________________
છગનભાઈ, આ અર્થમાં દીક્ષા માટે પૂરતા લાયક હતા, તેમ કહેવામાં હવે અતિશયોક્તિ નથી લાગતી. અને આપણે હવે પછીનાં પૃષ્ઠોમાં એ પણ જોઈશું કે તેઓ દીક્ષા જીવનમાં કેવા અદીન બનીને જીવ્યા, અને પોતાનામાં જે દીન - હીન ભાવો હતા તેને વીણીવીણીને કેવી રીતે તેમણે ખતમ કર્યા. ક્યારેક એવું જોવા મળે છે કે દીક્ષા લેનારો દેખીતી રીતે જ અયોગ્ય છતાં તેને દીક્ષા આપવામાં આવે. ઘણીવાર એવું પણ બને કે દીક્ષા લીધી હોય પણ તેનું પછીનું આચરણ તેને અયોગ્ય ઠરાવી જતું હોય. આવું જુએ, ત્યારે ઘણા લોકો હોબાળો મચાવી મૂકે છે અને દીક્ષાને તથા ધર્મને વગોવવા માંડે છે, અને બધા જ સાધુ બગડી ગયા છે, ખરાબ છે, તેવી ધારણાનો શિકાર પણ બની બેસે છે. કોઈ પણ બાબતમાં વિવેકનું સ્થાન દેખાદેખી કે ગાડરિયા-વૃત્તિ લે ત્યારે આવું જ બનવાનું. એ રીતે, વિવેકવિહોણા મનુષ્યો“બિચારા” જ ગણાય, અને એટલે દયાપાત્ર પણ ગણાય. આવા લોકો કોઈ દીક્ષાનો પ્રસંગ આવે ત્યારે “સંસાર કાળો નાગ છે, સંયમ લીલો બાગ છે.” “સોના કરતાં મોંઘું શું? સંયમ સંયમ” અને “મીઠા કરતાં ખારું શું? સંસાર સંસાર” જેવાં સૂત્રો પોકારવામાં પાછું વાળીને જોવાના નહિ. તો ક્યારેક કોઈનું અજુગતું ભાળી જાય ત્યારે ગોકીરો મચાવવામાં પણ એ આગલી હરોળમાં જ બિરાજવાના ! સંસાર જો “કાળો નાગ હોય, તો એ ક્યારેક કર્મને પરવશ પડેલા સંયમીને પણ આભડી જઈ શકે એ તથ્ય પ્રત્યે આવા લોકો ઝાઝે ભાગે આંખ આડા કાન જ કરીને ચાલે છે. પણ એમાં એમનોય શો દોષ? ખાટલે મોટી ખોડ કે “વિવેક”નો ચોથો પાયો જ ન મળે ! સર પ્રભાશંકર પટ્ટણી આવા “અવિવેકી”ને “માનસિક રીતે અપંગ” તરીકે ઓળખાવતા. વાસ્તવમાં દીક્ષા એ એક પધ્ધતિ છે – સાધનાની પધ્ધતિ. એવી પધ્ધતિ કે જે આપણા ચિત્તની દીન-હીન વૃત્તિઓને નામશેષ કરે, અને આપણા ચિત્તનું જીવનનું તથા આત્માનું ઊર્ધીકરણ કરે. આવી દીક્ષાપધ્ધતિ શીખવે તે ધર્મ, તે જૈન શાસન. સમજવાનું એટલું જ કે કોઈ વ્યક્તિ કે વ્યક્તિઓ પોતાની જ કોઇ આંતરિક અને મૂળભૂત ખામીને કારણે દીક્ષા લીધા પછી પણ બગડે, તો તેમાં આ શાસનનો કે તેની દીક્ષા પધ્ધતિનો શો દોષ? પાડાનાં વાંકે પખાલીને ડામ કેમ આપી જ શકાય? એક બે દાખલાથી આ મુદ્દાને વધુ સ્પષ્ટ કરીએ. પૈસો સૌને પ્રિય છે અને એને મેળવવા માટે સૌ ઉધામા કરે છે. પરિણામે ઘણા લોકો પૈસાદાર બને પણ છે. હવે જગતમાં જેટલા પૈસાદારો છે, તેમાંના ઘણાબધા લોકો પૈસાનો અવનવા અનર્થો સરજવા પાછળ ગેરઉપયોગ કરતા જ રહે છે. એ જ રીતે, વકીલોનો મોટો સમુદાય દેશ ને દુનિયામાં સર્વત્ર વ્યાપેલો છે. વકીલ એટલે બુદ્ધિમાન, એવો બુદ્ધિમાન કે જે પોતાના બુદ્ધિબળ વડે સાચાને ખોટું તો ખોટાને ખરું પુરવાર કરી આપે. હવે જુઓ કે વકીલોના આ બુદ્ધિકૌશલ્યના કારણે વિશ્વમાં કેટલા નિર્દોષો દંડાય છે એ કેટલા બધા દોષિતો નિર્દોષ છૂટી જાય છે ! આ સ્થિતિમાં બહેતર એ છે કે અનર્થો સર્જે તેવા પૈસા અને બુદ્ધિબળને વિશ્વમાંથી, છેવટે
૩૧
