________________
હું! વાત કરો છો? મંત્રીશ્વર ! માનવામાં નથી આવતું. તે પાણી તો કેવું ગંધાતું હતું. જોવું પણ ગમે તેવું નહોતું. જ્યારે આજનું પાણી તો સુગંધીદાર અત્યંત સ્વાદિષ્ટ છે. હજુ ય તે પાણી પીવાનું મન થયા કરે છે.”
“રાજન ! ભૂલ થઈ હોય તો ક્ષમા કરજો. પણ તે દિવસે મેં કહેલું ને કે, “સબ પુદ્ગલકી બાજી ! આપને ભલે તે વાત ગમી ન હોય પરંતુ સારું કે ખરાબ, સુગંધી કે દુર્ગધી, સ્વાદિષ્ટ કે સ્વાદ વિનાનું, સુંવાળું કે ખરબચડું, બધું પુદ્ગલનું સ્વરૂપ છે. એકની એક વસ્તુના સ્વરૂપો બદલાયા કરે છે. તેમાં ક્યાં આનંદ કરવો ને ક્યાં દુઃખી થાવું? ક્યાં પ્રસન્ન બનવું તે ક્યાં મોં મચકોડવું?
જેની પાસેથી પસાર થતાં મોઢું મચકોડવાનું, નાક બંધ કરવાનું મન થતું હતું, તે જ પાણીને લાવીને મેં વારંવાર ગાળ્યું, ઔષધિ નાંખીને કચરો દૂર કર્યો, સુગંધી દ્રવ્યો મિશ્રિત કર્યા, તો તે પાણીનું સ્વરૂપ એવું બદલાઈ ગયું કે આપ તે પાણીને વારંવાર ઝખ્યા કરો છો !
માટે જ કહેવાનું મન થાય છે કે “સબ પુદ્ગલકી બાજી ”હે રાજન્ ! જે પુદ્ગલ પહેલાં દુર્ગધ મારતું હતું તે જ પુદ્ગલ અત્યારે સુગંધ ફેલાવે છે. જે અત્યંત બેસ્વાદ હતું તે હાલ સ્વાદિષ્ટ બન્યું છે. તેથી પુદ્ગલના ખરાબ રૂપ - રંગ – સ્વાદ - સ્પર્શ – ગંધ જોઈને જુગુપ્સા ન કરવી કે તેના સારા રૂપાદિ જોઈને પ્રશંસા ન કરવી. આપણે તો પુદ્ગલની સર્વ અવસ્થામાં સમભાવ જ કેળવવો જોઈએ. તેથી તે દિવસે મેંદુર્ગધ આવતી હોવા છતાં નાકે વસ્ત્ર લગાડ્યું નહોતું કે મોઢું મચકોડ્યું નહોતું. આજે સુગંધી જળ વાપરતાં મને હર્ષ પણ થતો નથી. કારણ કે આ બધા પુદ્ગલના પરિણામ છે. તેમાં રાજી શું થવાનું ને રીસાવવાનું ય શું? - રાજાને મંત્રીની વાત બરોબર સમજાઈ ગઈ. મંત્રી પાસે ક્ષમા માંગીને રાજાએ કહ્યું, “મંત્રીશ્વર ! તમારું સુબુદ્ધિ નામ તમે સાર્થક કર્યું છે. ધન્ય છે તમારી બુદ્ધિને, તમારી સમજણને. તમે મારી આંખ ખોલી દીધી છે. હવે ક્યારેય તેવી ગંદી ચીજો જોવા છતાં હું તેના તરફ ધૃણા કરીશ નહિ. “પુદ્ગલનો આ પરિણામ છે.” એવું વિચારીને મનનું સમાધાન કરી લઈશ.”
બસ! આપણે પણ મંત્રીશ્વરના આ તત્ત્વજ્ઞાનને નજરમાં લાવીશું તો ક્યારે ય, ક્યાં ય રાગદ્વેષ નહિ થાય. જુગુપ્સાના નિમિત્તો મળશે તો તે વખતે આપણને જુગુપ્સા નહિ થાય.
કાઝાઝા
૭૪
કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૨
)
