________________
૨૯૯
તૃતીય પ્રકાશ
આ દશ પ્રકારના પ્રાયશ્ચિત્તમાં છેલ્લાં બે પ્રાયશ્ચિત્ત પહેલા સંઘયણવાલા ચૌદ પૂર્વી સુધી હોય છે અને બીજા આઠ પ્રાયશ્ચિત્ત શ્રી દુ:પ્રસન્નસૂરિ સુધી રહેશે, એમ જાણવું.
૩ વિનય જ્ઞાનાદિક ભેદે કરીને સાત પ્રકારનો છે. તેમાં જ્ઞાનાદિકની ભક્તિરૂપ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રનો વિનય ત્રણ પ્રકારનો છે. તથા મન, વચન અને કાયાએ કરી આચાર્યાદિકને વિષે અકુશલ એટલે નઠારી રીતે પ્રવર્તતા મન, વચન અને કાયાને નિધિ અને કુશલ પ્રવૃત્તિવાળા મન, વચન તથા કાયાનું ઉદીરણ એમ વિનયના છ પ્રકાર થયા. સાતમો આપચારિક વિનય તે ગુરુ આદિકની અનુકૂલ પ્રવૃત્તિરૂપ કહેવાય છે. આ સાત પ્રકારને વિનય સર્વકાળે મુનિઓએ આચરવા યોગ્ય છે.
૪ વૈયાવચ્ચે વૈયાવચ્ચ તપ સેવાવૃત્તિમાં આવે છે. આચાર્યાદિકને અન્ન, પાણી, વસ્ત્રપાત્રાદિ સંપાદન કરવાની વિધિનો જે વ્યાપાર તે વૈયાવચ્ચ કહેવાય છે.
૫ સ્વાધ્યાય અકાલ વેલાનો પરિહાર કરીને અથવા પિરિસીની અપેક્ષા એ જે અધ્યયન કરવું તે સ્વાધ્યાય કહેવાય છે. તે સ્વાધ્યાય પાંચ પ્રકારે છે. ૧, વાચના, ૨. પૃચ્છના, ૩. પરાવર્તના, ૪. અનુપ્રેક્ષા અને ૫. ધર્મકથા એવા તેમના નામ છે.
જે નહીં ભણેલા સૂત્રોનું શાસ્ત્રોક્ત વિધિવડે ગુરુમુખે ગ્રહણ કરવું તે વાચના કહેવાય છે. તેમાં સંદેહ થતાં પૂછવું તે પૃચ્છના કહેવાય છે. તે પૃચ્છના વડે નિશ્ચિત સૂત્રોનું વિસ્મરણ ન થાય તેને માટે ગણવું તે પરાવર્તન કહેવાય છે. સૂત્રની જેમ અર્થનું જે ચિતવવું તે અનુપ્રેક્ષા કહેવાય છે અને અભ્યાસ કરેલા સૂત્ર અને અર્થને બીજાને ઉપદેશ આપવો તે ધમકથા કહેવાય છે.
બે પ્રકારે છે. ૧. અંગપ્રવિષ્ટ અને ૨. અંગબાહ્ય. તેમાં બે પગ, બે જંઘા, બે ઉર, બે ગાત્ર, બે હાથ, એક ગ્રીવા અને એક મસ્તક એ બાર અંગવાલે પુરુષ “સુરક્ષિોથી ઓળખાય છે.
એ પ્રવચનરૂપ પુરુષના અંગમાં જે રહેલું તે અંગપ્રવિષ્ટ સૂત્ર કહેવાય છે. તે બાર પ્રકારે છે. આચારાંગ અને સૂત્રકૃતાંગસૂત્ર એ પ્રવચનપુરૂષના બે પગ છે. સ્થાનાંગ અને સમવાયાંગ એ બે તેની જંધા છે. ભગવતી અને શાતાસૂત્ર તે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
