________________
(C) નારાચ સંઘયણઃ- બે હાડકાં પરસ્પર મરકબંધ રૂપે વીંટળાઈને રહેતાં જે મજબૂતાઈથાય તેવી મજબૂતાઈવાળી હાડકાની રચનાને નારાજ સંધયણ કહે છે. આમાં ખીલો (વજ) કે પાટો (ઋષભો હોતો નથી. પહેલાં બે સંઘયણ કરતાં આમાં મજબૂતાઈ ઓછી હોય છે. આ ત્રીજા સંઘયણવાળો આત્મા પણ ઉપશમશ્રેણી માંડી શકે છે પણ ક્ષપકશ્રેણી માંડી શકતો નથી. તેથી તે કેવળજ્ઞાન કે મોક્ષ પણ પામી શકતો નથી.
આ ત્રીજા સંઘયણવાળો આત્મા પછીના ભાવમાં વધુમાં વધુ દસમા દેવલોક સુધી. ઉત્પન્ન થઈ શકે છે, અને દુર્ગાનાદિના કારણે વધુમાં વધુ પાંચમી નરક સુધી નીચે ઉત્પન્ન થઈ શકે છે.
- નારાચ-સંઘાણ-નામકર્મના ઉદયે આત્માને આ ત્રીજા સંઘયણવાળું શરીર પ્રાપ્ત થાય છે.
(D) અર્ધનારા સંઘયણ - બે બાજુના મરકટબંધના બદલે જે હાડકાની રચનામાં એક જ બાજુના મરકટબંધ જેટલી મજબૂતાઈ હોય તેને અર્ધનારાચસંઘયણ કહેવામાં આવે છે. આ સંઘયણની મજબૂતાઈ પૂર્વના ત્રણ સંઘયણની અપેક્ષાએ ઘણી બધી ઓછી હોવાથી આ ચોથા સંઘયણવાળો જીવ ક્ષપકશ્રેણી કેવળજ્ઞાન કે મોક્ષ તો નથી જ પામતો કિન્તુ ઉપશમશ્રેણી પણ માંડી શકતો નથી. તે સાધુજીવન કે શ્રાવકજીવન જરૂર સ્વીકારી શકે છે.
આ ચોથા સંઘયણવાળો જીવ પછીના ભાવમાં ઉપર આઠમા દેવલોક સુધી અને નીચે ચોથી નરક સુધી ઉત્પન્ન થઈ શકે છે. અર્ધનારા સંઘયણ નામકર્મના ઉદયે જીવને આ ચોથું સંઘયણ પ્રાપ્ત થાય છે.
(E) કિલીકા સંઘયણ :- કિલીકા એટલે ખીલી. બે હાડકાને પરસ્પર ભેગા કર્યા પછી, તેઓ છૂટા ન પડી જાય તે માટે ખીલીથી ફીટ કરતાં જે મજબૂતાઈ પેદા થાય તેવી મજબૂતાઈવાળી હાડકાની રચના ક્લિીકા નામના પાંચમા સંઘયણ તરીકે ઓળખાય છે.
આ પાંચમા સંઘયણવાળો જીવ તે ભવમાં સાધુજીવન સ્વીકારવા સુધી વિકાસ સાધી શકે છે પણ ઉપશમશ્રેણી, ક્ષપકશ્રેણી, કેવળજ્ઞાન કે મોક્ષ મેળવી શકતો નથી. તે જીવ પછીના ભાવમાં ઉપર વધુમાં વધુ છઠ્ઠા દેવલોક સુધી અને નીચે વધુમાં વધુ ત્રીજી નારક સુધી ઉત્પન્ન થઈ શકે છે.
(F) છેવ સંઘયણ:- છેલ્લું સંઘયણ તે છેવટું સંઘયણ. તેના છેદસ્પષ્ટ, છેદવર્તી, સેવાર્ત વગેરે નામો પણ છે. બે છેડા સ્પર્શીને રહ્યા હોવાથી છેદસ્પષ્ટ કહેવાય. એક હાડકાના છેડામાં બીજા હાડકાનો છેડો અડીને રહ્યો હોવાથી તે છેદવર્તી પણ કહેવાય
છે. અત્યંત ઓછી મજબૂતાઈ હોવાથી તેને ખૂબ સાચવવું પડે છે. સહેજ ખેંચવામાં પાક ૨૮ કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૩ ૪
