Book Title: Chakradutt
Author(s): Jagannathsharma Bajpayee Pandit
Publisher: Lakshmi Vyenkateshwar Steam Press

View full book text
Previous | Next

Page 211
________________ (१८४) चक्रदत्तः। (शोथा - nerwwwsagrorror-r rrieremoriww ererrerioner अभया दारु मधुकं तिक्ता दन्ती सपिप्पली। पुनर्नवाष्टकः काथः। पटोल चन्दनं दावी त्रायमाणेन्द्रवारुणी ॥३॥ पुनर्नवानिम्बपटोलशुण्ठी एषां काथः ससर्पिष्कः श्वयथुज्वरदाहहा। तिक्तामृतादार्वभयाकषायः। विसर्पतृष्णासन्तापसन्निपातविषापहा । सर्वाङ्गशोथोदरकासशूलशीतर्वीयर्हिमजलरभ्यङ्गादींश्च कारयेत् ॥४॥ श्वासान्वितं पाण्डुगदं निहन्ति ॥८॥ पित्त प्रधान शोथमें दूध पीता हुआ निसोथ, गुर्च और पुनर्नवा, नीमकी छाल, परवलकी पत्ती, सोंठ, कुटकी, त्रिफलाका क्वाथ पीवे। अथवा १ तोला त्रिफलाका चूर्ण गोमूत्रमें गुर्च, देवदारु तथा बड़ी हर्रका छिल्का इनका क्वाथ सर्वाङ्गशोथ, मिलाकर पीवे । इसी प्रकार बड़ी हर्रका छिल्का, देवदारु, उदर, कास, शूल और श्वासयुक्त पाण्डुरोगको नष्ट करता है ॥८॥ मोरेठी, कुटकी, दन्ती, छोटी पीपल, परवलकी पत्ती, चन्दन, विविधा योगाः। दारुहल्दी, त्रायमाण, व इन्द्रायणके क्वाथमें घी मिलाकर पीनेसे सूजन, ज्वर, दाह, विसर्प, तृष्णा, जलन, सन्निपात और विष आर्द्रकस्य रसः पीतः पुराणगुड मश्रितः । दोष नष्ट होते हैं । तथा शीत वीर्य स्नेह तथा ठण्ढ़े जलसे | अजाक्षीराशिनां शीघ्रं सर्वशोथहरो भवेत् ॥ ९॥ मालिश सिञ्चन व अवगाहनादि कराना चाहिये ॥२-४ ॥ पुनर्नवादारुशुण्ठीकाथे मूत्रे च केवले । कफजशोथचिकित्सा। दशमूलरसे वापि गुग्गुलुः शोथनाशनः ॥१०॥ पुनर्नवाविश्वत्रिवृद्गुडूची बिल्वपत्ररसं पूतं शोषणं श्वयथौ विजे । सम्पाकपथ्यामरदारुकल्कम् । विट्सङ्गे चैव दुर्नानि विदध्यात् कामलास्वपि।११ शोथे कफोत्थे महिषाक्षयुक्त गुडपिप्पलिशुण्ठीनां चूर्ण श्वयथुनाशनम् । मूत्रं पिबेद्वा सलिलं तथैषाम् ॥५॥ आमाजीर्णप्रशमनं शुलन्नं बस्तिशोधनम् ॥ १२ ॥ कफे तु कृष्णासिकतापुराण पुरो मूत्रेण सेव्येत पिप्पली वा पयोऽन्विता। पिण्याकशिग्रुत्वगुमाप्रलेपः । गुडेन वाभया तुल्या विश्वं वा शोथरोगिणाम् ॥१२ कुलत्थशुण्ठीजलमूत्रसेक बकरीके दूधका सेवन करते हुए पुराना गुड़ मिलाश्वण्डागुरुभ्यामनुलेपनं च ॥ ६ ॥ कर अदरखका रस पीनेसे शीघ्र ही समस्त शोथ नष्ट कफजन्य शोथमें पुनर्नवा, सोंठ, निसोथ, गुर्च, अमलतासका हात है । इसा प्रकार पुननवा, दवदारु गूदा, हरे, तथा देवदारुका कल्क, गुग्गुलु व गोमूत्र मिलाकर क्वाथमें अथवा केवल गोमूत्रमें अथवा दशमूलके पीवे । अथवा इन्हींका क्वाथ बनाकर पीवे । तथा छोटी पीपल, क्वाथम गुग्गुल मिलाकर पानस वाल, पुराना पीनाक (तिलकी खली) सहिजनकी छाल और | बेलके पत्तोंका रस छानकर कालीमिर्च के चूर्णके साथ पीनेसे अलसीका लेप करना चाहिये । तथा कुलथी और सोंठका जल सन्निपातज शोथ, मलकी रुकावट, अर्श तथा कामलारोग नष्ट बना गोमत्र मिलाकर सेक करना चाहिये । तथा अजमोद होते हैं । इसी प्रकार गुड़, पिप्पली व साठका चूर्ण सजन, और अगरका लेप करना चाहिये ॥५॥६॥ आमाजीर्ण व शुलको नष्ट करता तथा बस्तिको शुद्ध करता है। | अथवा गोमूत्रके साथ गुग्गुलु अथवा छोटी पीपल दूधके साथ सन्निपातजशोथचिकित्सा। अथवा गुड़के साथ बड़ी हर्रका छिल्का अथवा सोंठका प्रयोग शोथवालोंको करना चाहिये ॥९-१३॥ अजाजिपाठापनपञ्चकोलव्याघ्रीरजन्यः सुखतोयपीताः । गुडयोगा। शोथं त्रिदोषं चिरजं प्रवृद्धं गुडाकं वा गुडनागरं वा निम्नन्ति भूनिम्बमहौषधे च ॥ ७॥ गुडाभयं वा गुडपिप्पली वा। जीरा, पाढ़, नागरमोथा, पञ्चकोल, छोटी कटेरी, तथा कर्षाभिवृद्धथा त्रिपलप्रमाणं हल्दी सब समान भाग ल चूर्णकर गरम गरम जलके साथ पीनेसे त्रिदोषज बढ़े पुराने शोथ नष्ट होते हैं। इसी प्रकार . खादेन्नरः पक्षमथापि मासम् ॥१४॥ चिरायता और सोंठके चूर्णको गरम गरम जलके साथ पीनेसे शोथप्रतिश्यायगलास्यरागान् पुराने शोथ नष्ट होते हैं ॥७॥ सश्वासकासारुचिपनिसांश्च ।

Loading...

Page Navigation
1 ... 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374