________________
ર૯૨].
શ્રી આનંદઘન-વીશી એક પખી કિમ પ્રીતિ પરવડે, ઉભય મળ્યા હોય સંધિ, જિનેવર; હું રાગી હું મેહે કુંદીઓ, તું નીરાગી નિબંધ, જિનેવર. ધર્મ ૦ ૫
અર્થ_એક બાજુની પ્રીતિ-સ્નેહ કેમ પાલવે ? બને જે ભેગા થાય તે સાંધણ થાય, એક યોગ થાય. આ તે હું તે સંસારના ઉપર ઉપરના રાગમાં તણાઈ-જકડાઈ–રહેલે છું અને તું તે તદ્દન નેહ-પ્રેમ વગરને અને બંધન-આકર્ષણ વગરને છે. ત્યારે આપણે પ્રેમ કેમ જામે? કેમ થઈ શકે? (૫)
ટબો–એક પખી કાંઈ પ્રીતિ વરે ન પડે, કામ ન આવે, ફેકટ થાય. ઉભય પક્ષ મળે જ સંધિ થાય. જ્ઞાન કિયા તથા નિશ્ચય-વ્યવહાર તથા વચન પ્રવચનાનુસાર ગુર્વાજ્ઞા ઈત્યાદિ ઉભય ભાવે જ મોક્ષ પામે. તથા સેવક રાગી, મેહી, ફુદી-માયાવી એવો હું; તમે નીરાગી, નિબંધન, નિર્માથી. તે માટે સમાન ધર્મ જ સંધિ-પ્રીતિ હોય, વિષમ ધમેં ન હોય. (૫)
વિવેચન– આમાં પ્રભુની પ્રીતિ પણ નજીક જ છે એ વાતને પણ સમાવેશ થઈ જાય છે. એ પ્રમાણે ધર્મ ધર્મની બૂમ માર્યા કરી અને પ્રભુને શોધવા માટે જ્યાં ત્યાં ગયે, રખડ્યા કર્યું, પણ આટલા અનંત ભ થઈ ગયા, પણ મારું કાંઈ વળ્યું નહિ અને હું તે જે હતું તે ને તે જ રહી રખડ્યા કર્યો. મને તે સંબંધમાં શું લાગે છે તે પણ કહી બતાવું. એક પક્ષને જે પ્રેમ-સ્નેહ હોય તે કેમ નભાવી શકાય? તેને કેમ ચલાવી શકાય? એ વાત કરી જામે જ નહિ. એક પક્ષને પ્રેમ હોય, અને બીજાને તે તે સંબંધમાં બેદરકારી જ લાગે, એને એ વાતમાં કાંઈ લાગે જ નહિ, એ પ્રેમ-સ્નેહસંબંધ કેટલે ટકે? અને એ જામે કેમ? હું તે રહ્યો રાગી, મોહ-માયા-મમતામાં રાચી રહેલે અને જેની તેની સાથે પ્રીતિ–પ્રેમ-સ્નેહ કરવા જાઉં. અને ભગવાન ! તું તે તદ્દન રાગ વગરને અને નિકાચિત કર્મ પણ નહિ બાંધનારે. એવા તારી સાથે એક પક્ષને નેહ કેમ જામે? તમે તે તદ્દન રાગરહિત અને મારા પક્ષે હું રાગ સહિત–આવી એક બાજુની પ્રીતિ કેમ ટકે ? શી રીતે નભે ? વરે પડે એ પાઠ છે. વરવું અર્થ કેશમાં “પસંદ કરવું” એમ થાય છે, એટલે એવા પ્રકારની મારા
પાઠાંતર–પરવડે” સ્થાને ભીમશી માણેક “વરે પડે” પાઠ છાપે છે. “મળ્યા” સ્થાને “ મિલ્યા” એમ ભીમશી માણેક છાપે છે. “એક પખી’ સ્થાને બન્ને પ્રતમાં “એક પછી પાઠ છે, તે પ્રાચીન ગુજરાતી છે. સંધિ” સ્થાને પ્રતવાળા “ સિદ્ધિ પાઠ લખે છે. “તું” સ્થાને પ્રતમાં “તું” પાઠ છે. (૫)
શબ્દાર્થ –એકપખી = એક બાજુની, એક તરફની, એકલાની. કિમ = કેમ, શી રીતે ? પ્રીતિ = પ્રેમ, આકર્ષણ. પરવડે = નભાવી લેવાય, ચાલે. ઉભય = બને, બેય. મળ્યા = બે હાથે તાળી પડે, એક થઈ જાય તે. સંધિ = એક યોગ, મેળ થાય, મળવાનું બને. હું રાગી = હું તો રાગી છું, પ્રેમી છું. હું = પહેલે પુરુષ એકવચન. મોહે = મોહ વડે. ફુદીઓ = લપટાયેલે, દાયલે, તેમાં રસ લઈ રહેલો. અને તું = તું પતે તા. નીરાગી = વીતરાગ, રાગવગરનો. નિરબંધ = બંધન વગરને, કઈ જગાએ બંધાઈ ગયેલો કે જવાને નહિ. (૫)
