________________
આપણા ઘર અને જીવનમાંથી કાયમ ખાતે દેશવટો આપી દેવો. પણ આવું કોઈ કરે નહિ, -વિચારે પણ નહિ. કેમ કે એ જ પૈસો અને બુદ્ધિબળના સદુપયોગથી આ સંસારમાં અગણિત ભલાઈનાં કાર્યો પણ થાય છે અને અનેક જીવોનું તથા મનુષ્યોનું રક્ષણ પણ થતું જ હોય છે. બહુ બહુ તો પૈસો અને બુદ્ધિનો ગેરઉપયોગને બહેકાવનારી પદ્ધતિમાં ફેરફાર આણી શકાય અથવા તેનો ગેરઉપયોગ ઘટે તેવી કોઈ વ્યવસ્થા નવસેરથી ગોઠવી શકાય. તેથી વધુ કાંઈ ન થઈ શકે.
આ જ વાત દીક્ષા અને ધર્મની બાબતને પણ બરાબર લાગુ પાડી શકાય તેમ છે. દીક્ષાનો એટલે કે મુનિવેષનો અને તેના આધારે મળતી સુવિધાઓનો ગેરઉપયોગ કરનારા થોડાક જીવો હોઈ શકે. સમજવા થતાં તે વાતને ચલાવી લેનારા પણ કોઈ કોઈ હોઈ શકે. પરંતુ તેટલા માત્રથી ‘દીક્ષા અને ધર્મ ખરાબ’ એવા તારણ પર પહોંચવામાં તો બુદ્ધિનું દેવાળું જ ગણાય. પદ્ધતિમાં પરિવર્તન જરૂર આણી શકાય. પરંતુ “બધું ખરાબ જ છે” એમ માનવામાં તો અવિવેકનું વરવું પ્રદર્શન જ છે.
વસ્તુતઃ આ આખાયે વિવાદનો ઉકેલ ઉપાધ્યાયજી મહારાજે એક જ પંક્તિમાં આપી દીધો છેઃ “यो बुध्वा भवनैर्गुण्यं धीरः स्याद् व्रतपालने, स योग्यः”
“જે સંસારની અસારતાને સમજતો હોય અને વ્રતપાલનમાં ધીર પણ હોય તે દીક્ષા માટે યોગ્ય.’
આ વિધાનનો મર્મ પકડતાં આવડે તો ઘણા બધા ઝઘડા આપોઆપ મટી જાય. ખરી રીતે એક માર્મિક પ્રશ્નના ઉકેલમાં થયેલું આ વિધાન છે. ઉપાધ્યાયજી મહારાજે પોતે જ એક પ્રશ્ન ઊભો કર્યો કે કયા મનુષ્યનો આંતરિક ભાવ શું છે તે આપણે કેમ કળી શકીએ ? અને કોઈના મનોભાવનો તાગ ન પામી શકીએ ત્યાં સુધી તે દીક્ષા માટે યોગ્ય કે અયોગ્ય – તે પણ કેમ નક્કી થાય ? તે નક્કી ન થઈ શકે, તો દીક્ષા આપવી જ નહિ તે જ યોગ્ય ગણાય ને ? તેમાં જ શાસ્ત્રાજ્ઞાનું પાલન ને ?
આ સવાલોનો જવાબ આપતાં તેઓએ ઉપરનું વિધાન કર્યું છે. તેઓ આ વિધાન દ્વારા એમ સૂચવવા । માગે છે કે “કોઈના મનનો તાગ પામવો તે જરૂર કઠણ છે. પણ એટલે કોઈને દીક્ષા જ ન આપવી તે તો બહુ ભયાનક નિષ્કર્ષ બની રહે. કોઈના મનોભાવ ન કળી શકાય તેટલા માત્રથી કોઈનેય દીક્ષા આપવાનું મુલતવી રાખવામાં તો ૫૨માત્માના માર્ગનો જ ઉચ્છેદ આવી પડશે. દીક્ષા નહિ અપાય તો સાધુ નહિ રહે, અને સાધુ નહિ હોય તો “માર્ગ” અવિચ્છિન્નપણે શે પ્રવર્તશે ? બલ્કે માર્ગનો ધ્વંસ આપણા જ હાથે નહિ થઈ જાય ? અને પ્રભુના માર્ગના ઉચ્છેદમાં આ રીતે પણ નિમિત્તભૂત બની જઈએ તો આપણા શા હાલહવાલ થાય ?
ના, આવું હરગીઝ ન કરાય. અરે, ધીર મહાપુરુષો તો મિથ્યાદષ્ટિ આત્માઓને પણ, માર્ગમાં પ્રવેશ આપવાની દૃષ્ટિથી જ, દ્રવ્યથી સમ્યકત્વનું તેમનામાં આરોપણ કરીને તેમને દીક્ષા સુદ્ધાં આપે છે. હવે જો જે સ્પષ્ટપણે મિથ્યાદષ્ટિ છે, તેને પણ આ રીતે વ્રત આપવામાં મહાપુરુષો
'
૩૨
