Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
(૯) અધોમુખ નામના ૯ નારદ થયા. એ બધા ભવ્ય અને મોક્ષમાર્ગી માનવામાં આવ્યા છે. પ્રથમ રુદ્ર ભગવાન ઋષભના સમયમાં, બીજા રુદ્ર ભ. અજિતનાથના સમયમાં ત્રીજા રુદ્રથી નવમા રુદ્ર સુધીના સુવિધિનાથ આદિ સાત તીર્થકરોના સમયમાં, દસમા રુદ્ર ભ. શાંતિનાથના સમયમાં અને અગિયારમા રુદ્ર ભ. મહાવીરના સમયમાં થયા, અંતિમ બંને રુદ્રને નરકના અધિકારી માનવામાં આવ્યા છે.
પ્રસ્તુત ગ્રંથનો મુખ્ય વિષય ધાર્મિક ઈતિહાસલેખન હોવાના લીધે એમાં ચક્રવર્તી, બળદેવ અને વાસુદેવ આદિનું વિસ્તૃત વર્ણન નથી કરવામાં આવ્યું. ચક્રવર્તીઓમાં ભારત અને બ્રહ્મદત્ત ચક્રવર્તીનું, વાસુદેવોમાં શ્રીકૃષ્ણનું અને પ્રતિવાસુદેવોમાં જરાસંધનું ઐતિહાસિક દૃષ્ટિકોણથી સંક્ષિપ્ત વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. રુદ્ર અને નારદો માટે “તિલોયપણીના ચતુર્થ મહાધિકારમાં પઠનીય સામગ્રી ઉલિખિત છે.
ભ. મહાવીરના ભક્ત રાજાઓમાં શ્રેણિક, કુણિક, ચેટક, ઉદાયના આદિ પ્રમુખ રાજાઓનો પરિચય આપવામાં આવ્યો છે. શ્રેણિક, ભ. મહાવીરના કાળમાં પ્રભાવશાળી રાજા રહ્યા છે. એમણે શાસનસેવાથી તીર્થકર ગોત્રનું ઉપાર્જન કર્યું. એમનાં પૂર્વબદ્ધ નિકાચિત કર્મોના કારણે એને પ્રથમ નરકભૂમિમાં જવું પડ્યું. એણે એના નરકગતિના બંધને કાપવા માટે બધા પ્રકારના પ્રયત્ન કર્યા, પણ બધા જ પ્રયત્ન નિષ્ફળ રહ્યા. અંતે એણે સમજી લીધું કે એનું નરકગમન અવસ્થંભાવી છે.
(તીર્થકર અને નાથ સંપ્રદાય) તીર્થકરોનો ઉલ્લેખ જૈન સાહિત્યના સિવાય વેદ, પુરાણ વગેરે વૈદિક અને ત્રિપિટક આદિ બૌદ્ધ-ગ્રંથોમાં પણ ઉપલબ્ધ થાય છે. પણ એ બધામાં ઋષભ, સંભવ, સુપાર્શ્વ, અરિષ્ટનેમિ આદિ રૂપમાં જ મળે છે, ક્યાંય પણ નાથ પદથી યુક્ત તીર્થકરોનાં નામ ઉપલબ્ધ નથી થતા. આ જ સ્થિતિ “સમવાયાંગ, આવશ્યક અને નંદી સૂત્ર'માં પણ છે. એવામાં સહજ જ એ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય છે કે તીર્થકરોના નામની સાથે “નાથ” શબ્દ ક્યારે અને કયા અર્થમાં પ્રયુક્ત થવા લાગ્યો.
શબ્દાર્થની દૃષ્ટિથી વિચાર કરીએ તો “નાથ” શબ્દનો અર્થ સ્વામી છે. પ્રત્યેક તીર્થકર ત્રિલોક સ્વામી અને મહાન ગુણોથી સંપન્ન હોય છે. અતઃ એમના નામની સાથે “નાથ” ઉપપદનું લાગવું નિતાંત ઉપર્યુક્ત અને ઉચિત છે. પ્રભુ, નાથ, દેવ, સ્વામી આદિ શબ્દ એકાર્થક છે, અતઃ તીર્થકરના નામની સાથે દેવ, નાથ, પ્રભુ, સ્વામી આદિ ઉપપદ લગાવવામાં આવ્યાં ૧૮ |96969696969696999999999છ જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
