________________
ખાવાપીવા ઉપરાંત વર્ષે રૂપિયા ચારસોનો પગાર મળતો, જે એ સમયમાં બહુ સારી વક ગણાય. વળી, પોતે જેવા નિષ્ઠાવાન, તેવા જ નીતિમાન. પોતાના મનની સહજ ધર્મરુચિને લીધે તેમનામાં પાપભીરુતાનો ગુણ ઘણો વિકસેલો. આ કારણે હિસાબી કામકાજંમાં પોતે ગોલમાલ કરવાની વાત તો બાજુ પર, પરંતુ કોઈ વખતે શેઠજી વગેરે તરફથી હિસાબમાં ઘાલમેલ કે અનીતિ કરવાનું સૂચન થાય તો તેનો તેઓ સપ્તાઇથી ઇન્કાર કરી દેતા. ત્યાં સુધી કે જોઈએ તો નોકરી છોડી દેવા તૈયાર, પરંતુ પેઢીના હિતના બહાને પણ અનીતિ આચરવાના પાકા વિરોધી. આ પદ્ધતિના પરિણામે, છગનભાઈ, શેઠના વિશ્વાસપાત્ર તથા પૂછવા જોગ માણસ તો બન્યા જ, સાથે સાથે તેમના તથા તેમના પરિવારના અંગત સ્વજન પણ બની ગયા. વિશ્વાસનો આ સંબંધ પછી તો છગનભાઈએ સંસારનો ત્યાગ ન કર્યો ત્યાં સુધી અતુટ રહ્યો. બલ્ક વર્ષોવર્ષ વૃદ્ધિગત જ થતો રહ્યો. લોભ ઓછો, કરકસર વધુ સરળ મન અને સાદું જીવન; દુનિયાની ખટપટ કે હુંસાતુંસીનો સદંતર અભાવ; મોટા ભાઈ અને ભાભી પ્રત્યે કૃતજ્ઞતાભર્યો સન્નિષ્ઠ વ્યવહાર; ધર્મ અને તપશ્ચર્યા પ્રત્યેની વિશેષ અભિરુચિ; આ બધાં તત્ત્વો છગનભાઈના જીવનમાં, આ ગાળામાં સોળે કળાએ ખીલવા માંડ્યા. આ કારણે તેમનો ઘરસંસાર સુખી અને પ્રસન્ન બની રહ્યો.
(9) ધન્યો ગૃહસ્થાશ્રમ:
માનવી: અનેક વિચિત્રતાઓનો ભંડાર. એની એક મજેદાર પરંતુ ફળદ્રુપ વિચિત્રતા એ છે કે, એક દિવસ આખી દુનિયાના સ્વામી થવાનું એને શમણું આવ્યું. એણે જોયું કે આ ઇરાદો કોઈ રીતે પાર પડે તેમ નથી. એટલે એણે એક નાનકડી પણ પૂર્ણપણે પોતીકી દુનિયા વસાવી દીધી. એને નામ આપ્યું: “ઘર-સંસાર', એક સ્ત્રી, એક પુરુષ અને એક મકાન ઓછામાં ઓછાં આટલાં વાનાં ભેગાં થાય ત્યારે જે નીપજે તેનું નામ “ઘર-ગૃહ'. અને આવા ઘરમાં રહે અને માનવોચિત વર્તણૂક જાળવીને જીવી જાણે તેનું નામ ગૃહસ્થ. ઈંટ-માટીનાં બનેલાં બધાં મકાનો ઘર નથી ગણાતાં. એમ બે હાથ - બે પગવાળું માળખું ધરાવતાં બધા મનુષ્યોને ગૃહસ્થનો દરજ્જો મળે જ, એવું પણ નથી. મનુષ્ય થવું એ જ જો કઠિન હોય તો ગૃહસ્થ થવાનું તો કેટલું અઘરૂં ! અને સદગૃહસ્થ થવું તે તો વળી તેથીયે દુર્લભ ! છગનભાઈને આપણે સંગૃહસ્થ કહી શકીએ. અથવા તો, એક સગૃહસ્થમાં હોઈ શકે તે
૧ ૧
