________________
પછી તે પર જો દીવાલ ચણીને છત ન નંખાય તો પાયો નકામો પડે ! આ ત્રણ તત્ત્વોમાં કોઈ એક તત્ત્વનું જ મહત્ત્વ નક્કી કરવું હોય તો બહુ મુશ્કેલ પડે. બીજા સંપ્રદાયોમાં ઘણે ભાગે “ગુરુ”ને સર્વોપરી પદ અપાય છે. “ગુરુ ગોવિંદ દોનોં ખડે, કિસકો લાગું પાય? બલિહારી ગુરુદેવકી, ગોવિંદ દિયો બતલાય” "गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः गुरुर्देवो महेश्वरः । ગુજઃ સાક્ષાત્ પરં બ્રહ્મ તસૈ શ્રી ગુરવે નમ: ” આ બધી ઉક્તિઓ દેવ કરતાં ગુરુ વધુ ચડિયાતા હોવાનું સૂચવી જાય છે. જૈન શાસનમાં આ રીતે નિરપેક્ષપણે એક તત્ત્વ અન્ય તત્ત્વોને ઉતારી પાડે કે ઓછું આંકે તેવી માન્યતાને કોઈ સ્થાન નથી. અહીં ત્રણે તત્ત્વોનું પોતપોતાનું સ્થાન અને મહત્ત્વ છે, પણ તે અન્ય તત્ત્વોથી સાપે ક્ષભાવે જ. કોઈ તત્ત્વનું નિરપેક્ષ મહત્ત્વ જૈન શાસનને અસ્વીકાર્ય છે. આ ત્રણે તત્ત્વોની સાદી ઓળખ કાંઈક આ પ્રમાણે આપી શકાય : દેવ છે, જે માર્ગ દેખાડે-માર્ગદર્શન કરાવે. ગુરુ છે, જે માર્ગ પર ચાલે અને ચલાવે. ધર્મ એટલે દેવે દેખાડેલો માર્ગ. દેવે માર્ગ દેખાડ્યો તે તેમનો મોટો ઉપકાર. પણ તેમની ભૌતિક અનુપસ્થિતિમાં તેમણે ચીંધેલા માર્ગને સતત ચાલુ રાખવાનું કામ તો ગુરુનું જ ગણાય. આવા ગુરુઓની એક અવિચ્છિન્ન પરંપરા ભગવાન મહાવીરના શાસનમાં પ્રવર્તી. એ પરંપરાના આદિગુરુ ભગવાન સુધર્માસ્વામી. એ સુધર્માસ્વામી મહારાજની પાટ પરંપરામાં અનેક મહાન ધર્માચાર્યો થયા, જેમણે એક તરફ પરમાત્માના માર્ગને અખંડ રાખ્યો, તો બીજી તરફ પોતાના આત્માનું હિત પણ સાધ્યું. ગુરુપરંપરાની આ ઉજ્જવલ શૃંખલાનો એક બલિષ્ઠ અંકોડો તે શ્રીવિજયનેમિસૂરિજી મહારાજ. નેમિસૂરિ મહારાજ એટલે વિક્રમની વીસમી સદીમાં થયેલા એક પ્રભાવક ધર્મપુરુષ. એમની ઓળખાણ આપવી એ સૂર્યને ફાનસ ધરી ઓળખાવવા જેવું બની રહે. જૈન હોય અને એમનું નામ ન જાણતો હોય તેવું ભાગ્યે જ બને. વિ.સં. ૧૯૨૯ના કાર્તક શુદિ એકમે મહુવામાં જન્મ અને સં. ૨૦૦૫ના આસો વદિ અમાસની રાતે મહુવામાં – જન્મસ્થળથી પચાસ ડગલાં જ દૂર કાળધર્મ; જન્મદાતા માતાનું નામ દીવાળીબાઈ, તો કાળધર્મનો દિવસ પણ દીવાળી; આ અત્યંત વિરલ છતાં સ્કૂલ ઘટનાઓને બાજુ પર રાખીએ તો પણ, પોતાની ૧૬ વર્ષ વયે ઘેરથી ભાગી જઈને દીક્ષા લીધી, તે પછીના દીર્ઘ સંયમજીવનમાં પથરાયેલી તેમની અનેકવિધ વિશેષતાઓ તથા સિદ્ધિઓ, તેમના પ્રત્યે સહેજે માથું ઝૂકાવવા પ્રેરે તેવી છે. કેટલીક વાતોનું વિહંગાવલોકન કરીએ:
३४
