________________
છે, જેની યાત્રા કરીને ભાવિકો પોતાની મુક્તિ અંકે કરી શકે છે. આવાં તીર્થો વિશે મહાભારતકારે કહ્યું છે કે, -
જેમ આપણી કાયામાં અમુક અવયવો ઉત્તમ મનાય છે, તેમ પૃથ્વીના પણ અમુક અમુક ભાગ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. એ સ્થાનોની ભૂમિનો વિલક્ષણ પ્રભાવ; ત્યાં વહેતાં નદી, સરોવર, કુંડ આદિનાં જળનું વિશિષ્ટ માહાસ્ય અને પૂર્વે મહાન સાધક મુનિઓનાં ત્યાં થયેલાં પદાર્પણ તથા સાધના-આ બધાં કારણોથી તે ભૂભાગોને “પવિત્ર અને વળી “તારક તીર્થનો દરજ્જો પ્રાપ્ત થયો હોય છે. આવાં તીર્થોની, મનને નિર્મળ બનાવી, સાચા ભાવપૂર્વક યાત્રા કરે, તે અવશ્ય ભવસાગર તરી જાય.” છગનભાઈની તીર્થયાત્રા આ પ્રકારની હતી, એમ નિશ્ચિતપણે કહી શકાય. એમણે લીધેલા વ્રતો અને મેળવવા માંડેલો વૈરાગ્ય-એ બે ચીજને યાદ રાખીએ, તો જ આ વિધાનની યથાર્થતા સમજી શકાય. * આપણે જોયું કે એમની નિયમાવલીમાં દર વર્ષે કોઈ ને કોઈ તીર્થની યાત્રા કરવા નો પણ એક નિયમ હતો. એટલે તેઓ પ્રતિવર્ષ યાત્રા તો કરતાં હશે જ. પરંતુ, પોતે એકાકી તેમ જ સજોડે કરેલી કેટલીક વિશિષ્ટ તીર્થયાત્રાઓની નોંધ તેમણે સ્વહસ્તે કરેલી મળી આવે છે. એનું અછડતું અવલોકન પણ, આપણી સમક્ષ, એમના વ્યવહારુ શાણપણને તથા એમના અંતરના ભાવજગતને છતું કરી આપે તેવું બને તેમ છે. તેમની નોંધ પ્રમાણે, તેમણે (બન્નેએ) પ્રથમ પદયાત્રા સૂરતથી ઝઘડીયાજી તીર્થની કરી હતી. ખૂબ ટૂંકાક્ષરી એવી આ નોંધનું મથાળું તેમણે આ રીતે બાંધ્યું છેઃ
સંવત ૧૯૮૯ના માગશર સુદ ૧૩શે સુરતથી ઝઘડીઆનો છરી પાલી પગે ચાલતો સંઘ મુનિ મહારાજ શ્રી ભક્તિવિજય આદી ઠાણા સાથે સંઘ નીકળ્યો ત્યારે કામ કર્યો છે.” આ સંઘ માગશર વદ ૮ના ઝઘડિયા પહોંચ્યો અને તે રાત્રે ટ્રેન-ફેરથી સંઘ પાછો ફર્યો હતો. આમાં ક્લે દિવસે ક્યાં મુકામ કર્યો, ક્યાં દેરાસર હતું, તેમ જ ક્યાં-કેટલાં સંઘજમણ થયાં વગેરેની ટૂંકી નોંધ તેમણે કરી છે. આ પહેલી પદયાત્રા એમના દિલને બરાબર માફક આવી ગઇ હોવી જોઇએ, અને તેથી આવી પદયાત્રા ફરી ફરી કરવા માટે તેમણે ગાંઠ વાળી હોવી જોઇએ. કેમ કે આ પછી એકાદ વર્ષમાં જ તેમણે, માત્ર એક મિત્રની સાથે મળીને, ભરૂચથી સિદ્ધાચલજીની પગપાળા યાત્રા કરી છે. આમ કરવા પાછળ તીર્થયાત્રા ઉપરાંત, અંતરમાં ઉછળતા દીક્ષા લેવાના ભાવે પણ ભાગ ભજવ્યો હશે. ક્યારે લેવી તેનું નિશ્ચિત આયોજન ન હોય, તો પણ ગમે ત્યારે લેવી હોય તો, લીધા પછી વિહારાદિ સહન થઈ શકે કે નહિ, તેની જાત-ચકાસણી કરવાની વૃત્તિ આવી યાત્રા પાછળ કામ કરી ગઈ હોય તો ના નહિ. તેમણે આ યાત્રાની ટૂંકી પણ રસદાયક વિગતોની કરેલી નોંધનું શીર્ષક બાંધતાં લખ્યું છેઃ સંવત ૧૯૯૦નાં ચૈત્ર વદ ૧૩ને વાર બુધ તા. ૧૧-૪-૩૪ શે નવસારીથી ભરૂચ ટ્રેનમાં જઈ
૧૮
