________________
દ્વિતીય પ્રકાશ
૧૫૧ શ્રેયકારી છે” એમ ચિતવી તેમણે દેશવિરતિને અંગીકાર કરવું જોઈએ જે ઉપર કરેલા સ્વરૂપવાળા પ્રતિબંધક કારણોનો અભાવ હોય તો સર્વવિરતિ અંગીકાર કરવી ઉત્તમ છે. તેને માટે આવશ્યચૂર્ણમાં કહ્યું છે કે,
“ विसयसुह पिवासाए, अहवा बंधवजणाणुराएण । अच्चयंतो बावीसं परिसहे दुस्सहे सहिउं ॥१॥ जइ न करेइ विसुद्धं सम्म अइदुक्करं तवच्चरणं ।
तो कुजा गिहिधम्मं नवयजो होइ धम्मस्स ॥२॥" “જે વિષયની તૃણાથી અથવા સ્વજનના અનુરાગથી બાવીશ પરિષહાને સહન કરવાને સમર્થ ન થઈ શકે. તેમજ શુદ્ધ ચારિત્રને ન આચરી શકે અને અતિ દુષ્કર તપને ન કરી શકે, તે તેણે ગૃહસ્થધમને આદરવો, જેથી તે ધર્મ વજનિક ન થાય. ૧-૨.
આવા દેશવિરતિને અંગીકાર કરનારા શ્રાવકો જઘન્ય, મધ્યમ અને ઉત્કૃષ્ટ એમ ત્રણ પ્રકારના છે. તેને માટે કહ્યું છે કે, “વા શૂfહંસા મામસારું ચારૂ વસ્ત્રો સાવો પુરો નમુદારધારવો છે ? उम्मजुग्गगुणाइन्नो छकम्मो बारसव्वओ। गिहथ्थो सुभायारो सावओ होइ मज्झिमो ॥२॥ उक्कोसेणं तु सड्ढोउ सचित्ताहार वजिओ। एकासणगभोइय बंभयारीतहेवय ॥ ३॥"
જે શ્રાવક પ્રયજનવિના સ્થલહિંસાદિ કરે નહીં, મધ, માંસાદિક અભક્ષ્ય વસ્તુનો ત્યાગ કરે, નમસ્કારરૂપ મહામંત્રને ધારણ કરે, અને દરરોજ નવકારશીનું પચ્ચકખાણ કરે તે જઘન્ય દેશવિરતિ શ્રાવક કહેવાય છે. જે શ્રાવકધર્મને યોગ્ય એવા ગુણોથી યુક્ત હોય છે, નિરંતર છે આવશ્યકને આચરે છે અને બાર વ્રતને અંગીકાર કરે છે તે સદાચારવાનું ગૃહસ્થ મધ્યમશ્રાવક કહેવાય છે. જે શ્રાવક સર્વદા સચિત્ત આહારને વજે છે, નિરંતર એકાસણાદિક કરે છે, અને બ્રહ્મચર્યને પાળે છે તે ઉત્કૃષ્ટશ્રાવક કહેવાય છે.”
હવે બાર ત્રતરૂપ લક્ષણવાળું દેશવિરતિનું સ્વરૂપ નિરૂપણ કરવાને પ્રથમ તે બારવ્રતના નામ આપે છે.”
(૧) પ્રાણિવધ, (૨) મૃષાવાદ, (૩) અદત્તાદાન, (૪) મૈથુન, (૫) પરિગ્રહ, થકી સ્થલપણે વિરમવારૂપ પાંચ અણુવ્રત તથા (૬) દિશિપરિમાણ, (૭) ભેગોપગમાન, (૮) અનર્થદંડ વિરમણએ ત્રણ ગુણવ્રત તથા (૯) સામાયિક,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
