Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand

Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal

Page 21

ઉચ્ચ વિચાર પ્રસ્તુત કરે છે, એવા જ એમના આચાર, સમુચ્ચાર અને પ્રચાર પણ હોય છે. એમના આચાર એમના વિચારોથી ભિન્ન અથવા વિપરીત નથી હોતા. તથાપિ કેટલાંયે સ્થળોએ તીર્થકરોના જીવનની ઘટનાઓ જોઈને સાધારણ વ્યક્તિને શંકાઓ થઈ શકે છે. ઉદાહરણાર્થ, કેટલાક આચાર્યોએ લખ્યું છે કે – “ભગવાન મહાવીરે દીક્ષા ગ્રહણ કર્યા પછી જેવો વિહાર કર્યો કે, એક દરિદ્ર બ્રાહ્મણ માર્ગમાં આવીને કરુણાજનક સ્થિતિમાં એમની પાસે યાચના કરવા લાગ્યો. દયાથી દ્રવિત થઈ પ્રભુએ દેવદૂષ્યનો એક ભાગ ફાડીને એને આપી દીધો.” પ્રશ્ન ઉઠાવી શકાય છે કે સાધુના માટે ગૃહસ્થને રાગવૃદ્ધિનું કારણ સ્વરૂપ વસ્ત્રાદિ દાનમાં આપવાનો નિષેધ કરવાવાળા પ્રભુ સ્વયં એવું કેવી રીતે કરી શકે છે! વસ્ત્ર ફાડીને આપવા પૂરતી સીમિત દવા નથી હોતી. પ્રભુમાં અનંત દયા હોય છે, સંભવ છે કે પ્રભુની સેવામાં રહેનારા સિદ્ધાર્થ આદિ કોઈ દેવે એવું કર્યું હોય. એ સ્થિતિમાં આચાર્યો દ્વારા એવું લખવું સંગત હોઈ શકે છે.
આ જ પ્રકારે તીર્થકરોનું સદા સર્વદા અપરિગ્રહી હોવા ઉપરાંત પણ દેવકૃત છત્ર, ચામર આદિ વિભૂતિઓની વચ્ચે રહેવું સાધારણ જનતા માટે શંકાનું કારણ બની શકે છે. વાસ્તવમાં તીર્થકરના તીર્થકર નામકર્મના ઉદયની સાથે જ આ વિભૂતિઓ સમર્પિત કરી સ્વયં દેવગણ એમની મહિમા કરે છે. તીર્થકરની દેવકૃત પૂજા અને ભક્તિનું આ પ્રત્યક્ષ ઉદાહરણ છે. કારણ કે દેવકૃત મહિમાના સમયે તીર્થકરને કેવળજ્ઞાન થઈ ચૂક્યું હોય છે, તે પૂર્ણપણે વીતરાગી બની ચૂક્યા હોય છે. હા, આજના પરિપ્રેક્ષ્યમાં શાસનપ્રેમીઓએ તીર્થંકરના નામ અને વ્યવહારનું મિથ્યાનુકરણ ન કરવું જોઈએ.
નિશ્ચય અને વ્યવહાર વીતરાગ અને કલ્પાતીત હોવાના કારણે તીર્થકર વ્યવહારની મર્યાદાઓમાં બંધાયેલા નથી હોતા. આટલું હોવા છતાં પણ તીર્થકરોએ આપણને નિશ્ચય અને વ્યવહારરૂપ મોક્ષમાર્ગનો ઉપદેશ આપ્યો અને સ્વયંએ વ્યવહાર - વિરુદ્ધ પ્રવૃત્તિ નહિ કરી. છતાં પણ આચાર્યોએ કેવળજ્ઞાન પછી ભગવાનનું રાત્રિમાં વિહાર કરી મહાસન વન પધારવું માન્યું છે. જોવા જઈએ તો કેવળજ્ઞાની માટે રાત-દિવસનો ભેદ નથી હોતો, છતાં પણ આ વ્યવહાર વિરુદ્ધ છે. “બૃહત્કલ્પ સૂત્ર'ની વૃત્તિ અનુસાર પ્રભુએ વ્યવહાર-પાલનહેતુ ભૂખ અને તરસથી પીડિત સાધુઓને જંગલમાં સહજ અચિત જળ અને અચિત તલના હોવા છતાં પણ ખાવા-પીવાની અનુમતિ નથી આપી. [ ૧૬ 590996969696969696969696963 જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ |