________________
એટલે કે દરેક ફળમાં એક એક જીવ હોય. દા. ત. લીમડો, જાંબુ, કેરી વગેરે.
કેટલાક વૃક્ષો એવા છે કે જેના ફળોમાં અનેક બીજો હોય છે. એટલે કે એકેક જીવવાના અનેક બીજો તેમાં હોય છે. દા. ત. દાડમ, ચીકુ, સીતાફળ વગેરે..
આ વૃક્ષોના મૂળોની અનેક પેટાશાખાઓ નીકળતી હોય છે. ઘણી ડાળીઓ હોય છે. તેથી તેમના મૂળમાં, થડમાં, ડાળીઓમાં, છાલમાં, પ્રવાલમાં વગેરેમાં અસંખ્ય અસંખ્ય પ્રત્યેક જીવો રહ્યા હોય છે.
ફૂલમાં અનેક જીવો હોય છે. દરેક પાંદડામાં એકેક જીવ હોય છે. દરેક બીજમાં અને દરેક ફળમાં પણ પોતાનો અલગ અલગ જીવ હોય છે.
સંપૂર્ણ વૃક્ષમાં તેનો પોતાનો એક સ્વતંત્ર જીવ હોય છે જે વૃક્ષના મૂળ - થડથી માંડીને ફળ - બીજ સુધીના દસેય પ્રકારના અવયવોમાં વ્યાપીને રહે છે.
(૨) ગુચ્છાઃ બોરડી, તુલસી, ગળો વગેરે ગુચ્છા કહેવાય છે. (૩) ગુલ્મઃ મલ્લિકા, કુંદ, જૂઈ, મોગરો વગેરે ગુલ્મ છે.
(૪) લતાઃ અશોક - ચંપો - નાગ – વાસંતી વગેરે લતા છે. જે થડમાંથી એક જ મોટી શાખા ઉપર નીકળતી હોય, બીજી એક પણ એવી ડાળી ન હોય તેને લતા કહેવાય છે.
(૫) વલ્લી દ્રાક્ષ, કોરાફળ વગેરે વલ્લીમાં ગણાય.
(૬) પર્વઃ જેમાં વચ્ચે સાંધા - ગાંઠ આવતી હોય તે પર્વ કહેવાય. શેરડી, નેતર, વાંસ વગેરે.
(૭) તૃણઃ જુદા જુદા પ્રકારના દુર્વા-દર્ભ, એરંડ વગેરે ઘાસ. (૮) વલય: સોપારી, ખજૂર, નાળીયેર વગેરે ગોળ વસ્તુઓના ઝાડ. (૯) હરિતક સરસવ, ચોળા વગેરે હરિતક કહેવાય.
(૧૦) ઔષધઃ ઉગી ગયેલા તમામ ધાન્ય - અનાજ - ઔષધી આ વિભાગમાં આવે. તેના ૨૪ પ્રકાર છે.
(૧૧) જલહઃ પાણીમાં પેદા થાય તે કદંબ - કમળ વગેરે. (૧૨) કહણ: આ એક અજાણી જાતિની વનસ્પતિ છે.
વૃક્ષ વગેરેમાં બધા મળીને કુલ અસંખ્યાતા જીવો હોય છે, જો કે તેના દરેક જુદા જુદા અવયવો રુપ જુદા જુદા શરીરમાં તો પોતપોતાનો એક જ જીવ છે. તે જ રીતે ગુચ્છ વગેરેમાં પ્રાયઃ સંખ્યાતા જીવો હોય છે, કારણ કે ગુચ્છા વગેરેમાં એકી સાથે સંખ્યાતી ફળીઓ કે ફળો હોય છે તે દરેકમાં એકેક શરીરમાં એકે ક જીવ હોય છે. પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયમાં પણ જીવો હોવાથી જેની શક્તિ હોય તેણે તેનો પણ
૯૧ એક કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૩
