________________
આપણું ચિત્ત ખરડાયેલું છે. આ દૂષણોથી અકળામણ જાગે અને નફરત છૂટે તે સ્થિતિને આપણે ત્યાં વૈરાગ્યદશા ગણાવવામાં આવે છે. આવો વૈરાગી દીક્ષા લે પછી તેની જોખમદારી અનેકગણી વધી જતી હોય છે.
પહેલું જોખમ તો એ કે આટલાં બધાં દૂષણો ચિત્તમાં લપાઈને બેઠાં હોવા છતાં, દીક્ષા લીધા પછી, ‘મારામાં હવે કોઈ દોષ નથી’ કે ‘હું તો આ દોષોથી પર - મુક્ત થઈ ગયો' એવી ભ્રમણા પેદા થાય છે. બીજું અને દેખીતું જોખમ એ કે જેનાથી નફરત થવાને કારણે સંસાર છોડીને સાધુ થયો હોય તે બધું જ, દીક્ષા પછી સહેજે સાંપડતી ભૌતિક ફુરસદમાં, ઘણીવાર, વળગવા માંડે છે. આવું બને ત્યારે ઘેર જેની સાથે બોલ્યાવહેવાર ન હોય તે એકાએક વહાલાં લાગવા માંડે છે અને ઘરે જે બાબતોં પ્રત્યે કદી ધ્યાન પણ આપ્યું ન હોય તે બધી એકાએક અગત્યની લાગવા માંડે છે.
આ બધાં જોખમો થકી ઉગારે, અવસરે ટપારે – ચેતવે, તેનું નામ ગુરુ. ગુરુ દીક્ષા આપીને જ અટકી નથી જતા. દીક્ષા આપ્યા પછીની એમની પહેલી જવાબદારી શિષ્યને શિક્ષા આપવાની હોય છે. ગુરુ દ્વારા મળતી એ શિક્ષાના આલંબને એક બાજુ શિષ્ય ત્યાગ - વૈરાગ્યમાં દૃઢ - સ્થિર બને છૅ, તો બીજી બાજુ તેનામાં જ્ઞાનદશા જાગવા સાથે તે પોતાના ચિત્તમાં પ્રવર્તતાં દૂષણોને પરખવા તથા નાબૂદ કરવા કાજે કેવા ઉપાયો પ્રયોજી શકાય તેનો નિશ્ચય કરવા શક્તિમાન બને છે. બીજી રીતે, જે જીવન સંઘર્ષને તેણે દીક્ષા લઈને ઉઘાડું આમંત્રણ આપ્યું છે, તે સંઘર્ષ ખેલવા અને ઝેલવા માટેની ક્ષમતા અપાવનારું સાધન તે શિક્ષા.
૪૩ વર્ષની પ્રૌઢ ઉંમરે દીક્ષા લેનારા મુનિ શ્રીકુમુદચન્દ્રવિજયજીનું એ સૌભાગ્ય હતું કે તેમને આવી શિક્ષા આપનારા ઉત્તમ ગુરુ સાંપડ્યા હતા. દાદાગુરુ શ્રીવિજયવિજ્ઞાનસૂરિજી તથા ‘ગુરુજી’ ઉપાધ્યાય શ્રીકસ્તૂરવિજયજી મહારાજના સાંનિધ્યમાં તેમના ચારિત્રજીવનનું એવું તો માવજત ભર્યું ઘડતર થવા માંડ્યું કે સમય વહેતો ગયો તેમ તેમ તેઓ પોતાનાં આંતરિક દૂષણોને ઓળખી કાઢવામાં અને ક્રમે ક્રમે તે દૂષણોને મારી હંફાવવામાં સક્ષમ થતા ગયા. દીક્ષા લઈને સૌ પ્રથમ તેમણે શાહીવાળી પેનને તિલાંજલિ આપવાનું કામ કર્યું. તેમણે ત્યાર પછી જીવનભર પેન્સિલનો જ ઉપયોગ કર્યો. બીજો નિર્ણય એકાસણાંનો કર્યો. દીક્ષા પછી માંડલીના જોગ વહ્યા અને વડીદીક્ષા નવસારીમાં થઈ. ત્યાર પછી તેમણે એકાસણાં આરંભ્યાં, તે જીવનના છેવટ સુધી અભંગપણે ચાલુ જ રહ્યાં. જોગ તો આંબેલથી જ વહ્યા. સંયમને ઉપકારક આવશ્યક સૂત્રો, દશવૈકાલિક સૂત્ર ઇત્યાદિનું પઠન પોતાના ક્ષયોપશમ અનુસાર, ધીમી ગતીએ તેમણે કર્યું. તેઓ જે કાંઈ ભણ્યા અને જે મોઢે કર્યું, તે બધું જીવનભર ભૂલ્યા વિના જાળવી રાખ્યું એ તેમની વિશેષતા. સાધુચર્યાનું યથાર્થ જ્ઞાન તેમણે ખૂબ રસપૂર્વક મેળવ્યું. સાધુને શું કલ્પે – ન કલ્પ, શું થાય – ન થાય, કેમ બોલાય – શું ન બોલાય, આવી અનેકવિધ સૂક્ષ્મ ચર્યાનો અભ્યાસ તેમણે પ્રારંભના દિવસોમાં જ કરી લીધો. એમનો આદર્શ હતો કે શક્ય એમ વધુમાં વધુ નિર્દોષ જીવન જીવવું.
-
વર્ષોની ધર્મ સાધનાની ફલશ્રુતિરૂપે છ કાય જીવોની રક્ષાના તથા નિર્દોષ જીવનચર્યાના ફાયદાનો
૩૮
