________________
હતો. પોતાની સાધનાની સમગ્ર કારકિર્દી દરમિયાન, પોતાનું પહોંચે ત્યાં સુધી, કોઈ દોષ કે અતિચારનું સેવન ન કરવું અને શુદ્ધ આહાર-વિહાર તથા ચર્ચાથી જ વર્તવું - એ માટે તેમણે અખંડ સાવધાની સેવી હતી. શિથિલ, યથેચ્છ કે સ્વચ્છંદ આચરણાનો તો તેમણે વિચાર સુધ્ધાં કર્યો કે સ્વીકાર્યો નથી. પાછલી વયે પોતાના હાથે - પગે અશક્ત થયા પછી, ક્યારેક ભૂલેચૂકે પણ શિષ્યો દ્વારા કોઈ બાબતમાં ઢીલ ચલાવાય અને તે પોતાના ધ્યાનમાં આવી જાય, તો તે ભારે સંતાપ અનુભવતા, પોતાનો સખત અણગમો પ્રદર્શિત કરતા અને ફરીથી એવી ગરબડ ન થાય તેની તાકીદ કરતા.
આપણે ત્યાં અમુક ઠેકાણે કેટલીક નવી વાતો માત્ર તર્કની તાકાતથી ચાલી છે. દા.ત., અણાહારી ચીજોની પરંપરાગત તથા ગીતાર્થમાન્ય યાદીમાં જેને સ્થાન જ નથી કે ન આપી શકાય તેવી જવાહર મોહરાની ગોળી, લોકામયહર કસ્તૂરી ગોળી, સુદર્શન ઘનવટી, સોર્બીટ્રેટ તથા નોવાલ્જીન જેવી એલોપથી ટીકડીઓ વગેરેનું સેવન અણાહારી તરીકે તપસ્યામાં તથા માંદગી આદિ કારણોસર રાતે વ્યાપકપણે વધ્યું છે; તો ક્યાંક લાંબી ઓળીમાં વલોણાંની છાશનું પણ સેવન થતું સંભળાય છે. ભાષ્યગ્રંથમાં નિર્દેશ ન હોવાથી શીંગતેલ વગેરે તેલો લુખ્ખી નીવીમાં વાપરી શકાય તેવાં વિધાનો તથા ઓસાવેલા પંચ મેવાનો બારે માસ વપરાશ બેરોકટોક થવા લાગ્યા છે; તો નવકારશી આંબેલ વગેરે પચ્ચક્ખાણો પણ ક્યાંક ચલણી બનાવવામાં આવ્યાં છે. આવી બધી અસંમત કે પરંપરાથી વિપરીત બાબતોને તપસ્વીજી મહારાજે ક્યારેય આદરી કે આચરી નથી. તેમના ગુરુજી પરમ ગીતાર્થ હતા, અને તેમના અસંદિગ્ધ માર્ગદર્શન અનુસાર, ગીતાર્થોની પરંપરાનું તથા શાસ્ત્રપ્રમાણનું બળ ન હોય તેવી વાતોને તેઓ નિષિદ્ધ જ સમજતા. અને નિષિદ્ધનું આચરણ તે જ તો સ્વચ્છંદાચરણ છે. તેમના જેવા આત્મિક ઉત્કર્ષને જ ઝંખતા પુણ્યાત્મા આવા સ્વચ્છંદ આચરણના ભોગ બને પણ શા માટે ?
વસ્તુતઃ શાસ્ત્રોમાં અપવાદો છે. અપવાદિક આચરણાઓ પણ છે. કોઈક માન્ય વ્યક્તિએ ચોક્કસ કારણોસર કે વિશિષ્ટ સંયોગોમાં તેનું સેવન કર્યું હોય કે કરવાની છૂટ આપી હોય, તેનો દાખલો લઈને પછી અપવાદ માર્ગને કેટલાક સગવડપ્રેમીઓ ચલણી કરી મૂકે તે જ છે સ્વચ્છંદાચરણ. તપસ્વીજી મહારાજ જેવા સાચા સાધક આવું કરે તો નહિ, પણ સ્વીકારે પણ નહિ. તેમના ચિત્તમાં તો તપ - ત્યાગ - સ્વાદજય – જયણા - આ બધાં વાનાં એવા તો રમતાં કે તેમને આવા સહેલા કે વચલા રસ્તા પકડવાનું ફાવે જ નહિ, કર્મો પર પ્રહાર કરવાનું તેમનું ધ્યેય એવા સહેલા રસ્તે સિદ્ધ પણ ન થાય.
તેમની આવી નિર્મળ સાધનાનું સીધું પરિણામ એ હતું કે પક્ષીય દૃષ્ટિએ વિરોધી ગણાય તેવા અને પોતાના ક્ષેત્રમાં મૂર્ધન્ય ગણાતા આચાર્યોના અંતરમાં પણ તેમના પ્રત્યે સહજ આદર અને અહોભાવ પેદા થઈ ગયા. તપસ્વીજી મહારાજના સમોવડિયા ગણાય તેવા સ્વપક્ષના તપસ્વીઓના તપ વિશે વિપરીત સૂર ઉચ્ચારનારા આચાર્યો પણ તપસ્વીજીની તપસાધનાની તો નિર્ભેળ અને નિર્દેશભાવે અનુમોદના જ કરતા.
નિઃશલ્ય વ્રતપાલન અને નિર્દભ તપ - આરાધનાની આ અનાયાસ-પ્રાપ્ત સિદ્ધિ હતી.
૬૦
