________________
ચતુર્થ પ્રકાશ
૩૮૧ ૧ વૃત્ત (વસુલ) ૨ ચર્સ (ત્રણખણાદાર), ૩ ચેરસ, ૪ લાંબું અને પ પરિમંડલ- એ પાંચ સંસ્થાન; ૧ કૃણ, ૨ નલ, ૩ પીત, ૪ રક્ત અને પ વેત-એ પાંચ વર્ણ ૧ તીખો, ૨ ક. ૩ કસાએલો, ૪ ખાટે અને ૫ મધુર- એ પાંચ રસ; ૧ સુગંધી અને ૨ દુગધી– એ બે ગધ; ૧ ગુરુ, ૨ લધુ, ૩ મૃદુ, ૪ ખર, ૫ શીત, ૬ ઉણ, ૭ સ્નિગ્ધ અને ૮ લુખ– એ આઠ ફરસ; ૧ સ્ત્રી, ૨ પુરુષ અને ૩ નપુંસક- એ ત્રણ વેદ, અંગ એટલે શરીર, સંગ એટલે પરવસ્તુને સંસગ અને ભવ એટલે જન્મ-સંસાર, આ એકત્રીશ ઉપાધિથી રહિત તેથી જ એકત્રીશ ગુણોથી સમૃદ્ધિમાન એવા શ્રી સિદ્ધ ભગવાનને નમસ્કાર કરીએ છીએ.”
તે સિદ્ધોના આઠ ગુણ આઠ કર્મોનો ક્ષયથી સિદ્ધોને વિષે આઠ ગુણ ઉત્પન્ન થાય છે, તે દર્શાવે છે.
" नाण च दसणं च अव्वाबाहं तहेव सम्मत् ।।
अक्षय ठिई अरूवं अगुरुलहू वीरियं हवइ ।।१॥" “જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયથી અનંતજ્ઞાનપણું, ૨ દશનાવરણીયકર્મના ક્ષયથી અનંત દશનપણું, ૩ વેદનીયકર્મના ક્ષયથી અનંત અવ્યાબાધપણું–આ અવ્યાબાધગુણને લઈને અનંત સિદ્ધો પરિમિત ક્ષેત્રમાં અન્ય અવગાઢપણે રહેલા છતાં તેમને પરસ્પર બાધા થવાનો અભાવ છે. ૪ મોહનીયમના ક્ષયથી ક્ષાયિક સમ્યકત્વપણું, ૫ આયુકમના ક્ષયથી અક્ષયસ્થિતિપણું, નામ-કમના ક્ષયથી અરૂપીપણું અને ૭ ગોત્રકમના ક્ષયથી અગુરુલઘુપણું-કારણકે–ઉચ્ચગેત્રના ઉદયથી લોકમાં ગૌરવ થાય છે અને નીચગેત્રના ઉદયથી લધુતા થાય છેસિદ્ધ ભગવાનોને વિષે એ બંનેનો અભાવ હોવાથી અગુરુલઘુપણું જ છે. અહીં કઈ વાદી શંકા કરે કે- સિદ્ધ ભગવાનને સજજનોને પૂજનીય હોવાથી ગુસ્પણુ અને નાસ્તિકોને પૂજનીય ન હોવાથી લઘુપણું હોય, તેથી અહીં અગુરુલઘુપણું કેમ કહેવાય ?" તેના ઉત્તરમાં કહે છે, કે- “જેમ ઉચ્ચ ગેત્રવાળા પુરુષના આવવાથી આસન ઉપરથી ઉઠવું, આસન દેવું અને પૂજા કરવી વગેરે થાય છે અને નીચ નેત્રવાળા પુરુષના આવવાથી તેમ થતું નથી, તેને તો દૂર જ રખાય છે, તેવી રીતે અહીં સિદ્ધ ભગવાનના વ્યવહારમાં થતું નથી, માટે તેમાં અગુરુલઘુપણું છે, તે યુક્ત જ છે. ૮ અંતરાય કર્મના ક્ષયથી સિદ્ધ ભગવાનમાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
