Book Title: Chakradutt
Author(s): Jagannathsharma Bajpayee Pandit
Publisher: Lakshmi Vyenkateshwar Steam Press

View full book text
Previous | Next

Page 174
________________ धिकारः ] भाषाटीकोपेतः। (१४७) अमृताकार्थनैतच्चूर्ण भाव्यं च सप्ताहम् । सोंके कल्कसे लिप्त कर फिर धूपमें लेप सुख जानेपर दूसरी चण्डातपेषु शुष्कं भूयः पिष्वा नवे घटे स्थाप्यम् ५५ बार सरसोंके कल्कसे लेप कर सुखाना चाहिये । फिर तपा धृतमधुना सह युक्तं भुक्त्यादी मध्यतस्तथान्ते च । तपा कर त्रिफलाके क्वाथमें बुझाना चाहिये। फिर 'चूर्ण कर तीनपि वारान्खादेत्पथ्यं दोषानुबन्धेन || ५६ ॥ कपड़ेसे छान लेना चाहिये । फिर इसे अग्निके अनुसार शहद व घोके साथ खाना चाहिये । १ माशा, ३ माशा अथवा ४ भक्तस्यादी नाशयति व्याधीन्पित्तानिलोद्भवान्सद्यः।। माशा तक, ऊपरसे लोहसे ६४ गुना बकरीका दूध अथवा मध्येऽन्नविष्टम्भं जयति नृणां संविदह्यते नान्नम् ५७ गायका दध गरम कर गुनगुना पीना चाहिये । यह एक महीनेम पानान्नकृतान् रोगान्मुक्त्यन्ते शीलितं जयति । पारणामशूलको नष्ट करता है । इसे ब्रह्माने सर्व प्रथम बनाया था। एवं जीर्यति चान्ने निहन्ति शूलं नृणां सुकष्टमपि ५८ इसके सेवनमें ककारादि नामवाले द्रव्य तथा अम्ल पदार्थ व हरति सहसा युक्तो योगश्चायं जरत्पित्तम । जलप्राय प्रदेशके प्राणियोंके मांसको न खाना चाहिये ॥६०-६५॥ चक्षुष्यः पलितन्नः कफपित्तसमुद्भवाजयेद्रोगान् । खण्डामलकी। प्रसादयत्यपि रक्तं पाण्डुत्वं कामला जयति ॥५१॥ आंवलेका चूर्ण ३२ तोला, लोहभस्म १६ तोला, तथा | स्विन्नपीडितकूष्माण्डात्तुलार्ध भृष्टमाज्यतः ।। ६६ ।। मोरेठीका चूर्ण ८ तोला सबको एकमें मिलाकर गुर्चके क्वाथकी | प्रस्थार्धे खण्डतुल्यं तु पचेदामलकीरसात् । सात दिनतक भावना देनी चाहिये। फिर कड़ी धूपमें सुखाय प्रस्थे सुस्विन्नकूष्माण्डरसप्रस्थे विघट्टयन् ॥६७ ॥ घोटकर नये घटमें रखना चाहिये । फिर घी और शहदके साथ | दा पाकं गते तस्मिंश्चूर्णीकृत्य विनिक्षिपेत् । भोजनके आदि, मध्य तथा अन्तमें इस रीतिसे प्रतिदिन तीन | द्वे द्वे पले कणाजाजीशुण्ठीनां मरिचस्य च ॥६८॥ वार बलानुसार खाना चाहिये । पथ्य दोषोंके अनुसार लेना पलं तालीसधन्याकचातुर्जातकमुस्तकम् । चाहिये । भोजनके पहिले खानेसे पित्त, वातजन्य रोगोंको शीघ्र कर्षप्रमाणं प्रत्येकं प्रस्थाध माक्षिकस्य च ॥ ६९॥ ही नष्ट करता है । मध्यमें अन्नके विबन्धको नष्ट कर पचाता है। पक्तिशूलं निहन्त्येतदोषत्रयभवं च यत् । - भोजनक अन्तमें सेवन करनेसे अन्नपानके दोषोंको नष्ट करता है। छद्यम्लपित्तमूच्छोश्व श्वासकासावरोचकम् ॥७० । ऐसेही परिणामशूल तथा अन्नद्रव नामक शुलको भी नष्ट करता है। नेत्रोंको लाभ पहुँचाता, बालोंको काला करता, कफ, तथा हृच्छूलं रक्तपित्तं च पृष्ठशुलं च नाशयेत् । रसायनमिदं श्रेष्ठ खण्डामलकसंज्ञितम् ॥ ७१ ॥ पित्तज रोगोंको शान्त करता और रक्तको शुद्ध करता तथा पाण्डुरोग और कामलाको नष्ट करता है ॥ ५४-५९ ॥ उबालकर निचोया गया कूष्माण्ड २॥ सेर, घी ६४ तो. छोड़कर भूनना चाहिये। फिर इसमें २॥ सेर मिश्री १२८ तो. लौहामृतम् । आंवलेका रस, तथा १२८ तो० उबाले हुए कूष्माण्डका स्वरस तनूनि लोहपत्राणि तिलोत्सेधसमानि च । मिलाकर पकाना चाहिये । पाक सिद्ध हो जानेपर छोटी पपिल, कशिकामूलकल्केन संलिप्य सार्षपेण वा ॥ ६०॥ जीरा तथा सोंठ, प्रत्येक ८ तोला, काली मिर्च ४ तोला, विशोप्य सूर्यकिरणैः पुनरेवावलेपयेत् । तालीशपत्र, धनियां, दालचीनी, तेजपात, इलायची, नागकेशर, त्रिफलाया जले धमात वापयेच्च पुनः पुनः ।। ६१॥ व नागरमोथा प्रत्येक १ तोला तथा ठण्डा होने पर शहद ६४ ततः संचूर्णितं कृत्वा कर्पटेन तु छानयेत् । तोला मिलाकर रखना चाहिये । यह त्रिदोषजन्य परिणामशूल, भक्षयेन्मधुसर्पियो यथान्येतत्प्रयोगतः ॥ २ ॥ वमन, अम्लपित्त, मूछो, श्वास, कास, अरुचि, हृदयके दर्द, माषकं त्रिगुणं वाथ चतुर्गुणमथापि वा। रक्तपित्त तथा पीठके शूलको नष्ट करता है । यह “खंडामलक" श्रेष्ठ रसायन है ।। ६६-७१ ॥ छास्थ पयसः कुर्यादनुपानमभावतः ।। ६३ ॥ गवां शृतेन दुग्धेन चतुः षष्टिगुणेन च । नारिकेलखण्डः। पक्तिशूलं निहन्त्येतन्मासेनैकेन निश्चितम् ॥ ६४॥ कुडवामितमिह स्यान्नारिकेलं सुपिष्टं लौहामृतमिदं श्रेष्ठं ब्रह्मणा निर्मितं पुरा । पलपरिमितसर्पिःपाचितं खण्डतुल्यम् । ककारपूर्वकं यच्च यच्चाम्लं परिकीर्तितम् ॥६५॥ । निजपयसि तदेतत्प्रस्थमात्रे विपक्कं सेव्यं तन्न भवेदत्र मांसं चानूपसम्भवम् । गुडवदथ सुशीते शाणभागान्क्षिपेच्च ॥७२॥ तिलके समान पतले लोहेके पत्रोंको कशिका (एक प्रकार धन्याकपिप्पलिपयोदतुगाद्विजीराब्चामर घास नामसे प्रसिद्ध) की जेड़के कल्कसे अथवा सर- शाणं त्रिजातमिभकेशरवद्विचूमे। .

Loading...

Page Navigation
1 ... 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374