Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 435

प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ ६.२६ पक्षीणां लेश्यादिनिरूपणम्
अनेक जाविकुल संवाद तद्यथा - एकस्यामेव छगणयोनौ कृतिजातिकुलं कीटणातिकुलं वृथिकजातिकुलमित्यादि, एवं चैकस्यामेव योनौ अवान्तर जाति भेदभावादनेकानि योनि प्रवाहाणि जातिकुलानि संभवन्तीत्युत्पद्यन्ते खेचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिजानां द्वादशजातिकुलकोटियोनि प्रमुखशतसहस्राणि । अत्र भवति संग्रहणी गाथा---
'जोणी संगइलेस्सा दिट्ठी नाणे य जोग उनओगे । उपचाय ठिई समुग्धाय चपणं जाई कुल बिदीउ' ॥१॥ योनिसंग्रहलेश्या दृष्टचो ज्ञानं च योगोपयोगौ । उपपावस्थितिसमुद्घाताश्चवनं जातिकुल विधिस्तु ॥ इति च्छाया, ॥ अस्या अर्थ:- खेचरपञ्चेन्द्रयतिर्यग्योनिकानां प्रथमयोनिसंग्रहद्वारं ततो अनेक जातिकुलों का संभव होता है । जैसे- एक ही छगण (गोबर) रूप योनि में कृषि जाति कुल, फीट जाति कुल, वृश्चिक जाति कुल आदि प्रत्यक्ष देखने में आते हैं। इसी तरह एक ही योनि में अवान्तर जाति भेद के सद्भाव से अनेक योनि प्रवाह वाले जाति कुल होते हैं। इस तरह से खेचर पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनि के जीवों की बारह लाख जाति · कुल कोटि है । इन द्वारों के विषय में संग्रहणी गाधा ऐसी है'जोणी- संगह लेस्सा-दिट्ठी नाणेय जोग उचओगे, उपवाटिई समुग्धाय चयणं जाई कुल बिहीउ ॥१॥
इस गाथा का भाव ऐसा है - खेचर पञ्चेन्द्रियों का प्रथम योfa संग्रह द्वार, फिर बेहया द्वार, फिर दृष्टि द्वार फिर ज्ञान द्वार फिर योग द्वार, फिर उपयोग द्वार फिर उपपात द्वार फिर स्थित द्वार, फिर समु. છાણુ રૂપ ચેનમા કૃમિજાતિસ્કુલ, કીટજાતિકુલ, વાશ્ચિક જાતિકુલ, વિગેરે વિગેરે પ્રત્યક્ષ દેખવામાં આવે છે. એજ પ્રમાણે એક જ ચાનીમાં અવાન્તર જાતિ ભેદના સદ્ભાવથી અને ચેાનિના પ્રવાહવાળા જાતિકુલા હાય છે. આ રીતે ખેચર ૫'ચેન્દ્રિયતિય ચૈાનિક જીવાની ખાર લાખ જાતિકુલ કેટિ છે. આ દ્વારાના વિષયને સગ્રહું કરવાવાળી ગાથા આ પ્રમાણે છે.
'जोणी सांगलेस्सा दिट्ठी नाणे य जोग उवओगे
' उवाच ठिई समुग्धाय, चयणं जाई कुल विहीर' ॥ १ ॥ આા ગાથાના ભાવ એવા છે કે, ખેચર પ'ચેન્દ્રિયાનુ પહેલુ ચેાનિસ ગ્રહ દ્વાર, તે પછી લૈશ્યા દ્વાર, તે પછી દૃષ્ટિદ્વાર, તે પછી જ્ઞાનદ્વાર, તે પછી ચાગદ્વાર, તે પછી ઉજ્યેાગદ્વાર, તે પછી ઉપપાતદ્વાર તે પછી સ્થિતિદ્વાર,