________________
અક૭
જૈનદર્શનમાં માંસાહારની ભ્રમણા
[ ૪૨૩ ]
સામાન્ય અર્થ–પ્રભુ મહાવીર કહે છે કે-“હે સિંડ્ર અણગાર, આ મેંટિક ગામ નામના નગરમાં રેવતી નામની ગાથાપત્નીનું ઘર છે, ત્યાં તમે જાવ અને ત્યાં રેવતી ગાથાપત્નીએ મારા માટે જે “તુવે યારબે કેળાને પાક બનાવેલ છે, તેની જરૂરત નથી, પરંતુ ગત દિને તેણીએ પિતાને માટે જે “માર૬૫
મંag” વિરાલિકા નામની ઔષધિથી સંસ્કૃત કરેલ બિજોરાપાક કરેલ છે તેને લાવો, તેની જરૂરત છે. આ ઉપર જણાવેલ પાઠમાંના ઉપર લખેલ ત્રણ શબ્દયુગલો વિચારવાના છે. આ ત્રણ યુગલના છ શબ્દો નીચે પ્રમાણે છે
मूल शब्द
संस्कृत शब्द १ कवाय
कपोत ૨ સૌર शरीर ३ मज्जार मार्जार ४ कडए
कृतक
कुक्कुट ६ मंसए
मांसक આ છ શબ્દોના શા શા અર્થ થાય છે તે આપણે ક્રમશઃ વિચારીએ, જેથી પ્રસ્તુતમાં કયો અર્થ લઈ શકાય તે સ્પષ્ટ સમજાય.
૧ વાર શબ્દનો અર્થ પર એટલે પારાવત, જુઓ અમરકેશ પરાવતઃ રાઃ પોત: હવે પાવર અને પોત પર્યાય શબ્દ થયા, ત્યારે પારવત શબ્દનો અર્થ જોઈએ. rrrr ત એક જાતની વનસ્પતિ-જુઓ સુશ્રુતસંહિતા પરાવર્તિ રમપુર - મત્યનિવાતનુત . લેકમાં પ્રાણવાચક તરીકે પ્રસિદ્ધિ પામેલા શબ્દો પણ વૅક પ્રક્રિયામાં વનસ્પતિ અર્થમાં વપરાયેલા છે. અને તે પ્રાણવાચક શબ્દોના પર્યાય શબ્દો પણ તે વનસ્પતિના વાચક તરીકે વપરાયા છે. જેમકે-વાનર અને મારી આ બે પર્યાય શબ્દ છે તેને અર્થ વાંદરી થાય છે. હવે વૈદ્યક પ્રક્રિયામાં વાનર શબ્દનો અર્થ જેમ ારા થાય છે તેમ તેને પર્યાય જે મર્જર શબ્દ તેને અર્થ પણ ના થાય છે. તેવી રીતે વિહ્વા અને વારસો એ પર્યાય શબ્દો છે. તેને લેકપ્રસિદ્ધ અર્થ કાગડી થાય છે અને વેધક પ્રક્રિયામા પીલુડી અર્થ થાય છે. ધૂત અને પિતા એ પર્યાય શબ્દો છે. લોકમાં તેને અર્થ ધૂતારે થાય છે અને વેધક પ્રક્રિયામાં તેને અર્થ ધતુર થાય છે. તથા કુમાર અને સભ્યા એ પર્યાય શબ્દો છે તેને લોકમાં અર્થ કુંવારી છોકરી થાય છે અને વૈદ્યક પ્રક્રિયામાં તેને અર્થ કુંવારનું પાકું થાય છે. આ હકીકત નિપટું વગેરે વૈદ્યક ગ્રંથ જેનાર કબુલ કર્યા વિના રહેશે જ નહિ, માટે viાવત અને પોત પર્યાય શબ્દ હોવાથી અને પારાવતનો અર્થ વનસ્પતિ વિશેષ થતો હોવાથી કપાતને અર્થ પણ વનસ્પતિ વિશેષ જાણ.
ત–એટલે પારીશ નામનું વૃક્ષ અને પારીશ એટલે પ્લેક્ષ કે જેને દાહ અને પિત્તને શાંત કરવા વૈદ્યક ગ્રંથે અતિ ઉપયોગી ગણેલ છે. આ ઉપર જણાવેલ પારીશ અને લક્ષ અર્થ વૈદ્યક શબ્દસિંધુમાં સ્પષ્ટ જણાવેલ છે.
www.jainelibrary.org
Jain Education International
