________________
બીજાની હલકાઈ રજૂ થાય. જેમ કે ‘તમારો છોકરો તો જુગાર ૨મે છે, મારો છોકરો તો કદી પાનાને પણ અડતો નથી !’‘મારો પતિ દારુને કદી અડે પણ નહિ ને પેલા ભાઈ તો રોજ શરાબની પાર્ટીમાં જાય છે !’ ‘‘મારા બાપુજી ડૉક્ટર છે, ભાઈ એન્જીનીયર છે, હું સી. એ. છું, મારી પત્ની વકીલ છે, મારો દીકરો એમ. બી. એ. કરવા પરદેશ ગયો છે. અમારો પરિવાર તો એકદમ સુશિક્ષિત અને પ્રગતિશીલ !' વગેરે. આવા વચનો પોતાની બડાશ સાથે બીજા પ્રત્યેના નિરસ્કારને જણાવે છે. આનાથી નીચગોત્રકર્મ બંધાવા લાગે છે.
આજના યુગમાં તો મિત્ર, બહેનપણી કે સ્વજન મળે એટલે સ્વપ્રશંસાની પીપૂડી વગાડવાની જાણે કે ફેશન પડી ગઈ છે. સ્વપ્રશંસાની સાથે બીજાની નિંદા થયા વિના પ્રાયઃ રહેતી નથી. આમાં અજ્ઞાનતા જ મોટો ભાગ ભજવતી હોય તેમ લાગે છે, તે અજ્ઞાનતાને દૂર કરવા તત્ત્વજ્ઞાનને સમજવાનો સમય કાઢવો જોઈએ.
પણ ક્યારેક કર્મના તત્ત્વજ્ઞાનને સમજનારા વિદ્વાન લોકો પણ સ્વપ્રશંસા અને પરનિન્દાની જાળમાં ફસાતા દેખાય ત્યારે નવાઈ નથી લાગતી પણ દુઃખ તો ચોક્કસ થાય છે. જે વિદ્વાનો પાસે જીવનસ્પર્શી જ્ઞાન ન હોય પણ માત્ર કોરું ગોખેલું શાસ્ત્રજ્ઞાન હોય તેઓ આવી જાળમાં જલ્દી ફસાય છે. ક્યારેક સાચો જ્ઞાની કર્મોના ઉદયે ફસાઈ જાય તે જુદી વાત, પણ શાસ્ત્ર જ્ઞાનનો અહંકાર કરીને ફસાય તે ઘણું દુઃખદ કહેવાય. વ્યક્તિગત રીતે આપણા પોતાના વિષયમાં તો આવું ન જ બનવું જોઈએ.
-
ભણવાના સાધન – સંયોગો હોવા છતાં ય જે ભણે નહિ. ભણાવનાર સમજાવનાર સદ્ગુરુનો યોગ હોવા છતાં ય જે પ્રમાદ કે આળસને વશ થઈને ભણતો નથી, તે નીચગોત્ર – કર્મ બાંધે છે. તે જ રીતે જેની પાસે ભણાવવાની શક્તિ છે, તે બેજવાબદાર રીતે વર્તીને, છતી શક્તિએ યોગ્ય વ્યક્તિને ભણાવે નહિ તો તેને પણ નીચગોત્રકર્મ બંધાય છે.
જે વ્યક્તિ પરમાત્મા પ્રત્યે શ્રદ્ધા ધરાવતો નથી, તેમની ભક્તિ કરતો નથી, પરમાત્મતત્ત્વમાં શંકા કરે છે, સિદ્ધભગવંતોનું ધ્યાન ધરતો નથી, મોક્ષને માનતો નથી, તે નીચગોત્રકર્મ બાંધે છે.
જેઓ સાધર્મિક સાથે દુર્વ્યવહાર કરે છે, અપમાનિત કરે છે, એમના પ્રત્યે દુર્ભાવ કરે છે, શક્તિ હોવા છતાં તેમની કાળજી લેતા નથી, તેમની મશ્કરીઓ કરે છે, તેઓ નીચગોત્રકર્મ બાંધે છે.
આ બધી વાતો જાણીને નીચગોત્રકર્મ ન બંધાતા ઉચ્ચ - ગોત્રકર્મ બંધાય તેવા પ્રયત્નો આદરવા જોઈએ.
કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૩
૧૧૮
