________________
આજ વસ્તુનું સ્પષ્ટીકરણ એ છે કે –
જ્યારે પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને આકાશ એ પાંચ ભતો કાયા સ્વરૂપે પરિણામ પામે ત્યારે તેમાંથી “અરું ઘર, અરે , માં મનુષઃ ' (આ ઘટ છે, આ પટ છે, આ મનુષ્ય છે) ઇત્યાદિ વિવિધ પ્રકારના જ્ઞાનને સમુદાયજ ઉત્પન્ન થાય છે, પણ આત્મા નામનો પદાર્થ ઉત્પન્ન થતું નથી.
જેમ તાડો, પિષ્ટ (લોટ) વગેરે મદિરાના અંગમાંથી માદક શકિત ઉત્પન્ન થાય છે તેમ દેહ રૂપે પરિણામ પામેલા પાંચ ભૂતામાંથી જ્ઞાનશકિત ઉત્પન્ન થાય છે.
આ રીતે કાયારૂપે પરિણામ પામેલા એ પાંચ તેમાંથી વિજ્ઞાનને સમુદાય ઉત્પન્ન થઈને, જેમ પાણીમાં ઉત્પન્ન થયેલ પરપેટ પાણીમાંજ મળી જાય છે તેમ તે વિજ્ઞાનને સમુદાય પણ તે પાંચ ભૂતોમાંજ લય પામે છે, અર્થાત્ મળી જાય છે.
આથી ભિન્ન આત્મા નથી માટે પરફેકની સંજ્ઞા નથી. અર્થાત મરીને પુનર્જન્મ નથી.
વળી પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણેથી પણ આત્મા–જીવ સિદ્ધ થઈ શકતો નથી.
વિનયન' એ વેદવાક્યને સર્વજ્ઞ શ્રી મહાવીર વિભુએ કહેલું સાચે અર્થ આ પ્રમાણે છે–
વિજ્ઞાન એટલે જ્ઞાન-દર્શનનો ઉપયોગ આ જ્ઞાન દર્શનને ઉપયોગ સ્વરૂપ જે વિવિધ પર્યાયે, તેને જે ધન એટલે સમૂહ, એ જ આત્મા હેવાથી આત્માને વિજ્ઞાન પર' કહી શકાય છે. શાથી ? કે આત્માના પ્રત્યેક પ્રદેશે જ્ઞાનના અનંત અનંત પર્યા રહેલા છે માટે.
જવાથી
રયા ?
