Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
-
जीवामिगमदो कुलकोटियोनि प्रमुख शतसहस्राणि प्रज्ञप्तानि, पति किं प्रमाणकानि जाति कुलकोटिनां योनिपमुखालि-योनिश्वाहानि शतसहस्वाणि योनिममुग्वशतसहस्राणि जाति कुलकोटियोनिप्रमुखशतसहस्त्राणि भवन्तीति घश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'वारस जाइकुल कोडी जोणी पशुहसयसहस्सा पन्नत्ता' द्वादश जाति कुल कोटि योनिप्रसुख शवतत्राणि प्रज्ञप्तालि, तत्र जासि कुल कोटि योनिनामयमर्थ:-जातिरिति तिर्यग्जावितस्याः कुलानि कृषिकीटवृश्चिकादीनि इमानि च कुलानि योनिप्रमुखाणि-तथाहि-एकस्यामेव योनौ अनेकानि कुलानि भवन्ति तथाहि-छगणयोनों कृषिकुलं कीटकुलं वृश्चिकुल मित्यादि, अथवा-जातिकुलमित्येकपदं-जातिकुलवोन्योश्च परस्परं विशेषः, एकस्यामेव योनी । कुलकोडी योनि काही गई हैं ? इसके उत्तर में पसुश्री करते हैं-'गोयमा! पारस जाइ कुलकोडी जोगी पहलयलहला पन्नता 'हे गौतम! उनकी बारह लाख योनिममुख कुलकोडी कही गई है। जाति कुल कोटि योनियों का अर्थ इस प्रकार से है-जालि से यहां तिथंग आदि जाति ली गई है और इस जाति के जो कृमि फीट वृश्चिक आदि जीव है वे कुल शब्द से लिये गये हैं। तथा इनकी जो योनि-उत्पत्ति स्थान है वे योनि शब्द से लिये गये हैं। एक ही योनि में अनेक कुल होते हैं। जैसे-छगण-गोबर-रूप योनि में कृषिकुल, फीट कुल एवं वृश्चिक कुल आदि होते देखने में आते हैं । अथवा-जातिकुल यह जब एक पद लिया जाता है और योनि अलग पद लिया जाना है तब जाति कुल और योनि इसमें भिन्नता आजाती है क्योंकि एक ही योनि में કેટલા લાખ જાતી કુલકેટીની કહી છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે हैं 'गोयमा! पारस जाइ कुलकोडी जोणी पमुइसयसहस्सा पन्नता' है गौतम! તેઓની બાર લાખ મેનિપ્રમુખ કુલકેટી કહેવામાં આવી છે. જાત કુલ કેટીને અર્થ આ પ્રમાણે છે. જાતી શબ્દથી અહિયાં તિર્યગૂ વિગેરે જાતી ગ્રહણ કરવામાં આવી છે. અને જાતીના જે કૃમી, કીડા, વૃશ્ચિક વીંછી. વિગેરે જીવે છે, તેઓ કુલ શબ્દથી ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા છે. તથા તેઓની જે
નિ ઉત્પત્તિસ્થાન છે, તે નિ શબ્દથી ગ્રહણ કરેલ છે એકજ એનીમાં અનેક કુલ હોય છે. જેમકે છાણ, રૂપ યોનિમાં કૃમિકુલ કીટકુલ, અને વૃશ્ચિક કુલ વિગેરે ઉત્પન્ન થતા જોવામાં આવે છે અથવા જાતિકુલ એ એક પદ જ્યારે ગ્રહણ કરવામાં આવે છે, અને યોનિ, જૂદા પદ રૂપે ગ્રહણ કરવામાં આવે છે, ત્યારે જાતિ કુલ અને નિ એમાં જદાઈ આવી જાય છે. કેમકે એક જ નિમાં અનેક જાતિ કુલોને સંભવ હોય છે. જેમકે એકજ
