં એના કેટલા કામો કરી આપ્યા છે. પણ હવે બસ ! હું પણ એનું મોઢું નહિ જોઉં’ વગેરે...
ય
પણ જો તે વ્યક્તિ કર્મવિજ્ઞાનને સમજી હશે તો આવા ફાલતુ રાગ - દ્વેષથી અટકી જશે. એના વિચારો તો આ બધાની પાછળ કામ કરતાં કર્મને શોધવા માટેના હશે. મેં આવું દુર્ભાગ નામકર્મ કેવી રીતે બાંધ્યું હશે ? હવે હું જાણે કે અજાણે તેવી પ્રવૃત્તિ નહિ કરું કે જેથી નવું દુર્લીંગ નામકર્મ બંધાય.
માનવજીવનની સફળતા રાગ - દ્વેષથી બચીને જીવવામાં છે. તત્ત્વજ્ઞાન કે કવિજ્ઞાન જાણીને આ જ કાર્ય કરવાનું છે. સમ્યગ જ્ઞાનને જીવનમાં ઉતારવાથી જ રાગ – દ્વેષ કાબૂમાં આવી શકે છે.
સુભગ નામકર્મનો ઉદય જેને હશે તે વ્યક્તિ રસ્તા ઉપરથી પસાર થતો હશે તો ય બાજુની દુકાનવાળા તેને માનથી બોલાવશે, પ્રેમથી તેડાવશે. તેની હાજરીમાત્રથી આનંદિત બની જશે; પણ આ સુભગનામકર્મનો ઉદય પામેલો તત્ત્વજ્ઞાની આત્મા વિચારશે કે, ‘મેં તેનું કાંઈ નથી કર્યું છતાં ય તે મને આટલું બધું સન્માન આપે છે, તેમાં મારું સુભગનામકર્મ કારણ છે. પણ મારે સાવધ રહેવું જોઈએ. જ્યારે આ કર્મ પૂરું થશે ત્યારે આજે આદર આપનારા મને અપમાનિત કરવા લાગશે. આજે મીઠી વાતો કરનારા મોઢું સંતાડવા લાગશે. છડી પોકારનારા છરી લઈને સામે થશે. ત્યારે મારે આઘાત લાગવા દેવો ન હોય તો આજે મળતાં આ માન - સન્માનમાં છકી જવા જેવું નથી. વધુને વધુ નમ્ર બનવાની જરુર છે.’
જે માણસ કર્મના આવા સિદ્ધાન્તોને સમજ્યો હશે તેના જ ચિંતનની ક્ષિતિજો ઉપર આવો દીવડો પ્રગટી શકે. પણ જેણે કર્મના સિદ્ધાન્તો માત્ર વાંચ્યા કે જાણ્યા જ હશે, શબ્દોનો વેપારી કે પુસ્તકનો પંડિત બન્યો હશે, તે આવા સુંદર ચિંતનોના દીવડાઓ પ્રગટાવી નહિ શકે. તે આ કવિજ્ઞાનના પદાર્થો વડે જીવનમાં સમાધિ અને પ્રસન્નતા
૧૦૧
કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૩
