________________
જતો હોય ત્યારે પણ તેને આ બે શરીરો તો હોય જ. પછી નવા ભવમાં જો તે માનવ કે તિર્યંચ બને તો આ બે શરીર ઉપરાંત તે ત્રીજું ઔદારિક શરીર બનાવે, પણ જો તે દેવ કે નારક બને તો તે તૈજસ-કાર્મણ ઉપરાંત ત્રીજું વૈક્રિય શરીર બનાવે.
કેટલાક મનુષ્યો તથા તિર્યંચો વિશિષ્ટ લબ્ધિવાળા હોય છે. તેઓ જો વૈક્રિયલબ્ધિવાળા હોય તો તૈજસ, કાર્મણ અને ઔદારિક ઉપરાન્ત ચોથું વૈક્રિય શરીર પણ બનાવી શકે છે. ત્યારે તેમને ચાર શરીર હોય છે. જો આહારક લબ્ધિધારી ચૌદ પૂર્વધર મહાત્મા હોય તો તેઓ આહારક શરીર પણ બનાવી શકે. તેથી મનુષ્ય પાંચ શરીર પણ બનાવી શકે. આમ, તિર્યંચો ચાર તો મનુષ્યો પાંચે પાંચ શરીર પણ બનાવી શકે છે, પરંતુ જે વખતે વૈક્રિય શરીર બનાવેલ હોય તે જ સમયે આહારક શરીર બનાવી શકાતું નથી. તેથી એકી સાથે તો વધારેમાં વધારે ચાર જ શરીરો હોય છે. ઔદારિક + તૈજસ + કાર્મણ + વૈક્રિય અથવા ઔદારિક + તૈજસ + કાર્યણ + આહારક. આમ જીવને એકીસાથે ઓછામાં ઓછા બે (તૈજસ + કાર્મા) તથા વધારેમાં વધારે ચાર શરીરો હોઈ શકે છે, પણ પાંચે પાંચ શરીરો એકીસાથે કોઈને પણ હોઈ શકતા નથી.
(૪) અંગોપાંગ નામકર્મ :- ઔદારિક, વૈક્રિય, આહારક, તૈજસ અને કાર્યણ; આ પાંચ શરીરમાંથી તૈજસ અને કાર્યણ શરીરમાં અંગોપાંગ હોતા નથી. તે સિવાયના બાકીના ત્રણેય ઔદારિક, વૈક્રિય અને આહારક શરીરમાં અંગોપાંગ હોય છે. તે અંગોપાંગ બનાવનાર કર્મનું નામ અંગોપાંગ નામકર્મ છે.
બે હાથ, બે પગ, માથું, પેટ, પીઠ અને છાતી; આ આઠ અવયવોને અંગ કહેવાય છે. નાક, કાન, આંખ વગેરેને ઉપાંગ કહેવાય છે. કોઈને પૂંછડી મળે ને કોઈને પૂંછડી ન મળે. કોઈને ચાર પગ હોય ને કોઈને બે પગ હોય. કોઈને હાથના પંજામાં નહોર હોય તો કોઈના પગમાં ખૂરી હોય. કોઈના શરીર પર રૂંવાટી હોય ને કોઈને મોટા મોટા ઉનના વાળ હોય. કોઈને દાઢી-મૂછ હોય ને કોઈને તેનું નામોનિશાન ન હોય. આ બધું અંગોપાંગ નામકર્મને આભારી છે.
ઔદારિક અંગોપાંગ નામકર્મના ઉદયે ઔદારિક શરીરમાં અવયવો બને. વૈક્રિય - અંગોપાંગ નામકર્મના ઉદયે વૈક્રિય શરીરમાં અવયવો બને અને આહારક અંગોપાંગ નામકર્મના ઉદયે આહારક શરીરમાં અંગોપાંગ બને છે. તૈજસ - કાર્મણશરીરમાં અંગોપાંગ નથી, માટે તે માટેનું અંગોપાંગ નામકર્મ પણ નથી. તેથી કુલ ત્રણ પ્રકારના અંગોપાંગ નામકર્મ છે.
નમુચિમંત્રીએ જ્યારે જૈન સાધુઓને સખત ત્રાસ આપ્યો અને સાત દિનમાં તેનો દેશ ખાલી કરી જવાનો ઑર્ડર કર્યો ત્યારે તેની શાન ઠેકાણે લાવવા વિષ્ણુકુમાર મુનિએ
૨૦૫
કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૩
