________________
આ સંઘમાં જોડાયેલા યાત્રિકો કે સંઘને જોનારા ભાવિકો પૈકી આજે તો ક્યાંક કોઈ રડ્યાખડ્યા બચ્યા હોય તો. પરંતુ આવા મહાન સંઘની વિસ્તૃત નોંધ તે સમયે કોઈએ લીધી કે લખી નહિ, તે આપણી મોટી કમનસીબી જ ગણાય. વર્ષોથી ફાંફાં મારવા છતાં આ સંઘની પ્રમાણભૂત થોડીક પણ લિખિત માહિતી મેળવવામાં મુશ્કેલી જ અનુભવી છે.
એ સમય મૂંગી ફિલ્મોનો હતો. ફોટોગ્રાફીની તથા ફિલ્મની કળાનો તે વખતે ઠીક ઠીક વિકાસ થયેલો. તેનો લાભ લઈને સંઘપતિએ આ આખાયે સંઘની મૂંગી ફિલ્મ લેવડાવેલી. જૈન ધર્મના ઇતિહાસમાં એ પ્રથમ ફિલ્મ હોવી જોઈએ. એ સમય રૂઢિચુસ્તતાનો હતો, અને એ યુગ ભવભીરુ ગીતાર્થોનો યુગ હતો. છતાં આ પ્રવૃત્તિ સામે કોઈએ વિરોધ કર્યો હોય કે ફિલ્મ લેવાતી હોય ત્યારે મોઢા આડા પડદા ઢાંકવા કે મંચ કે વરઘોડામાંથી અન્યની લઘુતા થાય તે રીતે ભાગી જવાનું કોઈએ કર્યું હોય તેવું જાણવા મળતું નથી. ખાનગીમાં જુદા અને જાહેરમાં જુદા - એવા, આજે જોવા મળતા, દંભથી પણ તે બધા વેગળા હતા. દુર્ભાગ્યે, માવજતની સદંતર ઉપેક્ષાને કારણે, એ ફિલ્મના સઘળા (આશરે ત્રીસ) રીલો આજે તો બરબાદ થઈ ગયાનું જાણવા મળે છે. પરંતુ એ ફિલ્મ જ્યારે જોઈ શકાય તેવી સ્થિતિમાં હતી ત્યારે જેણે જોઈ છે તેણે એમાં સકલ સંઘને જ નહિ, પણ સૂરિસમ્રાટશ્રી તથા શ્રીઆનંદસાગરસૂરિ મ. જેવા પૂજ્યોને પણ, અણગમાની કે દંભની જરાસરખી પણ લાગણી વગર તદન સહજ રીતે વર્તતાં જોયેલાં છે. પોતાનો પ્રચાર કરવા માટે પોતાનાં વાજિંત્ર જેવાં છાપાં - સામયિકો ચલાવવાં, અને સાથે સાથે, ફિલ્મ - ફોટાની સહજ કે સ્વપ્રેરિત પ્રવૃત્તિ થતી હોય તેની સામે – ખાસ કરીને જાહે૨માં – પુણ્યપ્રકોપ ઠલવવો, આવો અંતર્વિરોધ ૧૯૯૧ના એ ગીતાર્થપુંગવોના જીવનમાં ન હતો, એટલું કહેવું પ્રસંગોચિત બને તેમ છે.
મૂળ મુદ્દા પર આવીએ. સંઘની ફિલ્મ તથા ફોટા-બધું નષ્ટ થયું છે, અને સંઘની સંક્ષિપ્ત નોંધ પણ ક્યાંયથી મળી શકે તમ નથી; આ સ્થિતિમાં છગનભાઈએ, પોતાની પદ્ધતિ પ્રમાણે માત્ર મુકામો, માઇલેજ અને દેરાસર – ઉપાશ્રયની નોંધ, પોતાની નોંધપોથીમાંથી કરેલી મળી આવે છે, તે પણ ભાવતાં ભોજનસમી લાગે છે. એ નોંધનું મથાળું તેમણે આમ બાંધ્યું છેઃ
“સંવત ૧૯૯૧નાં માગશર વદ ૮ શનીએ રાત્રે ૮ ની ટ્રેનમાં નવસારીથી અમદાવાદ જઈ ત્યાંથી શેઠ મનશુખભાઈ ભગુભાઈનાં ત્રફથી (તરફથી) શેઠ માણેકલાલ મનસુખભાઈએ ‘છ’ રી’ પારતો સંઘ માગશર વદ ૧૦ ને સોમવારે અમદાવાદથી કાઢ્યો. “જુનાગઢ રૈવતાચળગીરી’’ ત્થા ‘શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર પાલીતાણા''નો પગે ચાલતો કાઢ્યો તેમાં છગનલાલ ત્યાં ગજરા બંને ગયા. ત્યારે રસ્તામાં મુકામ આવ્યા તેની નોંધ.’
માગશર વિદે દશમે સંઘનું પ્રયાણ થયું. પહેલો પડાવ સોસાયટીમાં થયો. ત્યાંથી સરખેજના માર્ગે ધોળકા, કોઠ, લીંબડી, ચુડા, પાળિયાદ, વીંછિયા, જશદણ, ગોંડલ, જેતપુર થઈને પોષ વિદ અમાસે સંઘ જૂનાગઢ પહોંચ્યો હતો. રસ્તામાં આવતાં તમામ દેશી રાજ્યોએ સંઘનું સ્વાગત કરેલું. એકમાત્ર ગોંડલ રાજ્યે પોતાના નિયમોમાં ફેરફાર નહિ કરવાનું અને જકાત માફી વગેરે નહિ કરવાનું અક્કડ વલણ દાખવેલું. એટલે સંઘે પણ થોડાક મુકામોનો વધુ ચક્રાવો લઈને પણ, ગોંડલને બદલે બીજા રસ્તે જવાનું ઠરાવેલું.
૨૧
