________________
૨૦૮
શ્રી આમ પ્રબોધ
અનર્થદંડ વિરમણ નામે ત્રીજું ગુણવત. અનર્થદંડ વિરમણ નામે ત્રીજુ' ગુણવ્રત કહેવાય છે. સ્વજન, શરીર, ધર્મ તથા વ્યવહારને માટે જે આરંભ કરવામાં આવે તે અનર્થદંડ કહેવાય છે. તે સિવાય બાકીનું તે અનર્થદંડ કહેવાય છે. એટલે પિતાના ઉપયોગમાં આવે તેનો આરંભ તે અર્થદંડ અને જેની સાથે પિતાનું કાંઈપણ પ્રયોજન ન હોય, છતાં તેને આરંભ કરવો તે અનર્થદંડ તેવા અનર્થદંડથી જે વિરમણ એટલે વિરામ પામવું તે અનર્થદંડ વિરમણ નામે ત્રીજું ગુણવ્રત કહેવાય છે. તે રાત દુર્ગાન વગેરે ચાર પ્રકારના અનર્થદંડના ત્યાગ કરવારૂપ છે તેને માટે કહ્યું છે કે,
"दंडिजाइ जेण जिउं वज्जिय निय देह सयण धम्मटं । सो आरंभो केवल, पावफलोऽणत्थ दंडत्ति ॥१॥ अवष्भाय पाव उवएस, हिंसदाणप्पमाय चरिएहिं ।
जं चउहा सो मुच्चइ, गुणव्वयं तं भवे तइयं " ॥२॥ “પિતાનો દેહ સ્વજન અને ધર્મને અર્થ વજીને બાકીના જે જે આરંભેમાં જીવ દંડાય તેને આરંભ કે જે કેવળ પાપરૂપ ફળને આપનાર છે, તે અનર્થદંડ કહેવાય છે. તે દુર્યાન, પાપોપદેશ, હિંસા અને પ્રમાદ એ ચાર આચરવાથી અનર્થદંડ હોય છે એ ચારનો જે ત્યાગ કરવામાં આવે તે ત્રીજુ' અનર્થદંડ વિરમણ નામે ગુણવ્રત કહેવાય છે.” ૧-૨.
બીજી ગાથામાં આ પ્રમાણે વિશેષ વ્યાખ્યા છે. અપકૃષ્ટ એટલે હીણ ધ્યાન, તે આત તથા રૌદ્રધ્યાન કહેવાય છે.
તેને માટે કહેવું છે કે" राज्योपभोग शयनासन वाहनेषु । स्त्री गंधमाल्य मणिरत्न विभूषणेषु ॥ इच्छाभिलाष मति मात्रमुपैति मोहात् । ध्यानं तदातमिति संप्रवदंति तज्ज्ञाः ॥१॥ संछेदनैर्दहन भजन मारणैश्च । बंध प्रहार दमनैर्विनिकृन्तनैश्च ॥ यो याति रागमुपयाति च नानुकंपां । ध्यानं तु रौद्रमिति संप्रवदन्ति तज्ज्ञाः" ॥२॥
રાજ્યને ઉભેગ, શયન, આસન, વાહન, સ્ત્રી, ગંધ, માલ્ય, મણિ, રત્ન અને તેના આભૂષણની અંદર જે મેહથી અત્યંત ઈચ્છા અભિલાષ પ્રાપ્ત થાય તેને વિદ્વાનો આ ધ્યાન કહે છે. (૧)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
