________________
અંક ૯ ]
એક અનેકાથ કૃતિ
રીતિરીવાજો દર્શાવતાં વર્ણને આ પ્રમાણે છે--
(૨૦) આંગણાનું વર્ણન તથા આ જિનાલય આંગણ સાથે સામ્યતા ધરાવે છે. કેવું આંગણું ? ગંભીર, વિદ્વાન બેસવાથી અને સારાસારાં કામે થવાને લીધે માહાત્મ મેળવેલું, સુંદર સ્ત્રીઓએ સ્વસ્તિક વગેરે રચના કરવાથી પ્રિય લાગે તેવું, અને ઘણું ગુણથી અલંકૃત.
આ ઉલ્લેખ આપણને સાબીતી આપે છે કે બારમી સદીમાં પણ આજની જ માફક ગૂર્જર રમણીઓ પિતાના ગૃહાંગણેને સ્વસ્તિકાદિની સુંદર રચનાઓ કરીને દીપાવતી હતી, જે પ્રથા આજે પણ તેવીને તેવી જ હાલતમાં પ્રચલિત છે.
(૫) વણિકનું વર્ણન તથા આ દેવાલય વાણીયા સાથે સમાનતા ધરાવે છે. કે વાણુ? ઘરાના શબ્દ સાંભળવામાં ગંભીર, બીજાને ઠગી લેવા સંબંધીના આચરણવડે દ્રવ્ય મેળવનાર, ફૂડ (ખેટાં) કાટલાં અને કૂડાં માપાં (તેલ) કરીને ઘી, તેલ વગેરે ઓછાં આપી, વધારે લઈને અન્યને મારી નાખવાની દાનતવાળે હોવાથી દયા વગરને, કંજુસ હોવાને લીધે પિતાની પત્નીને પણ આનંદ નહિ આપનાર કહ્યું છે કે –
fજાતિ-વાવસ્થ-દિવાનાં, લા રાશિ પાતાળ ? वैद्योऽपि किं दास्यति याच्यमानो, यो मर्तुकामादपि हर्तुकामः ॥
અર્થાતુ-અન્ય પાસેથી માગી લેનારા બ્રહ્મણ, કાયસ્થ અને કિરાટકોમાં દાનશકિત કયાંથી હોય? અને જે મરતા પાસેથી પણ પડાવી લેવાની દાનત રાખે તે વૈદ્ય પણ વાચકને શું આપે? એટલા માટે જ ગુણરહિત અથવા પૈસાટકાને અનેક વખત ગણવાવાળે.
(૭) અહંદુભક્ત (સાચા શ્રાવક) નું વર્ણન તથા અરિહંત પ્રભુની પ્રતિમાને વંદન કરનારા ભકત સાથે આ ચૈત્ય સમાનતા ધરાવે છે. કે ભક્ત શ્રાવક? શ્રેષ્ઠ આગમેના અર્થને ધારણ કરનાર હોવાથી ગંભીર, સદાચારી ગણધરે, આચાર્યો વગેરે પાસેથી વ્રત ધારણ કરેલ, દાતા, સપુરૂષો અને સ્ત્રીઓનું હિત કરનાર, તેથી જ દયા, દાક્ષિણ્ય આદિ હજારો ગુણોથી વિભૂષિત.
આ ગ્રંથકારે વાણીયા અને જિનેશ્વરદેવનો ભકત એવા શ્રાવકના ગુણે વચ્ચે જે મહદ્ અંતર બતાવ્યું છે તે ખાસ ધ્યાન આપવા યોગ્ય છે. પૌરાણિક દંતકથાના આધારે કરેલું વાસ્યાયન મહર્ષિનું વર્ણન–
(૭૩) વાસ્યાયન મહર્ષિવર્ણન તથા બુધ એટલે કામશાસ્ત્રના પ્રણેતા વાત્સ્યાયન મહર્ષિ સાથે આ ચૈત્ય સમાનતા ધારણ કરે છે. વાસ્યાયન ઋષિ સંબંધે પૌરાણિક દંતકથા એવી છે કેJain Education International For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
