________________
તેઓએ પાકો ખ્યાલ મેળવેલો. ‘મારા કારણે બને ત્યાં સુધી જીવહિંસા ન થાય, ઓછી થાય’ તેની ચીવટ ગૃહસ્થાવસ્થામાં પણ તેઓ વિશેષ રાખતા. હવે સાધુચર્યામાં તો છ કાય જીવોની રક્ષા જ સારભૂત હતી. એનું લક્ષ્ય ન કેળવાય તો નિર્દોષ જીવનચર્યાની વાત નકામી જ ઠરે. એટલે જ તેમણે સર્વપ્રથમ સાધુચર્યાનો ખ્યાલ બારીકાઈથી મેળવી લીધો, અને પછી છ જીવ કાયની રક્ષા થાય અને મહાવ્રતોનું યથાર્થ પાલન થાય તેવું નિર્દોષ - શુદ્ધ જીવન જીવવાની દિશામાં, ગુરુજીની દોરવણી હેઠળ ડગ ભરવા માંડ્યા. ઉપાધ્યાયજી મહારાજનું વચન – “નિર્દય - હ્રદય છ કાયમાં, મુનિ વેષે જે વર્તે રે,
ગૃહિ – યતિ ધર્મથી બાહેરા, તે નિર્ધન ગતિ વર્તે રે.’’
તેમણે હજી વાંચ્યું ન હોય, પરંતુ તે વચનનું હાર્દ ગુરુજીના ઉપદેશોથી સમજી લીધું હોય તે રીતે જ તેમણે જીવનચર્યા ગોઠવવા માંડી.
તેમનો સૌથી મોટો ગુણ બન્યો – તેમનું મૌન, અને તેમનો શાંત – સહનશીલ સ્વભાવ, બોલવું જ નહિ, ફરજ પડે ત્યારે પણ એક શબ્દથી પતતું હોય, તો બીજું વચન ન બોલવું, એવી તેમણે પ્રકૃતિ અપનાવી લીધેલી. ક્ષયોપશમની મંદતાને અંગે મેધાવી મુનિઓ ક્યારેક ટીખળ કરે તો પણ તેને પ્રેમ અને ઉદારતાથી સ્વીકારે - હસી કાઢે, અને પોતાનાં કર્મો ચીકણાં હોવાનો એકરાર પણ કરી દે.
વર્ષો સુધી સંસા૨માં રમેલા, હિસાબી કામકાજ અને વહીવટ ઘણા કરેલા, તેથી અમુક બાબતો પ્રકૃતિગત બની જ હોય. આવી પ્રકૃતિમાં અન્યનો હિસાબ રાખવો કે પંચાત કરવી વગેરે બાબતો ટેવવશ ઉભરાઈ પણ આવે. પરંતુ જ બહુ ઝડપથી પોતાની આ ખામીઓ પ્રત્યે સભાન બની ગયા હતા અને પોતાની દૃઢ ઇચ્છાશક્તિ દ્વારા તેને નામશેષ પણ બનાવી શકેલા. પોતાની ખામીઓ પરત્વે સભાનતા જાગે અને વળી પોતાનો આંતરિક વિકાસ કરવાની ઉત્કટ તમન્ના જાગે તે જ આવા દોષોને નિરખી શકે અને ટાળી પણ શકે. સાધક આત્મા માટે દોષ હોવા એ અગત્યનું નથી. દોષને દોષ લેખે પિછાણીને તેની નાબૂદી માટે પુરુષાર્થ કરે તેમાં જ સાધકની મહત્તા છે.
વૈરાગ્ય એટલો બળકટ કે પૂર્વાવસ્થાનાં પત્ની અને સ્વજનો મળવા આવે તો પણ નિર્લેપ રહેતા. વાત કરવાની ફરજ પડે, તો શ્રાવિકાને દીક્ષા માટે જ પ્રેરણા કર્યા કરતા. બીજી કોઈ તથા નહિ.
તપશ્ચર્યા ઉ૫૨ મૂળથી જ રાગ વિશેષ. એમાં પણ આંબેલ કે ઉપવાસ ક૨વા મળે તો રાજી રાજી થઈ જાય. સ્વાદજય ઉપર વધુ ધ્યાન. જીભ જ જીવોની વિરાધનાનું નિદાન છે - એ વાતમાં તેઓ ખૂબ સ્પષ્ટ હતા. એટલે જ, એકાસણામાં પણ પરિમિત દ્રવ્યોથી જ પતાવતા, અને મોટા ભાગે તો આંબેલનું જ સેવન રાખતા.
આ બધાંના પરિણામે, દીક્ષા તેમના માટે સંઘર્ષરૂપ બનવાને બદલે જીવનના શ્રેષ્ઠ સમાધાન સમી બની રહી.
૩૯
