________________
જન્મ થયો ત્યારે પોતાનું નામ પોતે લખાવી શક્યા નથી, મા - બાપે લખાવ્યું છે. અને મરી જઈશું ત્યારે મરણના દાખલામાં પણ પોતાનું નામ પોતે લખાવી શકવાના નથી પણ વારસદારો લખાવશે, તે નામ પાછળ આટલો બધો અહંકાર શા માટે ? તેના કારણે કજીયા શા માટે ? પણ તત્ત્વજ્ઞાનને નહિ પામેલી વ્યક્તિ નામનાના મોહમાં તણાય છે. યશની અપેક્ષા રાખે છે. પણ અપયશ નામકર્મના કારણે જ્યારે યશ નથી મળતો, અપયશ મળે છે ત્યારે એ લોકો ધર્મના કાર્યો - સમાજના કાર્યો છોડી દે છે. અપયશ આપનારા પ્રત્યે અણગમો પેદા કરે છે. શત્રુતાની ગાંઠ બાંધે છે. વૈરની પરંપરા ચલાવે છે. આ ભવ – ભવોભવ બરબાદ કરે છે. ના આ તો જરા ય ઊંચત ન ગણાય.
હા ! અપયશના ભયથી માણસ જો ચોરી – દુરાચાર વગેરેથી દૂર રહે તો તે સારું છે. અરે ! યશ મેળવવાની દૃષ્ટિએ પણ જો માણસ દાન – પરોપકાર વગેરે સત્કાર્યો કરે છે, પુણ્યકર્મ કરે છે, તો સારી વાત છે. યશ મેળવવા મંદિર બાંધે, ધર્મશાળાઓ બંધાવે, પાઠશાળાઓ ખોલાવે તો સારું છે. તેથી સમાજને, સંઘને, દેશને ફાયદો થાય છે, પણ આ તો પ્રાયમરી કક્ષાના માનવની વાત થઈ.
પણ જ્યારે માનવ યોગ અને અધ્યાત્મના માર્ગે આગળ વધે ત્યારે તેને મન યશ – અપયશનું કોઈ જ મહત્ત્વ હોતું નથી, આધ્યાત્મિક વ્યક્તિએ યશ મેળવવા માટે ધર્મ કરવાનો નથી કે અપયશથી કદી ડરવાનું નથી. તેણે તો મસ્તીથી પોતાની આધ્યાત્મિક સાધનામાં જ લીન બનવાનું છે.
આધ્યાત્મિક – યોગી પુરુષની એક પણ પ્રવૃત્તિ એવી હોતી જ નથી કે જેનાથી તેને અપયશ મળે. છતાં ય પૂર્વભવમાં બંધાયેલા અપયશ નામકર્મના ઉદયે તેની ઉપર આક્ષેપ થાય તેવું બને. ખોટી બદનામીનો કાદવ ઉછળે. ચારે બાજુ તેની નિંદા થાય તેવું પણ બને. તેવા સમયે એ સત્ત્વશાળી પુરુષો અપયશથી જરા ય ડરતા નથી. તેમાં પણ તેઓ નિરાકુલ હોય છે. તેવી આપત્તિઓની વચ્ચે પણ તેઓ અડીખમ ઊભા રહે છે. સામાન્ય રીતે તો સજ્જનો, સંતો, સાધુપુરુષોને અપયશ નામકર્મનો ઉદય આવતો જ નથી. છતાં ય કોઈ નિકાચિતકર્મના ઉદયે એવી આપત્તિ આવે તો તેમાં તેઓ સમભાવથી રાગ – દ્વેષમાં ફસાયા વિના મસ્ત રહે છે. યશ, અપયશ, માન – સન્માનને તેઓ પોતાના મન ઉપર લેતાં જ નથી. કર્મોદયને તેઓ એક તમાસો માત્ર સમજે છે ! તેઓ સમજે છે કે, ‘‘યશ કે અપયશ; કોઈ કદી કાયમી રહેનાર નથી. બંને પરિવર્તનશીલ છે. કર્મને આધીન છે. મોટા નામ અને મોટી ઈજ્જતવાળો માણસ પણ અપયશની ઊંડી ખીણમાં ગબડી પડે છે તો બદનામીના ખાડામાં દટાયેલો માણસ પણ યશ – કીર્તિના શિખર ઉ૫૨ પહોંચી જાય છે. આ વાસ્તવિક્તાને સ્વીકારનાર તત્ત્વજ્ઞાની પુણ્યના ઉદયમાં કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૩
૧૧૨
