________________
માનવોમાં પણ કોઈનો સ્પર્શ હુંફાળો લાગે છે તો કોઈનો સ્પર્શ સાવ ઉષ્માવિહીન ઠંડો જણાય છે. સ્ત્રી વગેરેનો સ્પર્શ કોમળ હોય છે તો પુરુષનો સ્પર્શ કઠોર હોય છે. આંખ વગેરે અવયવોમાં નિગ્ધતા જણાય છે તો પગની એડી વગેરેમાં રુક્ષતા જણાય છે. વાળ સાવ હલકાં છે તો માથું ભારે જણાય છે. આવા જાતજાતના સ્પર્શ પેદા કરનાર જે કર્મ છે તે સ્પર્શનામકર્મ તરીકે ઓળખાય છે. સ્પર્શ આઠ પ્રકારના હોવાથી આ સ્પર્શનામકર્મ પણ આઠ પ્રકારનું છે.
(A) શીતસ્પર્શનામકર્મ :- આ કર્મના ઉદયે ઠંડો સ્પર્શ પેદા થાય છે. પાણી વગેરેના જીવોને આ કર્મનો ઉદય હોય છે. (B) ઉષ્ણ સ્પર્શનામકર્મ - આ કર્મના ઉદયે અગ્નિ વગેરેમાં ગરમ સ્પર્શ પેદા થાય છે. (C) મૃદુ સ્પર્શનામકર્મ - આ કર્મના ઉદયે મુલાયમતા સુંવાળાપણું પેદા થાય છે. (D) કર્કશ નામકર્મ-આકર્મના ઉદયે અવયવોમાં કઠોરતા - કર્કશતા - ખરબચડાપણું વગેરે પેદા થાય છે. (E) ગુરુ સ્પર્શનામકર્મ - આ કર્મના ઉદયે વજનદારપણું – ભારેપણું પ્રાપ્ત થાય છે. (F) લઘુ સ્પર્શનામકર્મ - આ કર્મના ઉદયે વજનમાં હલકાપણું પ્રાપ્ત થાય છે. (G) નિષ્પ સ્પર્શનામકર્મ - આ કર્મના ઉદયે સ્નિગ્ધતા - ચીકાસ પેદા થાય છે. લાખ, એરંડીયું વગેરેમાં સ્નિગ્ધતા આ કર્મને આભારી છે. અને (H) રૂક્ષ સ્પર્શનામકર્મ :- આ કર્મના ઉદયે રૂક્ષતા પેદા થાય છે. મગ વગેરેની રૂક્ષતા આ કર્મને આભારી છે.
આપણે જેમ પુદ્ગલોના રૂપ - રસ - ગંધને જોઈને રાગી કે દ્વેષી નથી બનવાનું તેમ પુદ્ગલનો સ્પર્શ પામીને પણ રાગી કે દ્વેષી બનવાનું નથી. જોવું ન હોય તો પણ આંખો હોવાથી રૂપ જોવાઈ જાય તેમ બને, ગંધ સંઘાઈ જાય તે બને, પણ સ્પર્શ થઈ જ જાય તેવું નથી. આપણે ઈચ્છીએ તો જ સ્પર્શ થાય. ના ઈચ્છીએ તો સ્પર્શ કર્યા વિના પણ રહી શકીએ છીએ. માટે બની શકે તો પુગલોનો સ્પર્શ જ ન કરીએ. કારણકે જો આ સ્પર્શ ભૂલેચૂકેય ગમી ગયો તો તે પદાર્થ મેળવવાની ઈચ્છા પેદા થવાની. પછી તો તાલાવેલી જાગવાની, તેમાંય જો બીજાની પત્ની કે બીજાના પૈસા મેળવવાની તાલાવેલી જાગી તો સમજી રાખવાનું કે વિનાશની ઘંટડી રણકી, જો જીવનને સર્વવિનાશથી બચાવવું હોય તો પરપુદ્ગલના રૂપ - રસ – ગંધ કે સ્પર્શમાંથી ક્યાંય આસક્ત ન બનાય તેની કાળજી રાખવી જરૂરી છે.
(૧૩) વિહાયોગતિનામકર્મ આ વિશ્વમાં અનંતા જીવો છે. પણ બધા જીવોમાં ચાલવાની = ગતિ કરવાની શક્તિ હોતી નથી. જે જીવો ત્રસ (બેઈન્દ્રિય - તેઈન્દ્રિય ચઉરિન્દ્રિય કે પંચેન્દ્રિય) છે તેમનામાં જ ગતિ કરવાની શક્તિ છે. પણ જે જીવો સ્થાવર (પૃથ્વી - પાણી - અગ્નિ- વાયુ - વનસ્પતિ રૂપ એકેન્દ્રિય) છે તેમનામાં ગતિ કરવાની શક્તિ નથી.
૪૧ ૪ કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૩ માં
