Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand

Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal

Page 20

( તીર્થકરોનો અંતરકાળ ) એક તીર્થકરના નિર્વાણ પછી બીજા તીર્થકરના નિર્વાણ સુધીના કાળને મોક્ષપ્રાપ્તિનો અંતરકાળ કહે છે. એક તીર્થકરના જન્મથી બીજા તીર્થકરના જન્મ સુધી અને એકની કેવળોત્પત્તિથી બીજાની કેવળોત્પત્તિ સુધીનો પણ અંતરકાળ હોય છે. પણ આ અંતરકાળ નિર્વાણકાળની અપેક્ષાએ બતાવવામાં આવ્યો છે. પ્રવચન સારોદ્ધાર” અને “તિલોયપણતી'માં આ દૃષ્ટિથી તીર્થકરોનો અંતરકાળ બતાવવામાં આવ્યો છે. તીર્થકરોના અંતરકાળોમાં એમના શાસનવર્તી આચાર્ય અને સ્થવિર તીર્થકરવાણીના આધારે ધર્મતીર્થનું અક્ષણ સંચાલન કરે છે. પ્રથમ તીર્થકર ભગવાન ઋષભદેવથી સુવિધિનાથ સુધીના ૮ અને શાંતિનાથથી મહાવીર સુધીના ૮ - આ કુલ ૧૬ અંતરોમાં સંઘરૂપી તીર્થનો વિચ્છેદ ન થયો. પણ સુવિધિનાથથી શાંતિનાથ સુધીના ૭ અંતરોમાં ધર્મતીર્થનો વિચ્છેદ થઈ ગયો.
સંભવ છે એ સમયે કોઈ ખાસ રાજનૈતિક અથવા સામાજિક સંઘર્ષના કારણે જૈન ધર્મ ઉપર ઘણું મોટું સંકટ આવ્યું હોય. આચાર્ય અનુસાર સુવિધિનાથના પછી અને શીતલનાથની પૂર્વે એટલો વિષમ સમય હતો કે લોકો જૈન ધર્મની વાત કરવામાં પણ ભય પામતા હતા. કોઈ ધર્મશ્રવણ માટે પણ તૈયાર ન હતું. આ પ્રકારે ચતુર્વિધ સંઘમાં નવી વૃદ્ધિ ન થવાથી તીર્થનો વિચ્છેદ થઈ ગયો. - વાસ્તવિકતા એ છે કે ભગવાન ઋષભદેવથી સુવિધિનાથ સુધીના અંતરમાં દૃષ્ટિવાદને છોડીને બાકી ૧૧ અંગશાસ્ત્ર વિદ્યમાન રહ્યાં, પણ સુવિધિનાથની શાંતિનાથ સુધીનાં અંતરોમાં ૧૨ અંગશાસ્ત્રોનો પૂર્ણ વિચ્છેદ થયાનો માનવામાં આવ્યો છે. શાંતિનાથથી મહાવીરના પૂર્વ સુધી પણ દષ્ટિવાદનો જ વિચ્છેદ થાય છે, અન્ય અગિયાર (૧૧) અંગશાસ્ત્રોનો નહિ. આ પ્રકારે ઋષભદેવથી ભગવાન મહાવીર સુધી ૨૪ તીર્થકરોના શાસનકાળમાં ૭ અંતરોને છોડીને નિરંતર ધર્મતીર્થ ચાલતો રહ્યો. સંખ્યામાં ન્યૂનાધિક થવા છતાં પણ ક્યારેય પણ ચતુર્વિધ સંઘનો અભાવ નથી થયો, કારણ કે ધર્મશાસ્ત્ર ૧૧ અંગ . પરંપરાથી સુરક્ષિત રહ્યો. શાસ્ત્રરક્ષા જ ધર્મરક્ષાનું સર્વોપરી સાધન છે.
(વિચાર અને આચાર) સામાન્ય રૂપે જોવામાં આવે છે કે સારામાં સારો મહાત્મા પણ ઉપદેશમાં જેવા ઉચ્ચ વિચારો પ્રસ્તુત કરે છે, આચારમાં એમને અનુરૂપ નથી હોતા. પરંતુ તીર્થકરોના જીવનની એ વિશેષતા છે કે તેઓ જે પ્રકારના | જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ 969696969696969696969696969696969 ૧૫ |