________________
છે અને તેમની પ્રસન્ન વતનિષ્ઠા-ક્રિયાપાત્રતાને બરાબર પ્રમાણી છે.
ગૃહસ્થ હતા ત્યારથી જ ક્રિયાની રમણતા તેમનામાં વિશેષ, અને દીક્ષા પછી તો ક્રિયાપરાયણ જ બની ગયા. એક વાત નક્કી થઈ કે કોઈ સાધક સાધના આરંભે તે પળથી જ પરિપૂર્ણ વ્રતનિષ્ઠ કે ઉદાર હોય તેવું તો ભાગ્યે જ બને. પરંતુ જેમ જેમ સમય વહેતો ગયો, સમજણ વધતી ગઈ, તેમ તેમ તેમની ક્રિયાપાત્રતા આત્મલક્ષી બનતી ગઈ અને ચિત્તની પ્રસન્નતાનું તત્ત્વ તેમનામાં વિકસાવ્ય ગઈ. આવશ્યક ક્રિયાઓ ઊભા ઊભા અને મૌનપણે જ કરવાની; જિનમંદિરે બે ટંક ચૈત્યવંદન તથા દેવવંદનાદિ તેમજ બાર લોગસ્સ બાર.ખમાસમણાં વગેરે ભાવપૂજા નિત્ય કરવાની; નિત્ય પુરિમુઢના સમયે જ પચ્ચકખાણ પારવાનું, પણ તે પૂર્વે વળી દેવવંદન અચૂક કરવાનું; જે ક્રિયા જે સમયે કરવાનું વિધાન હોય તે સમયનું પાલન પૂરી કાળજીથી કરવાનું; ગમે તેવી મોટી તપસ્યા હોય તો રાત્રે સંથારાપોરસી તેના સમયે જ ભણાવવાની, તેમાં કદી બાંધછોડ નહિ; અમુક સ્વાધ્યાય કરવાનો જ; ઋષિમંડલ સ્તોત્ર તથા તેવા અન્ય વિવિધ પાઠ નિત્ય કરવાના જ - આ બધી તેમણે દીક્ષા પછી ગોઠવેલી અને જીવનના અંત સુધી જાળવેલી પરિપાટી હતી. ઓછામાં ઓછી ઉપધિ અને પુસ્તકાદિનો પરિગ્રહ તેઓ ધરાવતા. પોતે ઉપાડી શકે તેથી વધુ ચીજો – ઉપકરણો તેઓ ભાગ્યે જ રાખતા. વર્ષો સુધી તેમણે શ્રાવકો પાસેથી કાંઈ વહોર્યું ન હોય તેમ જ વડીલો પાસેથી કાંઈ લીધું ન હોય તેવું બન્યું છે. બીજાને જે કપડાં ચાર કે છ માસ ચાલે, તે કપડાં તેઓ દોઢ – બે વર્ષ તો ખૂબ જ સહજતાથી ટકાવતા. તેમણે દીક્ષા લીધી ત્યારે જે સંથારિયું, પાત્રો વગેરે ઉપકરણો મળેલાં, તે તેમણે પચીસથી પણ વધુ વર્ષો સુધી તેનાં તે જ વાપર્યા છે. બદલવાનાં તો નહિ જ, પણ તેના વિકલ્પમાં પણ બીજી ચીજનો ઉપયોગ પણ એ ગાળામાં ન કર્યો. એ ઉપકરણો બદલવાની ફરજ પડી ત્યારે પણ, નવાં મળેલાં ઉપકરણો પણ વર્ષો સુધી વાપર્યા છે. - એક વખત એવું બન્યું કે તેમનાં પાત્રોને ઘણાં થીંગડાં થઈ ગયેલાં. રંગવામાં પણ કષ્ટ પડે. ત્યારે તેમના શિષ્ય તેમની ગેરહાજરીમાં તે પાત્રમાં સંતાડી દીધાં અને નવાં મૂકી દીધાં. થોડીવાર પછી પડિલેહણનો અવસર થતાં તેમણે પાત્રો ખોલ્યાં. જોયું તો બદલાયેલાં ! તેમણે તે પળે એટલું જ કહ્યું : “હજી પેલાં ચાલે તેમ છે. એટલે તે પાછાં નહિ મળે તો મારે પચ્ચક્ખાણ નથી પારવાનું. ઉપવાસ થશે, પણ ગૃહસ્થના અઢાર પાપના પૈસાની આવેલી ચીજનો દુરુપયોગ તો હું નહિ કરી શકું.” અંતે જૂનાં પાત્રો પાછાં આપવાં જ પડ્યાં. આહાર અને પાણી બન્ને નિર્દોષ મળે તેની ગવેષણા તેઓ વિશેષે કરતા. પાણી બીજી પોરસીનું જ લાવતા. પોતે ઉપાધ્યાય બન્યા ત્યાં સુધી પોતાનાં આહાર - પાણી જાતે જ લાવતા. એક ઘડો પાણી લાવે. એક કથરોટ પડિલેહી તેમાં ઠારે પછી નિત્ય ક્રિયામાં પાછા પરોવાય. પુરિમઢનો સમય થાય ત્યારે આહાર વહોરવા જાય, ત્યારે પાણી જાતે ગાળી લે. આહાર લાવે. ગુરુજનો તથા નાના – મોટા મુનિઓ સમક્ષ ધરે. બધાને લાભ આપવા વીનવે. કોઈ કાંઈ લે, તો રાજી
૪૪
