________________
દર્શનાર્થે જતા તથા પાછા ફરતા. ૬૦મા ઉપવાસે શ્રીસંઘ સહિત વાજતે ગાજતે ત્યાં ગયા હતા. ૪૨મા ઉપવાસે લોચ કરાવેલો. ૬૦ ઉપવાસ સુધી પોતાનું બીજી પોરસીનું પાણી પોતે જ વહોરી લાવતા. પછીથી ગુર્વાજ્ઞા અનુસાર તે કાર્ય અન્યને સોંપેલું. ૬૮ દિવસોમાં પોતાનો વર્ષોનો નિત્ય ક્રમ કદી મૂક્યો નહિ કે દિવસે સૂતા નહિ. ૬૮ ઉપવાસને પારણે ૧૧ આંબેલ કર્યા, તેમાં ગાળેલું મગનું પાણી તથા પાણી – એમ બે જ દ્રવ્યોનો ઉપયોગ. ૬૮ ઉપવાસમાં જેમની આ સ્થિતિ - પદ્ધતિ હોય, તેમની ૩૦ કે ૪૫ ઉપવાસ કે અન્ય નાનાં નાનાં તપોમાં કેવી પદ્ધતિ હશે તે કલ્પવાનું જરાય અઘરું નથી. - સ્વાદઅંય અતિ ઉત્કૃષ્ટ. આ ભાવે કે આ ન ભાવે, એવી વાત તેમની જીભે કદી સાંભળી નથી. રસગૃદ્ધિ કે રસગારવનો કોઈ પ્રકાર તેમનામાં જોવા મળ્યો નથી. જ્યારે જે આહાર મળે તેમાંથી પોતાની આરાધનાને તથા તબિયતને શું અનુકૂળ છે તેનો વિચાર કરીને જ આહારનો ખપ કરતા. ‘ક્ષમાસહિત જે આહાર-નિરીહતા” - પદ તેમને જોતાં સાક્ષાત અનુભવાતું. દીક્ષા બાદ બજારુ કોઈ ચીજ. કે પદાર્થનો ઉપયોગ આહારમાં તેમણે કર્યો નથી. અને આ બધાં તપ, સ્થિરતામાં જ થતાં હતાં એવું નથી. તપ ચાલુ હોય તો અરસામાં લાંબા વિહારો પણ તેમણે કર્યા છે અને વિવિધ તીર્થયાત્રાઓ પણ કરી છે. - તીર્થયાત્રાની વાત કરીએ તો શત્રુતીર્થની તેમણે કુલ ૧૮૫૦ જેટલી યાત્રાઓ જીવનમાં કરી, જેમાં અનેકવારની ૯૯ યાત્રાનો પણ સમાવેશ થાય છે. ગિરનાર તીર્થની ૧૦૮ યાત્રા તેમણે ૩૫ દિવસમાં કરી, ત્યારે રોજ ઠામ ચોવિહારે અવઢ એકાસણું થતું. શત્રુજ્યની તળેટીની ૧૦૮ યાત્રા તેમણે રોજની બાંધી ૨૦ માળા ગણવા સાથે કરી. તળાજા તથા કંદબગિરિની ૧૦૮-૧૦૮ યાત્રા કરી. અમદાવાદ - પાંજરાપોળ ઉપાશ્રયેથી હઠીભાઈની વાડીની તથા સૂરતમાં વડાચૌટાથી કતારગામની ૧૦૮-૧૦૮ યાત્રા કરી. - કદંબગિરિમાં તળેટીથી છેક ટેકરી ઉપર શ્રીકદંબ ગણધરની પાદુકાની તેમણે, પગથિયાં નહોતાં ત્યારે, ૧૦૮ યાત્રા કરી. એ વખતે પૂજ્યપાદ શ્રીવિજયોદયસૂરીશ્વરજી દાદા ત્યાં બિરાજમાન હતા. તેમણે આ વિકટ યાત્રાઓ જોઈને કહ્યું કે, “તપસ્વી, અમારા ધ્યાનમાં નથી આવતું કે આજ દિન સુધીમાં ટેકરીની ૯૯ જાત્રા કોઈએ કરી હોય, બહુ કઠિન છે. ચતુર્વિધ સંઘમાં તમારો નંબર પહેલો છે કે તમે આ વિકટ પર્વતની ૯૯ યાત્રા કરી. તમોને ધન્ય છે.” આ ઉપરાંત કચ્છ, રાજસ્થાન, ગુજરાત, સૌરાષ્ટ્રનાં તીર્થોની યાત્રા તેમણે મુનિજીવનમાં, તે પણ વિવિધ તપસ્યા તથા એકાસણાં ચાલુ રાખીને, કરી હતી. આવી તો કેટલી વાતો નોંધવી ! વાસ્તવમાં તેમના તપોમય જીવનની ઝીણી જાડી અગણિત વાતોનું વર્ણન કરવું, એ આપણા જેવા માટે ગજાબહારની વાત છે. વસ્તુપાળ મંત્રી માટે કવિઓ કહેતા કે “તેમણે જે ધર્મકાર્યો કર્યા છે તે કોણ ગણી શકે ! જો કોઈ ધરતી પરનાં રજકણોની કે સમુદ્રના જલબિંદુની સંખ્યા ગણી શકે તો તે કદાચ વસ્તુપાળ – તેજપાળનાં ધર્મકાર્યોની નોંધ કરી શકે તો કરી શકે.”
૫૦
