________________
પરિવર્તન-બિંદુ
છગનભાઈના જીવનનું એક મહત્ત્વનું પાસું હતું તેમની સહજ ધર્મચિ. તેમના વડીલો તરફથી અમુક ધર્મસંસ્કારો મળ્યા જ હોય તેવું નિશ્ચિતપણે સ્વીકારીએ તો પણ, તેમનું ચિત્ત, સમયના : વહેવા સાથે, ધર્મભાવના પ્રતિ વધુ ને વધુ ઢળતું ગયું તેમ માનવું આવશ્યક છે. આમ શાથી બન્યું, તેનું નિદાન તપાસતાં જન્માંતરના સંસ્કારો કે અધૂરી સાધના જોરદાર હોવાનું સહેજે જણાય. તદુપરાંત, તાત્ત્વિક દષ્ટિએ વિચારીએ તો તેમનું જીવદળ હળુકર્મી હશે જ; અન્યથા તદન ગામડિયા સંસ્કારોમાં ઉછરેલા માણસમાં કુલ-પરંપરાથી પ્રાપ્ત ધર્મસંસ્કારોને અતિક્રમીને પ્રગટતી બળુકી નૈતિક્તા, સહજ સંતોષવૃત્તિ અને સ્વયંવિકસિત ધર્મરુચિ ક્યાંથી સંભવે? અરે, એમનાં લગ્ન ૧૯૮૪માં થયાં, અને એક વર્ષથી તેમણે નવપદજીની ઓળીની વિધિસહિત આરાધના, સાડા ચાર વર્ષે પૂર્ણ કરવાની પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક આદરી હતી ! એક નવપરિણીત યુવાનમાં આવી તપરુચિ હોવા પાછળ કાંઈ અણદીઠ કારણ કામ કરતું જ હશે, એમ માનવામાં કાંઈ અજુગતું નથી જ. બાહ્ય નિમિત્તોની દૃષ્ટિએ જોઈએ તો, તેમનાં લગ્ન પછી એક-દોઢ વર્ષે તેમને એક પુત્ર થયો. પરંતુ લેણાદેણી નહિ હોય તે એ પુત્ર થોડા જ વખતમાં મૃત્યુ પામ્યો. આ શોક-ઘટનાએ એમના આંતરિક પ્રવાહોમાં ધરમૂળનું પરિવર્તન આપ્યું હોય, સંસાર દુઃખમય ભાસ્યો હોય અને તેમની વૃદ્ધિગત થતી ધર્મભાવના તેમના અંતરમાં દીક્ષાનાં બીજ વાવી બેઠી હોય તો તે પૂરેપૂરું શક્ય દીસે છે. કદાચ આ જ વાત વિ. સં. ૧૯૮૬માં તથા ૧૯૮૮માં, અનુક્રમે, દીક્ષા ન લેવાય ત્યાં સુધી ખજૂરની તેમ ભાતની બાધા લીધી તેમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. એક બાજુ તેમના ચિત્તનો આવો ઝોક, તો બીજી બાજુ સંયુક્ત પરિવાર અને નોકરી, બેનો મેળ મળવો મુશ્કેલ બની ગયો. પરંતુ ઉપર વર્ણવેલાં કારણોસર હવે તેમની આંતરિક સ્થિતિ એવી બની ગઈ હતી કે તેમને ધર્મમાં અને તપ-ત્યાગમાં જ જીવનનું આશ્વાસન મળતું. જીવનના નિર્વાહ માટે નોકરી અનિવાર્ય તો રહી જ, પણ એટલાથી એમના મનને સમાધાન નહોતું પડતું. એનાથીયે જુદી કોઈક ચીજ જીવન માટે અનિવાર્ય હોવાનું એમના મનમાં ઉપસતું જતું હતું. અને એ ચીજ માત્ર સતત ધર્મસાધના દ્વારા જ પામી શકાશે તેવો એમને પાકો અહેસાસ, કદાચ, ઉગી ગયો હતો. પણ આ બધાં માટે નોકરી અને ઘરવ્યવહારની પકડમાંથી જાતને અળગી કરવાનું આવશ્યક હતું, જે સંયુક્ત પરિવારમાં રહીને થાય તે અશક્યપ્રાય હતું. બહોળું કુટુંબ, મર્યાદિત આવક, કમાનાર પણ બે ભાઈઓ જ; એટલે સંયુક્ત પરિવારમાં રહેવું અને યથેચ્છ ધર્મસાધના કરવી, તે સરળ ન બને તે દીવા જેવું હતું. તેમણે પોતાના ભાઈ-ભાભી સાથે આ મુદો ચર્યો, અને રાજીખુશીથી પોતાને છૂટા કરે તેવી
૧૩.
