________________
પણ પેન્સીલથી લખેલા ઘણા અક્ષરો ઘસારાને કારણે ઉકલવા કઠિન છે. પરંતુ તે નોંધ પરથી એક વાત સ્પષ્ટ થાય છે કે તેઓએ પ્રત્યેક વર્ષે, ચાતુર્માસ દરમ્યાન, કાંઈને કાંઈ સ્વાધ્યાય - પોષક વાંચન કરવાનું ચાલુ રાખેલ. ઉપલબ્ધ નોંધ પ્રમાણે સં. ૨૦૦૯ - જાવાલ, ધર્મપરીક્ષા સાર (રાસ હશે), જૈનરત્ન ભામશાહ, જયાનંદકેવલી ચરિત્ર - ભાષાંતર, પુષ્યપ્રકરણમાળા (પુષ્પમાળા), આચારાંગ સૂત્ર - ભાષાંતર, ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર - ભાષાંતર (અમુક અંશ) વગેરેનું સ્વયં તથા યોગશાસ્ત્ર ૧ થી ૪ પ્રકાશનું વાંચન પંડિત પાસે કર્યું, તેમ તેઓ નોધે છે. ૨૦૧૦- સુરત, મહાબળ મલયસુંદરી ચરિત્ર, જંબૂસ્વામી ચરિત્ર - સંસ્કૃત, ૪૫ આગમની રૂપરેખા, વર્ધમાન દેશના - સંસ્કૃત; ૨૦૧૧ - માટુંગા, કુવલયમાલા - ભાષાંતર, ઉત્તર હિન્દુસ્તાનમાં જૈન ધર્મ, આધ્યાત્મિક પ્રબંધાવલી, શ્રીચન્દ્રકેવલી ચરિત્ર - ભાષાંતર; ૨૦૧૩ - મુંબઈ – પૂના, ઉપદેશમાળા સટીક તથા ભગવતીસૂત્રની વાચના - ગુરુજી પાસે (યોંગોદ્ધહન , . સાથે) તથા સ્વયં વાંચનમાં પાર્શ્વનાથચરિત્ર તથા અધ્યાત્મસાર ભાષાંતર; ૨૦૧૪ - મુંબઈ, વાચનાઓ ચાલુ, તથા શાંતિનાથ – ચરિત્રનું વાંચન; ૨૦૧૫ - ૧૬ - મુંબઈ, સાગર સમાધાન ૧-૨, સેનપ્રશ્ન, ગણધર (ગણધરવાદ ?) ઉત્તરરાધ્યયન - પૂર્ણ, મહાવીરવાણી, રત્નસાર, ચરિત્ર, નેમિનાથ ચરિત્ર - ગદ્યશ્રીચંદ્રરાજ ચરિત્ર, યશોવિજય ચરિત્ર વગેરે. ૨૦૧૭ - સુરત, રત્નસંચય પ્રકરણ વગેરે. તેમની નોંધમાં આથી આગળનાં વર્ષોની વીગતો છે. પરંતુ દુર્ભાગ્યે પેન્સિલના તે અક્ષરો ઘસાઈ જવાને કારણે અવાચ્ય થઈ પડ્યા છે. પરંતુ ઉપરની થોડીક પ્રાપ્ત થયેલી નોંધ ઉપરથી કલ્પના કરી શકાય કે તેઓએ પોતાની ક્ષમતા તથા ક્ષયોપશમને અનુરૂપ સારું એવું વાચન કર્યું હશે તથા વાચના મેળવી હશે. તેમની નિર્મળતા તો જુઓ ! સં. ૨૦૧૨માં પોતે ખાસ વાંચન કરી નથી શક્યા, તો નોંધમાં લખી દે છે : “વાંચન થયું નથી. શ્રીચન્દ્રચરિત્ર.” અર્થાત્, શ્રીચંદ્રચરિત્ર અગાઉનું અધૂરું હશે તે પૂરું કર્યું કે પછી નવેસરથી વાંચ્યું હોય, તે સિવાય કાંઈ વાંચન તે વર્ષે કર્યું નથી, એમ તેઓ સૂચવતા જણાય છે. અને આ મુદ્દો જ તેમનામાં જાગી રહેલી જ્ઞાનદશાનો અણસારો આપી જાય છે. દુનિયા જે ને વ્યવહારુ. માણસ કહે છે તેવી વ્યક્તિ, પોતે કાંઈ વાંચન ન કર્યું હોય તો તે બાબતે પોતાની નોંધમાં ચપ રહેવાની. “વાંચન થયું નથી' - તેવી નોંધ તો તે જ મૂકે જે સમજણદશાના ઘરમાં પ્રવેશવા થનગની રહ્યો હોય. આવા સમજણવંત અણસમજુને દંભ કરવાનું કે જાતને છેતરવાનું કદી ન પરવડે. જ્ઞાનવૃદ્ધિની આવી તીવ્ર લગન છતાં પોતે બીજાઓ જેવું જ્ઞાન સંપાદન નથી કરી શકતા, નથી કરી શક્યા, તેનો તેમના અંતરમાં સતત ખટકો રહેતો. જો કે તેમણે કદી તે અંગે ફરિયાદ કે કકળાટ નથી નોંધાવ્યો. પરંતુ તેમની એક વિરલ ગણાય તેવી ખાસિયત એ હતી કે કોઈ પણ નાના કે મોટાનું વધતું - વિશિષ્ટ ભણતર જુએ કે સાંભળે, ત્યારે તેમના મનને ભારે શાતા ઉપજતી. તેઓના મોં પર કે તે વખતે અનાયાસે નીકળી પડતાં થોડાંક વેણમાં તે માટેનો આનંદ અને અહોભાવ અચૂક વ્યક્ત થતો. આ અહોભાવમાં, પોતાને નથી આવડ્યું તેનો
૪૧
