Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Stills, * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * IIIudhAnI paMkin - zrI ghIjalAla zAha SIDTCkU[e @ gk, * * * * * So 0 . pra.paM.zrI dhIrajalAla zAha sanmAna sarmAta- muMbaI. maNika
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAha jIva.hA-darza.61 saMpAdako : zrI zAMtikumAra je. bhaTTa ema. e. ela ela. bI. zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA Do. ramaNalAla sI. zAha ema. e. pIeca. DI. che. saddhadeva tripAThI ema. e. pIeca. DI. prA. kumArapALa desAI ema. e. nA para F T F EF. - Le Qi Zhai Zhai Zhai Yao Yao Yao Yao Yao Yao Yao Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka: zrI jayaMta ema. zAha zrI surendra e, cheDA maMtrIe : paMDita zrI dhIrajalAla zAha sanmAna samiti The. jayaMta ema. zAha enDa kuM. - lakamI hAusa, cothe mALe, 177-76 kAlabAdevI roDa, muMbaI-400002 prAtismAna : prajJA prakAzana maMdira ladhAbhAI gaNapata bIlDIMga, bIje mALe 113-1pa kezavajI nAyaka reDa (cAMcabaMdara) muMbaI-4oooo prakAzana miti : vi. saM. 2072nA kArataka vada 5, ravivAra tA. 23-11 - pahe lI A che tti mUlya rUpiyA daza mudraka : maNilAla chaganalAla zAha dhI navaprabhAta prInTIMga presa ghIkAMTA roDa, amadAvAda.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzana aMge muMbaI-pATakara hAlamAM tA. 14-4-75 ravivAranA roja zrI pArzva padmAvatI ArAdhanA samAha'nI bhavya ujavaNI thaI hatI. e vakhate muMbaInA aneka AgevAno, vidvAno, kAryakartAo tathA dharmasaMskArathi nara-nArIonI cikAra hAjarI hatI. temAM pAMca vidhAnonA sanmAnane paNa kAryakrama rakhAya hatAM. e pUro thayA pachI samArohanA adhyakSa zrImAna dIpacaMda esa. gADI UbhA thayA. temaNe dhIra khaMbhArabhAve kahyuM : "jemanI vidatta ane kAryakuzalatAthI ApaNe sahu prabhAvita chIe, evA zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAhe sItteramAM varSamAM praveza karyo che. temanI dIrghakAlIna sAhitya ane samAjasevAne ApaNe biradAvavI joIe ane temanuM jAhera sanmAna karavuM joIe.' A vastu Avazyaka ane samayasaranI hatI, eTale sahue tene harSanAdathI vadhAvI lIdhI. te pachI samArohanA maMtrI zrI jayaMtibhAI ema. zAhe prastAva karyo : " zrI dhIrajalAlabhAInA jAhera sabhAnanI sarva vyavasthA karavA mATe ApaNe "paMDita zrI dhIrajalAla zAha sanmAna samiti " Aje je nImIe. teno paNa sahue sAnaMda svIkAra karyo, eTale zrI yaMtabhAIe samitinA 51 sabhyonI nAmAvalI rajU karI. muMbaInA zrImAna, dhImAne tathA kAryakuzala aneka mahAnubhAvone temAM samAveza thata hatA, eTale sahue tene saMmatinI mahora mArI ane A samitine yogya pramANamAM vistAra karavAnuM sUcana karyuM. zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA tathA zrI yaMtabhAI tenA kanvInaro nimAyA. che ane kavInaroe A kAryane AgaLa dhapAvavA mATe tA. 3-5-75nA roja samitinI sAmAnya sabhA bolAvI temAM 16 sanI kAryavAhaka samitinI tathA pAMca maMtrIonI nimaNUka thaI ane temane A kArya AgaLa dhapAvavAnI sattA ApavAmAM AvI. anukrame A samitinI sabhyasaMkhyA 101 sudhI pahoMcI A kAryavAhaka samitinI sabhAmAM sanmAna-samAroha kayAM kare? kayAre karavo ? kevI rIte kare ? e bAbatanI vicAraNA thatAM bIralA mAtuzrI sabhAgAra ane tA. 23-11-17pa ravivAranI pasaMdagI thaI tathA e vakhate anya kAryakrama uparAMta zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAha jIvana-darzana graMtha prakaTa karavAno nirNaya karavAmAM AvyA. A kArya saphalatAthI koNa pAra pADI zakaze? e praznanI ricAra thatAM nIcenA pAMca mahAnubhAvone te mATe vinaMtI karavAno nirNaya thayo :-- (1) zrI zAMtikumAra je. bhaTTa ema. e., elaela, bI. (2) zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA (3) Do. ramaNalAla sI. zAha ema. e., pI eca. ke. (4) DaoN. deva tripAThI ema., e. pI.eca. DI. (5) prA. kumArapALa desAI ema. e. A rIte vinaMti thatAM e mahAnubhAvoe paMDitazrI pratyenA atyaMta sadabhAvathI prerAIne graMthasaMpAdananI javAbadArIno svIkAra karyo. amane jaNAvatA AnaMda thAya che ke A mahAnubhAvo anya
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNAM kAryomAM rokAyelA hovA chatAM temaNe pitAne hiMmatI samaya A mATe phAjala pADo ane khUba ja parizrama karIne niyata samayamAM A kArya pUrAM karI ApyuM, tethI ja Aje ame A granthanuM prakAzana karI zakIe chIe. A pAMce ya mahAnubhAvone ame aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnIe chIe. A granthanA tathA samArohanA anya kharcane pahoMcI vaLavA mATe A granthanA pAchalA bhAgamAM vijJApana levAno nirNaya karavAmAM Avyo ane te aMge pravRtti zarU thaI. paMDita zrI dhIrajalAlabhAI pratye jana samAjamAM bhAre AdaranI lAgaNI hovAthI amane TUMka samayamAM ja joItAM vitApane maLat gayAM ane amAro utsAha vRddhi pAme. A granthamAM vijJApana ApanAra sahanA ame atyaMta AbhAra chIe. A granthanuM mudraNakArya samayasara kevI rIte thaze? e ciMtAno viSaya hatuM, paraMtu paMDitazrInA gADha saMbaMdhamAM AvelA amadAvAdanA "dhI navaprabhAta prInTIMga presa" ane muMbaInA "javAhara prInTIMga presa' e javAbadArI upADI laI amane ciMtAmAMthI mukta karyA, te mATe temanA paNa AbhArI chIe. ' lagabhaga 17 rUpiyAnI paDatarano A graMtha ame mAtra 3 10nA mUlyathI vitaraNa karavAne niSNu , karyo che, jethI sahu koI tene lAbha laI zakaze. sAhityasarjana, citrakalA, zatAvadhAna, gaNitasiddhinA prayAga tathA jana samAjanI vividha pravRttiomAM jemane rasa che, temaNe A graMtha avazya vasAva joI e . ane temAM je bahumUlya sAmagrI ApavAmAM AvI che, tenuM zAMta citte manana karavuM joIe. pustakAlaya mATe paNa A graMtha anivArya che, ema kahIe te anucita nathI. A kAryamAM amane eka yA bIjI rIte sahakAra ApanAra pratye ame kRtajJatAnI lAgaNI prakaTa karIe chIe ane A eka gauravavaMtA prazasta kAryamAM ane yata kiMcita sevA karavAnI taka maLI, te mATe amArI jAtane bhAgyazALI mAnIe chIe. veda : jayaMta ema zAha surendra e. cheDA suMdaralAla esa. jhaverI mAlatIbahena trivedI mahendra pI. Thakkara (choTama) paMDita zrI dhIrajalAla zAha sanmAna samiti
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa' pA 6 kI ya zatAvadhAnI pati zrI dhIrajalAla zAhu jIvana-darzana ' nAmane grantha taiyAra karavAne nirNaya thaze ane te kArya amAre phALe Avaze, evI to kalpanAye kayAMthI hoya ?' paNa gata me mAsamAM e prakAranA nirNaya thayA ane kAryavAhaka samitie e kArya amane sAMdhyuM.patizrI pratyenA Adara ane premathI prerAI ne ame e kAryanA svIkAra karyAM. anyanI je maryAdA amane jaNAvavAmAM AvI hatI, e maryAdAmAM rahIne A kArya kevI rIte puruM karavuM ? tenI vicAraNA zarU thaI. patizrAnu jIvana anekavidha pravRttiothI bharapUra hoI te tenA vistRta paricaya ApavAnuM to zakaya ja na hatuM, paraMtu temanA jIvananI eka suMdara jhalaka pAkone maLI jAya e hetuthI ame A graMthane traNa khaMDamAM vibhakta karavAno nirNaya karyAM, te A rIteH tenA prathama khaMDamAM paMDitazrInA jIvanaparicaya ApavA ane tenI sAthe temanA jIvananI mahattvapUrNa ghaTanAo darzAvatI sAlavArI, temaNe racelAM 358 pustakonI vargIkRta yAdI tathA temaNe avadhAna ane gaNisiddinA karelA prayeAgeAnI kramika yAdI ApavI. tenA bIjA khaMDamAM temanA sAhitya tathA saMsmaraNo sabaMdha lekhA ApavA ane trIjA khaMDamAM temane vividha bhASAmAM prApta thayelI prazastionA saMgraha ApavA. A rIte granthanirmANanuM svarUpa nakkI karI kAryano prAra`bha karyA. temAM jIvanarekhA sakalita karavAnuM kAryAM che. deva tripADIne sAMpyuM. kAraNa ke teo chellAM 25 varSathI pati"nA saMparkamAM hatA ane te aMge temaNe keTalIka mahattvanI noMdhA karelI hatI. A rIte jIvanarekhA sakalita thayA pachI tenI cakasaNI karavAmAM AvI ane yAgya sudhArAvadhArA sAthe ame tene akSaradeha ApyA. sAlavArI mATe patizrInI pAse paDelI pracura sAmagrIno upayoga karavAmAM AvyA ane te yogya svarUpe taiyAra thaI zakI, tene AnaMda anubhavyo. patizrInA jIvananI keTalIka ghaTanAe to A sAlavArI parathI je jANI zakAze. temaNe racelAM 358 pustakonI vargIkRta yAdI taiyAra karavAnuM kAma kahna hatuM, paNa judI judI yAdIo parathI tathA temaNe racelA granthonI prastAvanA AdinuM nirIkSaNa karIne e kAryAM pUruM karavAmAM AvyuM. temAM jyAM tyAM jarUra hatI, tyAM yogya teAMdhA paNa mUkavAmAM AvI. thoDAM varSa pahelAM patizrIne temanAM saghaLAM pustakonI vIkRta yAdI amerikAnI eka saMsthAe potAnA sAhityakroSamAM prakaTa karavA mATe maMgAvelI, paNa e vakhate AvI yAdI taiyAra na hatI, eTale te mAkalI zakAyelI nAMDe. have AvA koI prasaMga AvatAM tene upayoga thaI zakaze ane eka manuSya dhAre teA tenA vanamAM keTalu' sAhityasarjana karI zake che, teno spaSTa khyAla AvI zakaze.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 avadhAnaprayAgA ane gaNitasiddhinA prayAgAnI kramika yAdI taiyAra karavAnuM kAma paNa eTaluMja hni hatuM, paNa sArA nazIe patizrInA eka vakhatanA sahakAryakartA zrIjayabhikhkhue avadhAnaprayAgAnI vigatavAra yAdI taiyAra karelI, te AmAM upayogI thaI. tyAra pachI paNa paDitajIe avadhAna ane gaNitasiddhinA prayAgo ghaNI vAra karelA, te temanI DAyarI, AmaMtraNapatrikAe tathA vartamAnapatrAnA kaTIMga vagere parathI taiyAra karavAmAM AvI. Akhare A yAdI yogya svarUpe taiyAra thaI zakI, tethI amArA manane samAdhAna sAMpaDyuM, bIjA khaMDamAM prasiddha karavA mATe amane 4ra jeTalA lekhA prApta thayA hatA, temAMthI 32 te sthAna ApI zakayA chIe. graMtha samayasara prakaTa karavA mATe amAre bAkInA 10 lekhA cheADI devA paDayA che, te mATe lekhaka mahAzayeAnI kSamA mAgIe chIe. trIjA khaMDamAM saMskRta prazastionuM saMpAdana tathA tene gujarAtI anuvAda Do. svadeva tripADIe karyA che. hiMdI prazasti svataMtra prakaTa na karatAM tene anuvAda karI gujarAtI prazastionA saMprahamAM sAmela karavAmAM AvI che. aMgrejI prazastionuM saMpAdana meATAbhAge zrI suMdaralAla jhaverIe kareluM che ane tenuM sarvAMga nirIkSaNa ame badhAe karyu` che. ahIM eTaluM spaSTa karIe ke mudraNakAryane samayasara pUrUM karavA mATe amAre keTalIka aMgrejI prazasti cheADI devI paDI che. A prazasti vAMcatAM te ema ja lAge che ke pati zrI dhIrajalAlabhAI e potAnI apUrva smarazakti ane prakRSTa pratibhAnA baLe samasta bhAratava mAM gujarAtanuM gaurava vadhAryuM che gsane vidyApAsanAnA kSetramAM te jarAye pAchuM nathI, tenI pratIti karAvI ApI che. A granthane tasvIrIthI paNa alaMkRta karavAnA hatA ane tasvIranI saMkhyA ghaNI moTI hatI, paraMtu temAMthI pasaMdagI karatAM karatAM ame 60 jeTalI tasvIre pasa MdU karI che, je patizra'nA vyaktigata tathA sAmAjika - dhArmika jIvana paricaya meLavavAmAM ghaNI upayogI nIvaDaze. patizrI aMge A graMthamAMthI ghaNuM ghaNuM jANavAnuM maLaze ane te anekane preraNAdAyI nIvaDaze eve| amane vizvAsa che. zakti ane samayanI maryAdAne kAraNe graMtha-saMkalana-saMpAdana-mudraNamAM kaMi truTio rahI gaI hoya te tenI kSamA prAthI A nivedana pUru karIe chIe. zAMtikumAra ja. bhaTTa manasukhalAla tArAcaMda mahetA DaoN. ramaNalAla sI. zAhu DaoN. deva tripAThI prA. kumArapALa desAI canya sapA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ = ---- 112 viSayAnukrama pahele khaMDa jIvana-paricaya - 1 vana-paricaya .. .. . saMpAdaka maMDala ... ... 3 2 sAlavArI. ke vizAla sAhityasarjana (1Nakata graMthenI yAdI) ,, 4 avadhAnaprayogenI yAdI bIjo khaMDa sAhitya ane saMsmaraNe 1 zarAvakAlanAM saMsmaraNe zrI dhIrajalAla Te. zAha 2 pravAsadarzana 104 ajantA yAtrI eka adbhuta citrakA sva. ratilAla me. trivedI - 4 zrI dhIrajalAla zAhanI kavitAbhakti zrI veNIbhAI purohita 5 zatAvadhAnI paM. zrIyuta dhIrubhAI pU. AcAryazrI vidharma sUri 122 6 puruSArthanA aDIkhama ddhA pU. munizrI yazovijyajI 124 | keTalAMka saMsmaraNo pu. AcAryazrI vijayakIrticaMdrasUri 129 adhyApaka nahi, vidyAthI paNa pU. munizrI nathamalajI 144 ka -mRtivikAsanI prakriyA zatAvadhAnavidyA 5. sAdhvI zrI nirmalAthIjI 136 1navanane zAlinI pratAnA pratIka zrI zAMtikumAra je. bhaTa 11 zaktino mahAsrota zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA 142 12 daradazI paMDitapravara Do. ramaNalAla sI. zAha 14s 13 virATuM vyaktitva ane svarATuM dukhya B. radeva tripAThI 150 14 vizALa vaDalAnI zItaLa chAyA zrI kumArapALa desAI 15 zrI dhIrajalAlabhAI zrI indumatI cImanalAla zeTha 158 16 AjIvana sAdhaka 5. dhIrajalAla zrI jhINAbhAI ra. desAI 17 5. dhIrajalAla zAhanuM abhivAdana Da. bhogIlAla ja. sAMDesarA 165 18 zatAvadhAnI paM. dhIrajalAla zAha paM. lAlacaMdra bha. gAMdhI 167 19 bahumukhI pratibhA zrI yaMtI zukala 20 dhIrajalAlabhAI e dezane ane samAjane ghaNuM ghaNuM ApyuM che. zrI ramaNalAla zeTha 174 118 139 156 162 172
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 zreyaskara sAdhaka 22 abhinaMdanIya paMDita zrI dhIrajalAla zAha 23 vidyAdhara paMDita zrI dhIrajalAla zAha 24 sAhityazilpI zatAvadhAnI zrI dhIrajalAla zAha 25 saMsmaraNonA sathavAre 26 vyakti nahi paNa zakti 27 puruSArtha ane preraNAnA pratIka 28 zatAvadhAnInI saMkalpa siddhi 29 zrI dhIrubhAInI sAdhanA ane sakalatA 30 paMDitazrI 31 siddhionA svAmI 32 saMbhAraNAM trIjo khaMDa prazasti (1 saMskRta vibhAga (2) gujarAtI vibhAga (3) aMgarejI vibhAga zrI kanubhAI trikamalAla zAha 177 zrI agaracaMda nAhaTA zrI amRtalAla yAjJika 182 zrI khImacaMda maganalAla vorA 184 zrI anupacaMda rAjapAla zAha 186 zrI candrakAnta ha. zAha 189 zrI bhAIlAla ema. bAvIzI 1997 zrI dulerAya kArANI 19 zrI ratilAla dIpacaMda desAI 199 zrI zAntilAla nAgaradAsa zAha 2 01 zrI jayaMtabhAI mAvajI zAha 204 zrI dharaNendra vADIlAla zAha 20-6 .25 :. 35-44 -
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAha janma vi. saM. 1962 nA phAgaNa vadi 8, tA. 18-3-190 6, ravivAra pheTo tA. 4-10- 75
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahele khaMDa jIvana-paricaya jIvana anaMta zaktine bhaMDAra che, tene khIlavatAM zIkhavuM joIe. IL
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya sa'pAdaka--maDala 1--Arbhe sUkAyelI dharatIne mahArAvavA jema varSAM Ave che, ziyALAnI phU'ThavAI gayelI kudaratane killeAla karAvavA jema vasaMta Ave che, ema sUkAyelI vidvattAnI hadayaku jone praphullAvavA ane hINAyelI vidyAnA gauravane pharI sthApavA kAje jagata para jJAnIe janma le che. jamAnAnI rItane e pArakhe che. vicAranI AgathI e zekAya che. ane agAdha vidvattAne avirata dhAre varasAvye jAya che. paraMtu jiMdagInA pANIpatamAM jhUjhanArA aneka viTaMbaNA ane mathAmaNeAmAMthI pasAra thAya che. bAhya Apattie temaja Arthika ane sAmAjika muzkelIe satata emane gherA ghAlatI haiAya che, paraMtu A kaseATInI tAvaNImAM tavAIne emanA vyaktitvanuM' kuMdana vadhu dIptikara bane che. sagha emanI zaktine pragaTAve che. Aphta emanA AtmAne maLavattara banAve che. muzkelI emane dhyeyane mArge AgaLa dhapavA mATe mAdaka banI rahe che. jIvana ane sAhityanA AvA bhekhadhArI pa`Dita zrI zrIrajalAla zAhanA jIvananI A jhalakamAM AnuM ja pratiSThi'kha nihALavA maLe che.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana De. rudradeva tripAThI ema. e. pI. eca. DI. sAhitya-sAMkhya-gAcArya jeo Aje dilhInI zrI lAlabahAdurazAstrI saMskRta vidyApIThanA prAdhyApaka che ane chellAM 27 varSathI paMDitazrInA gADha saMparkamAM AvelA che, temaNe vividha na parathI paMDitazrInI jIvanarekhAnuM saMkalana karyuM hatuM, te parathI saMpAdakamaMDale A jIvanarekhA taiyAra karI che. AzA che ke paMDitazrInI sItera varSanI jIvanayAtrAnuM maMgaladarzana karavA mATe A jIvanarekhA upayogI thaze. sva. nAgakumAra makAtI bI. e. el ela. bI. jeo paMDitazrInA parama mitra hatA ane temanI sAhityika tathA sAmAjika aneka pravRttiomAM bhAga laI rahyA hatA, temaNe AjathI aDhAra varSa pahelAM taiyAra karelI paMDitazrInI jIvanarekhAne paNa AmAM upaga karavAmAM AvyuM che. A jIvanarekhAmAM temanA jIvananI mukhya mukhya bAbatene sparza karavAmAM Avyo che, chatAM pAThakene temanA bhAvanAzIla viziSTa jIvananI eka saMsmaraNIya jhalaka maLI jaze, emAM zaMkA nathI. vizeSa to A graMthamAM judA judA mahAnubhAvo. dvArA rajU thayelAM temanAM jIvananAM saMsmaraNe parathI jANI zakAze. temanA jIvananI sAlavArI tathA graMthe ane avadhAna prayogonI yAdI paNa temanA satata pravRttimaya jIvanane khyAla meLavavAmAM ati upayogI thaze. 2-pratApI pUrva saurASTranI ati pavitra ane pratApI bhUmi. A bhUmi para jevA vIra thayA, evA ja vidvAne thayA. dhIMgI dharatInI tAkAta eTalI ke ene meLo khUMdanAra mAnavI dharatI para dhIMgA kAma karI batAve. apUrva vIratA batAvanArA bahAdura mAnavIo maLe, emanI vIratAne AbehUba aMtaranA sUrothI kaMDAranArA cAraNe maLe, dharatIne amIrasa sIMcanArA kheDUte maLe, to jJAnano amIrasa ApanArA vidvAne maLe. vIra jema vIratA kAje maraNiyA khAMDAnA khela khele, evI ja rIte vidvAne jIvanabhara jJAnanI AkarI tapazcaryA kare. saurASTranI AvI dhanya dharA e te bhAratIya saMskRtinA ujajavaLa devajasamI gaNAya. evI bhemakA para AvelA surendranagarathI sAta mAIla dUra dANavADA nAmanuM gAma AveluM che, je najIkanA dIkSara gAmane lIdhe dIkSara-dANAvADA tarIke prasiddha che. AjathI sIttera varSa pahelAM tyAM Azare 200 gharanI vastI hatI. temAM 35 ghare vANiyAnAM hatAM. te badhAM jaina dharmane mAnanArAM hatAM. temAM moTo bhAga sthAnakavAsI saMpradAyano hato, jyAre pAMcathI cha ghara mUrtipUjaka saMpradAyanAM hatAM. zrI dhIrajalAlabhAIne pUrvaje ghaNAM varSothI ahIM AvIne vaselA hatA. lokavAyakA .
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya mujaba gAmanA TIMbe vasyA, tyArathI tee ahI rahetA hatA. temAM jUDAbhAIthI vaMzAvaLI maLe che. jUDAbhAInA putra mAdhavajI, mAdhavajInA putra savajI, savajInA putra trikamajI ane trikamajInA putra TAkarazIbhAI. tee vIzAzrImAlI mUrtipUjaka jaina hatA. cikANI temanu geAtra hatuM. Ama te tee pAMcaMdra gacchanA hatA, pazu gAmaDAmAM vasyA pachI gacchano bhAvanA bhUMsAi gai hatI. jyAM sthAnakavAsI ke mUrtipUjakanA paNa khAsa bheda na hatA, tyAM gacchanI te| vAta ja zI karavI ? badhA sAthe haLImaLIne rahetA ane peAtAnI sUjha-samaja pramANe dhanu' AcaraNa karatA, e vakhate sthAnakavAsI ane mUrtipUjakAmAM kanyAnI levaDadevaDa paNa hatI. pAchaLathI gALa ba'dhAtAM e vyavahAra ma'dha paDacA, zrI TAkarazIbhAI ne bhAI ke bahena na hatA. tee pitAnu' ekamAtra satAna hatAM. temanA dAdA savajIbhAI mATe paNa ema ja kahevAya che. A paristhitimAM temanAM sagAMone vistAra ghaNA eche hate, para'tu temanA meAsALapakSa meTA hatA, temanA mAmAnuM nAma eghaDa gaNeza hatuM. tee mULI najIka sAyalA gAmamAM rahetA hatA. zrI TAkarazIbhAI peAtAnA jamAnA anusAra gheADI gujarAtI cApaDIe bhaNyA hatA ane paracuraNa dukAnadArI karI peAtAnI AjIvikA calAvatA hatA. prathama bhAyAta darabAranuM kArabhAruM paNa karatA hatA, paraMtu temAM jhAjhA kasa na dekhAtAM tene hoDI dIdhuM hatuM. temane vyApAra ane vyavahAra karatAM sevAnAM kAryAM vadhu gamatAM, eTale gAmanI sAvajanika pravRttiemAM rasa letA ane e rIte leAkapriya thayelA. e vakhate gAmanA mahAjananI dhAka evI hatI ke keAI tenI sImamAM prANInI hiMsA karI zake nahi. Ama chatAM vAgharI tathA khIjA hi'saka TAkeA gAmanI sImamAMthI sAMDhA vagere pakaDavAnA prayatna karatA, te| zrI TeAkarazIbhAi peAtAnA mitra sAthe tyAM jaI pahoMcatA ane temanI sAme jhajhumIne bhagADI mUkatA. chevaTe te temanuM nAma sAMbhaLIne paNa AvA leAkeA tharatharatA ane gAmanI sImamAM AvavAnI dui'mata karatA nahi. zrI TokarazIbhAI 'imatavAna paNa evAja hatA. ekavAra surendranagarathI gADAmAM besIne dANAvADA AvatAM rastAmAM cArA maLyA, tyAre gADAnAM upaLAM kADhIne cArAne sAmanA karelA ane chevaTe temane bhagADI mUkelA, TUMkamAM zrI TokarazIbhAInI gaNanA gAmanA eka ma mANasa tarIke thatI ane badhA para temanA prabhAva paDatA. sAdhu-saMtAnI sevA temane khUba gamatI. gAmamAM koI sAdhu-saMta padhAre ke temanI pAse tarata ja paheAMcI jAya ane temanI dareka prakAre sevA karavA mAMDe, A sa'cAgeAmAM teo kuTubanA jIvananirvAhathI vizeSa kamANI karI zakatA nahi,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-dazana temanAM lagna moTI umare eTale Azare cAlIzamA varSe vaDhavANa zaheranA rahIza zrI jecaMdabhAI mAvajInI suputrI maNibahena sAthe thayAM. maNibahenanI mAtA putalIbAI ghaNu ja dharmacusta hatA. sAmAyika, pratikamaNuM, vyAkhyAna-zravaNa, rAtribhejana-tyAga Adi jaina dharmanA niyamonuM teo custapaNe pAlana karatA hatA. lagna vakhate maNibahenanI umara ogaNIza-vIza varSanI haze, paNa dharmacusta mAtAnA kheALAmAM ucharelA hovAthI temanI dhArmika bhAvanA ghaNuM UMcI hatI. teo paNa mAtAnI jema jaina dharmanA mukhya niyamonuM barAbara pAlana karatA hatA. temaNe pAMca gujarAtIno abhyAsa karela hato, paNa smaraNazakti tIvra hovAthI je je dharmacarcAo tathA kathA vagere sAMbhaLatAM te barAbara yAda rahI javAthI temanuM jJAnabhaMDaLa khUba moTuM hatuM. zrI dhIrajalAlabhAIne janma A dharmaparAyaNa mAtAnI kukSiAe vi. saM. 1962nA phAgaNa vadi 8, tA. 18-3-1906 ravivAranI vahelI savAre thayo hate. putranA janmathI kone AnaMda thato nathI ? mAtA-pitA baMnene khUba AnaMda thayo. A vakhate zrI TokarazIbhAInA mAtuzrI dIvALIbAI vidyamAna hatA. temanA AnaMdanI to avadhi na rahI. be peDhIthI eka ja putra para vaMzavele cAlatuM hatuM ane zrI dhIrajalAlabhAInA janma pahelAM maNibahenane eka putra mAtra be mAsane thaIne mRtyu pAmelo, eTale A putranA Agamane temane asAdhAraNa AnaMda thAya e svAbhAvika hatuM. dhanarAzinA che ane bha akSara parathI A putranuM nAma dhIrajalAla pADavAmAM AvyuM, paNa dAdImA te temane bhAIcaMdanA hulAmaNA nAmathI ja bolAvatA hatA ane vAraMvAra kahetA hatA ke "A dIkare dI karaze, eTale ke amArA kulane ajavALaze." aMtaH preraNAo ghaNI vAra sAcI hoya che. dIvALIbAInI A aMta:preraNA te acUka sAcI paDI, e have pachInI paMktio vAMcatAM samajI zakAze. 3-bAlyAvasthA: zrI dhIrajalAlabhAI eka varSanA thayA, tyAre cAlatA-doDatA thaI gayA hatA ane ghaNA zabda bolI zakatA hatA. teo lagabhaga doDha varSanA thayA, tyAre eka yAdagAra ghaTanA banI gaI. zrI dhIrajalAlabhAI gharanA uMbarA pAse ozarImAM ramatA hatA. emanA pitAjI kaI kAme bahAra gayA hatA. mAtAjI bAjunA oraDAmAM gRhakAryamAM nimagna hatA ane dAdImAM bIjA gharamAM potAnA oraDAmAM khATalA para sUtA hatA. evAmAM kaLiyAmAMthI eka nAgaNa ozarI para caDI ane teo ramatA hatA tenI bAjumAM thaIne - oraDAmAM dAkhala thavA lAgI. te vakhate zrI dhIrajalAlabhAIe eka goLa suMvALI vastu samajI ramavAnI buddhithI tenI pUMchaDI pakaDI lIdhI ane nAgaNane thoDI pAchI kheMcI.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya A saMyogomAM nAgaNa chaMcheDAIne daMza mAryA vinA rahe nahi, paNa keNa jANe kema! te emanI upekSA karIne pAchI oraDImAM dAkhala thavA lAgI. Ama te aMdara jAya ane zrI dhIrajalAlabhAI tene pAchI kheMce. evuM DIvAra banyuM haze, tyAM temanA pitAzrI bahArathI AvyA ane dazya joI DaghAI gayA. zuM karavuM? te sUjhe nahi. evAmAM temanA mAtuzrI oraDAmAMthI bahAra nIkaLyA. temaNe kahyuM : "jyAM kare nAgaNanI pUMchaDI choDI de ke tarata ja tene ucakIne laI le. temanA pitAzrIe e prakAranI himmata karI ane temane uThAvI lIdhA. mAtA-pitA baMnee temane chAtI sarasA cAMpyA ane khUba vahAla karyuM. pachI anya mANasanI sahAya meLavI e nAgaNane pakaDI lIdhI ane gAma bahAra dUra mUkI AvyA. bIjA divase tyAM be nehIo AvyA, temaNe A ghaTanA jANIne kahyuM: "jemanA mAthe nAga pheNa dhare athavA je nAga sAthe rame, te AgaLa jatAM ghaNe parAkramI thAya ane dezamAM tene Dake vAge. mAtA-pitAe kahyuM: "e te bane te kharuM, paNa atyAre tene jIva bace che, tethI amArA AnaMdane pAra nathI." A ghaTanA pachI thoDAja vakhate temanA mAtuzrI temane sAthe laIne pitAnA piyara vaDhavANa zahera page cAlIne jaI rahyA hatA. rastAmAM teo emane eka bAjue besADIne De dUra laghuzaMkA karavA beThA. tyAM te zrI dhIrajalAlabhAIne capala jIvaDe cAlato cAlato thoDe dUra kU hatuM tyAM jaI pahoMce, mAtA te joI deDatA AvyA, tyAM te temaNe kUvAmAM zuM che? e jovAnI jijJAsAthI mastaka namAvyuM ane teo aMdara sarakI gayA, paNa mAtAe temane eka hAthe pakaDI lIdhA. A badhuM kSaNavAramAM nI gayuM. have A rIte vadhAre vakhata mAtAthI UbhA rahI zakAya evuM na hatuM, kAraNa ke temanuM zarIra kAMThA para toLAI rahyuM hatuM ane dhrujatuM hatuM. evAmAM kaI vaTemArgu tyAM AvI pahoMcyo ane teNe A mA-dIkarAne bacAvI lIdhA. A prasaMganuM varNana karatAM temanA mAtuzrIe jaNAvyuM hatuM ke "meM to AzA cheDI dIdhI hatI, paNa manamAM bhagavAnanuM smaraNa cAlu hatuM, eTale A rIte aNinA samaye aNadhArI madada maLI ema mAnuM chuM.' zrI dhIrajalAlabhAIe samavayaska mitro sAthe khelatAM kUdatAM pAMca varSa pUrAM karyA, tyAre temane nizALe besADavAmAM AvyA. tyAM thoDA vakhatamAM AMka tathA kake bArAkhaDI zIkhI gayA ane vidyAbhyAsamAM pragati thavA lAgI. zikSakane temanA pratye prema prako ane temanA para khAsa dhyAna ApavA lAgyA. ema karatAM teo AThamA varSamAM AvyA ane trIjA dheraNamAM AvyA ke eka durghaTanA banI.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-dazana zirachatra gumAvyuM temanA pitAzrI chellAM be varSathI godharA najIka TuvA sTezane eka dukAnamAM bhAgIdAra tarIke joDAyA hatA ane tyAMthI ahIM Ava-jA karatA hatA. chevaTe temaNe nirNaya karyo hato ke mArA AkhA kuTuMbane tyAM laI javuM. A vakhate zrI dhIrajalAla bhAIne be nAnI bahena hatI. temAMnI pahelInuM nAma jhaverI ane bIjInuM nAma zAntA hatuM.* A rIte A vakhate temanA kuTuMbamAM pAMca jaNa hatAM. temaNe ghara sameTavA mAMDayuM ane agatyanI vastuonAM poTalAM bAMdhyAM. evAmAM zrI TokarazIbhAIne tAva Avyo ane mAtra be ja divasanI mAMdagImAM saM. 1970nA kArataka sudi 1nI meDI rAtre temanuM avasAna thayuM. e vakhate gAmamAM rAmalIlA ramAI rahI hatI, tene khela baMdha thaze ane gAmamAMthI eka maI mANasa ekAeka cAlyA javAne AghAta sahue anubhavyuM. temane kharakharo karavA gAmegAmanA sAthe AvavA lAgyA. temane mATe rasoDuM calAvavuM paDatuM ane ghImAM baLelI roTalIo pIrasavI paDatI. A vyavahAra lagabhaga eka mahinA sudhI cAlyuM. tene kharca Azare rUpiyA baso-aDhIso thaye, je maNibahene pitAnA dAgInA vecI pUre karyo. e vakhatanA rivAja mujaba vidhavAe agiyAra mahinA sudhI pUNe pALavo paDato eTale teo khUNe pALavA lAgyA. pAse mUDI hatI nahi, temaja AvakanuM koI sAdhana paNa hatuM nahi, eTale jIvananirvAhanI kaThina samasyA khaDI thaI. zrI maNibahene jAtamahenata karI tene ukela AvA nirNaya karyo. A nirNaya anusAra teo vahelI savAre UThI anya lekenuM daLaNuM daLatA tathA bapore bharatagUMthaNanuM kAma karI ApatA ane e rIte je mahenatANuM prApta thatuM. temAMthI pitAne tathA saMtAnane nirvAha karatAM. keIvAra pADozaNa bahene kahetI ke "bahena! tamArA mAthe bahu vItI !' tyAre teo javAba detAH "damayaMtI, sItA, draupadI vageree je sahana karyuM che, tenA pramANamAM mAruM duHkha te kaMI nathI. e te kAle cAlyuM jaze ane badhAM sArA vAnA thaze. A sthitimAM je te pitAnI nitya dharmakiyAe karavAnuM cUkatA nahi. zrI dhIrajalAlabhAI temane gRhakAryamAM madada karatA, eTale ke kRve jaI pANI bharI avatA, chANa-mATInI jarUra hoya te te paNa laI AvatA ane zAka-pAMdaDuM tathA anAja vagere paNa kharIdI lAvatA. temanI pADozamAM rahetA dozIbhAIe temanA A kAmamAM zakaya eTalI madada karatA. 4 A baMne bahene lagna thayA pachI thoDAM thoDAM varSe avasAna pAmelI che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ E063633636032G363603807633636319G33 | gujarAta rAjyanA paMtapradhAna sanmAnanIya zrI bAbubhAi je. paTela jemanA varada haste A granthanuM prakAzana thayuM che. ei. R3-11-142. B3316:1616363863363161613
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya khUNe mUkyA pachI zrI maNibahenanA sagA kAkA zrI raghubhAI temane pitAne gAma devacarADI laI gayA. * zrI dhIrajalAlabhAIe trIjI gujarAtIne abhyAsa tyAM re karyo ane cothInI zarUAta karI, paraMtu daza mahinA pachI tyAMthI pitAnA ghera pAchuM pharavAnuM thatAM tenI pUrNAhuti dANavADAmAM karI. tyArabAda zrI dhIrajalAlabhAInA mAmA zrI jeThAlAla temane vaDhavANa zahera laI gayA, jyAM dhULI piLanI moTI gujarAtI nizALamAM temane pAMcamI gujarAtI bhaNAvI chaThThImAM pahoMcADavA. A rIte zrI dhIrajalAlabhAIne pitAne prAthamika abhyAsa pUro karavA mATe traNa sthAne rahevuM paDayuM, paraMtu teo buddhimAna tathA vidyApremI hevAthI abhyAsamAM harakata AvI nahi. | dazavarSanI umare teo dANAvADAmAM taLAvamAM nahAvA jatAM DUbI gayA hatA, paNa lokoe temane bacAvI lIdhA hatA. teja rIte vaDhavANanA bhogAvAmAM nahAvA jatAM UMDA dharAmAM pahoMcI gayA hatA ane gaLakA khAvA lAgyAM hatAM, tyAre paNa le kee temane bacAvI lIdhA hatA. A rIte bAlyAvasthAmAM temanA para cAra ghAto AvavA chatAM bacI gayA hatA. temAM kudaratane keI gUDha saMketa ja samaje ne ? --chAtrajIvana * '. zrI dhIrajalAlabhAI have kaumAra avasthAmAM praveza karI cUkyA hatA ane temanuM zarIra sazakta hatuM. temanAM aMgopAMge sapramANa khIlavA lAgyAM hatAM, temanA mukha para buddhi-pratibhAnuM teja jhaLakatuM hatuM. temane game tevAM adharAM lekhAM pUchavAmAM Ave te tene tarata javAba ApI detA. e rIte aneka aTapaTA praznone uttara ApavAmAM paNa jhAjha vakhata lAgate nahi. keyaDA ane ukhANAmAM temane ghaNe rasa paDato. jyAre tene sAco uttara zodhI kADhatA tyAre je temane jaMpa vaLata. temanI A vidyAruci tathA pragati nihALIne saMbaMdhIoe sUcanA karI ke A chokarAne AgaLa jarUra bhaNAve. tenuM magaja vidyA grahaNa karI zake evuM che." paNa kyAM bhaNAvo ? e prazna hate. vaDhavANa zaheramAM dAjIrAja hAIskUlamAM aMgarejI pahelIthI sAta dhoraNa sudhIne abhyAsa karavAnI sagavaDa hatI, paNa ATale lAMbe vakhata potAne tyAM rAkhI zake evI mAmAnI sthiti na hatI. teo apariNita heI pitAnI mAsIne tyAM jamatA hatA. vaLI maNibahenanI IcchA evI paNa kharI ke bane tyAM sudhI koI sagAne bhAre paDe evuM karavuM nahi. 4 A gAma dANAvADAthI pAMca-cha mAIlanA aMtare AveluM che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 jIvana-darzana evAmAM zrI amRtalAla gAviMdajI rAvala nAmanA eka brAhmaNu badhu maLavA AvyA. teo mULa dANAvADAnA rahIza hatA, paNa keTalAka vakhatathI amadAvAdanI eka mIlamAM nAkarI karatA hatA. temane ane zrI TAkarazIbhAIne sArA saMdha hatA, eTale jyAre teo dANAvADA AvatA tyAre maLavA jarUra AvatA. prathama te| zrI amRtalAlabhAie peAtAnA mitra gujarI gayA tene kharakharA karyAM ane maNimahenane AzvAsana Apyu. pachI temaNe peAtAnuM hRdaya kheAlatAM jaNAvyu ke 'bhAbhI ! tAruM nasIba teA phUTayuM', paNa tArA chokarAnu nasIba fADIza nahi. e tivALA che ane jarUra bhaNe evA che, mATe tene AgaLa bhaNAva.' uttaramAM maNibahene kahyu : 'ahI... te evI sagavaDa che nahi ane vaDhavANamAM paNa manI zake ema nathI; te zuM karuM ?' zrI amRtalAlabhAie kahyuM: "tene AgaLa bhaNAvavA mATe amadAvAda meAkala. tyAM hamaNAM nainAnu eka kheDIMga khUlyu che. temAM dAkhala karI de. mArI jANa mujaba tyAM kaI phI levAtI nathI. zeTha akhAlAla sArAbhAI teneA vahIvaTa kare che.' maNibahene kahyuM : amadAvAda tA ghaNuM dUra kahevAya. ATalAmAM mArI najara sAme hAya te| jIddI vAta che.' zabda sAMbhaLI zrI amRtalAlabhAie kahyuM : teA zuM khApanA kUvAmAM khUDADI mArIza ?" ame bahAra nIkaLyA ane kaika bhaNyA te Aje be paisA kamAine sukhI thayA chIe. have amadAvAda dUra na gaNAya. vaLI huM tyAM rahe' che, eTale tenI sabhALa rAkhIza.' eTale maNikhahena zrI dhIrajalAlabhAine amadAvAda meAkalavA saMmata thayA. te aMge vaDhavANu zaheramAM vizeSa pUchaparacha karatAM zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayanuM saranAmuM maLyuM' ane tyAMthI phAma' maMgAvI bharI mekalatAM amuka tArIkhe hAjara thavAnA patra maLyA. maNibahena zrI dhIrajalAlabhAine laine amadAvAda gayA ane niyata samaye temane ghIkAMTA-maganabhAInI vADImAM Avela zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayamAM hAjara karyAM. tyAM parIkSA letAM temanI pasa`dagI thaI ane tA. 30-6-1917 nA divase temane dAkhala karavAmAM AvyA. peAtAnA putranI ceAgya dekhabhALa karavAnI gRhapatijIne vinati karI temanA mAtuzrI pAtAnA vatanamAM bhAre haiye pAchA pharyAM. A chAtrAlaya madhyama varganA jaina kuTuA maTe AzIrvAdarUpa hatu', kAraNa ke te chAtrAnA tamAma kharca upADI letuM hatuM ane dhArmika zikSaNa vagere dvArA sArA sa'skArI ApatuM hatuM. tenA gRhapati zrI manasukharAma anepacaMda zAhe ummara lAyaka Tharela sajjana hatA. temaNe zikSaNanA dhaMdhAmAM ja jIvana vItAvelu' eTale zistane khUba mahattva ApatA hatA, temaja vidyArthIone sArA saMskAro paDe te mATe khUba kALajI rAkhatA hatA.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya zrI dhIrajalAlabhAIne aMgarejI zikSaNa mATe "dhI gavarnamenTa miDala skUlamAM dAkhala karavAmAM AvyA. tyAM temanI kArakIrdi khUba jhaLakatI rahI. lagabhaga badhA zikSake prema saMpAdana karyo. tyAra pachI temane "gavarnamenTa Ara. sI. hAIskUlamAM dAkhala karavAmAM AvyA. tyAM cothA dhoraNano abhyAsa pUro karyo. evAmAM mahAtmA gAMdhIjIe sarakArI zALAo cheDI rASTrIya keLavaNI levAnI hAkala karI. tene mAna ApI temaNe sarakArI zALA choDI dIdhI ane rASTrIya bhAvanAvALI "dhI prAyaTarI hAiskUla mAM dAkhala thayA ke jenuM saMcAlana zrI jIvaNalAla divAna tathA zrI khelubhAI ThAkara karatA hatA. pAMcamI, chaThThI tathA sAtamI aMgarejIne abhyAsa temaNe ahIM rahIne pUro karyo. chellA varSamAM teo A hAIskUlanI vakatRvasabhAnA maMtrI banyA. te vakhate kAkA kAlelakara, adhyApaka kausaMbI, AcArya kRpalANI, paM. sukhalAlajI vagerenA ThIka ThIka saMparkamAM AvyA. sane 1924mAM teo gUjarAta vidyApITha taraphathI levAyela "vinIta' parIkSAmAM bIjA naMbare uttIrNa thayA ane chAtrAlaya choDayuM. A chAtrAlayamAM meTrIka ke vinIta sudhInA vidyArthIone ja rAkhavAmAM AvatA hatA. tyAra pachI teo potAnI jAte vizeSa abhyAsa mATe gUjarAta vidyApIThamAM dAkhala thayA. zrI dhIrajalAlabhAInI grahaNadhAraNa zakti ghaNI suMdara hatI, eTale zikSaka je kaMI zIkhave, te tarata ja zIkhI jatA ane vargamAM haMmezAM paheluM ke bIje naMbara rAkhatA. zikSaka taraphathI seMpAyelA pATha taiyAra karavAmAM temane bahu ocho samaya lAgata ane e rIte je samaya phAjala paDe, temAM teo vividha prakAranAM pustako vAMcatAM. sArAM sArAM pustako vAMcavA maLe te mATe temaNe aMgarejI cothA dhoraNathI ja saMsthAnA pustakAlayanI vyavasthAmAM bhAga levA mAMDe hato ane chevaTe tenA vyavasthApaka banyA hatA. noMdhapAtra bane to e che ke temaNe vinIta thatAM sudhImAM e pustakAlayanAM 1600 jeTalAM pustako vAMcI lIdhAM hatAM ane te tamAmanAM rUparaMga tathA kama barAbara yAda rahI gayA hatA. ahIM e paNa jaNAvI daIe ke vyavasAyamAM paDayA pachI paNa temane A pustakaprema cAlu rahyo hate. ghaNI vAra teo vIzImAM eka vakhata jamatA ane e rIte je paisAne bacAva thato, temAMthI sArAM sArAM pustaka kharIdI letAM. vahelA uThavuM, badhuM kAma jAte karavuM ane zakya eTalI jJAnaprApti karavI vagere saMskAra temane chAtrAlayanA jIvanamAMthI prApta thayA hatA, je temanuM jIvana-ghaDatara karavAmAM ati upayogI nIvaDyA. zALAmAM je zikSaNa prApta thatuM, te uparAMta chAtrAlaya taraphathI chAtrane saMgIta, vyAyAma ane dhArmika zikSaNa ApavAmAM AvatuM. tene zrI. dhIrajalAlabhAIe
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana barAbara lAbha lIdho hate. khAsa karIne dhArmika zikSaNamAM temaNe UMDI dilacaspI dAkhavI hatI. paM. bhagavAnadAsa, paM. vardhamAnabhAI tathA paM. pAnAcaMdabhAI A viSayamAM temanA guru hatA. | maganabhAInI vADInA eka cheDe jainamaMdira AveluM hatuM. tyAM nAhI-dhoIne dareka chAtre pUjA karavAnI hatI ane sAyaMkALe darzanavidhi karavAnI hatI. vaLI mahinAmAM eka divasa gRhapatijI chAtrane kaIne kaI maMdiranAM darzane laI jatA. e rIte jinabhaktinA saMskAro paNa chAtrAlaya-jIvanamAMthI prApta thayA hatA. vizeSamAM chAtrAlayanA gRhapatijI e Agraha rAkhatA ke dareka vidyArthIe rasoI banAvatAM zIkhavuM joIe, eTale vArApharatI roja eka vidyArthIne pitAnI rasoI banAvavAno kAryakrama rahetA. tenAM badhAM sAdhane chAtrAlaya taraphathI ApavAmAM AvatAM hatAM. A rasAI prathama gRhapatijIne cakhADavI paDatI ane teo e bAbatamAM je sUcanA Ape te lakSyamAM rAkhavI paDatI. pachI vidyAthI e rAInA pitAne mATe upayoga karate. A rIte keTalIka vAra rasoI karavAno prasaMga AvatAM zrI. dhIrajalAla bhAI jAte rasoI banAvavAnuM zIkhI gayA. A vastu temane pachInA samayamAM pravAsa tathA anya prasaMge e ghaNuM upayogI nIvaDI. chAtrAlaya taraphathI rajAnA divasomAM ghaNA bhAge pravAsa jAte. e rIte temaNe nAnA-meTA ghaNuM pravAso karyA. daramiyAna sAraMgapura-vyAyAmazALAnA saMcAlaka zrI. jayakRSNa purANInA paricayamAM AvatAM pagapALA pravAsa karavAne zekha jAge. temAM prathama pravAsa akhADAnA sabhyo sAthe amadAvAdathI pAvAgaDhane karyo. bIje pravAsa temaNe jAte AgevAnI laI pAvAgaDha-surapANezvarane karyo ane trIjo pravAsa paNa te ja rIte darathI kezariyAjI sudhIno karyo. vidyArthI jIvana pUruM thayA pachI paNa temaNe ghaNA pravAsa karyA che, paraMtu te badhAno pAyo A vakhate naMkhAyo hato. e vakhate bhAratamAM AjhAdInI laData jerathI cAlatI hatI ane sarvatra "mahAtmA gAMdhI kI jaya" bolAI rahI hatI. bhAratIya janatAne mATe bhAga tenAthI prabhAvita hatuM. e rIte zrI dhIrajalAlabhAI paNa temanA vicArothI atyaMta prabhAvita thayA hatA. tethI ja temaNe sarakArI zALA cheDI rASTrIya bhAvanAvALI zALAmAM javAnuM pasaMda karyuM hatuM. teo navajIvana niyamita vAMcatA, eTaluM ja nahi paNa keTalAka vakhata sudhI dara ravivAre gRhapatinI rajA laIne 'navajIvana' vecavA jatA. jyAre teo Ara. sI. hAIskUlamAM hatA, tyAre chAtrAlaya taraphathI maLatI TopIne tyAga karIne khAdInI TepI dhAraNa karI hatI. heDamAstare temane A TopI paheravA mATe DIsamIsa karavAnI dhamakI ApI hatI, paNa temaNe macaka ApI na hatI. Aje paNa temanA mastaka para khAdInI zveta TepI hoya che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya mahAtmA gAMdhIjIe cA choDavAnI hAkala karI, tyAre zrI dhIrajalAlabhAIe AjIvana cA na pIvAnI pratijJA lIdhI ane te Aja sudhI barAbara pALI che. chAtrAlayamAMthI badhI vastu maphata maLatI. mAtra rajAomAM be vAra potAnA ghare jatI-AvatI vakhate pitAne kharca karavo paData. A kharca Azare rUpiyA dazabAra Avate, te zrI dhIrajalAlabhAI jAta mahenatathI meLavI letA. teo vekezanamAM ghare jatA tyAre mAtAne dareka kAmamAM madada karatA ane mosama cAlatI hoya te savArathI sAMja sudhI kAlAM phelatAM. temAMthI cAra ke pAMca AnAnI Avaka thatI, te ' gharakharcamAM ghaNI upayogI thatI. Aje cAra-pAMca AnAnI kaMI kiMmata nathI, paNa e vakhate eTalI rakamamAMthI eka divasane gujAre che. jayAre teo cothI aMgarejI bhaNatA hatA, tyAre temanA mAtuzrInuM svAthya ekAeka bagaDatAM teo potAnA mULa vatana dANavADA gayA. A vakhate laDAInA kAraNe meMghavArI vadhI rahI hatI ane have mAtAthI kAma thaI zake ema na hatuM, eTale temaNe karIe lAgI javAne vicAra karyo ane surendranagaranI eka TAyaranI dukAnamAM rUpiyA paMdaranI nekarI zodhI paNa kADhI, paraMtu temaNe potAno A vicAra gRhapatijIne lakhI jaNAvyuM, tyAre gRhapatijIe temane atyaMta sahRdayatAbharyo patra lakhyo ane AgaLa bhaNavAne prabaLa anurodha karyo. sAthe cheDI Arthika madada paNa mekalI. zrI dhIrajalAlabhAI A anurAdhane zirodhArya karI amadAvAda pAchA pharyA ane abhyAsamAM lAgI gayA. - te pachI thoDAja vakhate zrI ramaNalAla goviMdalAla zAha nAmanA gRhasthano paricaya thayo ane temaNe potAnA bhatrIjAnuM Tayuzana goThavI ApatAM zrI dhIrajalAlabhAIne dara mahine rUpiyA paMdara maLavA lAgyA. A rakama teo niyamita rIte pitAnA mAtuzrIne mekalI ApatA hatA, eTale temane sArI evI rAhata maLatI hatI. A Tayuzana teo vinIta thayA tyAM sudhI cAlu rAkhyuM hatuM. pAMcamI aMgarejInA abhyAsa daramiyAna ghaTTInA divasomAM teo dANAvADA gayA. tyAM sAMje pharavA jatAM temane jamaNA page sApa karaDayo ane paganI pAnInA uparanA bhAgamAM charIthI moTo kApa mUkavAmAM AvyuM. A kApa kaI DokaTara, vaidya ke hakIme nahi, paNa eka aNughaDa mANase mAtra temane jAna bacAvavAnA IrAdAthI mUkele, eTale tenI vedanA kevI hoya? te kapI zakAya ema che. temanA mukhamAMthI dardabharI cI nIkaLavA lAgI, paNa te ja vakhate zraddhApUrti mAtAe Adeza Apyo ke "tArI cIsa baMdha kara. mAtra bhagavAna mahAvIranuM nAma ja bolyA kara, tane sAruM thaI jaze." ane e Adezane zirodhArya karI teo bhagavAna mahAvIranuM nAma raTavA lAgyA. koI
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana vAra vedanA vadhAre thatI te e nAma khUba moTethI belAI javAtuM, paNa e vakhate mukhamAM bIjo koI zabda pravezavA dIdho na hate. A vakhate temane lImaDAnAM pAna, marI ane mIThuM nAkheluM ghI garama karIne pIvaDAvavAmAM AvyuM hatuM. paga sUjIne thAMbhalA je thaI gayo hato ane khATalAmAM rahevuM paDyuM hatuM. reja page khATakhaTuMbAnA pAnane kalka lagADavAmAM AvatuM hatuM ane karI paNa barAbara pALavI paDatI. A prakAranI eka mahinAnI sAravAra pachI teo haratA-pharatA thaI gayA hatA ane amadAvAda AvI abhyAsamAM lAgI gayA hatA. tyAra pachI be-traNa varSa sudhI jyAre comAsuM Ave tyAre mAthuM bhAre thaI jatuM, paraMtu te pachI tenI kaI asara rahI na hatI. vinItanI parIkSA ApyA pachI zrI ramaNalAla goviMdalAla zAha tathA temanA mAmAe karelI Arthika sahAya vaDe temaNe bIjA cAra sAthIo sAthe eka mahinAne kAzmIrano pravAsa karyo hato ane tene ad bhuta prAkRtika saundaryanuM pAna karyuM hatuM. vaLatI vakhate rAvalapIMDI, amRtasara, haradvAra, RSikeza, lakSmaNajhulA, dilI ane . AgarA joyA hatA. zArIrika-mAnasika khaDatalatA keLavavI, bane teTalI jJAnaprApti karavI ane ? eka suyogya nAgarika banavuM, e emanA chAtrajIvanane mukhya prayAsa hato ane temAM sArI saphaLatA meLavI hatI. AjanA chAtroe temAMthI ghaNuM zIkhavA jevuM che. pa-saMgonI balihArI have kuTuMbanA nirvAha mATe kamAyA vinA chUTako na hato, eTale zrI dhIrajalAlabhAIe gujarAta vidyApITha choDI dIdhI. temane citrakalAno zokha ha, eTaluM ja nahi paNa temaNe je. je. skUla opha ArTanI elImenTrI ane InTaramijiyeTa DroIMganI parIkSAo pasAra karI hatI ane DroIMga tathA peInTIMganA prathama varSane abhyAsakrama paNa lagabhaga pUre karyo hato, eTale temaNe citrakalA tarapha daSTi deDAvI ane nAnAlAla ema. jAnI nAmanA suprasiddha chabI citrakArane tyAM madadanIza citrakAranI jagA meLavI, cha mAsa pachI citrakalAnuM vizeSa zikSaNa levA mATe teo gujarAtanA suprasiddha kalAkAra zrI ravizaMkara rAvaLanA hAtha nIce kAma karavA lAgyA. tyAra pachI thoDA vakhate temaNe citrakAra tarIkenI svataMtra kArakIrdIi zarU karI. temaNe dorelAM prAkRtika dazya (Landscpe) ThIka ThIka kiMmate vecAvA lAgyAM ane chabIo banAvavAnA eDare paNa sArA pramANamAM AvavA lAgyA. temAMthI temane mAsika traNaso-cAraso rUpiyAnI kamANI thavA lAgI, eTale temaNe potAnA mAtuzrI tathA nAnI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vana-paricaya 15 bahenane amadAvAda khAlAvI lIdhA. (A vakhate mATI bahena sAsare hatI.) divase AnadamAM pasAra thavA lAgyA. A arasAmAM pAlItANA DhAkAre zatruMjayanI yAtrA mATe vArSika bhAre rakamanI mAgaNI karatAM zatruMjayanI yAtrA 'dha karavAmAM AvI ane temanI viruddha AMdolana zarU thayuM. dhIrajalAlabhAInA dharmapremI hRdayane A vAte bhAre AMcakA ApyA. A anyAya sAme temaNe AkharI khUda sudhI jhajhUmavAnA nirdhAra karyAM. anyAyane sAMkhave nahi. nyAya mATe marI phITavu'' e bhAvanA temanA aMtaramAM dhabakatI hatI. temaNe kAnapurathI paTaNA sudhInA jaina vastIvALA zaherAmAM sabhA bharI sahIe meLavavAnu kAma mAthe lIdhuM. khIjI traNa vyaktie temanI sAthe joDAI, lagabhaga eka mahine A prayAsa cAlye ane kAma paNa ThIka thayuM', para`tu pravAsa daramiyAna khAvApIvAnI khUba aniyamitatA thavAthI ghare AvatAM ja bimAra paDayA. A bimArI lagabhaga eka mahinA cAlI ane temAM temaNe 28 ratala vajana gumAvyu. jo ke tyAra pachI upacAra lAgu thatAM teo mULa sthitimAM AvI gayA. x ane peAtAne citrakAmanA dhaMdhA cAlu karyuM. A vakhate temaNe rAja sAMje karavAnuM rAkhyuM hatu. A rIte karavA jatAM eka sAMje cI. na. chAtrAlayamAM pahoMcyA. A vakhate e chAtrAlaya khAnapura-ahecara lazkarInA baMgalAmAM cAlatuM hatuM. tyAM chAtrAlayanA gRhapatijI sAthe vAta karatAM temaNe jaNAvyu ke * hAla keAI dhAmika zikSaka nathI, eTale vidyAthI AnuM dhArmika zikSaNa aTakI paDayu che. chAtrAlaye ATaATalA vidyArthI ene bhaNAvyA paNa kAI dhArmi`ka zikSaka taiyAra thayA nahi. sahunI dRSTi paisA bhaNI ja doDe che.' zrI dhIrajalAlabhAI temanI aMtaravedanA kaLI gayA ane A saMbadhI zu thaI zake ? tenI UMDI vicAraNAmAM sarakI gayA. ' huM dhAruM te dhArmi ka zikSaNa jarUra ApI zakuM, paNa mArA dhaMdhAnuM zuM? e paisAnuM mADhuM teA hamaNAM ja jovA pAmyA che': kuTuMbe ghaNuM. du:kha sahana karyu che, have tene kaMI paNa khamavu paDe evuM zA mATe karavu? paraMtu chAtrAlayane upakAra mArA para ghaNuM che. vaLI gRhapatijI paNa mArA ananya upakArI che. zu' emanI aMtaravedanA ochI karavAnI mArI pharaja nathI ? ' Akhare zrI dhIrajalAlabhAIe gRhapatijIne jaNAvyu ke 'AvatI kAlathI huM ahI. AvIza ane dhArmika zikSaNa ApIza.' A uttara sAMbhaLatAM gRhapatijInA mukha para AnaMdanI rekhAe taravarI uThI. khIjA divase zrI dhIrajalAlabhAI chAtrAlayamAM gayA ane temaNe mAsika {ka rUA. 75nI x A prasa`ganu` vigatavAra varNana 'AtmadarzananI amogha vidyA'nA sattAvIzamA prakaraNamAM kareluM che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-kazana dhArmika zikSakanI jagA saMbhALI. dhArmika zikSaNanA vargo te moTA bhAge rAtrie ja cAlatA, paNa divase te aMge taiyArI karavI paDatI, abhyAsakrama aMgenAM pustako joI javA paDatAM. temanA dhArmika vargomAM vidyArthIone rasa paDavA lAge, kAraNa ke temanI samajAvavAnI zailI sarasa hatI ane vidyArthIone prazno pUchavAnI chUTa rahetI. teo dareka praznanA samAdhAnakAraka uttara ApatA. zrI dhIrajalAlabhAInI A sevAniSThAnI gRhapatijI tathA saMsthAnA saMcAlaka para UMDI chApa paDI. saMsthAnA saMcAlake paikI zeTha aMbAlAla sArAbhAI te chAtrAlayamAM bhAgye ja AvatA, paNa saMsthAnA vathApaka zeTha cImanalAla nagInadAsanA dharmapatnI zrI mANekabA tyAM avAranavAra AvatA ane saMsthAnA kAmakAja para dekharekha rAkhatA, temaja vidyAthIone paNa maLatA. zeTha cImanalAla nagInadAsanA bIjA putrI zrI nirmalAbahena thoDA vakhata pahelAM ja saMcAlaka maMDaLamAM joDAyA hatA. teo paNa saMsthAnA kAryamAM khUba rasa letA hatA. zrI dhIrajalAlabhAIne ema lAgatuM hatuM ke have saMsthAne pitAnuM vidyAlaya joIe, eTale temaNe e vAtane saMcAlake AgaLa prastAva rajU karyo, eTaluM ja nahi paNa te mATe be-traNa vAra Agrahabharyo anurodha paNa karyo. A vakhate temanAM sahakAryakartA zrI amRtalAla maganalAla zAha paNa sAthe hatA. saMcAlakenA manamAM A vAta utarI ane temaNe vidyAlaya zarU karavAno nirNaya karyo. prathama varSo pahelA dhAraNane eka varga kholavAmAM Avyo. zrI dhIrajalAlabhAI tenA zikSaka banyA. A rIte zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAlayanA prathama zikSaka banavAnuM mAna temanA phALe jAya che. A prasaMga pachI thoDA ja vakhate zeTha cImanalAla nagInadAsanA trIjA putrI zrI IndumatI bahene paNa saMcAlanamAM rasa levA mAMDyo ane vidyAlaya vadhatuM cAlyuM. Aje te temAMthI udbhavela "zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAvihAra' gujarAtanI eka mahAna zaikSaNika saMsthA tarIke pratiSThA pAme che. vidyAlayanuM kAma vadhatAM zrI dhIrajalAlabhAIe dhArmika zikSaNa uparAMta citrakAma ane gujarAtInA vargo levAnuM paNa svIkAryuM hatuM ane tenA mukhya zikSaka (heDamAstara) tarIkenI javAdArI paNa saMbhALI hatI. paraMtu sahuthI moTI vAta te e hatI ke temaNe eka Adarza zikSaka thavA mATe nIcenA siddhAMtane svIkAra karyo hato H (1) vidyAthI e nAno bhAI che. (2) tene zArIrika zikSA karavI nahi. (3) tene khUba premathI samajAva
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 varSanI umare 28 varSanI umare 5. zrI dhIrajalAla zAha puta kAmI zatAvadhAnI jalAla TokarazI zAha tA 2 1967 uMmara varSa hA, 31 varSanI umare 35 varSanI umare
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bALagraMthAvalInA lekhanasamaye sa. 1928 priya kalAmaMdiramAM-sa. 1928
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya (4) tenI keI muzkelI hoya to dUra karavI. (5) tenI sAthe khUba haLI-maLIne rahevuM. pariNAme teo vidyAthIonAM hRdayane jItI zakyA hatA ane ghaNuM mAnabharyuM sthAna pAmyA hatA. Aje paNa temanA hAtha nIce bhaNelA vidyArthIo temane "gurujI' kahIne sAdhe che ane temanA pratye hArdika mAnanI lAgaNI vyakta kare che. - A vidyAlayamAM ATha mahine parIkSA levAtI hatI ane dhoraNa badalAtAM hatAM. e rIte pAMca varSamAM tenA vidyAthIe meTrIka sudhI pahoMcyA. A vakhate sagavazAta teo rAjInAmuM ApI chUTA thayA, paNa temane AtmA to e saMsthA sAthe joDAyela ja rahyo. Aje paNa A saMsthA sAthe teo ghaNe mITho saMbaMdha dharAve che. * zrI dhIrajalAlabhAI ema mAne che ke "je saMsthAe mane Azraya Ape, vidyA ApI, sArA saMskAra ApyA, tenuM RNa kaI rIte cUkavI zakAya ema nathI." ane temaNe enA bhUtapUrva chAtromAM saMgaThananI bhAvanA pidA karI tene maMDaLanA maMtrI tarIkenI javAbadArI varSo sudhI saMbhALI che. vaLI saMsthAnA sthApaka zeTha cImanalAla nagInadAsanI janmazatAbdIno maMgala prasaMga prApta thatAM chAtro taraphathI rUA. 1,11,111nI rakama arpaNa karavAno nirNaya karavAmAM Avyo temAM tathA te nirNayane pAra pADavAmAM temane hisso ghaNo mahatvane rahyo che. da-kuTuMbanI hariyALI vADI vighA-athI kALa pUro thayo. e pachI kAma paNa vidyA pUjananuM ja maLyuM. je jJAna prApta karyuM, je saMsthA e mATe upakAraka banI, e ja saMsthAmAM pitAnA jJAnanuM siMcana karyuM. * Arthika Apattione oLaMgIne daiyabharyA dhIrajalAlabhAIe vikAsanI yAtrA te saphaLapaNe kheDI. evAmAM emanA sumeLabharyA gRhasthajIvanane AraMbha tha. vi. saM. 1986nA kArataka mAsamAM boTAdanI najIka AvelA TATama gAmanA rahevAsI zeTha lavajIbhAI sAkaracaMdanI putrI caMpAbahena sAthe emane vivAha thayo. A caMpAbahene zrI dhIrajalAlabhAIne jIvanamAM sadAya samabhAgI banIne emanI suvAsanA phelAvAmAM sumadhura sAtha Ape che. sAhityasarjana ane samAjasevAnI pravRtti sadAya dhanavaibhavathI vegaLI cAle che. caMpAbahene paNa dhanavaibhavanA AkarSaNane sadAya aLaguM rAkhyuM. jIvanamAM sAdAIne mUrtimaMta banAvI. ethI ya vizeSa to sAmAjika vyavahAranI ghaNI javAbadArI saMbhALI laIne zrI dhIrajalAlabhAIne sAhityasarjana ane samAjasevA mATe satata protsAhita karatA rahyA. emAM paNa tAjetaranAM chellAM daza varSamAM emaNe ghaNI tapazcaryA karI che. emanuM jIvana vrata-niyamethI yukta evuM dharmaparAyaNe saMtoSI jIvana che.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 jIvana-darzIna zrImatI ca'pAmahenanA AtithyanA eka vAra paNa AsvAda mANanAra emane kadI bhUlI zakatA nathI. zrI dhIrajalAlabhAIne narendrakumAra nAme eka putra, temaja razmikA ane bhAratI nAmanI be putrIo che. Aje paNa dhIrajalAlabhAinuM' kuTuMba eka dha parAyaNa sa'teArSI kuTuMbanI chApa pADe che. nAnI vaye pitAnI vidAya thatAM zrI dhIrajalAlabhAI ne mAtAnI hUMphALI chAyAmAM ucharavA maLyuM. emanA mAtuzrIe aneka muzkelIemAMthI mArga kADhIne sadAya putranI pragati para lakSa rAkhyu. zrI dhIrajalAlabhAInA kuTuMbanI sukha ane saMtoSathI praphula evI hariyALI vADI joIne emanA mAtuzrI saM. 1991nA aSADha sudi 14nA rAja svargavAsI thayA. 7--patrakAritva sUrya kadI chAyaDe Dha'kAtA nathI. pratibhA kadI sajogeAthI avarodhAtI nathI. zrI dhIrajalAlabhAInI sAhityika pratibhA emanA abhyAsakALa daramiyAna ja pragaTavA lAgI. jagatanA meATA bhAganA sAhityasarjakAe kAvyeA lakhIne peAtAnI sarjana pravRttinA prAraMbha karyAM che. evI ja rIte zrI dhIrajalAlabhAInI sAhityapravRttinA prathama udreka kAvyajharaNAM rUpe pragaTayo. A samaye tee ' navajIvana' ane 'saurASTra 'patranu niyamita vAMcana karatA hatA. e vAcanamAMthI sarjananI preraNA prApta thai.. emaNe ' chAtra' nAmanu' eka hastalikhita mAsika zarU karyu ane emAM Adaza chAtrajIvana aMgenI emanI vicAraNAe raju karavA mAMDI. e pachI 'prabhAta ' nAmanuM khIjuM hastalikhita zarU karyuM. A patra te hiM...ImAM kADhatA ane tene suzeAlanapU banAvavA mATe emAM citro paNa pete ja deratA. pachIthI tene eka karI 'chAtraprabhAta 'kADhavA mAMDayu. tee vinIta thayA tyAM sudhI A pravRtti cAlu rahI. AgaLa jatAM jyAre teo sAhityanirmANanA kAya"mAM paDayA, tyAre eka suMdara mAsika kADhavAnA khyAlathI temaNe 'jaina jAti' nAmanu' mAsika zarU karyuM. A patra dekhAvamAM suMdara hatuM ane vicArasAmagrI paNa sarasa pIrasatuM hatuM. te gujarAtanA suprasiddha mAsika kumAranI Dhabe nIkaLatu hatu. ane teNe sArI evI leAkapriyatA prApta karI hatI. sva. nAgakumAra makAtI tenA sahasa'pAdaka hatA. A arasAmAM tee kAzIvALA zrI vijayadhasUrijInA ziSya prasiddha vaktA munizrI vidyAvijayajInA saMparkamAM AvyA, temanI preraNAthI temaNe A mAsikane
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana paricaya sAptAhika banAvyuM, temaja dhArmika ane sAmAjika sudhArA mATe bhAre jhuMbeza calAvavA mAMDI. saM. 1990mAM amadAvAda khAte jaina zvetAmbara mUrtipUjaka sAdhusaMmelana bharAyuM. tenA samAcAro gupta rAkhavA, evo nirNaya thaze, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAIne A nirNaya game nahi. temaNe enA pramANabhUta samAcAra janatAne ApavAnuM jAhera karyuM, paNa e samAcAra meLavavAnuM kAma saheluM na hatuM. vadhAre spaSTa kahIe te asaMbhavita jevuM hatuM, kAraNa ke sAdhusaMmelananI beThaka AjubAju svayaMsevakone kaDaka pahere raheto hato. chatAM zrI dhIrajalAlabhAI e e samAcAro meLavyA ane 34 divasa sudhI tenA dainika vadhArA bahAra pADI pitAnuM vacana pUrNa karyuM. pAchaLathI temaNe rAjanagara sAdhu saMmelana" nAmane graMtha taiyAra karI janatAne caraNe dharyo che. te vAMcavAthI temaNe A prasaMge kevI bhAre jahemata uThAvI hatI, tene khyAla AvI zakaze. - tyArabAda temaNe vidyArthIonuM jIvanaghaDatara karavA mATe navI duniyA " ane vidhAthI" nAmanAM sAptAhike kADhayAM. temAM navI duniyA sAhasika vAte pIrasatuM hatuM ane vidyAthI sAptAhika vidyArthInA gya jIvana ghaDataranI temaja zikSaNamAM sahAya kare evI avanavI sAmagrI pIrasatuM hatuM. A vakhate teo "jainazikSaNa patrikA" nAmanI eka mAsika patrikA paNa calAvatA hatA. tenuM lavAjama mAtra eka rUpiye rAkhavAmAM AvyuM hatuM. tenI 1600 nakale nIkaLatI hatI. patra calAvavA mATe bhAvanA uparAMta pisAnuM pIThabaLa ane vyavasthita pracArataMtra paNa joIe, paraMtu zrI dhIrajalAla bhAI pAse pahelI vastu ja hatI. vizeSamAM jemaNe A kArya mATe nANAne prabaMdha karI ApavA vacana ApelAM, temaNe e vacana pALyAM nahi, eTale teo bhAre Arthika muMjhavaNamAM AvI paDyA ane temane A patra baMdha karavA paDyAM. tyArapachI zrI dhIrajalAlabhAIe patra-patrikAo saMpAdana karI che, paNa pitAnuM kaI patra kAvyuM nathI. temanuM dhyAna vizeSatayA sAhityasarjanamAM ja rahyuM che ane teNe temane bhAre yaza Ape che. 8-kAvyaprema zrI dhIrajalAlabhAIe prathama pitAnA hastalikhita mAsika mATe kAvyaracanA karavA mAMDI. tenA varSa nAmanA eka aMkamAM temaNe ghaNAM kAvya lakhyAM hatAM. pachI bALagraMthAvalInAM sarjana vakhate temAM prasaMgonusA2 kAvyanI racanA karI hatI ane te lokapriya thayAM hatAM. ghaNI pAThazALAomAM tenuM samUhagAna thatuM hatuM. tyAra pachI temaNe "jalamaMdira pAvApurI' nAmanuM eka khaMDakAvya racyuM, je prazaMsA pAmyuM. te pachI "ajaMtAne yAtrI nAme bIjuM khaMDakAvya racyuM. A kRtie temane gujarAtI sAhityanA kSetramAM pUrI pratiSThA ApI. A kAvyamAM temaNe potAnI apratima pratibhA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana vaDe virala ane apArthiva evA viSayo temaja kalAkAronAM saMvedanane kAcabaddha karyA che. A kAvya mahAkavi nAnAlAla, dI. ba. kezava harSada dhruva tathA zrI narasiMharAva bholAnAtha diveTiyA jevA prasiddha guja2 sAkSaronI sArI prazaMsA meLavI hatI. moDarna rivyue paNa tenI samAlocanA karatAM UMce abhiprAya Ape che. suprasiddha kalAkAra ane kalAguru zrI ravizaMkara rAvaLe temanA "ajaMtAnA kalAmaMDapamAM A kAvyanAM avataraNe chUTathI TAMkayAM che. ' A khaMDakAvyane saMskRta anuvAda Do. rudradeva tripAThIe karyo che ane te pustikArUpe zrI rAmaprasAda bakSInA hAthe prakAzana pAmela che. tene aMgarejI anuvAda paNa thayeluM che, paraMtu hajI te apragaTa che. zrI dhIrajalAlabhAIe paMcataMtranA pAMceya taMtrane 155 jeTalA duhAomAM utArI "paMcataMtrasAra" nAmanI eka racanA paNa karelI che, je hajI prasiddhino prakAza pAmI nathI. - zrI dhIrajalAlabhAIe keTalAka muktake racelAM che, uparAMta keTalIka samasyA pUrtio . karelI che. temaja prahelikAo, zRMkhalAjAti vagere kAvyaracanAomAM paNa rasa dAkhavele . che. temAMnA keTalAMka kAvyo A graMthamAM joI zakAze. - avadhAna prayoga karatAM temane zIgha kAvyaracanA karavAnA prasaMgo AvelA che ane temAM kaI kaI vAra bhAre kasoTI paNa thaI che, paraMtu temAM teo barAbara pAra utaryA che. sane 1937mAM teo avadhAna prayogo mATe karAMcI gayA, tyAM zrI TI. . zAhane meLApa thayo. teo temanI kavitA sAMbhaLavA ghaNA utsuka hatA, eTale milana thatAM ja kahyuM ke "mAruM nAma Ave e rIte dhArmika bhAvanuM kAvya saMbhaLAve.' tarata ja zrI dhIrajalAlabhAIe saMbhaLAvyuM. TIlA TapakAM zuM karo ? jIvana sudhAre Apa; zAntimaya karuNA viSe, harizuM hoya milApa. ( TI. jI. zAhane AthI AnaMda thayo, paNa tarata ja temaNe bIjo prastAva karyo ke mArI putrInuM nAma kaMcana che, tenuM nAma Ave evuM kAvya saMbhaLA, paNa temAM tene zuM bhAve che ane zuM nathI bhAvatuM ? tenuM varNana AvavuM joIe. nAmavALI kavitA racavAnuM kAma agharuM na hatuM, paNa tene zuM bhAve che ane zuM nathI bhAvatuM ? e vAta aMdara zI rIte lAvavI? e prazna hate. chatAM zrI dhIrajalAlabhAIe sarasvatIdevInuM smaraNa karIne nIcenI kavitA saMbhaLAvI ?
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya kaMDAnuM zAka ne, caNAtaNuM kaThoLa; nahi bhAve tujane kahuM, bahena bhAve bahu gaLa. ane te akSarazaH sAcuM hatuM. pachI te pUchavuM ja zuM? zrI TI. jI. zAhane temanI zakti mATe khUba mAna utpanna thayuM ane karAMcIne temanA 18 divasanA nivAsa daramiyAna temanA maMtrI banIne badhuM kAma sArI rIte pAra pADayuM. zrI dhIrajalAlabhAIne ame (saMpAdakamaMDale) A vastune khulAso pUchatAM temaNe jaNAvyuM ke "huM paNa nathI jANatuM ke A zabdo mArA aMtaramAM e vakhate zI rIte pherI AvyA ! mane ghaNIvAra aMta phuraNAo thAya che, tevI ja A eka aMtaH phuraNA hatI, ema huM mAnuM chuM.' kAvyane prema to zrI dhIrajalAlabhAIne Aje paNa e ja che, paraMtu badhe vakhata kAmamAM rokAyelA hoI te mATe bahu ocho samaya maLe che. sATha varSanI uMmare eka vAra teo keIna DAghumAM gayA hatA ane sonApuranI smazAnabhUmimAM bAkaDA para beThA hatA, tyAre ekAeka jIvananA vicAro AvyA ane jANe tenI samasta citra mAlA temanA manamAMthI pasAra thaI gaI. e bhAva temaNe tyAMne tyAM ja A pramANe vyakta karyo hate. (anuTupa chaMda). paDhAvyA pATha chAtrone, deya citra manahara, joyAM vaLI ghaNA deze, pagapALA pravAsathI lakhyA lekho lakhI vAte, kIdhAM kAvya kalAmaya, graMtha taNI racI mAlA, satkIti prasarAvatI. prakAzyAM patra--patrikA, calAvyuM chApakhAnAne vaLI ramyA ghaNA graMtha, karI vistAra vidyAne avadhAna karyA so se, camatkAra pamADatA; thayA mAna-samAraMbhe, maLyA cAMde suvarNanA. jhajhumyA kAyadA sAme, je je dharma virodhanA vaLI heze anuSThAne, devI pAtaNa karyA. ane vilAma vighAne, mA aMtarathI maha; tathA deze karI sevA, rASTra tema samAjanI. 6 vana ema vaTAvIne, UbhuM chuM caraNe tavaka dhIraja he prabho! tAruM, zaraNuM he bhavabhava, 7 tA. 2
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ che jIvana-darzana zrI dhIrajalAlabhAIe pitAnA putra narendrakumAranA lagnaprasaMge eka nAnuM kavisaMmelana yeryuM hatuM ane zrImAnataMgasUrisArasvata samArehamAM moTA pAye kavisaMmelana yojI kAvya pratyene utkaTa prema vyakta karyo hate. ha-sAhityasarjanane prAraMbha eka vicArake kahyuM che ke "sAhitya ane jIvana paraspara evA saMkaLAyelAM che ke temanA aikayane saMpUrNa khyAla lAvavA mATe ekanA vicArakramamAM bIjAne sthAna ApavuM paDe ja che, anyathA e khyAla apUrNa ja rahe che. sAhitya-mukuramAM jIvanamAM pratibimba jhilAya che ane sAhitya dvArA jIvana unnata tathA UrdhvagAmI bane che. sAhityanuM kAryakSetra jIvananI AzAo, bhAvanAo, prayatna ane siddhio vyakta karavAnuM, jIvanamAM ullAsa reDavAnuM, jIvanane preraNA ApavAnuM, temaja tene navI rIte ghaDavAnuM che." zrI dhIrajalAlabhAIne manamAM A vastu barAbara ThasI gaI hatI. tethIja temaNe jIvanane meTa bhAga sAhityanuM sarjana karavAmAM gALe che. temanAmAM vicAro ane sarjananI eka prakAranI maulikatA che, tenA lIdhe temanA mastiSkatAmAM hamezAM kaMI ne kaMI janAo AkAra letI ja hoya che. atyAra sudhImAM temanAM racelAM nAnAM-moTAM 358 pustakanI pacIza lAkha uparAMta nakale pracAra pAmI che. "vizvavaMda bhagavAna mahAvIra' pustikAnI badhI maLIne ekalAkha agiyAra hajAra nakala ane "mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADI pustikAnI be lAkha nakale prakAzita thaI hatI. haripurAmAM keMgresanuM adhivezana maLyuM, tyAre tenA varAyelA pramukha zrI subhASacaMdra bejhanI jIvanarekhA lakhI tenI cAlIza hajAra prati bahAra pADI hatI ane te prAyaH vecAI gaI hatI. IgleMDa, amerikA ke pAzcAtya dezo sivAya ATalI moTI saMkhyAnuM prakAzana virala ja kahevAya. zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAlayamAM dhArmika ane anya viSayanA zikSaka tarIke temanI kArakIrdi ghaNI ujajavala hatI. temane AtmA saMzodhakane hate. vastunA mULamAM javAne temane guNa dareka viSaya para UMDuM avagAhana karavAne prerate hate. dhArmika zikSaNa kevuM hovuM joI? tene abhyAsakrama ke have joIe? dhArmika zikSaNa rasapUrNa kema banI zake? vagere bAbatenA vicAre temanA manamAM UThatA hatA. eka divasa temaNe vidyArthIone jaina dharmanA mahApuruSo aMge thoDA prazna pUchayA, paNa tene saMtoSakAraka uttara maLe nahi. temane pUchavAmAM AvyuM ke "zuM tame AmAMnA keI mahApuruSanI kathA-vArtA sAMbhaLI nathI?" tyAre temaNe kahyuM : ame emAMnA koInI kathA-vArtA sAMbhaLI nathI." tyAre zrI dhIrajalAlabhAIne lAgyuM ke "mane mArI mAtAe je kaMI ApyuM che, te A vighAthIone temanI mAtAe
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya 22 taraphathI maLyuM nathI. kharekhara! ApaNe uttama kathA-vAra A rIte lupta thatuM jAya che. tene jIvaMta kare joIe ane te ja divase temaNe vidyAthIo samajI zake tevI bhASAmAM "zrIrakhavadeva" nAmanI kathA lakhI kADhI. bIjA divase te kathA vidyAthIo samakSa vAMcI te temane sAMbhaLavAmAM majhA paDI. temane pUchavAmAM AvyuM : "AvI kathAo tamane vAMcavAmAM majA paDe ke?" badhA vidyAthIoe tene uttara hakAramAM Ave, eTale zrI dhIrajalAlabhAIe pitAne je ThIka lAgyAM tevAM bIjAM 19 nAmonI pasaMdagI karI kula 20 pustakanI eka zreNI banAvI. paraMtu A vakhate temane ema lAgyuM ke hajI te ghaNu mahApuruSonI kathAo tathA vArtAonA sAra kahevA jevA che, eTale kula 120 nAmanI pasaMdagI karI. A rIte bAlagraMthAvalInI cha zreNIonAM 120 pustakanuM sarjana thayuM. tenI bhASA sarala ane rasabharI hatI, rajUAtamAM paNa nAvinya hatuM, vaLI badhI pustikAo sArA rUpa-raMge taiyAra thaI hatI ane eka pustikAnuM mUlya mAtra pAMca paisA-AkhI zreNinuM mUlya mAtra deDha rUpiye rAkhavAmAM AvyuM hatuM, eTale A pustikAone khUba AvakAra maLyo ane tenI AvRttio para AvRttio prasiddha thavA mAMDI. temAMnI keTalIka pustikAo ejyukezana jorDanI parIkSAmAM pAThayapustaka tarIke paNa sthAna pAmI. A pustikAono jainatara samAjamAM paNa sAre pracAra thaye hatuM ane te bradeza, phIjI, jApAna tathA AphrikAmAM paNa pahoMcI hatI. bAlagraMthAvalInAM 40 maNakAonuM hiMdImAM ane 3 maNakAonuM baMgALImAM bhASAMtara thayuM hatuM. temaja badhIya zreNInuM aMgarejImAM bhASAMtara thAya evI IcchA ghaNA sthaLethI prakaTa thaI hatI, paNa tenI yejanA AkAra pAmI zakI na hatI. A pustikAone vizAla pracAra thatAM "zrI dhIrajalAla TokarazI zAha" e nAma hajAro hoThe caDI gayuM hatuM. trIjI zreNIthI chaThThI zreNInA prakAzana vakhate te teo "jaina ti nA saMpAdaka paNa hatA, eTale lekhaka ane vicAraka tarIke paNa temanI kIti prasaravA lAgI hatI. evAmAM sAdhusaMmelana prasaMge 34 divasa dainika vadhArA kADhavAnI ghaTanA banatAM teo eka nIDara samAja sudhAraka tarIkenI khyAti pAmyA. 10-vidyArthI vAcanamAlA tathA kumAra graMthamAlA - zrI dhIrajalAlabhAIne sAhityasarjananI anerI laganI lAgI hatI ane te emane navAM navAM kSetro tarapha dorI rahI hatI. bAlagraMthAvalInuM yazasvI prakAzana thayA pachI temanI dRSTi jagatanA mahApuruSa ane sauMdaryadhAme tarapha vaLI. vidyArthIone tene khyAla Apavo joIe, e AzayathI temaNe vidyArthI vAcanamAlAnI janA ghaDI ane tenI eka eka zreNImAM 20 pustikAo prakaTa karavAno nirNaya karyo. temanI mUla pejanA te AvI 20 zreNIo eTale 400 pustikAo prakaTa karavAnI
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana hatI, paNa temAMnI adhIra dejanA eTale prathama 200 pustikAo prakaTa karavAnI rojanA jAheramAM mUkI ke jemAM mukhyatve bhAratanA mahApuruSa ane sauMdaryadhAma Adine samAveza thato hate. - A kAma ghaNuM moTuM hatuM. tene mATe ghaNI sAdhanasAmagrI ekaThI karavAnI hatI. vaLI A vAcanamAlA lakhavAmAM gujarAtanA bIjA pratiSThita lekhako joDAya te sAruM ema mAnIne temaNe AmaMtraNa ApatAM e AmaMtraNane svIkAra thaye hate ane zrI nAgakumAra makAtI, zrI jayabhikhkha, zrI ramaNalAla senI, zrI bhegIlAla gAMdhI, zrI somAbhAI bhAvasAra, zrI cunIlAla vardhamAna zAha, zrI prahUlAda brahAbhaTTa, zrI mAdhavarAva karNika, zrI caMdrazaMkara ma. bhaTTa, zrI ramaNalAla nAnAlAla zAha vageree keTalIka pustikAo taiyAra karI ApI hatI. - rAtri-divasa parizrama karIne zrI dhIrajalAlabhAI e tenI pustikAo taiyAra karavA mAMDI tathA tenuM saMpAdana karavA mAMDayuM ane tene prasiddhi ApatA gayAM. A rIte nava zreNImAM 180 pustikAo prakaTa karI. * temAM 87 temanI pitAnI lakhelI hatI. samAje tene sAro AvakAra ApyA ane zrI dhIrajalAlabhAInA prazaMsakomAM meTe umero thaye. A vakhate kumArane vividha prakAranuM jJAna ApavA mATe kumAra graMthamAlA paNa zarU karavAmAM AvI hatI ane temAM koyaDA saMgraha bhAga pahele-bIje, kumAronI pravAsakathA, AlamanI ajAyabIo, ramujI TUcakA, jaMgalakathAo vagere daza maNakAo prakaTa thaI cUkyA hatA ane te lokapriya thayA hatA. kudarata ane kalA dhAmamAM vIsa divasa" nAmanuM temanuM pustaka paNa A ja arasAmAM kAkA kAlelakaranI prastAvanA sAthe prakaTa thayuM hatuM ane vidvAnI sArI prazaMsA pAmyuM hatuM. paraMtu sAptAhika patra ane graMthAvalIonuM eka sAmaTuM prakAzana karavA jatAM temAM khUba ja nANAnI jarUra paDI ane tenI vyavasthA na thatAM temane bhAre muzkelImAM mUkAI javuM paDyuM. tenuM varNana temaNe "japa-dhyAna-rahasyanAM 305mAM pRSThathI zarU karyuM che, je pAThakenI jANa mATe ahIM ApavAmAM AvyuM che. 11-sAta varasane kapa kAla . sane 134-35 nI sAlamAM meM amadAvAda khAte graMthaprakAzana, patra prakAzana 1 x vidyAthI vAcanamALAnI dazamI zreNInuM prakAzana tyAra pachI "gUrjara graMtha ratna kAryAlaya" -amadAvAda taraphathI thayuM hatuM.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha cImanalAla nagInadAsa zeTha cI. na. chAtrAlayanA sthApaka zrImatI mANekabA cImanalAla zeTha cI. na. chAtrAlayanA saMrakSaka parama vidyAdAtA zrImatI indumatI cImanalAla zeTha zeTha cI. na. chAtrAlaya tathA zeTha cI. na. vidyAvihAranA vartamAna saMcAlaka
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyAprAptimAM ananya sahAyakartA zrI ramaNalAla goviMdalAla zAha zrI manasukharAma anopaca da zAha gaNita-siTi samAraka zrImatI caMpAbahena dhIraja. lAla zAha zrI indumatIbahena cImanalAla zeThanI sAthe. pAchaLa zrI navInacaMdra che, kaMpANI beThelA che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya tathA tene lagatuM mudraNakArya karavA mATe eka mudraNAlaya kholI "dhI jati kAryAlaya lImITeDa' nAme eka saMsthA UbhI karI hatI temAM dhAryA karatAM nANAnuM vadhAre rokANa thavA lAgyuM ane amArI pAsenA mAlanAM nANAM chUTAM thAya evI paristhiti na hatI. (vaLI patroe sArI evI khoTa karI hatI.) ghaNu prayA karavA chatAM emAMthI raste nIkaLe nahi ane Akhare e saMsthA sameTavI paDI. AthI mane AghAta thAya e svAbhAvika hatuM, paraMtu A saMsthA sameTatAM mArI badhI mUDI (je zerarUpe rekelI hatI.) cAlI gaI ane tene UbhI rAkhavA mArI javAbadArI para paisA AvelA tenuM) rUpiyA viza hajAranuM devuM thayuM. A ghaTanA pahelAM be varSa pUrve huM kAyama rahevAnI gaNatarIe muMbaI AvI gaye ho, dhaMdho hAthathI gayuM ane uparathI devuM thayuM. keI mitra ke sanehI pAse javA jevI paristhiti na hatI, kAraNa ke teo ochAvattA kharaDAyelA hatA. A vakhate bIje kaMI upAya na sUjhavAthI huM dhyAnamAM besI paramAtmAne prArthanA karavA lAgyo ke tuM mane raste batAva. have mAre zuM karavuM? ane A devuM zI rIte kApavuM? theDA divasa dhyAna ane prArthanAne A krama cAlyuM ke eka divasa ekAeka aMtaHkaraNamAM phUraNA thaI ke vaidakane dhaMdho zaru kara. temAM tArAM sAta varSa nIkaLI jaze ane tuM devAmAMthI mukta thaIza." . AthI Azcarya pAmyA, paraMtu samajatAM vAra na lAgI ke A te mArI dhyAnagata prArthanAno ja javAba che. have vaidakano dhaMdhe meM kadI karyo na hato ane vinA anubhave e dhaMdhe kheDavAmAM kevAM jokhama rahelAM che, te huM jANatA hatA. hA. eTaluM kharuM ke nAnapaNamAM eka kuzala vaidyanA putra sAthe vagaDAmAM jaIne keTalIka vanaspatio oLakhelI ane tene vaidakamAM kevo upaga thAya che, te jANeluM. vaLI AryabhiSapha graMtha Akho rasapUrvaka vAMcI gayela. paraMtu e kaMI vaidakanA dhaMdhA mATenI gyatA gaNAya nahi. have banAva zuM banyuM ? te juo. A ghaTanAnA bIjA ja divase vaidakane baMdha karanAra eka mahAzaya mAruM nAma pUchatAM mArI pAse AvyA ane keTalIka aupacArika vAte bAda kahevA lAgyA ke "have mAro vicAra muMbaImAM sthira thavAno che. paraMtu A zaheramAM mArI khAsa oLakhANa nathI. jo tame A bAbatamAM rasa le ane sArAsArA grAhako lAvI Ape te mAruM paNa kAma thAya ane tamAruM paNa kAma thAya." temanI vAtacIta parathI eTalI te khAtarI thaI ke te vadakane sAro anubhava dharAve che ane dardIone jarUra phAyado thaze, eTale meM temanI mAgaNIno svIkAra karyo ane bhAgIdArImAM kAma zarU karyuM.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana A ghaTanA daivI saMketanA anusaMdhAnamAM banI hatI, eTale meM temAM vizeSa rasa lIdhe ane temanA sahavAsathI tathA vaidakanA khAsa khAsa graMtha vAMcIne taiyAra thaye ane mArA priya viSaya mAnasika sudhAraNAne haI mAnasadya tarIke kAma karavA lAgyo. ahIM eTalI spaSTatA karI dauM ke amArI bhAgIdArI te thoDA ja vakhatamAM chUTI thaI gaI hatI, paNa meM svataMtra rIte mAruM vaidakanuM kAma cAlu rAkhyuM hatuM.* ' ahIM e paNa jaNAvI dauM ke meM A vakhate vaidaka uparAMta yoga ane maMtrayaMtra-taMtra saMbaMdhI paNa vipula vAcana karyuM, je mane ghaNuM upayogI thayuM. sAthe e paNa jaNAvI dauM ke mArI pAse ghaNIvAra aTapaTA keso AvatA ane tenI zI cikitsA karavI? te saMbaMdhI UMDuM ciMtana karate ke aMtaramAMthI phuraNA thatI ke "Ane A davA Apa." ane e davA ApatAM tene sAruM thaI jatuM, eTale te dadI bIjA dadIone lAvI lAvate ane e rIte mArI grAhaka saMkhyA vadhavA pAmI. A dhaMdhe barAbara sAta varSa cAlyo ane devAmAMthI pUrepUre mukata thaI gaye. tyArabAda eka evI ghaTanA banI ke huM pAcho sAhityanA kSetramAM AvI gaye ane tenA sarjana, prakAzana tathA pracAramAM rasa levA lAgyA. tyArathI Aja sudhI huM emAM magna chuM. emAM mane koI Arthika muzkelI naDI nathI. huM mArA paga para UbhuM rahIne A badhuM kArya sArI rIte karI zakuM chuM.' 12-abhyAsapUrNa anekhuM sAhitya sAhitya e jIvananuM pratibiMba che, eTale zrI zAhanA sAhityamAM temanA kalAkAra ane UrdhvagAmI AtmAnAM darzana thAya che. "kalA mATe karavAmAM teo mAnatA nathI. kalAnuM saundarya mAnavIne aMtarmukha karI tene jIvanavikAsa ane AtmasiddhinA zikhara bhaNI dorI jaI AtmasaundaryanuM pAna karAvavAmAM pariNamavuM joIe." ema teo mAne che. A kAraNe temane kalAkAra AtmA chevaTe dharma, tatvajJAna ane ArAdhanA tarapha DhaLate jaNAya . zrI dhIrajalAlabhAI amadAvAdamAM zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAlayamAM jyAre dhArmika zikSaka hatA, tyAre ja temane lAgeluM ke zrI pratikramaNa sUtramAM + ghaNI suMdara vastuo bharelI che, paNa Adhunika yuganA mAnavIone sArI rIte samaja paDe tevI eka TakA taiyAra thAya te ja e vastuone prakAza thAya, paNa te kAma sAmAnya nA * tA, 17-4-41ne roja temaNe rajIsTarDa meDIkala prekaTIsnara tarIkenuM mahArASTra sarakAranuM pramANapatra meLavyuM hatuM, + jina dharmanI AdhyAtmika kriyAne lagatuM eka sUtra,
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya hatuM. vadhAre spaSTa kahIe te puSkaLa parizrama ane paiso mAgatuM hatuM. eTale te vakhate tenI zarUAta thaI zakI nahi, paraMtu sane 1948nI sAlamAM teo muMbaInA udyogapati zeTha amRtalAla kAlIdAsa dezInA saMparkamAM AvatAM temanI A bhAvanA phalavatI thaI. zrI amRtalAlabhAIe te mATe pitAnI "jana sAhitya vikAsa maMDaLa" nAmanI saMsthAnA mAdhyamathI, je kaMI sAdhana-sAmagrI Avazyaka hatI, tenI sagavaDa karI ane pravAsa mATe paNa pUratA prabaMdha karI Apyo. zrI dhIrajalAlabhAIe rAtri-divasa joyA vagara pAMca varSa sudhI pUrata parizrama karI, pUjaya AcAryo, munivaro tathA vidvAnane sahakAra meLavI "zrI pratikramaNa sUtra pradhaTIkA" traNa bhAgamAM taiyAra karI. A graMtha temanA prakhara pAMDitya, bahuzrutatA, saMzodhana tathA samanvayazaktine jIvaMta namUne che . A TIkA sAmAnya vivecanarUpa nathI, paNa aSTAMga-vivaraNavALI che ane teja enI khAsa vizeSatA che. tenA pahelA aMgane "mUlapATha" nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. temAM paraMparAthI niNata thayele tathA vividha thiIonA AdhAre zuddha karele pATha ApavAmAM AvyuM hatuM. te mATe ghaNI thiIo ekatra karI tenuM nirIkSaNa karavuM paDayuM hatuM. bIju aMga "saMskRta chAyA ane trIjuM aMga "gujarAtI chAyA nuM hatuM. cothuM aMga "sAmAnya ane vizeSa artha 'nuM hatuM. temAM vyutpatti ane bhASAnA dhoraNe dareka padanA sAmAnya ane vizeSa artho karavAmAM AvyA hatA. pAMcamuM aMga "arthanirNaya 'nuM hatuM. temAM paraMparA, paribhASA ane saMketa vaDe thatA pade ane vAkayenA arthane nirNaya jaNAvela hatuM. chaThuM aMga "arthasaMkalana nuM hatuM. temAM nirNata thayelA arthanI saMkalanA zuddha gujarAtI bhASAmAM ApavAmAM AvI hatI. sAtamuM aMga "sUtra-paricaya"nuM hatuM. temAM sUtranI aMtargata rahela bhAva tathA tenI racanA aMgenuM mahatva darzAvavAmAM AvyuM hatuM ane AThamuM aMga "AdhArasthAna "nuM hatuM ke jemAM sUtrane mUlapATha kayA sUtra, siddhAnta ke mAnya graMthomAM maLe che te jaNAveluM hatuM. A parathI tenI pAchaLa keTale parizrama kare paDa haze, te samajI zakAze. vizeSamAM "laghuzAnti" jevA maMtramaya stavananI TIkA karavAmAM temaNe maMtrazAstranI aneka bAbatene ulekha karyo che, je maMtrazAstrane gahana adhyayana sivAya banI zake ja nahi. vaLI "ajita-zAnti-stava" jevA apUrva bhaktimaya stavananI vivecanA karatAM temaNe hadayanAM dvAra kholI nAkhyAM che ane tenI vividha chaMdamayatA para ghaNe suMdara prakAza pADe che. sva. Agama-prabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja kahetA ke "mAtra A ajita-zAnti-stavanI vidvattApUrNa TIkA mATe ja zrI dhIrajalAlabhAIne pIeca. DI. nI DIgrI ApI zakAya ema che." - Aje A graMtha dhArmika zikSakone apUrva mArgadarzana ApanAro banyo che ane aneka strI puruSe tenuM vAraMvAra manana-parizIlana kare che. A graMtha parathI gujarAtI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana darzana ane hiMdImAM saMkSipta zuddha AvRttio taiyAra thaI hatI. tenI pa000 ane 3000 nakale tarata ja upaDI gaI hatI. tyAra bAda zrI goDIjI jJAna samiti taraphathI gujarAtI AvRttinuM prakAzana thoDA parivartana sAthe cAlu che. Aja arasAmAM zrI dhIrajalAlabhAIe pa. pU. AcArya zrI vijayadharmasUrijI mahArAja tathA pa. pU. munizrI yazovijayajI mahArAjanI sUcanAthI nAnA nibaMdho rUpe "dharmabodha graMthamALA'nAM 20 pustakenI racanA karI, te paNa ghaNI le kapriya banI. kaThinamAM kaThina viSayane paNa rasamaya kema banAve, te zrI dhIrajalAlabhAInI anokhI AvaData che ane te ja kAraNe teo je lakhe che, te sarvagya banI jAya che. A graMthamALAnAM pustakomAM saphalatAnI sIDI, dharmAmRta, jJAne pAsanA, mananuM mAraNa, dinacaryA vagere pustake vAraMvAra vAMcavA-vicAravA yogya che. A pachI zrI dhIrajalAlabhAIe je sAhitya racyuM che, te abhyAsa pUrNa ane ajoDa che. have pachInI paMktiomAM tene keTalAka paricaya karAvIzuM. 13-jaina sAhitya prakAzana maMdira zrI pratikamaNusUtra-prabe dhaTIkAnI racanA pUrNa karyA pachI zrI dhIrajalAlabhAIe vi. saM. 2014nA zrAvaNa vadi 8nA maMgala dine jaina sAhitya prakAzana maMdiranI sthApanA karI ane jaina dharma, jaina saMskRti tathA jaina sAhitya aMge sAhitya-sarjananI dhArA akhaMDitapaNe cAlu rAkhI. jaina zikSAvalI A prakAzana maMdiranA prathama prasAda tarIke zrI dhIrajalAlabhAIe jaina zikSAvalI rajU karI, jenI traNa zreNIomAM bAra-bAra pustakanI hAramALA hatI. nibaMdhAtmaka lIe lakhAyelAM A chatrIza pustakomAM jaina dharmanI samagra zikSAne-upadezapraNAline AvarI levAmAM AvI hatI ane temAM yathAsthAne sUko, daSTAMta tathA kathAono paNa upayoga karavAmAM Avyo hato. koI paNa jijJAsune jaina dharmanI pramANabhUta jANakArI meLavavI hoya te A pustakamAMthI maLI zake ema che. A pustakamAM yogAbhyAsa, maMtra sAdhana, mahAmaMtra namaskAra, uvasaggaharaM stotra, taMtranuM tAraNa jevAM pustaka paNa apAyAM che ke je AdhyAtmika zakti khIlavavAnAM uttama sAdhana che. zrI vIra-vacanAmRta tyAra pachI zrI dhIrajalAlabhAIe judA judA AgamamAMthI bhagavAna mahAvIranAM 1008 jeTalAM vacane mate saMpAdita karI gujarAtI bhASAMtara sAthe zrI vIra-vacanAmRta" nAmathI prakAzita karyA. A pUrve bhagavAna mahAvIranI vANInA keTalAka saMgraha bahAra
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya paDayAM hatAM, paNa te badhA karatAM A saMgraha mATe hatuM ane te aneka viSayone skuTa karate hato. jainAcAryo, munivaro tathA jaina janatAnA vizAla samUha samakSa A graMthane prakAzana mahatsava thaye ane teNe zrI dhIrajalAlabhAInI yazakalagI vizeSa pharakatI karI. zrI mahAvIra-vacanAmRta-hiMdI zrIvIra-vacanAmRtanA prakAzana samaye ja A mahatvapUrNa graMthanA hiMdI anuvAdanI mAgaNI thaI hatI, eTale De. rudradeva tripAThI pAse tene anuvAda karAvavAmAM Avyo. A graMthamAM je sAmagrI rajU thaI hatI, temAM kaI sAMpradAyika vivAda na hatuM, eTale te sarvamAnya banavAnA saMgo ujajavala hatA. paraMtu te tyAre ja banI zake ke jyAre jenenA cAreya saMpradAyanA vidvAne emAM rasa laI saMmatinI mahera mAre. te mATe zrI dhIrajalAlabhAIe muMbaImAM mUrtipUjaka saMpradAyanA zrI vijayadharmasUrijIne, AgarA jaI sthAnakavAsI saMpradAyanA pU. zrI amaramunijIne, dilI jaI terApaMthI saMpradAyanA muni zrInathamalajIne tathA vArANasI jaI digambara saMpradAyanA paMDita kailAsacaMdra zAstrIne saMparka sAdhyuM ane te dareka pAsethI graMthane anurUpa Amukhe meLavyAM. eka vAra aMtaramAM bhAvanA jAgI ke te pUrNa karavA mATe zrI dhIrajalAlabhAI rAtri-divasa parizrama karatAM, game tevI muzkelIo veThatAM ke te aMge jarUrI dhanavyaya karavAmAM pAchI pAnI karatA nathI, temanI A vizeSatAne lIdheja samAjamAM temanuM sthAna gauravavaMtu banyuM che. - A graMthanuM prakAzana-samarpaNa yazasvI rIte thAya te mATe zrI dhIrajalAlabhAI lagabhaga traNa mahinA sudhI kalakattAmAM rahyA ane A graMthanI 3300 prati tyAM ja chapAvI tyAMnA jaina AgevAnonI banelI samiti dvArA tenuM prakAzana karyuM. ahIM e paNa jaNAvI daIe ke zrI dhIrajalAlabhAInA khAsa prayatnathI A graMtha prakAzita thatAM sudhImAM tenI 3000 pratio noMdhAI gaI hatI ane mAtra 300 pratie ja vecavAnI bAkI rahI hatI. A graMtha bhUdAnanA preraka rASTrasaMta vinobAjIne baMgALanA jhAragAma khAte bhavya kAryakrama sAthe samarpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. te vakhate vinebAjIe lagabhaga 55 mInITa sudhI bhagavAna mahAvIranA jIvananI vizeSatA viSe mananIya pravacana karyuM hatuM, je pAchaLathI "mAvAna mahAvIra va mArata asIma 3 ' tarIke "dazapura sAhitya saMvardhana saMsthAna maMdasora" taraphathI prakaTa thayuM hatuM. ahIM e paNa seMdhavA jevuM che ke A graMthanI 500 prati bihAra rAjyanA pustakAlayamAM tyAMnA zikSAvibhAga mAraphata mokalAI hatI, 400 pratie rAjasthAna rAjyanA pustakAlayamAM tyAMnA zikSAvibhAga taraphathI mokalAI hatI, 350 pratio
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ o jIvana-dazama lekasabhAnA sadone vaheMcAI hatI ane 100 prati bhUdAnane lagatI bhAratanI vividha saMsthAomAM mokalAI hatI. dhI TIcIMgsa opha laI mahAvIra A AvRtimAMthI badhI TIcIMgsa opha le mahAvIra' nAme saMkSipta aMgarejI AvRtti suMdara rUparaMge taiyAra thaI hatI ane te vidvAnene vinA mUlya ApavAmAM AvI hatI. A AvRttinI igleMDa, amerikA tathA ITalimAMthI mAMgaNI AvI hatI, te parathI tenI upayogitA samajI zakAze. A graMthanuM punaHmudraNa karavA jevuM che, paNa A kAma have samAje saMbhALavuM joIe. bhakti ane vijJAna tyArapachI jinabhakti para vizeSa prakAza pADavAnA AzayathI zrI dhIrajalAla bhAIe "jine pAsanA nAmane eka daLadAra graMtha racyo ane jaina vijJAnane prakAzamAM lAvavAnA hetuthI "jIvavicAra prakAzikA yAne jainadharmanuM prANIvijJAna" tathA "navatatvadIpikA yAne jainadharmanuM addabhuta tattvajJAna" e be mahatvapUrNa graMthanI rajUAta karI. A viSaye Adhunika manuSyanA barAbara samajavAmAM Ave te mATe temAM dAkhalA, dalIla uparAMta aneka prakAranI vaijJAnika mAnyatAonI paNa carcA-vicAraNA karI che. A chelA be graMthanI hAla bIjI AvRtti cAle che. ArAdhanA aMge apUrva mArgadarzana sAhityasarjananI pravRtti ekadhArI cAlI rahI hatI ane tenA anusaMdhAnamAM bIjI pravRttio paNa karavAmAM AvatI hatI. vacce vacce sAmAjika pravRttiomAM paNa bhAga levAnA prasaMge AvatA hatA. Ama chatAM zrI dhIrajalAlabhAInuM aMtara ArAdhanA tarapha vizeSa DhaLyuM hatuM ane temAM temane apUrva AnaMda Avato hate. vizeSa vicAra karatAM temane lAgyuM ke A viSayamAM paNa adyatana svarUpe keTaluMka sAhitya bahAra pADavAnI jarUra che, eTale temaNe e viSayamAM kalama calAvavA mAMDI ane temAM pitAnA ciMtana, manana, adhyayana ane anubhavane nIcoDa ApavA mAMDyo. tene prAraMbha "namaskAramaMtrasiddhi " graMthathI thaze. Ama te namaskAra maMtra para ghaNA graMtha bahAra paDI cUkyA hatA, paNa temAM moTA bhAge tenA mAhAsyanuM varNana tathA artho paratve vivecana hatuM, jyAre A graMthamAM te uparAMta eka maMtra tarIke tenI ArAdhanA kaI rIte karavI joIe? tenA kamika pagathiyAM kiyAM che? ane tenI siddhi sudhI zI rIte pahoMcI zakAya? tenI vizada vivecanA hatI, eTale A the sahune
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya dayAna AkarSita karyuM ane te hajAre ArAdhakane ArAdhanAnI keDIe cAlavA mATe dIvAdAMDIrUpa banI rahyo ! tyArapachI temaNe "mahAprAbhAvika uvasagahara stotra yAne jainamaMtravAdanI jayagAthA' nAmane bIje daLadAra graMtha bahAra pADaze. temAM uvasaggahara stotra viSe pracura mAhitI ApI hatI tathA tenA sarva pracalita pAThone saMgraha karIne tene lagatA maMtra tathA yaMtranI paNa rajUAta karI hatI. A graMtha paNa lokapriya thaye. te pachI eka ja varSamAM temaNe "hIM'kArakalpataru yAne jaina dharmane divya prakAza' graMtha taiyAra karI jijJAsuenA hAthamAM mUko. temAM temaNe zrI jinaprabhasUrikRta laghahIM'kArakalpa para ghaNuM suMdara vivecana kayu" che tathA tene lagatI bIjI paNa keTalIka kRtio vivecanasahita rajU karI tene ArAdhanAvidhi darzAvyuM che. te pachI temaNe bhaktAmara stotra tarapha daSTi doDAvI ane tene sarvAgI paricaya Apate daLadAra graMtha "bhaktAmara-rahasya' nAmathI prakAzita karyo. A prakAzana nimitte temaNe muMbaInA kosa medAnamAM "zrI mAnatuMgasUri sArasvata samAroha"nI cAra divasanI bhavya ujavaNI karI hatI ane te vakhate keTalAka jaina vidvAnene satkAra paNa karyo hate. A rIte eka pachI eka the bhavya samAroha pUrvaka bahAra paDatAM jainajanatA para tene khUba prabhAva paDa hatA ane temanA prazaMsaka vargamAM bharatI AvI hatI. ne te pachI "zrI RSimaMDala ArAdhanA" ane "zrI pAzva-padmAvatI ArAdhanA" e be graMtha taiyAra karI tenuM paNa vidhipUrvaka prakAzana karyuM. A graMtha pikI namaskAra maMtrasiddhinI trIjI AvRtti cAle che, "mahAmAbhAvika usaggaharaM" nI bIjI AvRtti cAle che, "bhatAmara rahasya" ane "zrI aSimaMDala ArAdhanA" aprApya banyA che ane "zrI pArzva-padmAvatI ArAdhanA" nI bIjI AvRtti hamaNAM ja prakaTa thaI che. A ArAdhanA-sAhitye zrI dhIrajalAlabhAInI kIti para kalaza caDAvyA che. temAMthI hajAre bhAI-bahenee jIvana-sAphalyanI avanavI preraNA meLavI che ane hajI meLavaze evI amane AzA che. 14-prajJA prakAzana maMdira jaina sAhitya prakAzana maMdiranI sthApanA pachI traNa ke cAra varSe zrI dhIrajalAla bhAIe prajJA prakAzana maMdira cAlu karyuM ane tenA dvArA viziSTa keTinuM sArvajanika sAhitya prasiddha karavA mAMDayuM. temAM atyAra sudhImAM nava gra bahAra paDayA che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-dhana A graMthamAM prathama (1) gaNita-camatkAra, (2) gaNita-rahasya, ane (3) gaNitasiddhi e traNa graMthe bahAra pADavAmAM AvyA. zrI dhIrajalAlabhAIe avadhAnaprayogo aMge gaNitanA viSayamAM sAre rasa dAkhavyuM hatuM ane tenI rahasyabhUta keTalIka bAbata zodhI kADhI hatI. tene janatAne paNa lAbha maLe e hetuthI temaNe A traNa graMtho prakAzita karyA hatA. AmAMne prathama graMtha zrI phatehasiMharAva gAyakavADane, bIje sva. zrI lAlabahAdurazAstrIne ane trIje zrI morArajI desAIne khAsa samajI arpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. te vakhate zrI dhIrajalAlabhAIe gaNitasiddhi (Mathemagic) nA keTalAka prayoga batAvatAM zretAsamUha atyaMta prabhAvita thaye hate. A graMthe trIjI AvRtti sudhI pahoMcyA che, te enI upagitA tathA kapriyatA darzAve che. te pachI "saMka9pasiddhi yAne unati sAdhavAnI adbhuta kalA" nAmane graMtha racI prasiddha karyo. tenI patrakAroe tathA vidvAnoe bhArebhAra prazaMsA karI che ane dareka vidyAthI tathA yuvAnane A graMtha vAMcavAnI bhalAmaNa karI che. hAla tenI bIjI AvRtti cAle che. te pachI pAMca varSanA gALAmAM zrI dhIrajalAlabhAIe maMtravijJAna, maMtracitAmaNi ane maMtradivAkara nAmanA traNa mananIya mahatvapUrNa graMthanI racanA karI tene prasiddhi ApI. teNe gujarAtanA zikSitavarganuM maMtravidyA tarapha sAruM evuM dhyAna khecyuM, maMtra sAdhakane yogya mArgadarzana ApyuM ane zrI dhIrajalAlabhAInI maMtramanISI tarIke prasiddhi thaI A badhA graMthanI hAla bIjI AvRtti cAlu che. te pachI "japa-dhyAna-rahasya" nAmano graMtha bahAra pADavAmAM AvyuM. tenI anokhI zailie ane apUrva sAmagrIe aneka sAdhakonAM haiyAMne harakhAvyAM. temane joItI ghaNI vastue temAMthI sAMpaDI, tenI badhI nakale mAtra ekaja varasamAM pUrI thaI gaI che. chelle temaNe "AtmadarzananI amegha kalA" nAmane vegaviSayaka mananIya graMtha taiyAra karyo, jemAM yoganI mahattA, eganA prakAre, aSTAMga yaMga tathA gasiddhio para mahattvapUrNa vivecana karyuM che. A rIte zrI dhIrajalAlabhAIe satata puruSArtha karIne chellAM pacIza varSamAM vividha viSayanA ghaNA mananaya graMtha samAjanA caraNe dharyA che, je temanI kItine sadA ujajavala rAkhaze, ema ame mAnIe chIe. 15-zatAvadhAnI zatAvadhAnI tarIke zrI dhIrajalAlabhAInuM nAma Aje samagra bhArata varSamAM jANItuM che. zatAvadhAnI eTale se vastuo ke viSayenI dhAraNA karIne tene yathAkrama kahI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2000 OV S 90 0/ \ 550 = =Oe 2. MIT Po 69. 0 0 0. 000 degon 60A 006 606 dAMpatya: pahelAM ane pachI.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatI caMpAbahena dhIrajalAla zAha sane 1967 mAM upadhAna tapa karyA pachI temaNe chellAM bAra varSamAM aneka prakAranI tapazcaryA karI che ane Aje paNa karI rahela che.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaivana-paricaya 37 ApanAra. AvI zaktivALA puruSA bhAratamAM samaye samaye thatA rahyA che ane temaNe AtmAnI anata zaktinAM darzana karAvyAM che. vidyArthI vAcanamALAmAM zrImad rAjacaMdrajInu' jIvana AlekhatAM zrI dhIrajalAla - bhAI ne zatAvadhAnI thavAnI icchA jAgI paNa te vakhate tenI pUrti thAya tevA sa'cAgeA na hata!. te pachI keTalAka vakhate temane pU. satakhAlajIne samAgama thayA, temanI pAsethI prAthamika mAdana maLyu ane te dizAmAM satata prayatna karatAM tee se| avadhAna sudhI pahAMcyA. gujarAta-vIjApura saghanA AmatraNathI temaNe vIjApuramAM tA. 29-9-1935nArAja zrI rAmaca'dra jamanAdAsa amIna khI. e. el ph khI.nI adhyakSatAmAM ghaNA sAdhu-sAdhvIe tathA nAgarikAnI hAjarImAM se| avadhAne saphaLatApUrvaka karI khatAvyA. AthI prasanna thaIne vIjApuramaghe temane sutaLu caMdraka ane 32 blekanI prazastisahita 'zatAvadhAnI' nuM mAnavatu biruda Apyu. tyArathI teo zatAvadhAnI tarIke prasiddha thayA. temaNe bhAratanA aneka zaheramAM jAhera rIte avadhAnanA prayAge karI khatAvyA che ane tethI leAkeA khUba prabhAvita thayA che. zatAvadhAnanA prayogo karatAM ghaNuMA samaya jAya, eTale khadhI vakhata zatAvadhAna thaI zake nahi, tethI temaNe samaya-sa'ceAgAnusAra 40, 48, 52, 64, 80 e rIte prayogo karyA che ane e vAra pUrA sA tathA ekavAra ekaseA ATha avadhAnA paNa karelAM che. prAcIna kAlamAM avadhAnaprayAge moTA bhAge rAjadakhAramAM ke vidvAn sa`melanAmAM thatA ane temAM kAvyaracanAe puSkaLa pramANamAM karavAmAM AvatI. zrotAe viSaya para ane je cha MdamAM kAvya racavAnu` kahe, te pramANe anukrame kAvyaracanA sabhaLAvavAmAM AvatI ane temAM ghaNI kiThana parIkSAo paNa thatI. eka hajAra ziSyAne pATha ApI te darekane yAda rAkhavA dvArA sahasrAvadhAnanA prayegA pazu thayA che. kAcanA ghaNA pyAlAe geADavI te darekanA TakeArA sAMbhaLyA pachI kAI paNu TakArI vAgatAM tene krama kahI ApavAnA prayAge paNa thayelA che. paraMtu A prayAgeAmAM viziSTa kenTinA leka ja rasa laI zakatA. sAmAnya mAnavIne temAM rasa paDe evuM khaDu echu' hatu. A vakhate sthAnakavAsI muni zrIratnacaMdrajI mahArAjanI zatAvadhAnanI je para'parA pracalita hatI, temAM keTalu'ka leAkabhAgya tattva hatu ane te parapA ja zrI saMtamAlajI dvArA zrI zrIrajalAlabhAIne prApta thaI hatI. A prayAgeAne vizeSa leAkabhogya banAvavA hoya tA hajI temAM ghaNI sudhAraNAne avakAza hatA, eTale zrI mIjalAlabhAI e te dizAmAM prayatna AdaryuM ane tene leAkabhAgya banAvyA. tethIja "
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 jIvana-dana temanA prayAgA vakhate hajArA mANaseAnI medanI thaI che ane te A prayeze| joI mugdha manI che. sane 1937mAM te zrI vijayadhama sUri jaya'tI nimitte mAtra traNa divasa mATe ja karAMcI gayA hatA, paNu temanA prayege| joyA pachI aneka sasthAnAM AmaMtraNa AvyAM ane temane aDhAra divasa sudhI tyAM zakAvuM paDayu. temAM temaNe nava jAhera pratyeAgeA karyAM. pariNAme traNa suvarNa caMdrakA, eka DaoNkaTaranI khAsa sabhAnA ropyacadraka, eka nANAM zailI, eka pArTI ane samasta nAgarikA taraphathI abhinadanapatra ATalI vastuo prApta thaI hatI. jayAre temaNe karAMcI cheAyu' tyAre temanA DakhkhAne khAsa zaNagAravAmAM AvyA hatA ane ghaNA mANasA vidAya ApavA hAjara thayA hatA. kalakattAmAM temanA prayAgeA cAra vAra thayA che ane tethI ghaNI leAkapriyatA . prApta thayelI che. A prayAgeAmAM maMgAla eziyATika sosAITImAM thayelA prayAgA virala koTinA hatA. te vakhate aneka vidvAnA ane zikSaNazAstrIe uparAMta keTalAka jAdugarA paNa hAjara rahyA hatA. A prayAga| daramiyAna zrI dhIrajalAlabhAIe vaDodarA, DabhAI ane bhAvanagaramAM prekSakAne game te prazno pUchavAnI chUTa ApI hatI. te vakhate aneka aTapaTA prazno pUchAyA hatA, paraMtu temaNe te badhAnA yathA uttaro ApI sahune cakita karI dIdhA hatA. 6 eka vakhata vaDAdarAmAM sAkSArava` zrI ramaNalAla vasaMtalAla desAinI adhyakSatAmAM prayAgA caiAjAyA, tyAre eka praznakartAe pAchaLathI eka vastune sparza karAvyeA. tarata ja zrI dhIrajalAlabhAI e kahyuM : A eka puSpanI pAMkhaDI che ane te pILA raganI che. ' A vakhate adhyakSe pUchyuM' ke ' spajJAnathI puSpanI pAMkhaDI tA eLakhI pILA raMganI che ema zAthI kaheA che ? ' zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM : mArA mana para e jAtanI chAyA paDe che. te sAcu` che ke khATu'? e jaNAveA. ' adhyakSe kahyu' : ' uttara kharAkhara che. ' zakAya, paNa ' bhAvanagaramAM zrI harabhAI trivedInA khAsa AmaMtraNathI mAya ena skUlamAM zro dhIrajalAlabhAI e sparzI jJAnanA pratyeAgA khatAvelA. temAM ghaNI vicitra vastuo hAjara karavAmAM AvI hatI, jema ke dUdhInA vacalA gala, pIstAnu` chIluM, presaneA kADreTa vagere, paNa zrI dhIrajalAlabhAI e te kharAkhara eLakhI ApyA hatA. karAMcImAM maheneAnI sabhAmAM paNa sparza khAmata ghaNI AkarI parIkSA thaI hatI. temaNe eka pyAlAmAM talanu' tela, mIjAmAM sarasiyuM tela ane trIjAmAM garama karelu dhI rAkhyu. hatu. ane A vastue zrI dhIrajalAlabhAInI pAchaLa rAkhI temAM mAtra
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya AMgaLI nAkhIne enuM nAma jAhera karavAnuM jaNAvyuM hatuM, paraMtu teo temAM barAbara pAra utaryA hatA. hastAkSara-niSNAta che. gajajare temanI A zakti joIne kahyuM hatuM ke je kAma ApaNI AMkhe kare che, te kAma zrI dhIrajalAlabhAInI AMgaLInAM TeravAM kare che. game tevI ajANI bhASAnA zabda vyutkramathI sAMbhaLIne tenuM AkhuM vAkya mULa kramamAM kahI saMbhaLAvavuM e paNa emanI vizeSatA che. e rIte temaNe Aja sudhImAM lagabhaga 400 jeTalI bhASAonA zabdo sAMbhaLI tene kahI batAvyA che. gaNitavidyAnI temanI kuzalatA khUba jANItI che. teo amadAvAdathI vAraMvAra muMbaI AvatA. tyAre keTalIka ophisamAM kepyuTara eDe guNAkAranI hariphAI karelI ane temAM teo thoDI sekanDa vahelo uttara ApI zakayA hatA. - zrI dhIrajalAlabhAI ema mAne che ke A zakti kudaratI bakSIsathI prApta thAya che, tema abhyAsathI paNa siddha thaI zake che ane te mATe temaNe "samarakalA" nAmanuM khAsa pustaka lakhIne prasiddha karyuM che. sva. sAkSaravarya zrI ramaNalAla vasaMtalAla desAIe enI prastAvanA lakhI che. temAM temaNe zrI dhIrajalAlabhAInI A zaktinI prazaMsA te karI ja che, paNa temaNe je nikhAlasatAthI A vidyAnAM rahasya prakaTa karyA che, tene mATe ghaNuM dhanyavAda ApelA che. A vidyA-kalAne vAraso jaLavAI rahe te mATe zrI dhIrajalAlabhAIe tene khAsa abhyAsakrama taiyAra karI 22 jeTalA zive paNa taiyAra karyA che, jemAM jaina sAdhuo, sAdhvIo tathA gRhasthane samAveza thAya che. A rIte zrI dhIrajalAlabhAI mAtra zatAvadhAnI ja nahi, paNa avadhAnakalAguru paNa che ane bhAratanI eka aNamela vidyA-kalAnA saMrakSaka paNa che. 16-gaNitasiddhikAra zatAvadhAnanA prayogamAM gaNitanA keTalAka viSaye Ave che. tenA para ciMtanamanana karI zrI dhIrajalAlabhAie gaNitane lagatA keTalAka siddhAMtane zodhI kADhyA ane tenA AdhAre gaNita siddhinA adbhuta prago nirmANa karyA. aMgarejImAM jene methemejIka (Mathemagic) kahevAmAM Ave che, te ja jAtanA A prayogo che, paNa tenAM addabhuta Azcaryajanaka pariNAme kema lAvavA? e emanI vizeSatA che ane A vizeSatAeja temanA pratye lekanuM ajaba AkarSaNa kareluM che. teo A prayogo mijalasa samakSa, temaja thiyeTaromAM ke jAhera holamAM kare che ane te vakhate prekSakamAMthI jene AvavuM hoya tene upara AvavA daI temanI pAse thoDuM
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana gaNita karAve che. pachI AMkhanA palakArAmAM tenuM pariNAma lAve che, je joIne loka Azcarya pAme che. dAkhalA tarIke eka vAra bIralA mAtuzrI-sabhAgAramAM temaNe A prayogo karatI vakhate traNa vyaktione upara bolAvI, temane dhAravI hatI te saMkhyA dhAravA dIdhI, tenuM gaNita karAvyuM ane tenA pariNAma anusAra eka yAdImAMthI vastu dhAravAnuM jaNAvyuM. A yAdImAM mevA, mIThAIo, phaLa, phUla vagere maLI 108 prakAranAM nAme hatAM. have te vyaktioe nAmanI dhAraNA karI ke temanA pragasahAyake kAmakuMbha lAvI Tebala para mUka ane temaNe aMdarathI ananasa kAvyuM, te pelI vyaktionI dhAraNA mujaba ja hatuM. bIjA eka prasaMge AvA ja prayogomAM praznakArAe caMdrAvalA nAmane hAra dhAryuM hatuM, te paNa temaNe tarata ja kADhI batAvyuM hatuM. Aja rIte teo prakSakArone gaNita karAvI tene 84 prakAranI sugadhenI yAdI Ape che ane temaNe je sugaMdha dhArI hoya te ja sugaMdhane anubhava karAve che. eka vAra raMgaskRtinA praNemAM temaNe AMkhe pATA bAMdhI mAtra vastuone sparza karI sAmI vyaktie dhArelA raMgavALI vastuo rajU karI hatI ane eka prayogamAM paDadA para te ja raMganAM vastro paherelI apsarAnuM darzana karAvyuM hatuM. gaNitasiddhimAM temaNe aneka prakAranA prayogo karyA che ane bhalabhalA gaNitazAstrIonA mukhamAM AMgaLI nakhAvyAM che. teo kahe che ke "A badhuM vaijJAnika che. mAtra tenA siddhAMte jANavA joIe." ahIM amAre e spaSTa karavuM joIe ke yuropa, amerikAnI kalabamAM gaNitanA je prayogo rajU thAya che, te sAmAnya rIte AnaMda ApanArA hoya che, jyAre A proge AnaMda sAthe atyaMta Azcaryane utpanna karanArA che. kadAca ame A prayogone apUrva ke ajoDa kahIe to temAM avyakti nathI. teo jAdunA prayogo jANe che, paNa zatAvadhAna ke gaNitasiddhinA pragomAM tene bheLavavA mAgatA nathI, kAraNa ke ethI A baMne vidyAone mahimA ghaTe evo saMbhava che. 17-nATaye lekhaka zrI dhIrajalAlabhAIne gadya-padya lakhANathI te leke suparicita che, paraMtu teo eka sArA nATayalekhaka paNa che, e vAta bahu ochA mANaso jANe che. temaNe ghaNAM varSo pahelAM "satI naMdayaMtI" nAme eka triaMkI nATaka lakhyuM hatuM, je jaina zvetAara kepharansa taraphathI prakaTa thatA jainayuga patramAM chapAyuM hatuM. tyArapachI temaNe "zAlibhadra" nAmanuM triaMkI nATaka lakhyuM, te sughASA mAsikamAM kramaza: chapAyuM hatuM. saM. 2020mAM temaNe trIjuM nATaka "saMkalpa siddhi yAne samarpaNa"nuM saMkalana karyuM hatuM, je pAchaLathI kavi manasvI dvArA akSaradeha pAmyuM hatuM.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya tyArapachI temaNe "kAcA sUtaranA tAMtaNe" e nAmanI ekAMkI nATikA lakhI satI subhadrAnA pavitra jIvanane paricaya karAvyuM hatuM. te tA. 15-3-70nA roja bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM sArI rIte bhajavAI hatI. zrI dhIrajalAlabhAIne samaye samaye kAvyo racavAnI preraNA thAya che, tema nATaka racavAnI paNa preraNuM thAya che ane tyAre ja teo emAM pravRtta thAya che. A rIte zrImAnatuMgasUri sArasvata samArohanI ujavaNI prasaMge bhaktine apUrva mahimA darzAvavA mATe eka nATaka lakhavAnI preraNa thaI ane temaNe "baMdhana tUTayAM" e nAmanuM triaMkI nATaka taiyAra karyuM. A nATaka tA. 6-3-71nA roja kosa medAnamAM khAsa baMdhAyela sArasvata raMgabhavanamAM pUra bahAramAM bhajavAyuM hatuM. tenA saMvAde, do ane vastu saMkalane prekSako para bhAre prabhAva pADayo hate. yunivarsiTI grAnTa kamIzananA ceramena zrI DI. esa. koThArI e vakhate adhyakSasthAne hatA. temaNe A nATakane zreSTha keTinuM gaNAvyuM hatuM. te pachI zrISimaMDala-ArAdhanA graMthanA prakAzana-samarpaNa samAroha prasaMge temaNe "hajI bAjI che hathamAM" e nAmanA triaMkI nATakanI racanA karI hatI ane te tA. 21-11-71nA roja biralA mAtuzrI sabhAgAramAM sarasa rIte bhajavAyuM hatuM. A nATakamAM manuSyane kevI mahatvAkAMkSA hoya che? te mATe kevAM sAhaso kheDe che? temAM kevI muzIbate naDe che? vaLI bhegalAlasA manuSyane kyAM ghasaDI jAya che ane temAM jIvana kevI rIte vyatIta thaI jAya che? vagere darzAvI chevaTe "saMyamanI ArAdhanA ja manuSyane sAcuM sukha ApI zake che" e kalAtmaka rIte darzAvyuM hatuM. tyAra pachI saMka95siddhi graMthanA puna:prakAzana vakhate temaNe "zrI pArzvaprabhAva nAmanI dviaMkI nATikA racI hatI ane temAM mahArANA pratApe zrI pArzvanAtha bhagavAnanI 21 divasanI ArAdhanA kevI rIte karI tathA tenuM zuM phaLa maLyuM ? vagere hakIkatane sarasa rIte rajU karI hatI. A rIte zrI dhIrajalAlabhAIe nirmala bhAvathI nItaratI nautama nATyasaMpadA ApaNane ApI che, paNa temaNe nATayakAra tarIke AgaLa AvavAne prayAsa karyo nathI. teo kahe che "A te mArA zekhane viSaya che ane mArA hRdayamAM utI urmione zAMta karavA ja tene Azraya lauM chuM.' 18-saMpAdaka ane vaktA sAhityakAranuM vyaktitva vibhinna rIte vibhinana kAryonA mAdhyamathI vyakta thAya che. temAMnuM eka kArya lekhe, nibaMdha, aMze ke vizeSAMkanA saMpAdanane lagatuM che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana badhA sAhityakAro A kArya karI zakatA nathI, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI A kAryamAM paNa saphaLa rahyA che. prAraMbhamAM temaNe bALagraMthAvalI tathA vidyAthI vAcanamALAnI anya lekhakoe lakhelI keTalIka pustikAo saMpAdita karI hatI. pachI patra aMge lekhakanuM saMpAdana karavA lAgyA. te pachI temaNe "namaskAra mahAmaMtra, "Atmatatva vicAra bhAga pahele-bIje." "zrI goDI pArzvanAtha sArdha zatAbdI smAraka graMtha' vagerenuM sarasa saMpAdana karyuM. "jaina jyoti patrane zikSaNaka, samAjasevA patrane kSamaNadarzanAMka, sametazikhara pAvApurI spezyala TreIna vizeSAMka vagere vizeSAMke temanA surucipUrNa saMpAdananI prasAdI che. temanA graMthaprakAzana-samarpaNa samAroha vakhate je smArikAo prakaTa thaI che, temAM paNa temanI viziSTa saMpAdanakalAnI chApa upasI Ave che. patra, patrikA je kaMI chapAya te sArA svarUpe chapAvA joIe, e temaNe Agraha rAkhe che ane temAM navInatA lAvavA temaNe prayAso karyA che. vaktA tarIke paNa teo saphaLa rahyA che. temane koI paNa viSaya para belavA UbhA kare te e bolI zake che, eTaluM ja nahi paNa zretAo para bhAre prabhAva pADI zake che. viSayanuM UMDuM adhyayana ane viSayane raju karavAnI temanI chaTA temanA vakatRtvane saphaLa banAve che. konpharansa, pariSada, samAre, saMmelane vageremAM temanAM bhASaNe thatAM rahyAM che ane keTalIka vAra te temanA vaphatRtvane lAbha levA mATe vyAkhyAnamALAo paNa e jAI che. Aje paNa anukULatA mujaba teo vividha viSayo para vyAkhyAna-bhASaNa Ape che ane e rIte pitAnA jJAnanI sArthakatA kare che. 1-pravAsapremI zArIrika-mAnasika khaDatalapaNuM meLavavA mATe, navuM navuM jANavA mATe tathA sahanazIlatA, nirbhayatA Adi guNo keLavavA mATe pravAsa eka sarasa sAdhana che. zrI dhIrajalAlabhAI vidyArthI avasthAthI ja tenA premI banyA che. temaNe keTalAka pravAsa te eTalA ochA kharcamAM karyA che ke jene ApaNane khyAla paNa AvI zake nahi. mAIla sudhI cAlavAnuM, te sAmAna khabhe ucakavAne ane raseI jAte banAvI levAnI, eTale temAM vizeSa kharca Avate nahi. teo kahetA-garIba mAbApanA chokarAo paNa pravAsa karI zake te mATe A paddhati ajamAvavAnI jarUra che. zrI motIbhAI amInane temanA A pravAso khUba gamatA, eTale jyAre zrI dhIrajalAlabhAI vaDodarA ke ANaMda jatA tyAre chAtrAlayanA vidyAthIo AgaLa temanA pravAsanA anubhave avazya kahevaDAvatA, temaNe aneka jaMgala ane giripradeza khuMdhA che, vanavagaDAmAM rAte pasAra karI che ane jaMgalI janAvara tathA cAra vagerene sAmane paNa karela che. sane 172mAM
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-pazciya chuTa temaNe brahmadeza joyA pachI zAna sTeTanA pravAsa karyAM ane tyAMthI cunAna cInanI sarahada para pahoMcI bhayaMkara jagaleAmAM traNa divasa pagapALA pravAsa karyAM, te ghaNeA ja sArhasika hatA. e vakhate emanI sAthe zrI vADIlAla kezavajI zAha nAmanA emanA eka vidyArthI hatA. A pravAsamAM temaNe eka nAnA kemerA sAthe rAkhyA hatA ane tenAthI keTalAMka prAkRttika dayeA jhaDapatA hatA, paNa te kemerA emane Aphta rUpapuravAra thayA hatA. e vakhate jApAnI leAkeA A pradezanI khAnagI sarva karatA ane tenA phoTA letA, eTale briTiza sarakAranA sakhta hukama hatA ke koi ajANyA mANusane ahIM AvavA devA nahi ke kaMi sthAnano phoTA pADavA devA nahi. rastAmAM mIlITInA cAkIdArAne bheTA thayA, zrI dhIrajalAlabhAInA hAthamAM kemerA joi tee emane adhikArI pAse lai gayA. adhikArIe temane pUchyuM : 'ahI' kema AvyA che ? ' zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM : 'kudaratanAM dakScA jovA. ' adhikArIe pUchyuM : 'ahI' jovA jevuM che zuM ? ' zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM : 'ghaNuM madhuM. ahIMnA pahAra, jharaNA, jaMgale, pazu, pakSIe madhu jovA jevu che. ' adhikArIe pUchyu... : ' tame A kemerA tamArI pAse zA mATe rAkhyA che ? ' zrI dhIrajalAlabhAI e kahyuM: prAkRtika dRzyAne jhaDapI levA, ' ' adhikArIe kahyuM : 'huM. huM adhu' samajuM chuM. ahIM AvavAnu` kharuM kAraNa jaNAvI do, nahi te tamane hamaNAM ja jela bhegA karI dau chuM.' zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM : ' ahI` AvavAnuM. kharUM. kAraNa tamane jaNAvI dIdhu che. chatAM tamane khAtarI thatI na hAya tA jue amArI pAsenuM pramANapatra,' zrI dhIrajalAlabhAie amadAvAdathI A pravAsa zarU karatAM pahelAM tyAMnA mejIsTreTa pAsethI sAcA pravAsI (Bonafide traveller ) tarIkenu' pramANapatra laI lIdhuM hatu. A pramANapatra vAMcatAM ja adhikArI ThaMDA paDI gayA ane ane pravAsIone kAphInA kapa pAI vidAya karyo. cInanI sarahada para nAma-khama paheAMcyA pachI rAtrinA samaye temaNe peI ( cInI leAkameLe ) jovA aMdaranA bhAgamAM je pravAsa karyAM, te jIvanabhara yAda rahI jAya evA hatA. ajANI bhUmi, pahADI pradeza, rAtrinA samaya ane bhASAnuM ajJAna chatAM tee peAtAnA sAthI sAthe `pAI jovA nIkaLI paDayA. ahI teo eka pa'jAmI
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-zaja gRhasthane tyAM utaryA hatA, teNe kaheluM ke piI te najIkamAM che, te joIne samayasara pAchA AvI zakAze. paNa DuM cAlatAM ja mArga adazya thaye. pachI te dUra eka dI dekhAtuM hatuM, tene nizAna banAvI cAlavA mAMDayuM. ema karatAM khasakhasanAM khetare AvyAM ke jenA DoDAmAMthI aphINa bane che. e khetaro khUMdatAM nadInA kinAre pahoMcyA tyAre jaNAyuM ke pioI te tenI pelI pAra che. have e nadI sAMkaDI paNa ghaNu vegavALI hatI. tenA kinAre kinAre cAlavA mAMDayuM ane ema karatAM eka lakaDiyA pula pAse AvIne UbhA. A pula jADA traNa vAMsane ja banela hate. AjubAju pakaDavAnuM kaMI paNa na hatuM. je zarIranuM samatolapaNuM jarA paNa gayuM te nadImAM paDIne motane bheTavAnuM nizcita hatuM. have tene pAra karIne sAme javuM ke kema? e prazna khaDo thaye, paraMtu manamAM piI jevAne daDha niradhAra hato, eTale nirNaya pula pAra karIne sAme javAne thayo. e rIte teo pula para thaIne sAme kinAre pahecyA ane pAchA nadI kinAre cAlIne piI samIpe AvI gayA. tyAM eka taMbU tANela hatuM ane bahAranA bhAgamAM keTalIka mIThAIo vecAtI hatI, je prAyaH jIvaDAMonI banelI hatI. aMdaranA bhAgamAM keTalAMka Tebala nAkhelAM hatAM, tyAM jugAra ramata hato ane lAMbI naLIo dvArA aphINane kasuMbe pIvAto hate. tenI sAme madhyamAM raMgamaMca hatuM ane temAM bhavAI jevo khela cAlI rahyo hato. e vakhate cInAI bhASAmAM koI gIta gavAtuM hatuM, paNa teo tenA saMketa sivAya bIjuM kaMI samajatA na hatA. tyAM keTalAka cokIdAra paNa hatA ane te sarvatra najara pheravatA rahetA. temAM kaI ajANyA ke jAsusa jevA mANase jaNAya to tene pakaDIne nadImAM padharAvI devAnuM cUkatA nahi, A vakhate zrI dhIrajalAlabhAI ane temanA sAthIe skAuTanA jevo khAkhI veza paheryo hato, eTale pilIsanA mANase jevA lAgatA hatA. temane jotAM ja cokIdAra mAhamAMhI vAto karavA lAgyA ane temanA tarapha vaLyA. zrI dhIrajalAlabhAInI cakora AMkha A dazya joI rahI hatI, eTale temaNe pitAnA sAthIne IzAro karyo ane tarata ja teo poIna maMDapa bahAra nIkaLI gayA. pachI tyAMthI mUThIo vALIne deDayA, jethI kaI pAchaLa paDIne temane pakaDI le nahi. ema karatAM teo lakaDiyA pula AgaLa AvyA ane pAchaLa joyuM to koI mANasa temane pIcho karI rahyo na hato, eTale temano zvAsa nIce beThe. pachI sAvadhAnIthI pula oLaMgI cAlavA lAgyA ane jema tema karIne rAtrinA bAra vAgye potAnA utAre pahoMcyA. ahIMthI AgaLa jatAM bhayaMkara jaMgale AvatAM hatAM, jANe jhADa para jhADa ugyAM
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatI caMpAbahena dhIrajalAla zAha tathA zrI zAMtAbahena (zrI dhIrajalAlabhAInA nAnA bahena, jeo Aje haiyAta nathI). zrI dhIrajalAla zAha kuTuMba sAthe sane 1938, zrImatI caMpAbahenakheALAmAM putra narendra che. pAchaLa putrI sucanA che. AgaLa putrI indumatI che. jamaNI bAju zrI dhIrajalAla zAha che. A baMne putrIe avasAna pAmelI che.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 00. samUha tasvIra : pAchaLanI lAInaH (1) pravINacaMdra sI. zAha (ja) (2) zrI narendrakumAra bI. zAha (3) zrI dhIrajalAla TI. zAha (4) zrImatI caMpAbahena dhI: zAha (5) a, sau. raMjanabALA na. zAha (6) zrI surendra e. cheDA (ja), AgaLanI lAInaH (1) ku. bhAratI bI. zAha (2) zrI ti esa. cheDA (3) zrI kAzamIrA esa. cheDA (4) zrImatI rimatA esa, cheDA,
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya heya e teno dekhAva hato. UMcAI paNa pacAzathI sATha phITa jeTalI hatI. jaMgalI janAvaranuM to A priya sthAna hatuM. A jaMgalamAM amuka aMtare pilasonI cokIo hatI, teo eka cAkIthI bIjI cekIe pravAsa karatA ane tyAre pitAnuM rezana tathA eka gAya sAthe laI jatA. A polIsonI sAthe rasto kApavAne hatuM. temanI sUcanA anusAra zrI dhIrajalAlabhAI tathA temanA sAthIe mAthe bukAnIo bAMdhI, jethI jIvaDAMone bhayaMkara gaNagaNATa kAnane kharAba kare nahi. hAthamAM dhAriyA jevA hathiyAra dhAraNa karyA ke je rastAne AMtarI lenAra velI-velAne kApavAmAM kAma Ave. sAthe piTAza paramegeneTanI theDI paDIkIo paNa lIdhI ke je jharaNAnuM pANI pItA pahelAM tene svaccha karavAnA kAmamAM Ave. je e jharaNAnuM pANI ema ne ema pIvAya teM meleriyA lAgu paDyA vinA rahe nahi. A vakhate zrI dhIrajalAlabhAI pAse bhAtuM hatuM nahi, mAtra zera X eTale goLa hatuM. tenuM pANI pIne be divasamAM cAlIsa mAIlane pravAsa karyo ane rAtrio UMcA mAcaDA para gALI ke jayAM zikArI pazuonA AkramaNane bhaya rahe nahi. trIjA divase sipAIoe pitAnI pAseno thoDo ATe Apyo, temAMthI roTalI banAvI mIThA sAthe tene upayoga karyo ane e rIte pravAsane trIjo divasa pUro karyo. A chelA divase pavana jorathI phUMkAto hatuM ane DALI sAthe DALI athaDAtAM temAMthI agni karatA hatA. bhayaMkara varasAda thoDI ja vAramAM tUTI paDe evAM cihno hatAM, eTale zrI dhIrajalAlabhAI ane temanA sAthI khUba jhaDapathI DuMgara utarI gayA, paraMtu ethI temanA page bharAI gayA ane cAlavuM muzkela thaI paDayuM. chatAM sAme eka nadI AvI tene pAra karI medAnamAM pahoMcyA ke varasAda jorathI tUTI paDe. paraMtu have teo saMskArI lokonI vastImAM AvI gayA hatA, eTale bIjo bhaya na hate. sAhityasaMzodhana Adi mATe temaNe baMgALa, bihAra, uttara pradeza, rAjasthAna, madhya pradeza, mahArASTra, gujarAta, karNATaka Adi pradeza pravAsa karyo che ane tenAM aneka sthAne tathA vyaktionI mulAkAta lIdhI che. temAMthI je kaMI prApta thayuM, te temaNe nikhAlasa bhAve pitAnA graMthomAM pIrasyuM che. 20-saniSTha kAryakara - zrI dhIrajalAlabhAIe vidyAnI ananya upAsanA sAthe samAjasevAnuM yeya paNa rAkhyuM che ane tenI zakya eTalI sevA karI che. te mATe teo mAtra kalama calAvIne ja besI rahyA nathI, paNa adanA sevaka banIne zArIrika zrama paNa karatA rahyA che. 4 40 talA.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ X jIvana-darzana - ' zrI jaina zvetAmbara kenpharansa sAthe paNa teo varSothI saMkaLAyelA che ane tenI aneka samitiomAM kAma karI cUkayA che, temaja tenAM traNa adhivezanamAM temaNe tenA pracAranuM taMtra paNa saMbhALeluM che. 22-sanmAna ane padavIo zrI dhIrajalAlabhAInAM anekavidha kAryone samAje premabhAve vadhAvyAM che ane khAsa sanmAna-samAraMbha yojIne caMdraka tathA padavIo arpaNa karI che. tA. 29-9-35nA roja vijApura saMghe temanA zatAvadhAnanA prayogo nihALIne temane prazasti tathA suvarNacaMdraka sahita "zatAvadhAnInuM biruda ApyuM. sane 1955 mAM adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLe khAsa samAreha ja pradhaTIkA bIjA bhAganA zreSTha lekhana mATe temane suvarNacaMdraka arpaNa karyo.* sane 1957nA navembara mAsamAM temane muMbaI-dAdara-De. enToniyo-DI. sIllA hAIskUlanA vizALa paTAMgaNamAM moTI janamedanI samakSa "sAhityavAridhi'nI padavI arpaNa thaI hatI. tene lagatA suvarNacaMdraka te vakhatanA muMbaInA meyara zrI gaNapatizaMkara desAIe temane paherAvyA hatA. benDanI salAmI vagere bIjA kAryakramo paNa thayA hatA. sane 196mAM surata khAte temaNe gaNitasiddhinA addabhuta prayogo karyA hatA. tenAthI prabhAvita thaIne suratanA jaina saMghe temane "gaNitadinamaNi" padavIthI vibhUSita karyA hatA. sane 1967 mAM madhyapradeza-rAyapura khAte avadhAna tathA gaNitasiddhinA adbhuta ' go karI batAvatAM temane mahAkezalakSetrIya jaina che. mU. saMgha taraphathI "vidyAbhUSaNa" nI padavI ApI zAla oDhADavAmAM AvI hatI. sane 1998 nA me mAsamAM kaccha-bhadrezvara khAte bharAyela "akhila bhArata athala. gacchIya jaina caturvidha saMgha saMmelane temane khAsa AmaMtraNa ApatAM teo bhadrezvara gayA hatA ane tyAM viziSTa prakAranA prayogo batAvI AdhyAtmika vikAsa aMge aneruM mArgadarzana ApatAM temane "adhyAtmavizArada'nI padavI ApavAmAM AvI hatI. sane 1969nI sAlamAM maMtradivAkara graMthanA prakAzana-samAroha prasaMge temanI apUrva sAhityasevAnuM tathA viziSTa zaktionuM sanmAna karavA mATe bhAratanA suprasiddha vidvAne taraphathI temane "sarasvatI varada putra" tathA "maMtramanISInI mAnavaMtI padavIo *A vakhate sva. jyabhikhkhane paNa temanI "cakravatI bharatadeva' kRti mATe suvarNacaMdraka arpaNa karAyo hate
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana garIba vidyAthIone chAtravRtti apAvavI, temanA zikSaNamAM anya rIte paNa sahAya karavI, AphatamAM AvI paDelA sAdharmikene gya sahAya pahoMcADavI tathA zakya hoya te dhaMdhe lagADavA e pravRttimAM temaNe AnaMda mAnya che. | muMbaImAM sthira thayA pachI chellAM trIza varSamAM temaNe je je kAryonI javAbadArI lIdhI che, te samayasara ane sArI rIte pAra pADI che ane tethI temane samAjanA eka saniSTha kAryakaranI satkIti sAMpaDI che. teo eka kAryanI javAbadArI mAthe rAkhe, eTale temAM pitAnuM dila pUrepUruM reDe che ane te mATe game tevo ane teTale zrama karatA acakAtA nathI. vaLI e kAryane aMge upasthita thatA tamAma muddAone jhINavaTabharyo abhyAsa karI tenuM sarasa Ayojana kare che, jethI te kArya saphaLa thayA vinA rahe ja nahi, je kArya bIjAone ati aTapaTuM ke azakya jevuM lAge tevA kAryane svIkAra paNa zrI dhIrajalAlabhAIe karyo che ane temAM AvatAM vine hasatAM mukhaDe sAmane karIne tene pAra utArelAM che. teo eka bahu sArA vyavasthApaka ( Organizer) paNa che, eTale sabhA, samAroha, meLAvaDA ke pariSadamAM AkarSaNane avano raMga pUrI zake che ane tene dhAraNA mujaba pAra utArI zake che. zrI merArajI desAI, zrI ke. ke. zAha tathA anya AgevAnee temanI A vyavasthA zaktinI bhAre prazaMsA karelI che. je sarakArI bIle samAja ke dharmane pratikUla asara paDanArAM jaNAyAM che, tene pratikAra karavAmAM paNa teo mokhare rahyA che. te aMge samitio racI tenuM maMtrIpada pite saMbhALyuM che ane te mATe rAtridivasa parizrama karI temAM saphalatA meLavI che. temanI kapriyatAnuM A paNa eka moTuM kAraNa che. Aje paNa teo sevAnAM kAryamAM pUro rasa le che ane banatuM karI chUTe che. 21-anerA upAsaka zrI dhIrajalAlabhAI vidyAne anerA upAsaka che, tema deva-guru-dharmanA paNa anerA upAsaka che. teo chellAM paMdara varSathI prAtaHkAlamAM jyAM sudhI devapUjA na thAya, tyAM sudhI moTuM khelatA nathI, pANInuM biMdu sarakhuM vAparatA nathI. teo bhUtazaddhi ane prANAyAmapUrvaka devapUjA kare che ane temAM japa tathA yAnane vadhAre mahattva Ape che. teo kahe che "AtamarAmane jagADavA mATe A be akasIra sAdhano che. tene Azraya letAM bAhya jagatanuM vismaraNa thAya che ane AtmA jAgRta thavA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya mAMDe che. bhagavAna mahAvIra ane bIjA RSimunioe dayAnanA baLathI AtmAne jagADa hatA. ApaNA mATe e ja mArga zreyaskara che." temaNe zrI pArzva-padmAvatI mahA-pUjana aneka vAra karAvyuM che tathA tenA prAraMbha pUrvaka 7, 14 tathA 21 divasanAM anuSThAne paNa anekavAra karelAM che. anuSThAnamAM amuka niyamo pALavAnA hoya che ane nityapUjA uparAMta 2000 thI mAMDIne 4000 puSpa maMtra bolavApUrvaka caDAvavAnAM hoya che. A rIte temaNe atyAra sudhImAM lAkhe puSpathI pUjana karyuM che ane tene prabhAva anubhave che. tyAgI-verAgI guruo pratye temanA hRdayamAM ghaNuM mAna che. temanI sevA karavAmAM teo pitAnuM kalyANa samaje che. teo jainonA judA judA saMpradAyanA ghaNuM AcAryo tathA munionA sahavAsamAM AvelA che ane sAvI-samudAya sAthe paNa temane ThIka ThIka saMparka rahyo che. te badhAnI temaNe eka yA bIjA prakAre sevA karI che ane temanA AzIrvAda meLavyA che. anya dharmanA cAritrazIla sAdhuo mATe paNa teo mAna dharAve che ane temanI sAthe tatvacarcA tathA anubhavanI Apa-le karavAmAM AnaMda mAne che. teo kahe che ke namo Dhora sAhUNaM " ne artha huM ema samaje chuM ke sakala lekamAM jyAM paNa sAcI sAdhutAnAM darzana thatAM hoya, tyAM ApaNuM mastaka DhaLavuM joIe, pachI teNe veza game te paheryo heya." temane adhyAtmane khare raMga te sahu prathama svAmI rAmatIrthanA graMthithI ja lAgyo hato, e vAta teo kadI bhUlyA nathI. ahiMsA ane satyamAM temane aTala vizvAsa che. ceArIne teo khUba dhikkAre che. brahmacaryanA pAlanamAM AnaMda mAne che. jemAM pite kaMI mahenata na karI hoya ke jemAM kAyadesarano haka na pahoMcato hoya tevI saMpattine temane jIvanabhara tyAga che. temanuM dila dayALu che ane keIne khUba duHkhI jue ke koInA bhAre duHkhanI vAta sAMbhaLe te temanI AMkhamAMthI AMsu sarI paDe che. temaNe ghaNAM tIrthonI yAtrA karI che ane have AtmA e ja mahAnatIrtha che ema mAnI tenI yAtrA karavAmAM-tene jagADavAmAM vadhAre rasa laI rahyA che. muMbaInA jaina dhArmika zikSaNasaMghanI prAraMbhanI jamAvaTamAM temaNe ghaNe rasa lIdhe hato ane tenA taraphathI prakaTa thatI "jaina sAhitya-zikSaNa patrikA'nuM cha varSa sudhI saMpAdana karyuM hatuM, temaja tenA mATe ghaNuM vyAkhyAne paNa ApyAM hatAM, teo enA AjIvana sabhya che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya ApavAmAM AvI hamI. A vidvAnomAM vizva vidyAlayanA upakulapatio, saMskRta-hiMdi vibhAganA adhyakSo, jANItA sAhityakAro-samIkSake, temaja judA judA prAMtamAM sAhityanI sevA karanArAonI pracuratA hatI. A avasare saMskRta bhASAmAM racAyeluM bhavya sanmAnapatra, zAla, sarasvatInI pratimA, zrI zaMkhezvara pArzvanAthanI kalAmaya kRti tathA bIjI vastuo paNa bheTamAM apAI hatI. zrI amRtalAla yAjJika, zrI manasukhalAla jhaverI, zrI gulAbadAsa brokara tathA zrI jatIndra ha. dave vagere suprasiddha sAkSaroe temanI sAhityasevAne biradAvI hatI ane temanuM taMdurastIbharyuM dIrdhAyuSya IcchayuM hatuM. - haidarAbAda, (siMdha), bArasI, vaDodarA, amadAvAda Adi bIjA aneka sthaLoe temanA mAnamAM sanmAna samAraMbhe jAyelA che. temanA vizAla vAcana tathA zAnAM UMDA jJAnane lIdhe ghaNA le ke temane paMDitajI tarIke oLakhe che. ghaNuM AcAryo ane sAdhu-sAdhvIo paNa temane A prakAranuM sAdhana kare che. A rIte zrI dhIrajalAlabhAI ApaNA samAjanA zatAvadhAnI sAhityavAridhi gaNitadinamaNi vidyAbhUSaNa adhyAtmavizArada sarasvatI-varada-putra maMghamanISI paMDitajI che. ane teo pitAnA jJAna tathA anubhavane lAbha samAjane aneka rIte ApI rahela che. 23-vyaktitva - sapheda dhotiyuM, khAdInuM paheraNa ane khAdInI gAMdhI TopI e temane varSone paheraveza che. temanI mukhamudrAmAM eka jAtanuM citanya ane taravarATa najare paDe che. temanI vAtacItamAM tathA temanA vicAramAM haMmezAM navInatA ane vizeSatAnAM darzana thAya che. temanI dalIla tarkazuddha hoya che, temaja vidyAvyAsaMga ane talasparzI abhyAsanA raMge raMgAyelI hoya che. temanuM magaja sadA kaIne kaI upakArI saMskArI janAo ghaDatuM ja hoya che. teo lakhavA bese che, agara kaMI kAma hAtha para le che, tyAre khAvA-pIvAnI darakAra karatA nathI. divasonA divaso sudhI temaNe rojanA aDhAra kalAka lekhe kAma kareluM che ane hajIye kAma karyuM jAya che. teo ghaNA bhAge brAhA muhUrtamAM cAra vAge uThI lakhavA besI jatA ane prAtaHkarmathI paravArI kalAke sudhI eka Asane besIne lakhyA karatA. have brAhma muhUrtamAM uThI japa-dayAnamAM pravRtta thAya che ane pUjA-pATha karyA pachI samayAnusAra lekhana Adi pravRtti kare che. temanI ciMtanadhArA satata pravAhamAna rahe che. teo lakhatA jAya che ane sAthe kAma karanArAone ucita nirdezana ApatA jAya che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana moTA moTA sAhityakAro, saMgItakAro, kavio vageremAMnA keTalAka dhUmrapAna vinA lakhI zakatA nathI, te keTalAka pitAnI smRtine cetanavaMtI rAkhavA mATe cAnA pyAlA para pyAlA caDAvatAM najare paDe che. vaLI keTalAka te bhAMga ke tevI ja keI nazIlI vastunuM sevana kare tyAre ja temanI kalama cAle che-cAlatI rahe che. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI temAM apavAda che. bAlyakAlathI ja potAnA jIvanane sAduM ane nirmala rAkhavA mATe teo prayatnazIla rahyA che ane Aja sudhI koI vyasanane sthAna ApyuM nathI. A nirvyasanitA sAhityanA sAdhake mATe AdarzarUpa che. sAhityakAra bhAvanAzIla na hoya te tenI kRtiomAM Urmi-saMvedananAM darzana thatAM nathI. bhAvanAo aMtaranI nirmalatA vinA UThatI nathI. nirmalatA mATe niHspRhatA, niSkapaTatA ane sAhajika AtmAnubhUti Avazyaka hoya che. A badhI vastuonuM sAMmajasya zrI dhIrajalAlabhAImAM hevAthI teo sAcA arthamAM bhAvanAzIla banelA che. zrI dhIrajalAlabhAIe jIvananA prAraMbha kAlathI ja garIbAI joI che ane sAhasika vRttine lIdhe Arthika nukazAne paNa veDyAM che. khIssAmAM eka paNa paise na heya, evI sthitimAMthI paNa teo pasAra thayA che. Ama chatAM teo hiMmata hAryA nathI ke pitAne AtmA gumAvyuM nathI. musIbate, duHkhe, apakAra, tiraskAra vageremAMthI tavAI tavAIne teo pahelAnA karatAM vadhu Atmabela sAthe bahAra AvyA che. temaNe hRdayadaurbayane kadI sthAna ApyuM nathI. Aje teo kalama para jIve che ane kalame temane yArI ApI che. zrI dhIrajalAlabhAI e kadI vidyAnuM abhimAna karyuM nathI. teo sahunI sAthe vinamratAthI vAta kare che ane temanuM hadaya jitI le che. temanA saMbaMdho ghaNuM vizAla che paNa teno upayoga teo sAhityapracAra ke samAjakalyANa mATe ja kare che. anubhavanI eraNa para khUba ghaDAyA pachI teo ema mAnatA thayA che ke kaI kAma pUre vicAra karyA vinA hAtha dharavuM nahi ane je kAma pUro vicAra karyA pachI hAtha dharyuM hoya, tene kadApi choDavuM nahi vi Ave te temane hasatA meDhe sahana karI levAM. niyamitatA e temane bahu moTo guNa che. UThavAmAM, khAvA-pIvAmAM, bahAra javAnuM AvavAmAM, vyApAra-dhaMdhAmAM, temaja anya sarva kAryo temAM niyamitapaNe kare che ane. tethIja pragatinA paMthe prayANa karatA rahyA che. teo niyata samaye pUjAmAM bese che ane niyata samaye tenI pUrNAhuti kare che. anuSThAne vageremAM paNa A ja paristhiti heya
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-paricaya 47 che. sabhA-sa'melana AdimAM te kadI meDhA paDatA nathI ke keAIne amuka samaye maLavAnuM' jaNAvyu hAya te temAM cUka karatA nathI. vacanapAlana mATe tee ghaNA Agraha rAkhe che ane kAine vacana Apyu' hAya tA te pALavA mATe pUrepUrA prayatnazIla rahe che. eka vAra temaNe peAtAnI eka-duka'na mATe eka vyakti sAthe maukhika sAdA karyAM. tyAra pachI khIjA ja divase temanI sAthe sArI evI mitrAcArInA sa`khadha dharAvatA sajjana AvyA. temaNe e dukAna pAtAne mApavAnA Agraha karyAM ane rUpiyA traNa hajAra vadhAre ApavAnuM kahyuM, para Mtu zrI dhIrajalAlabhAie kahyu ke have e vastu mArI mAlikInI rahI nathI.' pelA mitre kahyuM : 'tame teA maukhika vAta karI che. te aMge koI jAtanuM lakhANa kyAM karyuM' che ? tene kahI do ke gaI kAlavALI vAta mane maMjUra nathI.'zrI dhIrajalAlabhAie kahyuM : sAdA maukhika hAya ke lekhita hAya, tethI kaI pharaka paDatA nathI. huM mAru' vacana pheravI zakuM' ema nathI. rUpiyA te ghaNA AvyA ane gayA. tenA prale|bhanathI huM mArI vANIne varavI-vikRta karavA taiyAra nathI.' eka vakhata zrI dhIrajalAlabhAIe dahegAma zrI vijayadhamasUrijInI jayati para AvavAnuM vacana Apyu' hatuM. A vakhate tee amadAvAda rahetA hatA. teo dahegAma javA mATe sTezane paheAMcyA, tyAre Trena upaDI gaI hatI. have zu karavuM ? te vakhate tyAM javAnI bIjI sagavaDa na hatI, eTale zrI dhIrajalAlabhAie TrenanA pATAneA raste pakaDayA ane tee seALa mAIlanI majala karIne dahegAma paheAMcyA. tyAM niyata kAryakramamAM bhAga lIdhA. AnI asara badhA leAkeA para bahu bhAre paDI. sAduM jIvana ane ucca vicAra ( Plain living and high thinking) e emanu jIvanasUtra che ane tene tee kharAkhara anusaratA AvyA che. mahArane DALa temane khilakula gamatA nathI. ghaNA mANase temane maLavA Ave che. temaNe temanA vyaktitva viSe ke huM kalpanAe karI hAya che, paNa jayAre tee temane taddana sAdA peAzAkamAM najare jue che, tyAre vicAramAM paDI jAya che. paraMtu temanI sAthe vArtAlApa karatAM temanI vizeSatAnAM dana thAya che ane temanuM zira jhukavA lAge che. zrI dhIrajalAlabhAIne nAnapaNathIja rASTrapremanu zikSaNa maLyu che ane teo sadA rASTrapremI rahyA che, paraMtu rAjakaraNa temane pasaMda nathI, eTale tenAthI dUra rahe che. keTalAka rAjakAraNI puruSAe temane rAjakAraNamAM AvI javA mATe samajAvyA hatA, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAie temane kahyu hatuM ke 'sAhityasarjana ane zaikSaNika pravRttie dvArA huM. A dezanI vadhAre sArI sevA karI zakIza,'
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrana-darzana zrI dhIrajalAlabhAI ema mAne che ke hAlanA sAmAjika tathA dhArmika mALakhAmAM ghaNA sudhArAne avakAza che, paNa tenI zarUAta ApaNI jAtathI karavI joie. krAMtinA artha mAtra tADaphADa nathI, pazu navu' suMdara sarjana che, te jJAna ane kriyAnA meLa sAdhavAthI ja thaI zake, keAInI niMdA karavAthI ke koI nA tiraskAra karavAthI ApaNe tene sudhArI zakIe nahi. te mATe ApaNA hRdayamAM niHsvArtha prema hAvA joIe. prema e ja sAmAne jItavAnuM sudhAravAnu sAdhana che. 48 gujarAtanA gauravasamA zrI dhIrajalAlabhAIne hAla sItteramuM varSa cAle che, chatAM temanu svAsthya sAruM' che. hajI temanI badhI indriyA kAma ApI rahI che ane te sadA pravRttizIla rahe che. ApaNe IcchIe ane paramAtmAne prArthIe ke hajI tee ghaNA samaya ApaNIvacce rahe, tadurastIbharyu jIvana gALe ane temanA jJAnavaibhavanA tathA sAdhanAsapattine lAbha samAjane ApyA kare.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa. pU. zrI vijayadharmasUrijI mahArAjane zrI cImana chAtramaMDaLanA sabhya vaMdana karI rahyA che. jamaNI bAjunA cheDe zrI dhIrajalAla zAha UbhelA che. sane 1971 zrI pArzvajinabhakitasamAroha prasaMge pa. pU. munirAja zrI yazovijayajI mahArAja zrI dhIrajalAla zAhanA mastaka para vAsakSepa nAkhI rahyA che. sane 1967
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitro sAthe: DAbI bAju pAchaLa : zrI prANajIvana ha. gAMdhI DAbI bAju AgaLa ? (1) zrI cImanalAla pAlItANAkara, (2) zrI abhayarAja baladeTA, (3) zrI dhIrajalAla . zAha, (4) zrI phattehacaMda jhaveracaMda tathA (5) zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA. kuru - ATT II A 5223 mitro sAthe: AgalI harola DAbI bAjuthI : (1) zrI kAMtilAla amaratalAla zAha, (2) zrI dharaNendra vADIlAla zAha, (3) zrI dhIrajalAla zAha tathA (4) zrI kanubhAI TI. zAha,
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanA jIvananI sAlavArI [ isvIsana pramANe ] 1906 mArca 18. saurASTra-dANavADAmAM janma. 1913 okaTobara 31. pitAnuM avasAna. 1916 vaDhavANa zaheramAM rahIne abhyAsa. 1917 juna-30. amadAvAda-zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayamAM praveza, 1921 sarakArI zALAne tyAga ane rASTrIya bhAvanAvALI zALAmAM praveza. 1923 nAtAlanI rajAomAM IDarathI kesariyAne page cAlIne pravAsa-bIjA paMdara sAthIo sAthe. gUjarAta vidyApIThanA vinIta thayA. eprilanI 12mIthI menI 28 sudhI kAzmIra vagere pravAsa. gUjarAta vidyApIThamAM dAkhala thayA, paNa thoDA divasa bAda teno tyAga. juna 24 thI nAnAlAla ema. jAnIne tyAM cha mAsa karI. temAM pirabaMdara javAnuM thatAM eka divasa baraDA DuMgarane pravAsa, * 1925 zrI ravizaMkara rAvalanA hAtha nIce tAlIma laI citrakArane svataMtra che zarU karyo. kuTuMba sAthe amadAvAda rahevA lAgyA. 1926 amadAvAda zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayamAM zikSaka tarIke joDAyA. 1928 graMthalekhanane prAraMbha. bALagraMthAvalI prathama zreNInA prathama maNakAnuM prakAzana. javAnamaiqu-nAmanI saMskRta pAThAvali racavAnuM zaru. sAta pATha racyA. 1929 vidyAthI-vAcanamAlAnI yejanA skurI. tenI zrI dhUmaketu sAthe carcA vicAraNA. navembara 12-TATamanivAsI lavajIbhAI sAkaracaMdanI putrI zrI caMpAbahena sAthe lagna. * A yAdImAM avadhAnaprayogeno samAveza karela nathI. tenI yAdI judI ApelI che. * * A pravAsa saMbaMdhI zrI dhIrajalAlabhAIe One day in Barda hills' nAmane eka lekha aMgarejImAM lakhyo hate.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-marzana 1930 okTobara 30. zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAlayamAMthI rAjInAmuM ApI chUTA thayA. bALagraMthAvalI kAryAlayanI zarUAta. 101 "kudarata ane kalAdhAmamAM vIsa divasa IrAnA guphAmaMdire" tathA "ajaMtAne yAtrI-khaMDakAvya'nuM prakAzana. bALagraMthAvalInI zreNIo lakhavAnuM cAlu. ekabara 20-(zaratu pUrNimA) jena ti mAsikane prAraMbha. 19ra me-junamAM brahmadeza, zAna sTeTa ane cInanI sarahada parane sAhasika pravAsa. navembara 2. navI duniyA sAptAhikanuM prakAzana 173 vidyArthI-vAcanamAlAnuM prakAzana zarU karyuM. julAI-bALagraMthAvalInI cha zreNIo pUrI karI. bALagraMthAvalI kAryAlayanuM ti kAryAlayamAM pariNamana. 134 jaina ti mAsikanuM sAptAhikanA rUpamAM parivartana. jaina zvetAmbara mUrtipUjaka sAdhu saMmelana prasaMge 34 divasa sudhI dainika vadhArA dvArA sane lananA samAcAranuM prakAzana. avadhAna prayoganI zarUAta. (135 juna-jaina zikSaNapatrikAne prAraMbha. julAI 15-mAtAnuM avasAna. 1936 zrImaMta mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADanA hIrakamahatsava prasaMge samitinA AdezathI "mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADI pustikAnI 2 lAkha nakalanuM prakAzana tathA prAMtavAra vitaraNa, temaja zrImaMta rAjarSi sayAjIrAva gAyakavADanuM sayAjIvijaya presa dvArA prakAzana. zrI paramANuMda kuMvarajI kApaDiyAne amadAvAdanA saMgha bahAra mUkavAnI hIlacAla thaI tene virodha karavAmAM AgevAnI lIdhI. lagabhaga cha mahinA A prakaraNamAM bhAga laI saMghanA TharAvane nAmazeSa karyo. 107 sapTembara-okaTobara. kAzIvALA zrI vijayadharmasUri jayaMti prasaMge karAMcInI mulAkAta, 18 divasanI sthiratA. 1938 "ti kAryAlaye lImITeDa thayuM. tenI prInsesa sTrITamAM zAkhA khelI. te aMge amadAvAda choDI muMbaImAM raheThANa. vidyAthI sAptAhikane prAraMbha. 1940 jati kAryAlaya lI. baMdha paDayuM. muMbaIne kAyamI vasavATa. jIvanavikAsa cikitsAlayanI sthApanA. : 1945 "smaraNalA' graMtha lakhyo. 1948 zeTha amRtalAla kAlIdAsa dezI sAthe saMparka. jaina sAhitya vikAsamaMDaLamAM joDAyA. zrI pratikramaNusUtra pradhaTIkAnuM kArya hAtha dharyuM.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ve sAlavArI 1949 vaDodarA prAcca vidyAmaMdiramAM jaina, bauddha ane hindudharmanuM tArika tathA mAMtrika sAhitya joyuM. madrAsa thaI tivaNAmalAI. tyAM ramaNAzramamAM 7 divasanI sthiratA. ramaNamaharSine paricaya. tyAMthI paDIcerI araviMdAzramanI mulAkAte. 150 navembara 19. pa. pU. munirAja zrI jayAnaMdavijayajIne muMbaI goDIjI jaina upAzrayamAM 100 avadhAne karAyAM. 1~1 zrI pratikramaNusUtra prabodhaTIkA bhAga pahelAnuM bhavya samArohapUrvaka lAlabAga jaina upAzrayamAM prakAzana. pa. pU. AcArya zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja - tathA pa. pU. AcArya zrI vijayapratApasUrIzvarajI mahArAja adhyakSasthAne hatA. 12 zrI pratikramaNa sUtra pradhaTIkA bhAga bIjAnuM bhavya samArehapUrvaka naminAtha jaina upAzrayamAM prakAzana. pa. pU. AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja adhyakSasthAne hatA. 153zrI pratikamaNusUtra prabodhaTakA bhAga trIjAnuM bhavya samArohapUrvaka naminAtha jaina upAzrayamAM prakAzana. pa. pU. paMnyAsa zrI bhadrakavijayajI gaNi tathA pa. pU. paMnyAsa zrI dhuraMdharavijayajI gaNi adhyakSasthAne hatA. "namaskAra kalpataruM aMge sAmagrI bhegI karavA mAMDI. juna 28mI "smaraNakalAnuM sI.zAntilAlanI ku. muMbaI taraphathI prakAzana 1lpa4 DIsembara 16. beMgalaramAM pa. pU. AcArya zrI vijayalakSamaNasUrIzvarajI mahArAjano samAgama tathA tatvacarcA. tyAMthI narasiMha-rApuramAM zrI vAlAmAlinI devInAM darzana, bhaTTArika lakSmIkIrti sAthe mulAkAta. tyAMthI hembajAmAM zrI padmAvatI devInAM darzana. tyAMthI kArakala, mUDabidrI thaI zravaNa belagola ane mahesura, tyAMrI beMgalera pAchA. pU. munirAja zrI kIrtivijayajI mahArAjane avadhAnanuM prAraMbhika zikSaNa ApyuM. 155 phebruArI 6. zrI pra. sU. pradhaTIkA bhAga bIjAne zreSTha pustaka gaNI adhyAtma-jJAna-prasArakamaMDaLe samAroha ye di. ba. kRSNalAla mohanalAla jhaverI hastaka suvarNacaMdraka arpaNa karyo. -phebruArI 11. zrI muMbaI jaina yuvakasaMgha taraphathI sanmAna sAthe jayabhikhunuM paNa sanmAna. -ekiTobara 30. nipANImAM pa. pU. munirAja zrI kItivijayajI mahArAjane 100 avadhAne karAvyAM. te mATe nipANI saMgha taraphathI bahumAna.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana -bAlasaMnyAsadIkSA pratibaMdhaka bIla aMge muMbaImAM virodhasabhA ane maMtrIpadanI javAbadArI. -navembara 4. jaina sAhitya vikAsamaMDaLamAMthI chUTA thayA. 156 "dakSiNamAM divya prakAza graMthanuM Alekhana. 1lpa7 me 8. bArasI jaina saMgha taraphathI cAMdInA kAskeTamAM sanmAnapatra. navembara 2. muMbaI dAdara De. eraTeniya DI sIvA hAIskUlanA vizAla paTAMgaNamAM vizALa medanI samakSa dakSiNamAM divya prakAza graMthanuM prakAzana ane "sAhityavidha pada pradAna. suvarNacaMdraka zrI gaNapati zaMkara desAIne hAthe arpaNa thaye. 158 garA 8. jaina sAhitya prakAzana maMdiranI sthApanA. 1959 mArca 7. muMbaI-suMdarAbAI holamAM jaina zikSAvalI prathama zreNInuM prakAzana. ' 1960 jAnyuArI 24. ma ravADI vidyAlayamAM manaharalAla bI. zAhane 100 avadhAna karAvyAM. -muMbaI dAdara khAte jAyela dvAdazAhanacaka graMtha prakAzana samArohanA : mukhya kAryakartA. te vakhate rASTrapati Do. sarvapallI rAdhAkRSNana tathA mahArASTra rAjyanA rAjyapAlazrI zrI prakAza sAthe thayela paricaya ane vArtAlApa. -jaina zikSAvalI bIjI zreNInuM prakAzana. -sapTembara, dhI rilijIyasa TrasTa ekaTa aMge virodhasabhA. samitinI nimaNuMka ane maMtrI tarIkenI javAbadArI sAthe zrI motIlAla vIracaMda paNa maMtrI hatA. - 1961 jAnyuArI 4. dilhImAM rilijiyasa TrasTa ekaTa aMge sIlekaTa kamiTI samakSa jubAnI ApavA samasta bhAratamAMthI bAra pratinidhio gayA, temAM zirohInI paramANuM kalyANajInI peDhI taraphathI pratinidhi nimAyA hatA. AgaLa jaI badhI taiyArIo karI hatI. jubAnI bahu ja sArA svarUpamAM apAI -jaina zikSAvalI trIjI zreNInuM prakAzana. 1962 jAnyuArI pa. pU. AcArya zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja tathA pa. pU. munirAja zrI yazovijayajI taraphathI jAyela zrI vizvazAMti jaina ArAdhaka satranI bhavya ujavaNuM. tenA maMtrI ane mukhya kAryavAhakanI javAbadArI saMbhALI. * -mArca 28. ci. narendrakumAranAM lagna ane kavisaMmelana. "ajantAne yAtrI' ne saMskRta anuvAda zrI rAmaprasAda bakSInA hAthe prakAzita. -ogasTa 16. zrI goDIjI sArdha zatAbdI samArakagraMthanuM prakAzana ane suvarNacaMdrakanI prApti,
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAlavArI -navembara 18, bhAyakhalA jaina maMdiramAM bhavya samArohapUrvaka zrI vIra-vacanAmRtanuM prakAzana "zrI dhIrajalAla zAhanI sAhityavATikA" nAmathI temanI kRtionuM pradarzana zrI meghajI petharAjanA hAthe khulluM mUkAyuM. 1963 ogasTa 4. kalakattA ahiMsA pracArasamiti hAlamAM bhavya samAroha pUrvaka zrI mahAvIra vacanAmRta nuM prakAzana. pramukha zrI vijayasiMha nahAra. zrI dhIrajalAlabhAInI preraNAthI sAta baMgALI vidvAnonuM bahumAna. -ogasTa 6. baMgALa-khaDagapura najIka jhAragrAmamAM bhavya samArohapUrvaka zrI mahAvIra vacanAmRtanuM pU. vinebAjIne samarpaNa. 7000 manuSyanI medanI. bhagavAna mahAvIranA baMgALI anuvAdanI 2000 prationuM vitaraNa. - okaTobara 22. svastika vArSikanuM prakAzana. 1964 jAnyuArI 13. jayapura rAjabhavanamAM rAjasthAnanA rAjyapAla zrI saMpUrNa naMdajInI mulAkAta sAthe bIjA cAra sajajano hatA. zrI mahAvIra-vacanAmRta hiMdInI 12 nakale bheTa ane zikSAmaMtrI zrI haribhAu dvArA 400 prationuM rAjasthAnanA pustakAlayamAM vitaraNa karavAnuM vacana. te pramANe prationuM vitaraNa thayuM hatuM. ' - phebruArI 20. kalakattA. pazcima baMgAlanA zrI pI. sIsenane pratinidhi maMDaLa dvArA zrI mahAvIra-vacanAmRta graMthanI bheTa, baMgALI nakale taiyAra thaye 3000 prationuM sarakAra dvArA vitaraNa karavAnuM vacana. A pratinidhi maMDaLanI AgevAnI zrI kuMvarajI mANekajI leDAyAe lIdhI hatI. zrI sena sAthe vArtAlApa paMDitazrIe karyo hato. - -muMbaI geDI jaina upAzrayamAM jinapAsanA graMthanuM prakAzana adhyakSa sthAne pa. pU. AcArya zrI vijaya amRtasUrIzvarajI mahArAja. -me 26-27-28. muMbaI raMgabhavanamAM zrIbhaktirasAmRta nATayamahotsavanuM Ayojana. pahelA divase zrI yogendra desAInuM piMjarAnuM paMkhI nRtyanATikA, bIjA divase saMkalpasiddhi yAne samarpaNa dviaMkI nATikA ane trIjA divase ArAdhanA triaMkI nATaka. A mahatsavanI bacatamAMthI dhI TIcIMgasa opha laI mahAvIra' nAmano graMtha chapAye ane tenuM vidvAnone vinA mUlya vitaraNa thayuM. 1965 jAnyuArI 31thI phebruArI 8mI sudhI pU. paMnyAsa zrI dhuraMdharavijayajI gaNivaryane AcAryapada ApavA nimitte yojAyela zrI AcArya padapradAna samitinuM sukAna saMbhALyuM. ujavaNI sthAna-AjhAda medAna-muMbaI. "jIvavicAra prakAzikA yAne jaina dharmanuM prANIvijJAna graMthanuM berIvalImAM prakAzana.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana -juna mAsamAM dilhI khAte bhAratanA vaDApradhAna zrI lAlabahAdura zAstrIne akhila bhAratIya ahiMsA pracAra samitinA pratinidhi tarIke maLyA ane Avedanapatra suprata karyuM. sAthe paM. zrI rudradeva tripAThI tathA zrI ramaNIkacaMda motIcaMda jhaverI hatA. sAthe phoTo paDAvyA. sAta divasa pachI pharI paNa maLyA. 1996 okaTobara 16. amadAvAda-TAunahelamAM bhavya samArehapUrvaka gaNitasiddhi graMthanuM samArohanA adhyakSa zrI hitendra desAInA hAthe prakAzana ane tenuM atithivizeSa sanmAnanIya zrI morArajI desAIne samarpaNa. baMnene namasakAra maMtravALA maMdira tathA gaNitaseTenI bheTa. "navatattva dIpikA yAne jaina dharmanuM adbhuta tatvajJAna" graMthanuM prakAzana, 1967 "maMtravijJAna' graMthanuM prakAzana. 1968 phebruArI 3-4. zeTha cImanalAla nagInadAsa janma zatAbdI ujavaNI prasaMge amadAvAdamAM junA chAtronuM saMmelana. te nimitte rU. 1,11,111ne phALe ekatrita karI saMsthAne se. 1970 pa. pU. munirAja zrI yazovijayajI sAthe "tIrthakara bhagavAna mahAvIra" aMge carcA-vicAraNA. magajanI nasa tUTatAM gaMbhIra bimArI. harakIzana hepITalamAM sAravAra. tyArabAda surendranagara jayahiMda sosAyaTImAM pitAnA makAnamAM eka mahinAnI sthiratA. punaH svAdhyaprApti. 1971 mArca 6 thI 10 muMbaI kosa medAnamAM sArasvata raMgabhavana bAMdhI temAM zrI mAnatuMgasUri sArasvata samArohanI ujavaNI. prathama divase "bhaktAmara rahasya' graMthanuM prakAzana tathA "baMdhana tUTyAM" triaMkI nATakanI rajUAta. bIjA divase kavisaMmelana. trIjA divase bhAratanI 13 bhASAnAM gIte. cothA divase nRtya. temAM gujarAta rAjya DAMgavAsIonI nRtyamaMDaLI mekalI hatI. -navembara 21. bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM bhavya samArehapUrvaka zrI "zrI RSimaMDala ArAdhanA" graMthanuM prakAzana. "hajI bAjI che hAthamAM" triaMkI nATakanI rajUAta. 1972 phebruArI 19. zeTha cImanalAla nagInadAsa janma zatAbdI vyAkhyAnamALAnuM dAnanuM sAphalya" e viSaya upara uddaghATana-pravacana. phebruArI 20. amadAvAda-cImanachAtra saMgha taraphathI jAhera sanmAna. sAMskRtika kAryakrama sAthe
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 salavArI -julAI-30. muMbaI-pAMjarApoLa-sUrajavADImAM ArAdhanAsiddhi samAreha. adhyakSa zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA. -ekabara 8thI 17. muMbaI-nemANInI vADImAM ArAdhanA zikSaNa satranI yojanA. 10 bahene ane 50 jeTalA puruSoe lAbha lIdhe hate. prathama divase muMbaInA meyaranA hAthe "zrI pArzva-padmAvatI ArAdhanA graMthanuM prakAzana. chellA divase adhyAtmasaMmelana. pramukha zrI vegeza. samUhabhajana. . 173 jAnyuArI. thANA yAtrAsaMghamAM dharmapatnIsaha atithi vizeSa tarIke hAjarI ane tyAM japa-dhyAnAdi kAryakrama karAvyo. ogasTa 3. dillImAM rASTrapati zrI vI. vI. girinI mulAkAta. sAthe De. rudradeva tripAThI tathA zrI suMdaralAla esa. jhaverI ane bIjA cAra sajajane. "tIrthakara bhagavAna mahAvIra' graMthanA prakAzana aMge vArtAlApa 174 mArca 3. muMbaI pATakara helamAM bhavya samArehapUrvaka "mahAmAbhAvika uvasagaharaM stotra' graMthanI bIjI AvRttinuM prakAzana. . . -juna 16. bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM pa.pU. munirAja zrI yazovijayajI saMpAdita "tIrthakara bhagavAna mahAvIra prakAzana samArohanA mukhya kAryavAhaka tarIke kAmagIrI bajAvI. -julAI 1. dillImAM hiMdanA vaDApradhAna zrImati iMdirA gAMdhInI mulAkAta tathA temane "tIrthakara bhagavAna mahAvIra " graMtha bheTa. sAthe zrI suMdaralAla esa. jhaverI vagere hatA. eprila 14-muMbaI pATakara hAlamAM bhaktirasanA khAsa kAryakrama pUrvaka zrI pArzva-padmAvatI ArAdhanA samArohanI ujavaNI. "zrI pArzva-padmAvatI ArAdhanA" graMthanI bIjI AvRttinuM prakAzana, paMDita zrI dhIrajalAla zAha sanmAna samitinI jAherAta. A varSamAM "AtmadarzananI amogha vidyAnuM lekhana kArya pUruM karyuM. - 1975
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ samA zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanuM vizAla sAhityasarjana [sane 128 thI 1975] vargonukrama varganuM nAma kramAMka 1 caritra 1 thI 97 2 kizorakathAo 98 thI 102 3 sthAnavarNana (bhaugolika) 103 thI 111 4 pravAsavarNana 112 thI 114 5 gaNita 115 thI 119 6 mAnasavijJAna 120 thI 121 7 sAmAnya vijJAna 122 thI 124 8 kAvyo 125 thI 127 9 zilpa-sthApatya 10 maMtravidyA 129 thI 132 . 11 ga 12 nATako 134 thI 141 13 jaina maMtravAda 142 thI 147 14 jainadharma-tAvika nibaMdha 148 thI 203 15 jena TIkAsAhitya 204 thI 209 16 jaina saMkalana-saMpAdana 210 thI 216 17 jaina dharma paricaya 217 thI rara3 18 jaina kathAo 224 thI 350 18 jaina prakIrNa 351 thI 358 133 huM 8 9 + 4 +1 - 4 - ba ba = 8 % + 8)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vargIkRta yAdI 1 carivo 1 vizvavaMdya prabhu mahAvIra (1,11,000 nakala) 2 vIra viThThalabhAI (pra. carottara ejyu. sosAyaTI) 3 mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADa (2,00,000 nakalo) 4 zrImaMta rAjarSi sayAjIrAva gAyakavADa (pra. zrI sayAjIvijaya presa-vaDodarA) 5 zrI pAdaliptasUri (pra. jana kAryAlaya-bhAvanagara) . A graMthamAM aitihAsika sAmela che. 6 zrIrAma (vidyArthI vAcanamAlA zreNI pahelI) 7 zrIkRSNa 8 bhagavAna buddha 9 bhagavAna mahAvIra 10 vIra hanumAna 11 satI damayaMtI 12 cakravatI caMdragupta 13 rAjA bhartuhari 14 bhakta suradAsa 15 narasiMha mahetA 16 mIrAMbAI 17 lekamAnya TiLaka 18 Adyakavi vAlmIki ( vidyAthI vAcanamAlA zreNI bIjI) 19 maharSi agatya 20 dAnezvarI karNa 21 mahArathI arjuna 22 vIra abhimanyu 23 pitRbhakta zravaNa 24 celaiye 25 mahAtmA tulasIdAsa 26 zrI rAmakRSNa paramahaMsa 27 svAmI vivekAna
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 jIvana-jana (vidyArthI vAcanamAlA zreNI trIjI) 28 svAmI rAmatIrtha 29 zrImad rAjacaMdra 30 paM. madanamehana mAlaviya 31 mahAmuni vasiSTha 32 draupadI 33 vIra vikrama 34 rAjA bheja 35 mahAkavi kAlidAsa 36 vIra durgAdAsa 37 mahArANA pratApa ( 38 sikImane sapUta 39 dAnavIra jagaDU 40 siddharAja jayasiMha 41 jagata zeTha 4ra vIra viThThalabhAI 43 zrI enI besanTa 44 zrI gajAnana 45 zrI kArtikeya svAmI 46 zrI harSa 47 rasakavi jagannAtha 48 bhakta nAmadeva 49 chatrapati zivAjI 50 samartha svAmI rAmadAsa , 51 guru nAnaka para mahAtmA kabIra 53 gaurAMga mahAprabhu 54 zrI tribhuvanadAsa gajajara 55 zrI vijayadharmasUri 56 bAbu rAjendraprasAda 57 mahArAjA kumArapAla 58 raNajitasiMha 59 zrI IzvaracaMdra vidyAsAgara ( vidyArthI vAcanamAlAM zreNI cothI) (vidyAthI vAcanamAlA zreNI pAMcamI)
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizAla sAhityasarjana 60 mahAdeva goviMda rAnaDe 61 dAdAbhAi navarAjI 62 zrI gepAlakRSNu geAkhale 63 zrI javAharalAla naheru 64 zrI subhASacaMdra jha 65 tArAmaMDala (zahIdonAM laghu caritra) 66 mahAdevI sItA 67 ka devI ane mevADanI vIrAMganAo 68 sara TI. mAdhavarAva 69 jhaMDu bhaTTajI 70 stra. hAjImahammada 71 vIra ladhAbhA 72 zrI RSabhadeva 73 vIra kuNAla * 74 mahAma`trI muMjAla ' 75 zrI jayakRSNubhAI 76 zrI sayAjIrAva gAyakavADa 77 mahAvIraprasAda dvivedI 78 mahAkavi nAnAlAla ke 79 abdula gaphArakhAna 80 seAraThI saMtA 81 kavi nareMdra 82 jamazedajI tAtA 83 5. viSNu diga'khara 84 vimalazAha 85 vastupAla-tejapAla "" 27 99 ,, "9 97 (vidyAthI vAcanamAlA zreNI chaThThI) 97 "" "" (vidyAthI vAcanamAlA zreNI sAtamI) ,, "" ,, ,, ma "" (vidyAthI vAcanamAlA zreNI AjhamI) >> (vidyAthI vAcanamAlA zreNI navamI) (pra. sayAjI khAla sAhityamAlA ) dr khALaga'thAvalImAM prasiddha thayela chellAM be caritrA karatAM AmAM ghaNA vistAra thayelA che. 86 zrI vijayadharmAMsUri ( pra. zrI vijaya dharmAMsUri graMthamAlA ) 87 zrI vijayAna MdasUri (pra. yeAtikAryAlaya-amadAvAda ) 88 kavikulatilaka zatAvadhAnI pra. A. ke. la. jaina jJAnama Mdira-dAdara-mu`baI) munirAja zrI kIrtivijayajI
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana 89 zrImad vijyalamaNasUrIzvarajI 90 zAsanaprabhAvaka sUrideva. pU. zrI vijaya labdhisUrIzvarajInuM caritra , 91 zrI yazajIvanavATikA. pU. zrIyazobhadravijyajInuM vistRta caritra , 2 zrI labdhijIvana prakAza pU. zrI labdhivijaya mahArAjanuM vistRta jIvanacaritra. 93 guNazrIgauravagAthA pU. sAdhvIzrI guNazrIjInuM jIvanacaritra. 94 viduSI sAdhvIjI raMjanazrIjI jIvanaprakAza. A caritra zrI sametazikhara-tIrthadarzanamAM chapAyuM che. 5 zrI subhASacaMdra bojha (haripurA-AvRtti) 96 jIvana ane jAgRti zrI TokarazI lAlajI kApaDiyAnuM vistRta jIvanacaritra. A graMthanuM hiMdI tathA aMgarejI bhASAMtara thayeluM che. 97 saujanyamUrti zrI mAvajI dAmajI zAha, bALagraMthAvaLI tathA jaina caritramAlAmAM paNa caritra kahI zakAya tevI keTalIka pustikAo che, paNa tenI gaNanA jaina kathAsAhityamAM karelI che. 2-kizora kathAo 68 kumAronI pravAsakathA (kumAra graMthamAlA) 9 jagalakathAo (kumAra graMthamAlA) 100 sikImanI vIrAMganA (pra. ti kAryAlaya ama.) 101 nekIne rAha 102 phUlavADI 3-sthAnavarNana (bhaugelika) 103 sauMdaryadhAma kAzmIra (vi. vAM. zreNI chaThThI) 104 dvArakA 105 mahaisUra 106 nepAla (vi. vAM. zreNa sAtamI) , 107 amaranAtha 108 badarI-kedAranAtha 109 anupama IlirA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizAla sAhityasarjana 110 pAvAgaDha 111 aja'tAnI guphAo 113 acalarAja Akhu 114 pAvAgaDhane pravAsa 4--pravAsavaNa na 112 kudarata ane kalAdhAmamAM vIsa divasa, kAkA kAlelakare A graMthanI prastAvanA lakhelI che, 115 kAyaDAsa'graha-bhAga pahelA 116 kAyaDAsa graha-bhAga khIza 117 gaNita-camatkAra 118 gaNita-rahasya 119 gaNita-siddhi --gaNita (vi. vAM. zreNI navamI) 125 jalamaMdira pAvApurI (khaMDakAvya) 126 ajantAnA yAtrI (kha'DakAvya) 122 ramujI phreMcakA 123 AlamanI ajAyabIo 124 vimAnI humaleA ane temAMthI bacavAnA upAyA 8 kAvyA "" (pra. yeAti kAryAlaya ama.) 127 5'cata trasAra (duhAmAM). aprasiddha che. (pra. prajJAprakAzanama`dira muMbaI ) 6--mAnasavijJAna 120 smaraNukalA . A graMthanI prastAvanA sva. sAkSaravarya zrI ramaNalAla vasa'talAla desAie lakhelI che. AmAM avadhAnanA viSaya paNa Ave che. 121 saDakapasiddhi yAne unnati sAdhavAnI adUbhuta kalA 7--sAmAnya vijJAna "" A kAvyanA hiMdI tathA aMgarejI anuvAda thayelA che. 9-zilpa-sthApatya ,' "" ( kumAra graMthamAlA ) ,, 128 IsurAnAM guphAma'diza zrI nAnAlAla cImanalAla mahetA AI. sI. ese graMthanI prastAvanA lakhelI che. zrI dhIrajalAlabhAI e zilpazAstranA graMthA para prastAvanA lakhelI che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- --- -- -. _ * * * * jIvana-darzana 10-maMtravidyA 129 maMtravijJAna zrI zAMtikumAra je. bhaTTe A graMthanI prastAvanA lakhI che. 130 maMgacitAmaNi De. caMdrazekhara gopALajI Thakkare A graMthanI prastAvanA lakhI che. 131 maMtradivAkara De. rudradeva tripAThIe A graMthanI prastAvanA lakhI che. A traNeya graMtha - samasta saMvidhAnA sAra rUpa che ane temAM anubhavajanya sAmagrI paNa pIrasAyelI che. dareka graMtha bIjI AvRttine pAmela che. 132 japa-mayAna-rahasya A graMthamAM japa ane dhyAnanI vizada mAhitI apAI che. 11-ga 133 AtmadarzananI amogha vidyA yoganA prakAra tathA aMge para vizada vicAraNA. 12-nATaka 134 satI naMdayaMtI : (triaMkI) 135 zrI zAlibhadra 136 kAcA sUtarane tAMtaNe (ekAMkI) 137 baMdhana tUTayAM. (triaMkI) 138 hajI bAjI che hAthamAM 139 zrI pArzvaprabhAva (dviaMkI) A cha nATako bhajavAI gayAM che, paNa pustakAkAre pragaTa thayAM nathI, 140 dhanya zrIpAla-mayaNa A nATaka hajI bhajavAyuM nathI ke pustakAkAre prasiddha thayuM nathI. 141 mAvajIbhAInI muMjhavaNa prahasana, bhajavAI gayuM che. 13- jaina saMvAda 142 namasakAramaMtrasiddhi trIjI AvRtti cAle che. 143 mahAprAbhAvika uvasaggahare tetra yAne jaina maMtravAdanI jayagAthA. bIjI AvRtti cAle che.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvala sAhityasarjana 144 hrIMkArakalpataru zrI jinaprabhasUrikRta laghu hoMkArakapa ane te paranuM vivecana paNa A graMthamAM apAyela che. 145 bhaktAmara-rahasya. bhaktAmarane lagatI vipula mAhitI A graMthamAM apAyelI che. 146 zrI kaSimaMDala ArAdhanA. 147 zrIpAzva-padmAvatI ArAdhanA. . bIjI AvRtti cAle che.. . 14-jainadharma-tarika nibaMdha 148 traNa mahAna tako (dharmabodha graMthamAlA) 149 saphaLatAnI sIDI 150 sAcuM ane khoTuM 151 Adarza deva 15ra gurudarzana 153 dharmAmRta * 154 zraddhA ane zakti 255 jJAne pAsanA 156 cAritravicAra 157 detAM zIkho 158 zIla ane saubhAgya 156 tapanAM teja 160 bhAvanAsRSTi 161 pApane pravAha 16ra be ghaDI vega 163 mananuM mAraNa 164 prArthanA ane pUjA 165 bhakyAlakSya 166. jIvanavyavahAra 167 dinacaryA 168 jIvananuM dhyeya (jaina zikSAvalI zreNI pahelI) 169 paramapadanAM sAdhana 170 ISTadevanI upAsanA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana- mana 171 sadagurusevA 172 Ardaza gRhastha 173 Ardaza sAdhu 174 niyamo zA mATe? 175 tapanI mahattA 176 maMtrasAdhanA 177 gAbhyAsa 178 vizvazAMti 179 saphalatAnAM sUtro 180 sAruM te mAruM (jena zikSAvalI zreNI bIjI) . 181 dAnanI dizA 182 nayavicAra 183 sAmAyikanI suMdaratA 184 mahAmaMtra namaskAra 185 keTalAka yaMtro 186 AyaMbila-rahasya 187 bhAvanA bhavanAzinI ( zikSAvalI zreNI trIjI) 188 samyaktva sudhA 189 zaktine strota 190 ahiMsAnI oLakhANa 191 jIvanaghaDatara 192 prArthanAnuM rahasya 193 pratikramaNanuM rahasya 194 uvasaggaharaM stotra 195 taMtronuM tAraNa 196 sAdharmika vAtsalya 197 jaina parvo 18 zrI sametazikhara-tIrthadarzana A graMtha zrI sametazikhara jIrNoddhAra samitie prakaTa karela che. 19 jine pAsanA A graMthamAM jinabhaktinuM rahasya aneka dAkhalA dalIlethI samajAvavAmAM AvyuM che. : 5.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI pratikamaNusUtra-prabodhaTIkA bIjA bhAganA prakAzana pachI, DAbI bAjuthI : (1) 5. lAlaca'da bha. gAMdhI, (2) zrI dhIrajalAla zAha, (3) zrI amRtalAla kA. dozI tathA (4) sara maNilAla bAlAbhAI nANAvaTI. zrI dIpacaMda esa. gADa bAra-eTa-le zrI dhIrajalAlabhAIe racelA saMka9pasiddhi graMthanuM prakAzana karI rahyA che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina ve. kenpharansanA adhivezana-samaye zrI dhIrajalAla zAha tathA zrI jayaMtilAla ratanacaMda zAha agatyanI maMtraNA karI rahyA che. zrI narendrakumAra tathA zrI dhIrajalAla zAha * AtmadarzananI ameAgha vidyA ' graMtha laine jabhA che. mAM ya lAla rajja vAha vace kAcana na thA ke
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizAla sAhityasarjana 200 upadhAna-rahasya 201 upadhAna-svarUpa 202 upadhAna-ciMtana 203 jaina zramaNa jaina sAdhune sarvAgI paricaya Apato nibaMdha. 15 jainadharma-TIka sAhitya 204 zrI pratikramaNa sUtra-pradhaTIkA bhAga pahelo 205 - bhAga bIjo 206 ' bhAga trIjo * A TIkA aSTAMga vivaraNamayI che ane te jaina sAhitya vikAsamaMDala vIlepArale-muMbaI taraphathI prakaTa thayelI che. 207 pradhaTIkAnusArI paMcapratikramaNa sUtra zabdArtha, arthasaMkalanA tathA sUtraparicaya sAthe, 208 jIvavicAraprakAzikA yAne jaina dharmanuM prANIvijJAna A graMthamAM jIvavicAraprakaraNa para vistRta vivecana che. 209 navatatvadIpikA yAne jaina dharmanuM adbhuta tattvajJAna A graMthamAM navatatvaprakaraNa para vistRta vivecana che. ' 16-jaina dharma-saMkalana-saMpAdana 210 zrIvIravacanAmRta bhagavAna mahAvIranAM 1008 mULa vacana tathA tene gujarAtI anuvAda sAthe apAyo che. A graMthane hindI tathA aMgarejI anuvAda thayela che. 211 AtmatatvavicAra bhAga pahelo 212 AtmatatvavicAra bhAga bIjo A graMthamAM zrI vijayalakSamaNa sUrIzvarajI mahArAjanA vyAkhyAnenuM saMkalana tathA saMpAdana karavAmAM AvyuM che. 213 namaskAra mahAmaMtra zrI harisatya bhaTTAcAryane aMgrejI nibaMdhane gujarAtI anuvAda thayele, te saMpAdita karavAmAM AvyuM che. 214 jinendra kAvyasaMgraha bhAga pahele 215 jinendra kAvyasaMgraha bhAga bIjo
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana A baMne pustakanuM prakAzana jaina dhArmika zikSaNasaMgha muMbaI taraphathI thayeluM che. 216 zrI geDI pArzvanAtha sArdha zatAbdI graMtha AmAM UMDA sazeSanapUrvaka muMbaInA zrI geDI pArzvanAtha jaina maMdirane itihAsa AlekhavAmAM Avyo che tathA keTalIka mahatvapUrNa kRtio-lekhe vagere paNa apAyA che. 1-jaina dharma paricaya 217 jaina dharmasAra A daLadAra graMthane hiMdI anuvAda tathA tene aMgrejI anuvAda prakaTa thayela ja che, paNa tenuM mULa gujarAtI lakhANa prakaTa thayeluM nathI. - 218 jaina dharma paricaya bhAga pahele 219 jaina dharma paricaya bhAga bIjo 220 jaina tatvapravezaka graMthamAlA-bhAga bIje 221 dhArmika praznottarI bhAga pahele 222 dhArmika praznottarI bhAga bIjo 223 dhArmika praznottarI bhAga trIjo A traNe bhAga jaina dhArmika zikSaNasaMgha muMbaI taraphathI prakaTa thayela che ane pAThaya pustaka tarIke cAle che. 18-jena thAo 224 zrI rIkhavadeva (bALagraMthAvalI zreNI pahelI) 225 nema-rAjulA 226 zrI pArzvanAtha 227 prabhu mahAvIra 228 vara dhane 229 mahAtmA daDhaprahArI 230 abhayakumAra 231 rANI cellaNa 232 caMdanabAlA 233 IlAcIkumAra 234 jaMbusvAmI 235 amaskumAra 236 zrIpAla
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizAla sAhityasarjana 237 mahArAjA kumArapAla 238 pethaDakumAra 239 vimalazAha 240 vastupAla-tejapAla 241 beme dedarANuM 24ra jagaDUzAha 243 dharma mATe prANa ApanAra mahAtmAo 244 ajunamAlI (bAla graMthAvalI zreNI bIjI) 245 cakravatI sanat kumAra 246 gaNadhara zrI gautamasvAmI 247 AdrakumAra 248 mahArAjA zreNika 249 mahAsatI aMjanA 250 rAjarSi prasannacaMdra 251 mayaNarehA 2para caMdana-malayAgiri 253 kAna kaThiyAro 254 munizrI harikezI 255 kapila muni 256 sevAmUti nadiSaNa 257 zrI sthUlabhadra 258 mahArAjA saMprati 259 prabhu mahAvIranA daza zrAvake 260 svAdhyAya A pustaka kathAnuM nathI, paNa bhagavAnanA keTalAMka vacane rajU karanAruM che, paraMtu zreNIne krama jaLavAI rahe te mATe AmAM mUkeluM che. 261 zrI bhadrabAhu svAmI (bAlagraMthAvalI zreNI trIjI) 262 zrI haribhadrasUri 263 zrI bappabhadrisUri 264 zrI hIravijayasUri 265 mahAsatI sItA 266 maMgAvatI
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana 227 satI naMdayaMtI 268 dhanya ahiMsA 229 satyane jaya 270 asteyane mahimA ra71 sAco zaNagAra zIla " 272 sukhanI cAvI yAne saMtoSa 273 jaina tIrthone TUMka paricaya bhAga pahele 274 jaina tIrthone TUMka paricaya bhAga bIjo ra75 jaina sAhityanI DAyarI chellAM traNa pustake kathAnAM nahi hevA chatAM zreNIbaddha hovAthI temane nirdeza ahIM karAya che. 276 jAvaDazA (bALagraMthAvalI zreNI ceAthI). ra77 kacarazA 278 dhanya e Teka 279 maNinAM mUla 280 kalAdhara kokAza 281 jinamatI 282 rAjarSi karakaMDu 283 anaMgasuMdarI 2:4 narmadA suMdarI 285 aSADAbhUti 289 aeNkAribhaTTA 287 viSNukumAra 288 kAlikAcArya 289 zrI pAdaliptAcArya 290 jIvavicAra-prakAzikA jIvavicAra paranI TUMka nedha zreNibaddha hovAthI ahIM apAyelI che. ra91 sAdharmikanAM sanehajharaNAM 22 zrImallinAtha 293 mahAkavi dhanapAla 294 surAcArya (bAlamaMthAvalI maLI pAMcamI)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- - ----- -- (bAlagraMthAvalI zreNI chaThThI) vizAla sAhityasarjana 25 mahiyArI lIlAvatI 296 lalitAMgakumAra 297 caMpakazeTha 298 taraMgavatI bhAga pahele 29 taraMgavatI bhAga bIje 300 rehaka ane vinayacaMdra 301 hAthe te sAthe 302 kAmalakamI 303 mahAtmAne melApa 304 mana jItavAno mArga 305 siddhidAyaka siddhacaka 306 siddharSigaNi 307 che. dharmakathAo 308 muni ahaMnnaka 309 satI kalAvatI 310 sudarzana zeTha 311 kumAra maMgalakalaza 312 cakravatI brahmadatta 313 zrIzAlibhadra 314 zrIvIrasUri 315 dharmavIra karmAzAha 316 zrIvAdidevasUri 317 maMtrIzrI karmacaMdra 318 vIra dayAla zAha 319 zrI mAnatuMgasUri 32. vyApArI ratnacUDa 3ra1 zrI jinaprabhasUri 322 sahastramala 323 kumAra kamarakSita 324 caMpakamAlA 325 sAcAM motI dharma tathA nItine lagatA duhAo.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ chavanane 326 dAnavIra ratnapALa 327 zrI AdinAtha 1 caritramAlA) 328 zrI mahinAtha 329 zrI ariSTanemi 330 prabhu pArzvanAtha 331 zramaNa bhagavAna mahAvIra 332 bharatezvara, 333 cakrI sanatakumAra 334 magadharAja zreNika 335 satI sItA 336 draupadI 337 satI damayaMtI 338 satI caMdanabAlA 339 anAthI muni 340 maharSi kapila 341 munizrI harikeza bala 342 mirAja 343 daza upAsake 344 zeTha sudarzana 345 maMtrane mahimA 346 vItarAganI vANI A caritramALAnAM thoDAM nAme bALagraMthAvaLInAM pustakone maLatAM che, paNa te judI rIte lakhAyelAM che. 347 ratisuMdarI (pra. jaina dharma prasAraka sabhA). 348 RSidattA 349 kalAvatI 350 satI subhadrA A cAra kathAo paNa pUrvanA karatAM judI rIte lakhAyelI che. 19-jaina-prakIrNa 351 rAjanagara sAdhusaMmelana ( ti kAryAlaya-ama.) 35ra jainonI zikSaNasamasyA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ I. vizAla sAhityasarjana 353 tapavicAra - prabhAvanA mATe khAsa lakhAyeluM hatuM. 354 jinazAsananI jayapatAkA-bhAga pahele 5-pU. A. zrI vijaya jaMbusUrIzvarajIne vihAra tathA bIjApurathI kupAkajIne saMgha nIkaLe tenuM varNana che. 355 jinazAsananI jayapatAkA-bhAga bIje - tyAMthI AgaLanA vihAranuM AmAM varNana che. 356 dakSiNamAM divya prakAza - pa. pU. A. zrI vijayalamaNasUrIzvarajIe dakSiNa dezamAM vihAra karI je je kAryo karyA, tene A savitra daLadAra graMtha che. 357 zrI bhuvanavihAradarpaNa pU. A. zrI vijayabhuvanasUrijInA vihAranuM varNana che. 358 chAtrAlaye ane chAtravRttio A graMtha zrI jaina ve. konpharansa taraphathI prasiddha thayela che. Add
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TekarathI zAhe karelA avadhAnapagonI yAdI [ gaNitasiddhinA pragAne paNa AmAM samAveza karavAmAM Avyo che. ] (1) tA. 9-7-34 sAThaMbA (gu) 18 a. pramukha zrI trikamalAla ena. dave-sAThaMbA sTeTa menejara, pramANapatra ane caMdraka. ? (2) tA. 1-8-34 muMbaI-pAyadhunI AdIzvara jaina upAzraya. 27 a. pra. 5. zrI - vijayendrasUrijI. (3) tA. 8-8-34 vaDodarA-sAhityasabhA. 36 a. pra. pra. atisukhazaMkara kamalAzaMkara trivedI, pramANapatra. (4) tA. 9-8- 34 vaDedarA-mahArANI cImanAbAI mahilA, pAThazAlA (Women's college) pra. prInsIpAla ema. e. vihAma, pramANapatra. ' (5) tA. 10-8-34 baporanA -0 vaDedarA-cImanAbAI strI udyogazAMlA. 26 a. (6) tA. 10-8-34 sAMjanA 6-0 vaDodarA-nyu I hAIskUla 32 a. (7) tA. 12-8-34 vaDedarA-baroDA kaleja-ucca kakSAnA vidyArthIo samakSa 40 a. (8) tA. 16-11-34 mANasA-mANasAnA rAola sajajanasiMhajInA AmaMtraNathI rAjamahelamAM 32 a. pramANapatra Adi. (9) tA. 17-11-34 mANasA jaina saMghanA AmaMtraNathI jaina upAzrayamAM 24 a. pra. munizrI hemendrasAgarajI. (10) tA. 25-11-34 vaDAlI jaina saMghanA AmaMtraNathI jaina upAzrayamAM 21 a. pra. pU. paM. zrI nyAyavijayajI ma. (11) tA. 11-12-34 pAlaNapura navAba sAhebanA AmaMtraNathI bhAratanA kamAnDara Ina-cIpha sara philIpa ceTavuDa samakSa gArDana pArTImAM keTalAka prayogo pramANapatra Adi. (12) tA. 22-12-34 dharamapura-mahArAjA vijayadevasiMhajInI varSagAMTha nimitte darabAra holamAM 64 a. pramANapatra Adi. (13) tA. 16-4-35 vIramagAma-mahAvIra jayaMti prasaMge 32 a. pra. pU. munizrI prasAdacaMdrajI. caMdraka Adi,
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhAnaprayAgAnI yAdI (14) tA. 28-7-35 vIjApura-vidyAzALAmAM 64 a. pra. pU. munizrI hemendrasAgarajI, (15) tA. 7-8-35 mAMDala-mehana vinayama'dira. 24 a. 193 (16) tA. 14-8-35 muMkhaI-zrI mahAvIra sTunDanTas yuniyana tathI mahAvIra jaina vidyAlaya hAlamAM 70 a. (17) tA. 29-9-35 vIjApura jaina saMghanA Ama'traNathI vidyAzALAnA hAlamAM pUAM 100 avadhAne|. pra. zrI rAmacaMdra jamanAdAsa amIna khI. e., ek evU. bI. 'zatAvadhAnI' padapradAna, temaja sAnAnA cAMda ane 32 zleAkeAnI prazasti (18) tA 27-3-36 pATaNa-jaina yuvakasaMgha taraphathI paMcAsarAmAM 84 a. pra. pU. praznaka zrI krAMtivijayajI ma. A sabhAmAM pU. A zrI vijayavallabhasUrijI, AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI tathA paDiMta zrI sukhalAlajI vagere hAjara hatA. suvarNa ca`draka. (19) tA. 30-10-36 amadAvAda-zrImAlI sAsAyaTImAM zrI caMdulAla chaganalAla zAhanA baMgalAmAM 50 ma. pra. zrI bhAgIlAla kezavalAla paTavA. pramANapatra. (20) tA. 19-11-36 pADIva (rAjasthAna)-jaina upAzrayamAM 33 a. pra. munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAja, (21) tA. 21-11-36 kharalUTa (rAjasthAna)-jaina upAzrayamAM 40 a. pra. pU. munirAja zrI jaya'tavijayajI mahArAja. (22) tA. 16-12-36 ghATakeApara jaina yuvaka sa`gha taraphathI sthAnakavAsI jaina pASadhazALAmAM 50 a. pra. muMbaInA meyara zrI jamanadAsa mAdhavajI mahetA ema. e; khAraeTale. suvarNacaMdraka. (23) tA. 27-12-36 mukhaI-senDaha roDa zrIrAma menzanamAM zrI manasukhalAla chaganalAlane tyAM mitramaMDaLa samakSa 64 a. (24) tA. 3-1-37 muMbaI-ze TrasTanA mAlIka peAlAMDavAsI mI. jhubelskIne tyAM 50 a. pramANapatra ane videzamAM padhArava!nu' AmaMtraNa. (25) tA. 10-1-37 mubaI-ceApATI-eDanavAlA khIlDIMgamAM zrI ca'dulAla meAhanalAla jhaverI tathA zrI paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyA Adi samakSa 40 a. (26) tA. 17-9-37 karAMcI-jaina maMdiranI mAjunA kampAunDamAM baheneA samakSa 32 a. cAMdInI peTI, phrema tathA rUA. 17pa nI thelI. (27) tA. 21-9-37 karAMcI-zrI vijayadharmAMsUri jaya Mti samiti taraphathI jaina madiranI . bAjunA kampAunDamAM para a. pra. zrI hIrAlAla nAraNajI gaNAtrA, suvarNa caMdraka tathA cAMdInuM kAskeTa, 10
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-Dazana (28) tA. 22-0-37 karAMcI-yaMgamena resaTrIyana esosIezana taraphathI kAtraka helamAM 30 a. pra. mI. dhanajIzA bhagurA, (29) tA. 23-9-37 karAMcI-ejInIyarIMga kolejanA gujarAtI maMDaLa samakSa keTalAka pasaMdagInA prayogo. (30) tA. 24-9-37 karAMcI-zAradAmaMdiramAM 40 a, pra. manasukhalAla jobanaputrA. zaucaMdraka. (31) tA. 25-9-37 karAMcI-lakSamIbAI DenDala kolejamAM DaoNkaTara samakSa 20 a. rIpracaMdraka. A prayogamAM bAyelojIne lagatA ghaNA agharA jarmana zabda pUchavAmAM AvyA hatA ane tyArabAda tarata pAse UbhA rahI pAMca mInITa sudhI thALI vagADavAmAM AvI hatI. (32) tA. 25-9-37 sAyaMkAla. karAMcI-yaMgamena rASTrIyana esesIesana taraphathI bIjI vAra 30 a. suvarNacaMdraka. (33) tA. 26-9-37 karAMcI-gujarAtanagaramAM 40 a. (34) tA. 27-9-37 karAMcI-jAherasabhAmAM 25 a. pra. karAMcInA meyara zrI durgAdAsa aDavAnI. karAMcIvAsIo taraphathI sanmAnapatra ane cAMdInI gulAbadAnI. (35) tA. 29--37 haidarAbAda (siMdha)-AgevAna gujarAtIo taraphathI eMgle varnAkayulara skUlamAM 20 a. pra. Do. je. sI. bhaTTa. mAnapatra ane cAMdInI gulAbadAnI. (36) tA. 17-10-37 khyAvara jaina gurukula taraphathI gurukulamAM 30 a. pra. lAlA bhagavAnadIna. suvarNacaMdraka. (37) tA. 13-3-39 muMbaI-bombe presIDensI eDaTa ejyukezana esosIezana taraphathI kAmA helamAM pasaMdagInA prayoga. pra. sI. zeThanA. (38) tA. 16-4-39muMbaI-me sInemAmAM samiti dvArA 100 a. pra. sara puruSottama ThAkaradAsa. phI rAkhI hatI. (39) tA. 6-11-39 bidAsara (rAjasthAna)-jaina upAzrayamAM AcArya tulasI samakSa - 32 a. pramANapatra. (40) tA. 10-1-4ra muMbaIsara kAvasajI jahAMgIra hAlamAM samiti dvArA 108 a. pra. zeTha prANalAla devakaraNa nAnajI. phI rAkhI hatI. (41) tA. 23-1-42 saradArazahera (rAjasthAna)-jaina saMgha taraphathI varadIcaMdajI gadaIyAnA nerAmAM 64 a. pra. AcArya zrI tulasI. (42) tA. 27-11-49 vaDodarA-premAnaMda sAhitya sabhA taraphathI cImanAbAI hAIskUlamAM 40 a. pra. zrI ramaNalAla vasaMtalAla desAI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- ----- adhadhAna prayoganI yAdI (43) tA. 30-11-49 vaDodarA-koleja holamAM 40 a. pra. pro. vADiyA. (4) tA. 11-12-49 DeI-dayAnaMda sAhitya sabhA taraphathI vyAyAmazAlAnA cogAnamAM 40 a. pra. zAstrI maganalAla.. (45) tA. 28-12-49 bhAvanagara-jaina vikAsa maMDaLa taraphathI zrI AtmAnaMda jainasabhAnA holamAM 40 a. pra. zeTha bhogIlAla maganalAla zAha, (46) tA. 30-12-49 bhAvanagara-mAya ona skUlanA vidyAthIo samakSa a. pra. zrI harabhAI trivedI. (47) tA. 17-3-55 kalakattA-jainabhavanamAM para a. pramukha mahepApAdhyAya zrI kAlipada tarkacArya. saMskRtamAM prazasti. (48) tA. 20-3-55 kalakattA royala eziyATika sosAyaTInA helamAM ucca keTinA avadhAna. pra. zrI mUlacaMdajI agravAla. vizvAmitra dainikanA taMtrI. a. vi. zrI . vijayasiMha nahAra, (4) tA. -pada beMgalara cIkapeTa jaina upAzrayamAM 32 a. pra. paM. zrI RSabha dAsajI jaina madrAsavAlA. (50) tA. 57 jayapura (rAjasthAna) gujarAtI samAja taraphathI 32 a, pra. rAjyaratna zrI pratAparAya gIradharalAla mahetA. (51) tA. 7-3-59muMbaI-suMdarAbAI hAlamAM zikSAsmRti samAreha prasaMge avadhAna tathA gaNitasiddhinA prayoga. pra. zrI maMgaladAsa pakavAsA. a. vi.zrI bhegIlAla lAlA. (52) tA. 17-1-65 muMbaI-suMdarAbAI holamAM gaNita-camatkAranA prakAzana prasaMge ga. si. nA prAga. pra. muMbaInA meyara Do. dIvagI. (53) tA. 19-1-65 muMbaI-pATakara hAlamAM gaNita-rahasyanA prakAzana samaye ga. | si. nA prayogo. (54) tA. 24-7-66 ghATakopara-bAlkana. jI. bArImAM bApayegI ga. si.nA prAge; (55) tA. 28-8-66 surata nemubhAInI vADImAM ga. si.ne prAge. surata jaina saMgha taraphathI "gaNitadinamaNinI padavI. (56) tA. 16-10-6 amadAvAda-TAuna hAlamAM gaNitasiddhinA prakAzana-samarpaNa nimitte jAyela bhavya samArohamAM zrI morArajI desAIne graMtha arpaNa karyA pachI ga. si. nA addabhuta prayoga. (57) tA. 3-12-64 khaMbhAta-zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha cogAnamAM pa000nI medanI samakSa ga. si. nA prayogo. pra. zrI hasamukhalAla zAha-sIvIlajaja,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 jIvana-darzana (58) tA. 22-1-67 amadAvAda-TAuna holamAM ga. si. nA prayogo. pra. gujarAta prAMta paMcAyatanA pramukha zrI vajubhAI zAha. a. vi. gujarAtanA rAjyapAla zrI kAnunago. A vakhate suMdara smArikA prakaTa thaI hatI. (59) tA. 4-6-67 madhya pradeza rAyapuramAM para a. mahAkezalakSetrIya jaina vetAmbara mUrtipUjaka saMgha taraphathI "vidyAbhUSaNanI padavI tathA zAla. pra. pU. zrI udaya sAgarajI mahArAja (60) tA. 13-8-67 muMbaI-mATuMgA zeTha nArANajI zAmajI vADImAM namaskAramaMtra siddhi graMthanA prakAzana-samarpaNa prasaMge ga. si. nA prAge. pra. pu. A zrI vijayayazobhadrasUrijI mahArAja (60) tA. -17 muMbaI ghATake para dhanajI devazI rASTrIya zALAnA prAMgaNamAM jAyela. AsamAroha prasaMge namaskAramaMtrane anulakSI ga. si. ne pravege pra. pU. munizrI pUrNabhadravijayajI ma. A prasaMge kacchI jaina zve. mU saMgha taraphathI zAla oDhADavAmAM AvI hatI. (61) tA. 67 berIvalI-pazcima jAmalI galI-saMbhavanAtha jaina upAzrayamAM namaskAramaMtrane anulakSI 9 praga. pra. pU. munizrI pUrNabhadravijayajI ma. (62) tA. 12-9-67 godharA-roTarI kalaba taraphathI avadhAna tathA ga. si. nA prayogo. pra. gujarAta rAjyanA bAMdhakAma khAtAnA pradhAna zrI bAbubhAI jazabhAI paTela, (3) tA. 1-3-68 surata-gaNitasiddhi ane avadhAnaprabaMdhaka samiti taraphathI - raMgabhavanamAM praga. pra. zrI neharazima. a. vi. dakSiNa gujarAta yunivarsiTInA - upakulapati zrI caMdravadana cImanalAla zAha. (64) tA. 19-5-68 bhadrezvara (kaccha)-akhila bhAratIya acalagaccha jaina caturvidha saMdhasaMmelana prasaMge ga. si. nA prayoge. "adhyAtmavizArada padavI. (65) tA. 29-9-68 muMbaI-bIralAmAtuzrI sabhAgAramAM saMkalpa siddhi graMthanA prakAzana samarpaNa nimitte jAyela samArohamAM ga. si. nA go. pra. zrI devacaMda chaganalAla zAha. a. vi. zrI ratilAla maNilAla nANAvaTI. (26) tA. 12-1-69 muMbaI-pATakara holamAM mahAkAbhAvika uvasagahara stotranA prakAzana-samarpaNa nimitte yojAyela samArohamAM ga. si. nA prayogo. pra. pu. munirAja zrI yazovijyajI mahArAja. (27) tA. 6-4-69 muMbaI-bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM jAyela gaNitasiddhi sAMskRtika samArohamAM ga. si. nA prAge. pra. zrI amRtalAla bI. yAjJika, a. vi. presIDensI mejIsTreTa zrI ema. ema. dhruva.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhAnapragAnI yAdI (28) tA. 10-7-69 surendranagaramAM zrI pAnAcaMda ThAkarazI vidyArthIgRha taraphathI - ga. si. nA prayogo. (29) tA. 19-10-69 muMbaI-bIralAmAtuzrI sabhAgAramAM jAyela maMtradivAkara prakAzana-samarpaNa samAroha prasaMge ga. si. nA prAge. pra. paMDitazrI rudradeva tripAThI. a. vi. mahArASTra vidhAnasabhAnA spIkara zrI TI. esa. bhArade. A vakhate bhAratanA 57 vidvAna taraphathI saMskRta bhASAmAM sanmAnapatra tathA sarasvatIvaradaputra" ane "maMtramanISI padavIo arpaNa thaI. . (70) tA. 30-11-69 talAjA (saurASTra)-talAjA jaina vidyAthagRhanA rajata mahotsava prasaMge ga. si. nA prayoga. pra. zrI jagubhAI zivalAla parIkha . a. vi. bhAvanagaranA nagarapati zrI ramaNIkabhAI paTela. (71) tA. 15-3-70 muMbaI-bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM hIkArakalpataru graMthanA prakAzana-samarpaNa nimitte yojAyela samArohamAM ga. si. nA prayogo pra. navInacaMdra che. kaMpANI. (72) tA. 29-4-73 kapaDavaMja-jene dhArmika zikSaNa zibira prasaMge gasi.nA prayoga (73) tA. 1-7-73 muMbaI-pATakara hAlamAM saMka95siddhi bIjI AvRttinA prakAzana samarpaNa prasaMge sAMskRtika kAryakramanI sAthe ga. si.nA prAge pra. zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA. a. vi. zrI dIpacaMda esa. gADI. (74) tA. 24-11-74 muMbaI-pATakara holamAM japa-dayAna-rahasyanA prakAzana-samarpaNa prasaMge sAMskRtika kAryakrama sAthe ga. si.nA prayege. prAmA gazakti. (75) tA. 14-12-74 muMbaI-janmabhUmi gaNitamaMDaLa taraphathI janmabhUmi kAryAlayamAM ga. si.nA prayogo. pra. janmabhUmi TrasTanA ceramena zrI zAMtilAla ha. zAha. (76) tA. 8-3-75 muMbaI-InDiyana marcanTa cembarsa holamAM maMtradivAkara-bIjI AvRtti zrI ke. ke. zAhane samarpaNa karatI vakhate ga. si.nA prayogo.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhusmaraNa jaya jogIMdara jina prabhu, jagapati jagadAdhAra; jaya jaya jagavatsala vibhu, jaya jaya tAraNahAra. 1 ziva suMdara kamalApati, nAtha niraMjana buddha brahmA Izvara tuM prabhu, ahaMtu anupama zuddha 2 - vaLI puruSa parabrahma tuM, tuM payagambara pAka jinavara jaga sohAmaNuM, garuDezvara gajanAka, 3 surataru amIrasa kuMbha che, tuM akSaya guNadhAma; manamohana zaMkara guru, tuM hi alakha abhirAma, A saMsAra asAramAM, eka ja tuM che sAra; dhIrajathI samaruM sadA, varte yajyakAra. 5
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ e sAhitya. urmi ane saMvedanene kalAmaya akSaradeha Apa jIvananA jhIlAyelA pratibimbanuM udhana te saMsmaraNa, bIjo khaMDa sAhitya ane saMsmaraNo ********** ***** *** **** ** ******* ****
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI adhyAtmajJAna prasArakamaMDaLa taraphathI suvarNacaMdraka prApta thayo tenuM dRzya, DAbI bAjuthI : (1) zrI kAMtilAla IzvaralAla, (2) zrI jayabhikhu, (3) zrI dhIrajalAla zAha, (4) zrI kRSNalAla me. jhaverI (5) zrI amRtalAla kAlidAsa dozI. tA. 6-2-55 sAhityavAridhi padasamarpaNanuM dazyaH muMbaInA nagarapati zrI gaNapatizaMkara desAI suvarNacaMdraka vaDe pada pradAna karyA pachI pravacana kare che, bAjumAM zrI dhIrajalAla zAha UbhA che. jamaNI bAju che? hAlanA pU. A. zrI vijayakIrti caMdrasUrijI beThelA che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtradivAkara samarpaNa samArohanA adhyakSa DaoN. rudradeva tripAThI graMthalekhaka zrIdhIrajalAla zAhane puSpahAra paherAve che, tA. 19-10-69 bhAratavanA 13 prAMtanA 57 vidvAneA taraphathI zrI dhIrajalAla zAhane sanmAna-abhinaMdanapatra samarpaNa thayuM, te veLAnuM dRzya. DAbI bAjIthI : (1) TI. esa. bhArade. (ra) zrI dhIrajalAla zAha, (3) DaoN. rudradeva tripAThI tathA (4) zrIcaMdulAla bhAicaMda zAha, tA. 19-10-69
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ VTC OEU zaizavakAlanAM saMsmaraNe le, zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAha bIe keTalAMka varSo pahelAM zaizavakAlanAM saMsmaraNa" lakhavA mAMDelAM, temAMthI . saMskAra sAmagrI' ane bhAre kudarataprema" e be prakaraNe ahIM ApavAmAM Ave che. te parathI temano uchera kevA saMgamAM thayo hato, te jANI zakAze ane teo bAlyAvasthAmAM paNa kevA saMvedanazIla hatA, tene paricaya paNa maLI jaze. saMpAdake ] [1] saMskAra sAmagrI sthAnika vAtAvaraNamAM je sAmagrI verAyelI paDI hoya che, tenI bALakanAM manahadaya para UMDI chApa paDe che ane te bhAvI jIvanaghaDataramAM mahattvane bhAga bhajave che, tethI mArI AsapAsa kevI saMskAra-sAmagrI verAyelI paDI hatI, te mAre jaNAvavuM joIe. mUrtipUjaka kharA paNa mati vinAnA mArA gAmamAM (dANAvADA) mAM lagabhaga 900-1000 mANasanI vastI hatI, temAM vANiyA, brAhmaNa, garAsiyA, kaNabI, keLI, suthAra, saI, luhAra, bhaMgI vagerene samAveza thato hate. vANiyAnAM ghara 35 jeTalAM hatAM, te badhA ja jainadharma pALatA hatAM. temAMno bhAga sthAnakavAsI saMpradAyane hate. bAkInAM pAMca-cha gharo mUrtipUjakanAM hatAM, temAM amArA gharano samAveza thato hato. paraMtu A mUrtipUjako te nAmanA ja gaNAya, kAraNa ke gAmamAM koI jinamaMdira na hatuM ke jinabhUti na hatI. jinabhUti te meM daza-agiyAra varSanI uMmare vaDhavANa zaheramAM joyelI ane tyAre ghaNI prasannatA thayelI. 11
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana zAMta mukhamudrA, prasanna daSTi ane dhyAnastha avasthA. AgaLa jatAM huM jinabhagavAnanI thoDI stutie zIkhe, temAM nIcenI stuti khUba pasaMda paDelI, eTale te vAraMvAra gAte hate. Aje paNa te gAuM chuM, tyAre khUba AnaMda Ave che. prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannaM, badanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaH / karayugamapi yatte zastrasanbandhavandhyaH tadasi jagati devo vItarAgastvameva // daSTiyugma eTale be netre prazamarasathI bharelAM che, vadanakamala eTale mukhamaMDaLa prasannatAthI pUrNa che, aMka eTale khaLe, strInA saMgathI rahita che, vaLI baMne hAtha koIpaNa jAtanA zastra vinAnA che, tethI he deva ! A jagatamAM tuM ja sAco vItarAga che." ahIM eTaluM kahevuM joIe ke amArAmAMnA eka bhAI pitAnI dukAnanA eka gokhalAmAM jainadharmanA chellA tIrthakara zrI mahAvIrasvAmIne eka pheTa tathA navapadajIne eka yaMtra rAkhatA hatA. teo nAhI dhoIne tenI pAse dIvo karatA hatA agarabattI saLagAvatA hatA ane pitAne je stuti-stavana vagere AvaDatuM hatuM te belatA hatA. huM samajaNo thaye-kAMIka moTe thayo, tyAre ghaNI vakhata e dukAne jate ane pelA phoTA ane yaMtrane page lAgatuM hatuM. te vakhate kaI stuti-stavana te AvaDatuM nahi, eTale namasakAra maMtra ane vIza tIrthakarenAM nAme bolate hate. jena upAzraya amArA gAmamAM mATIne eka jALIbaMdha upAzraya hatA. pAchaLathI te cUnA-baMdha thayela. le ke tene apAsare kahetA ne keTalAka baTakabelA "A pAMsara eTale "nahi sIdhe" ema kahIne kaTAkSa paNa karatA. paNa huM jANuM chuM tyAM sudhI temAM sIdhuM na hoya evuM kaI kAma thatuM nahi. je Azraya kAyamane mATe nathI, paNa tAtkAlika ke kAmacalAu che, te upAzraya. - A upAzrayamAM moTA bhAge sthAnakavAsI sAdhu-sAdhvIo ja utaratA ane temAMye sAyalA saMghADAnuM prabhutva rahetuM. A gAmamAM mUrtipUjaka sAdhuone avara-javara bahu ocho hato, athavA nahivat hatuM, ema kahuM te paNa cAle. mArA A gAmanA AkhA vasavATamAM mUrtipUjaka sAdhuone eka ja vakhata utarelA joyA che ne te paNa mArA ghara pAsenA nAnakaDA cArAmAM. A saMjogomAM amAruM mUrtipUjakapaNuM Take zI rIte ? paNa AnaMdanI vAta eTalI hatI ke mUrtipUjAmAM nahi mAnanArA ane mAnanArA baMne prema pUrvaka sAthe rahetA hatA ane dharmane nAme kaI divasa kajiyo-TaTa karatA nahi.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaikasa !! 'saMsmaraNA 83 A rIte nAnapaNamAM megharAjajI mahArAja, maganalAlajI mahArAja vagere sAyalA saMghADAnA sthAnakavAsI sAdhuene paricaya thayeleA. jainadharmonI hastalikhita peAthI pahelavahelI temanI pAse ja joyelI. te savAre vyAkhyAna ApatA. keI paNa sUtra-siddhAMtane graMtha vAMcavA ane tenA para vivecana karavuM e jainAnI paribhASAmAM vyAkhyAna ApyuM kahevAya. apeAre teo rAsa vAMcatA. ahIM rAsane a garame ke nRtya nahi, paNu kAvya samajavAnA che. keAI paNa kathA ke citranI kAvyamaya racanA karI hAya ane tene vividha DhALeA ke dezIbheAmAM gAI zakAtI hAya tene jaina sAhityamAM rAsa kahevAmAM Ave che. AvA rAseA ekalI gujarAtI bhASAmAM ja 1500 karatAM vadhAre che ane temAM madhyakAlIna yuganI ghaNIkharI dezIe sagrahAyelI che. sadgata sAkSara zrI mehanalAla dalIca dezAIe prAcIna grUra kAvyasaMgrahamAM A rAseAmAMthI tAravelI 2200 jeTalI dezIonI nAMdha ApelI che. rASTrIya zAyaranI khyAti pAmelA sadgata jhaveracaMda meghANI vAravAra kahetA ke jene gujarAtI leAkasAhityanA abhyAsa karave| hAya, temaNe jainAnuM rAsasAhitya jevuM. mATI uMmare meM AmAMnuM ghaNuM sAhitya joyeluM che, eTale sadgata meghANInA e abhiprAyanuM sAkaya huM samajeleA chuM. have prastuta vAta para AvIe. e rAsa rasanI khANu jevA hatA, temAMye e mahArAje sAthe maLIne DhALa gAya tyAre tA dilaDu' DAlIja uThatu` ! hu' e rAsa sAMbhaLavA badhAnI sAthe kevI rIte jatA, kayAM besatA, kema sAMbhaLatA, te Aje paNa yAda Ave che. A rAsa `sAMbhaLavA gAmanA ghaNA leAkeA AvatA, harijanA paNa upAzraya khahAra zerImAM eka bAju besIne e rAsa sAMbhaLatA. temAM paNa jee bhagatanI sa'jJAthI eLakhAtA te rAsamAM AvavAnu` kAI vAra cUkatA nahi. meM' A rIte 'savAIkumArane rAsa' kakaDe kakaDe sAMbhaLyeA hatA. ThAkorajInu* maMdira : amArA gAmamAM ThAkorajInu' eka ma Mdira hatuM, te gAmanA pramANamAM ThIka gaNAya. tyAM huM keTalIka vAra samavayaska mitrA sAthe ramate ramatA cAhyA jatA ane sAya kALe AratI utaryA pachI badhAnI sAthe rAma lakSmaNa jAnakI, jaya mele hanumAnakI' ema kahIne caraNAmRta letA. A vakhate rAma-lakSmaNanI ghaNI vAtA sAMbhaLelI, eTale temanu nAma letAM eka jAtanA Anada AvatA. gAmArA H A madiranI bahAra mATe eTalA hatA, te ja amArA gAmanA mukhya cArA sAMja pachI tyAM ghaNA leAkeA bhegA thatA ane navIjUnI vAtA karatA. keI amaladAra Ave tA ene mATe khATale paNa tyAMja DhaLAtA ane gAmamAM taragALA eTale bhavAyA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana khela karavA Ave to emano utAro paNa tyAM ja rahe. ene gAmaDAnI eka prakAranI kalaba ja samajone !' taragALAnI ramata: ahIM taragALA vize paNa be zabdo kahIza. teo ghaNA bhAge kaDI-kalola taraphathI be-traNa varSe AvatA ane moTA bhAge ramIne ja pAchA jatA. ramavA agAu temane gAmaleka pAsethI rajA meLavavI paDatI ane te mATe A corAmAM badhAne bhegA karavA paDatA. te mATe gAmamAM khAsa sAda paDato ke nahi, te mane yAda nathI, paNa e nimitte teo vAta mAMDatA ke khAMDanI guNI samIpe kIDIonI hAra cAlI nIkaLe tema gAmaleka cAlI nIkaLatuM. e vakhate airAmAM besavAnI to zuM, paNa UbhA rahevAnI jagA paNa maLatI nahi. leke tenAM pagathiye paNa UbhA rahetA ane nIce rastAmAM paNa UbhA rahetA. paraMtu ame rastAmAM ke pagathiye UbhA rahIe tevA namAlA na hatA ! kaI paNa rIte cerAmAM dAkhala thaI jatA ane taragALAnI vAta sAMbhaLatA. leke kahetA ke vAta to taragALAnI ! keIenI tole na Ave. zuM enI jhamaka ! zuM enI upamAo! zuM enI kahevAnI rIta ! Aje paNa mane e badhuM yAda Ave che. eka vakhata sajA vIra vikramanI vAta mAMDelI. te vakhate mAlava dezanuM, tenI rAjadhAnI ujajayinI nagarInuM, tenI pAse vahI rahelI kSiprA nadInuM, temaja tenA kAMThe AvelA bhUtiyAvaDa ane caMdrapiyA masANanuM je varNana kareluM, te huM hajI sudhI bhUlyo nathI. * * vAta pUrI thaye lake temane ramavAnI hA ke ne pADatA ane te anusAra rajA maLe te ramavAnuM thatuM. rAtanA daza ke agiyAra vAge temanA khele zarU thatA ane paDhiyAnA pAMcanI AsapAsa te pUrA thatA. temAM prathama gaNezane veza kADhatA, kAraNake e maMgalasUcaka gaNAto ane sArI upajanI AzA Apato. pachI vANiyA, brAhmaNane, bAvAjIne, mullAne, paThANane, sAhebane, jhaMDAno vagere veze kADhatA. temAM hAsyarasanI pradhAnatA rahetI, kadI vara ane karuNarasa paNa jhaLakatA tathA alIla zabdaprayogo vaDe bibhatsarasa paNa TapakI paDatuM. vacce jAdunA khela paNa karI letA. te vakhate "aMbI Ave, taMbI Ave" vagere zabdo bolIne eka vAMsanI suMgaLImAMthI sApa (sApaliyuM) kADhatA ane tene pAcho adazya paNa karI detA. Aje nATaka-sInemA ane jAdugara e vastu che judI judI che, paNa taragALAmAM e badhAne samanvaya hato ane tethI tene A prakAranuM pramANamAM ghaNuM sastu mane raMjana pUruM pADI zakatA. Aje te emane e baMdha paDI bhAMge che ne temAMnA ghaNAkharAe nokarI svIkArI lIdhI che. kAlanI A kevI asara! navarAtrinI garabIo: navarAtri AvatI, tyAre paNa A ja sthaLe garabI maMDAtI ane pAchaLathI bhavAIne
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ /5 zivakAlanAM saMsmaraNe khele thatAM. te ghaNA bhAge taragALAonA khelanA anukaraNa rUpa ja hatA, eTale tenuM ahIM svataMtra varNana karato nathI. paNa te vakhate gavAtI garabInA "pAvA te gaDhathI utaryA mahAkALI re' e zabdo Aje paNa mArA kAnamAM guMje che. maMtravAdI metInA khela : | amArA gAmamAM goDiyA ghaNIvAra ramavA AvatA, paraMtu teo potAnA khela kaI paNa ceka ke zerImAM karatA, jyAre motI nAmane eka maMtravAdI Avele, teNe pitAnA khela gAmArAnI nIce karelA. meM e khele barAbara joyelA che ane te huM Aja sudhI mUlyo nathI. teNe relvenI cAlu TIkITathI eka TepI bharI dIdhelI, eka mANasanAM mastake lAkaDI pheravI tenI zravaNazakti harI lIdhelI ane pachI lAkaDI pheravI e zaktine pharI saMcAra kare. paNa tene sahuthI addabhuta khela te lekane manamAnyuM khavaDAvavAno hate. te prekSakenI pAse jaIne hAthanI mUThI UMcI karate, tene kaI cIja khAvI che, tema prazna karato ane te nAma Ape ke pelI mUThI tenAM paheLAM karelAM mukhamAM kholI nAkhato. e vakhate pelA prekSakanAM mukhamAM kahelI cIja AvI jatI. te ene khAIne khUba rAjI thatuM. teNe A rIte be-pAMca ke daza-vIza prekSakone nahi, paNa tyAM UbhelA Azare trasoye prekSakone cIjo khavaDAvelI. te vakhate dUra beThelA harijane e mAgaNI karelI ke "bApajI ! amane paNa kaMIka Apajo." eTale A maMtravAdIe temane kaheluM ke "tamArI pacheDI pahoLI kare." e vakhate lagabhaga badhA harijane khabhe vejAnI (khAdInA) pacheDI rAkhatA. harijanoe pitAnI pacheDI pahoLI karelI ane temAM A maMtravAdIe khobA bharI bharIne sopArI ApelI. ema kahevAya che ke AvI cIje rahetI nathI, paNa e harijane sopArInuM poTaluM bAMdhIne ghera laI gayelA ne ghaNA divasa sudhI temAMthI sopArI khAdhelI. pAchaLathI be traNa vAra A maMtravAdI amArA gAmamAM Avele ne uparathI goLane ra pADa, bAraNAM pAchaLathI zeraDInA AkhA sAMThA kADhavA, sAMThI para hAtha pheravIne tajanI lAkaDI banAvI devI vagere khele batAvelA. mArA manamAM prazna thatuM ke A badhuM kema banatuM haze? paNa maMtranI zakti viSe ghaNI abhuta vAta sAMbhaLelI, eTale A badhuM maMtrathI banI zake ema mananuM samAdhAna kareluM. huM mAnuM chuM ke mAruM e samAdhAna khoTuM na hatuM. moTI umare AvI siddhi bIjAonI pAse joyelI che ane tenuM kAraNa maMtrazakti ke vidyA hatI ema pAkA pAye jANeluM che. beMtAlIsa varSa pachI meM bhAratavarSanA bhinna bhinna bhAgamAM sAhityasaMzodhana vagere kAraNe paribhramaNa kareluM, tyAre paNa A jAtanI aneka siddhio jevA prasaMga Avele. ghara pAseno ce: gAmamAM bIjA paNa be-traNa corA hatA, paNa pramANamAM nAnA. amArA ghara pAse
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana ja A eka zero hato. temAM navarAzanA vakhate vANiyA, brAhmaNa tathA kheDUte bhegA thatA ane hajAmanI hAjarI paNa avazya rahetI. e sivAya DAyarAno raMga jAme zI rIte ? vANiyA gAma-paragAmanI vidhavidha vAto karatA ane chagana zeTha jevA dhArmika vRddha puruSa jaina kathAnakemAMthI ekAdanI vAnagI cakhADatA. brAhmaNanI vAtamAM satayugathI mAMDIne kaliyuga sudhInA banAvo TapakI paDatA ane AgaLa kevA kevA brahmabhejane thatAM tenuM rasika varNana karatA. kheDUto khetaranI vAta karatA, kaI janAvarane halle thaye hoya te tenI mAhitI ApatA ne pAka vagere kevo Utaraze tene aDasaTTo paNa jaNAvatA. hajAmanI vAtamAM vidhavidha raMga jaNAtA. keI vAra duniyAdArInuM DahApaNa te kaIvAra mUrkhAonA chabaraDA; keI vAra bhaktanI bhaktilIlA te kaIvAra ThaganI ThagabAjI. A cArAe mane ghaNI vAta ApI che ne temAMthI ghaNuM jJAna maLeluM che, e mAre kabula karavuM joIe. judA judA vAsa badhA leke ghaNA bhAge pitapotAnA vAsamAM rahetA. temAM harijane be judA judA bhAgamAM gAmane cheDe rahetA hatA ane mukhyatve vaNakaranuM kAma karatA hatA. Ama te A harijanavAsamAM javAne khAsa prasaMga Avato nahi, paNa jyAre gAMdhIjInI harijana bAbatanI caLavaLa cAlI tyAre A harijanavAsamAM gayele temanA ghara joyelAM, temaNe pelA tulasInA kyArA paNa joyelA ane temanI sAthe sukhaduHkhanI vAta paNa karelI. amArI pArTInA cheDe camArapA Avela hatuM, temAM cAra loko rahetA hatA ane mukhyatve cAmaDAM keLavavAnuM kAma karatA hatA. gAmamAM kaI hera marI jAya tene teo laI jatA ane pitAnuM kAma karatA. bhaMgI leke jene sAmAnya rIte oLagANu kahevAmAM AvatA, teo samazAna sAcavatA, khATalA bharatA ne Dhola vagADatA. harijane camArane aDatA nahi, camAra bhaMgane aDatA nahi. je gAmaleke AmAMnA keIne aDI. jAya te chAMTa levAmAM AvatI, paNa Aje e divaso lagabhaga adazya thaI gayA che. zaktimAtAnI jagA gAmanI bahAra nIkaLatAM sAme ja zaktimAtAnI jagA AvelI hatI. tenI aMdara pesatAM be nAnI parasALa hatI ke jyAM sAdhusaMto utaratA hatA. sAme mAtAjInuM maMdira hatuM. ame ene "sata mA" kahetA. ane mAtAjInI camatkArika zakti vize ghaNuM sAMbhaLeluM, paNa pratyakSa camatkAra jevAne prasaMga Avele nahi. ene pUjArI eka be hatuM, te maMtra-taMtra jANatA hatA ne kALI caudase samazAnamAM jaIne sAdhanA paNa karate hatuM. te vakhate meM kALI caudasa viSe aneka jAtanI vAta sAMbhaLelI, eTale mArA manamAM kALI caudasa eTale kALarAtri evo ja khyAla pedA thaye hate.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaizavalanAM saMsmaraNo 87 zaMkaranI daherI , zaktimAtAnI jagAthI DAbI bAju thoDuM cAlatAM taLAvamAM dAkhala thavAne mukhya raste Avate. tenI jamaNI bAjue paththaranI zilAothI bAMdhelI zaMkaranI eka nAnI daherI hatI. amAre pharavA javAnuM A mukhya sthAna hatuM. tyAM be traNa lImaDA paNa hatA, eTale havA khAvAnI majA AvatI. A daherInA oTale besIne meM kUvAomAMthI pANI bharI lAvatI panIhArIone joyelI che, je AgaLa jatAM mArAM citro tathA kAvyomAM utarelI che. - ahIM meM lImaDA para caDIne kSitijamAM UbhelA coTIlAnA DuMgarane joyela che, te sAva jhAMkho jhAMkho zaMku AkArano lAgato hate. A mArI jIMdagImAM paheluM ja parvatadarzana hatuM. pachIthI meM aneka pahADe ane girimALAo jeI che, te badhI yAda rahI nathI, paNa A dazya barAbara yAda rahyuM che, eTale bALapaNamAM je vastu sArI rIte joyelI hoya, te smRtipaTamAMthI khasatI nathI, e mAre anubhava che. amArI pADozamAM eka brAhmaNa rAzImAM rahetA hatA. te vAta kahevAmAM khUba kuzaLa. bhASA mIThI sAkara jevI. temaNe ghaNI vakhata zaMkara-pArvatInI vAta kahelI ane temAM zaMkara bhagavAnanA bhoLapaNanI tathA udAratAnI khUba prazaMsA karelI, tethI mane paNa thayeluM ke huM bheLAnAthanI upAsanA karIne temane prasanna karuM, paNa mAruM e . saddabhAgya kayAM? eka vAra pUjArIne zaMkara bhagavAna viSe thoDA savAlo pUchayA, tyAM te e rudrane bhakta kharekhara rudra banI gayo ane meM calatI pakaDI! tyAra pachI zaMkara bhagavAnane prasanna karavAne vicAra pharI phairyo nathI. khAMbhIo vagere zaMkaranI daherIthI gheDeja che. keTalIka khAMbhIo AvelI hatI. te vRddhonA kahevA mujaba gAmanuM rakSaNa karatAM kAma AvI gayelA vIrapuruSanI hatI. temane meM aneka vAra namaskAra kare che. tyAMthI thaDA nIce utarIe eTale jaladevakInI eka nAnI mUti AvatI ne tyAMthI thoDe ja dUra eka chAparA nIce hAthamAM gadA laIne bajaraMga bali UbhelA hatA. tyAM khAsa karIne zanivAre lekonI bhIDa macatI. te vakhate tela, siMdura ane AkaDAnAM phUlanA hAro caDatA. koI koI zrIphaLa paNa vadheratA. tenI zeSe meM ghaNI vAra khAdhelI che. eka vAra keIe kaheluM ke hanumAnacAlIsAno pATha niyamita kara te hanumAnajI pratyakSa thaze ane tuM mAgIza e varadAna Apaze, paNa hanumAna-cAlIsA zIkhave koNa? tenI cepaDI paNa gAmamAM maLe nahi ane ghare te AvI vAta thAya ja nahi, eTale temane mAtra namaskAra karIne ja saMtoSa mAnele.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-mazana smazAnabhUmi, taLAvanI eka bAju mazAnabhUmi AvelI hatI. tyAM ame nAnA chokarAo bhAgye ja jatA. tyAM rAtre bhUtanI jamAta ekaThI thAya che ne DAkaNe rAsaDA le che, evuM sAMbhaLeluM, eTale tyAM divase javAnI hiMmata paNa thatI nahi. mAro smazAna viSene A khyAla sudharatA ThIka ThIka vakhata lAgele. e yAdagAra lImaDA ! - taLAvamAM dAkhala thavAnA mukhya rastAnI DAbI bAjue pALa para cAlIe to be lImaDA AvatA. temAM eka lImaDe pIrano kahevAte, kAraNa ke tenA para lIlI dhajA pharakatI ane bIjo lImaDA hele kahevAte, kAraNa ke te UMce ne suMdara hatA. mahemAnene vidAya ApavA mATe sAmAnya rIte gAmaleke ahIM sudhI AvatA ne. putrIo sAsare jatI tyAre mAnA khabhA para mAthuM mUkIne chellI vAra ahIM roI : letI. A lImaDAe AvI keTalI putrIone sAsare jatI joI haze? e badhAM dazya Aje paNa mArA smRtipaTa para tAjA thAya che ane mAtAno saneha, kuTuMbIjanene prema, lekone bhale-bhaLo svabhAva tathA putrIonI mAtRvatsalatA mArA hRdayamAM avanavA bhAva janmAvI jAya che. TekarI ane zaramALiyA bApajI tyAMthI AgaLa vadhIe te taLAvanI pALa vadhAre UMcI thatI ke jene ame karI kahetA hatA. keInI sAme javuM hoya ke sTezanathI AvI rahelA mANasanuM nirIkSaNa karavuM hoya te tyAM UbhA rahIne thaI zakatuM. A TekarIthI thaDeja nIce taLAva taraphanA bhAgamAM thera ane keraDAnA jhuMDanI nIce caramALiyA bA5jInuM sthAna hatuM ke jyAM pattharanA nAnAM moTAM be traNa phaLAM (phalaka) mUkelAM hatAM ane temAM sarpanI AkRtio kerelI hatI. keIne orI-achabaDA nIkaLe ke zItaLAno upadrava thAya to A sthAnanI mAnatA thatI ane dadI sAro thaI jatAM ahI lAvI tene page lagADavAmAM AvatuM. pachI bAjarInA loTanI kulera ane TeparAnI zeSa vaheMcavAmAM AvatI. gAmaDAnAM pramANamAM A vastuo sAmAnya na gaNAya, eTale koI paNa AvI mAnatA caDAvavA javAnuM che, evI khabara paDatAM bIjA chekarAo sAthe huM paNa taiyAra thaI jato ane tyAM pahoMcIne kulera tathA ToparAnI zeSa khAvAne AnaMda mANate. nAnuM taLAva amAruM taLAva bahu moTuM paNa na gaNAya ane bahu nAnuM paNa na gaNAya. gAmanA pramANamAM ThIka gaNAya. paNa te pramANamAM chIcharuM hatuM, mAtra tene eka tarapha bhAga ja UMDe hatA, eTale pANI te tarapha bharAI rahetuM. A taLAvanuM pANI moTA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaizavakAlanAM saMsmaraNe bhAge kapaDAM dhovAmAM tathA Dherane pIvaDAvavAnA kAmamAM AvatuM, paNa pIvAnA kAmamAM nahi. mAsAmAM jyAre taLAvamAM ghaNuM pANI bharAI gayuM hoya, ane tenI aMdara bAMdhelA kUvA sudhI javuM muzkela paDatuM, tyAre taLAvanuM pANI pIvAnA kAmamAM levAtuM paNa te cheDA ja divasa. bAkInA badhA samayamAM kUvA ja Azraya levo paData. amArA gAmane pIvAnuM pANI pUruM pADavAnuM mAna taLAvanI aMdara cheDe dUra pattharanI bAMdhelI cekaDI ke seMjaLIne phALe jAya che. A kUve uparathI rasa AkAra bAMdheluM hatuM, eTale tene cekaDI tarIke oLakhavAmAM Ave, paNa bairAM vagere te ene moTA bhAge seMjaLI kahIne ja saMbedhatA. e suMdara jaLavALI ke jaLasahita hatI mATe ja ne? UnALAnA samayamAM jyAre pANInI bUma paDatI tyAre seMjaLInuM taLiyuM dekhAtuM ane tenI vacce AvelI kuImAM ja pANI saMgraha rahetA. AvA vakhate tyAM vahelI sarvarathI gAgara, mariye ke ghaDe laI chokarA, chokarIo ane barAM hAjara thaI jatAM ne hAramAM besatAM. pachI vArA pramANe pANI bharatAM. e pANI bharavA mATe thoDA mANase aMdara utaratA ne teo kuImAMthI pANI bharI Ape, tyAra pachI ja tene sIMcIne bahAra kADhavAmAM AvatuM. meM paNa A rIte tyAM keTalIka vAra hAramAM sthAna lIdhuM hatuM ne mAtAne pANI bharavAmAM madada karI hatI. comAsAmAM seMjaLI pANIthI pUrepUrI bharAI jatI, tyAre emAM tarI rahelI kALI kALI mAchalIo, kAcabA, deDakA vagere jovAnI majA AvatI. e dazya Aje paNa mArA smRtipaTa para barAbara aMkita che. baMdhAra phU : - roMjaLIthI thoDe dUra pattharane bAMdhela bIje kRo hatotenuM pANI kaMIka bhAMbhaLuM hatuM, eTale te pIvAnAM kAmamAM AvatuM nahi. tyAM pAvaDuM bAMdheluM hatuM ane pattharane pIA paNa hatuM, eTale roja tyAM kesa cAlate ane gAmanA hore pANI pIvA AvatAM. gAmanA ghaNA loko A kUve nAvA AvatA ne sAthe ceDA kapaDAM paNa letA AvatAM, kAraNa ke enA pANIthI kapaDAM sapheda bAstA jevA thatAM hatAM. A baMdhAra kR mane vAraMvAra yAda Ave che, kAraNa ke teNe ja mane taratAM zIkhavyuM hatuM. jo ke zarUAtamAM meM be vakhata temAM gaLakAM khAdhelAM, paNa sAthIonI madadathI bahAra nIkaLI zake. pachIthI to e kUvAmAM haze haze kosiyA tathA palAMThiyA dhUbakA aneka vAra mArelA che. 12
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-nAzana E bhADiye pha seMjaLInI pAchaLanA bhAgamAM thoDe dUra jyAM taLAvanuM pANI bharAI rahetuM, tenA sUkAI gayelA bhAgamAM unALAnA divasomAM eka kU davAmAM AvatuM hatuM. temAM thoDI UMDAIe ja pANI nIkaLatuM hatuM, tene ame bhADiye krU kahetA hatA. comAsuM AvatA e bhADiye kR pANImAM DUbI jate. eka vakhata huM taLAvamAM nahAvA paDe tyAre A bhADiyA sudhI pahoMcI gayele ne temAM DUbI gayeluM. te vakhate mane barAbara taratAM AvaDatuM na hatuM, paraMtu sArA nazIbe sAthIo madade AvyA ne huM sahIsalAmata bahAra nIkaLI zakaze. tyAra pachI taratAM zIkhavAno nirNaya karelo ane upara jene ullekha karI gaye chuM, te baMdhAra kUvAmAM taratA zIkhe. pAdara zakita mAtAnI jagAthI jamaNI bAju gAmanuM pAdara AveluM hatuM. temAM jheka bharAtI eTale gAmanAM gAya, bheMsa, baLada vagere tyAM ekaThAM thatAM ane tyAMthI caravA jatAM. carIne paNa pAchA tyAM ja AvatAM. heranuM chANa ekaThuM karavA tyAM ghaNI strIo AvatI. mArA mAtuzrI vaidhavya prApta thayA pachI khUNe pALatA, tyAre huM paNa A ' jhokamAM AvI be-traNa vAra chANa bheguM karI gayA hatA. khaLAvADa A jhakanI pAchaLa gAmanI khaLAvADa hatI. temAM kArtika mAse navuM dhAnya AvatuM, tyAre khUba kAma cAlatuM. kheDUte tyAM hAlarU karatA, anAja upaNutA, tenA DhagalA karatA vagere vagere. phAgaNa-caitramAM kapAsanI mosama AvatI, tyAre tyAM kAlAnA DhagalA thatA. A eka kiMmatI pAka hatuM, eTale ke tenI khUba sAcavaNu karatA hatA. A baMne vakhate tyAM mAgavA AvanArAonI je saMkhyA AvatI, te joIne mArA Azcaryane pAra rahete nahi! pagI, pasAyatA, brAhmaNa, nizALanA zikSaka, mukhI, ThAkorajIne bA, sakata mAne bA, zaMkarane pUjArI, mahAdevi bheLavIe, bhATa vagere vagere ! A badhAne pitAnA kheDU-bhAgamAMthI ja ApavAnuM. darabAro eTale bhAyAtane te enA bhAge Avate ardhA ke trIjo bhAga suvAMga ApI devAno. mane ema thatuM ke A kheDUte ATalI badhI mahenate pakaveluM dhAnya ke pakavelAM kAlAM A badhA mANasone ceDAM thoDAM ApI deze te enA bhAgamAM zuM raheze? ane kharekhara banatuM paNa ema ja, temanA bhAgamAM bahu thoDuM rahetuM, eTale temane kAyama devuM karavuM paDatuM ane kaMgAla hAlata bhegavavI paDatI. Aje e paristhitimAM palaTo Avyo che. kheDe tenI jamIna thaI che ane lAgA paNa nahivata thaI gayA che, tethI kheDUtonI sthiti sudharI che ane darekanI pAse gajA pramANe senuM thayuM che.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zazavakAlanAM saMsmaraNe pIranI jagA - A khaLAvADanI najIkamAM ja pIranI jagA hatI. tyAM eka nAnuM sarakhe pattharane eTale hatuM, tenA para daragAha jevuM kaMIka bAMdheluM hatuM, ene ja leka pIranI jagA kahetA. amArA gAmamAM musalamAnanI khAsa vastI na hatI. mAtra be ja ghara hatAM ane te ghAMcInuM kAma karatAM hatAM. paNa keTalAka hiMduo ja pIrane mAnatA hatA ane pitAnI mAnyatA phaLe te moTA bhAge tene maLIde caDAvatA hatA. ahIM huM bhAgye ja Avato. e sthAne mAruM jarAye AkarSaNa kareluM nahi. bhavAna sutAranI melaDI gAmathI thoDe dUra eTale pAMca-cha khetaravA eka khetaranI aMdara AMbalInAM jhADa nIce melaDI mAnuM sthAnaka hatuM, tene bhavAna sutAranI melaDI kahetA. mArI yAdadAstI pramANe bhavAna sutAra eno khAsa bhU hato, eTale ja evuM nAma paDeluM. A mAtAjInuM kAma bahu jorAvara. kadI koIne vaLagyA te AvI ja banyuM! pachI e sagaDa choDe nahi. mane yAda che ke amArA gAmamAM koIne AkarAmAM AkarA sama khavaDAvavA hoya to A pramANe khavaDAvavAmAM AvatA hatA ke "huM je khoTuM bolate houM mane bhavAna sutAranI melaDI pUche!" e mANasa A prakAranA sama khAI le to lekene tenA para vizvAsa AvI ja ke e beTe nahi ja hoya. A mAtAnI ghaNIvAra mAnatAo thatI. temAM sAmAnya mAnatA hoya te zrIphaLa vadheravAmAM AvatuM ne moTI mAnatA hoya to tAvo karavAmAM Avato. eka telanI kaDAI caDAvI temAM suMvALIe taLavI ene tAvo karyo kahevAya. paNa temAM eka vizeSatA e hatI ke e badhI suMvALI jhArA vaDe na kADhatAM bhu potAnA hAthe ja kADhato hate. ukaLatA telanI kaDhAImAMthI e zI rIte kADho haze? e ghaNe vicAra karavA chatAM huM samajI zakatA na hatA. pAchaLathI khabara paDI ke suMvALInI kera capaTIthI barAbara pakaDatAM AvaDe to ema banI zake. e rIte dajhAya nahi. bAlyAvasthAmAM mArI AsapAsa kevA prakAranuM vAtAvaraNa hatuM, te A parathI samajI zakAze. [2] mAro kudarataprema AgaLa jatAM mane kAvya racavAnI preraNA thaI citrakAma pasaMda paDayuM ane pravAsa karavAne zekha jAge, e badhAnA mULamAM mAro kudarataprema kAraNabhUta hatuM. tenI zarUta mArI bAlyAvasthAmAM kevI rIte thaI ? te huM tamane jaNAvavA IcchuM chuM.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana mArA gharamAM ThIka ThIka meTuM phaLiyuM hatuM. A phaLiyAne khulA bhAgamAM comAsAnA divase daramiyAna ceDAM zAkabhAjI vavAtAM, jene ame bakAluM kahetA. temAM bhIDe, gavAra, turiyA tathA koLuM mukhya hatAM. bIja vavAyA pachI e bakAluM ugavA mAMDatuM ane tene kuNA kuNAM pAna AvatAM tyAre mArA Azcaryane pAra rahete nahi. eka nAnakaDA bIjamAMthI A badhuM taiyAra karanAruM keNa haze? e prazna mArA bAla. mAnasamAM vAraMvAra uThate. ene javAba ema maLa ke rAtre bhagavAna chAnAmAnA AvIne A badhuM banAvI jAya che! e vakhate amAre mATe bhagavAna zabda e bhAre hato ke tenI sAme kaMI paNa bolavAnI, vicAravAnI ke prazna karavAnI hiMmata thatI nahi. paraMtu A choDa-velAne pAMgaratA tathA phUlavALA thatAM joIne mane khUba AnaMda Avate. khAsa karIne phUlanI sAme te huM Tagara Tagara joyA ja karate. emAMthI koI phUla kharI jatuM te mane bhAre duHkha thatuM. e bhAva AgaLa jatAM nIcenI paMktiomAM vyakta thaye che: | ( zikhariNI) hajI te khIlyA ne kusuma ghaDIo be thaI haze! hajI te relyAne surabhi ghaDiye be gaI haze! are hAvAM haiyAM jaga salanAM eha haratuM!. gayuM kyAM e pyAruM madhura phUlaDuM hAsya karatuM! bhIMDAnI kUNI gi, gavAranI lAMbI phaLiye tathA turiyAne tenA velA para laTaktA jevA e paNa jIvanane eka AnaMda che! paNa Aje to ApaNuM AnaMdanuM dhAraNa eTaluM vikRta thaI gayuM che ke ApaNe AvI zAMta ne naisargika vastune AnaMda mANI zakatA nathI ! ApaNane te paMpa-TITIM ke cha-na-na-na-chama hoya tyAM ja AnaMda Ave che !! kaheLAnA dina-pratidina vadhatA jatA kade mArI kutUhalavRttine sArI rIte uzkerelI. zuM te hajI moTuM thayA ja karaze? keraDuM meTuM thaze? e AvaDuM moTuM zI rIte thatuM haze? vagere vagere. paraMtu Akhare tene utArI levAmAM AvatuM, eTale mArI kutUhala vRtti zAMta thatI. A phaLamAM eka moTI khUbI e che ke tene kApIne ghauMnA ATAnI bAMdhelI kaNaka pAse mUkyuM hoya te kaNaka avazya osarI jAya, arthAt DhIlI paDI jAya. A bakAlAM ke zAkabhAjIne lIdhe kaI kaI vAra amArAM phaLiyAmAM gha AvatI. e nAnI pATalA hatI. bIjI caMdana thAya che, tene eka vAra kUvAnA paththara para caDelI joI hatI. vAtomAM sAMbhaLeluM ke caMdanane pUMchaDe rezamanI derI baMdhAya che, pachI tene ghA karavAmAM Ave ke keTa-kilAnAM mathALe barAbara ceTI jAya
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zazavakAlanAM saMsmaraNe che ane tenA AdhAre te koTa-kille oLaMgIne aMdara rahelAM makAna ke mahelamAM ghUsI corI karavAmAM saphaLa thAya che, eTale tenI zakti mATe mAna upaje e svAbhAvika che. A vAtamAM keTaluM taya haze ? te huM kahI zakatuM nathI, paNa ApaNA lekee pazu-pakSInI joDe sAro sahavAsa keLavI temanI vidhavidha zaktinI pichANa karelI, eTale AvuM kaMI paNa hoya te navAI nahi. amArA gharamAM kaIka vAra sApa paNa nIkaLate. tene ame bApajI ke ghoghA bApajI kahetA. te AvyAnI khabara paDatI, eTale ghIno dIvo karI temane page lAgatA ne "bApajI! A tamArI ADIvADI che, arthAt tamane ahIM haravA-pharavAne haka che, paNa chokarAM tamArAthI bIe che, mATe have mahera kare arthAta cAlyA jAo ?' evI vinaMti pachI bApajI adazya thatAM te amArA para mahera karIne ke bIjA koI kAraNe tenI khabara nathI, paNa temaNe amane kaI divasa nukasAna pahoMcADeluM nahi, e nakkI che.* phaLiyAmAM koI vakhata kAnakhajUrA paNa nIkaLatA. temAM moTo kAnakhajUro lagabhaga pAMca iMca lAMbe jovAmAM AvatuM. eka vAra huM rIsAIne phaLiyAmAM rahelA khATalAnI pAchaLa bharAyele, tyAre A mATe kAnakhajUro jamaNA paganA sAthaLa para karaDelo ! ane huM rADArADa karate bahAra Avelo. pachI zuM upacAra karyA te khabara nathI, paNa tenuM lIluM cakAmuM lagabhaga bethI traNa iMca jeTaluM moTuM thayeluM ! : kAnakhajUrA hoya ne vIMchI na hoya evuM kema bane ? mArA pitAzrI vIMchInA betraNa baccAone hAtha para caDAvI zakatA. teo kahetA ke temaNe eka maMtra siddha karelo che. e vakhate mArI umara nAnI, eTale te saMbaMdhI kaMI vizeSa pUchaparacha karI zake nahi. AgaLa jatAM amadAvAdamAM be vAra vIMchI karaDele che, paNa mArA gharamAM te vakhata Avele nahi. athANa mATe kerAM palALyAM hoya ne tenuM pANI phaLiyAmAM phekayuM hoya, te jagAe je tarata chANA thapAya te vIMchIne jamele jAmI paDe. AgaLa jatAM deDakAM, mAchalAM, vichI vagerene rAsAyaNika prayogathI banAvavAnI vidhi joyelI. temAM vIDI mATe kerAnuM pANI tathA chANA baMnene ullekha hato, eTale je kaMI banatuM te kudaratI niyamone lIdhe banatuM e cokakasa ! jhADapAna mArAM gAmamAM lIMbaDAnA jhADa sahuthI vadhAre hatAM. tenI chAyA zItaLa ane ArogyadAyaka eTale ja ene vadhAre pasaMdagI maLI haze. caitra mahinAmAM jyAre lImaDe kera Avato, tyAre ene dekhAva bahu manahara lAgate. pachI lIMboLIo pAkatI tyAre paNa e suMdara ja dekhAte. meM enI lIMboLI o vINI vINIne khAdhelI che. 4temane je sarpadaMza thayela te gAmamAM AvelA kaThAnA pattharo pAse thayele, gharamAM nahi. saM.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana lImaDAnI jarUra Ama te ghaNI paDe, paNa mArA jevI nAnI umaranA chokarAone nizALamAM guMdaranI jarUra paDatI, tyAre tene khAsa yAda karatA. cappA vaDe tenA thaDamAMthI zeDo bhAga kApI nAkhatA ke be traNa divasamAM ja temAMthI tAjo guMdara maLI Avate. bAvaLe paNa guMdara thato, paraMtu ame moTA bhAge A guMdarane ja upayoga karatA. gAmamAM thoDIka AMbalIo hatI, tenA para caDIne ghaNIvAra kAtarA pADelA che. be traNa beraDIo paNa hatI, tenAM khATAM-mIThAM bora khAdhelAM che. eka be guMdIo paNa hatI, temAM lAla nAnAM guMdAoe mArI rasavRtti tRpta karelI che. mArAM gAmamAM pIMpaLa raDakhaDa hase, vaDanuM jhADa eka paNa na hatuM. ghaNA gharamAM tulasI vavAtA, keTalAka upayogI choDa tathA velA paNa ugADavAmAM AvatAM, jemAM araDusI ane samudrazeSa mane barAbara yAda Ave che. araDusInAM pAna udharasa-damavALAne kAma AvatAM ne samudrazeSanuM moTuM pAdaDuM gUmaDuM pakavavAmAM tathA rUjhAvavAmAM upayogI thatuM. gAma bahAra bAvaLa, beraDI, khIjaDA, lImaDA jovAmAM AvatA tathA AvaLa, keraDA ane jhIpaTA (javAsA)nI chata jaNAtI. vADe moTA bhAge hAthalA ke DAMDaliyA zeranI thatI. pakSIo amArA gAmamAM mera, kabUtara, kAgaDA, halA, cakalA, kAbara tathA popaTa vizeSa jovAmAM AvatA. temAM meranI pIMchIo tathA tenI suMdara Doka joIne mane ema thatuM ke A badhuM AvI sarasa rIte koNe citaryuM haze? moranI kaLA mane bahu gamatI. tene paNa meM nAcatA joI che. morane TahUko thato ane mArA dilamAM kaMI kaMI thaI AvatuM. ke suMdara hato e TahUko ? jyAre varasAdanA divase najIka AvatA, tyAre mera vadhAre TahUkavA mAMDatA. e sAMbhaLI leko kahetA ke e mehane belAve che. tyAra pachI meha jarUra AvatA, paNa te emanA bolAvavAthI Avata ke emane ema Avato enI mArA jevA nAnA chokarAne zI rIte khabara paDe? huM mATe thayo ane citrakAma zIkhyo tathA khAsa karIne prAkRtika do (Landscapes) citaravA lAgyA, tyAre A maree ghaNI suMdara sAmagrI pUrI pADelI. paNa moranI eka vAta mane khaTakelI. te sApane jotAM ke mArI nAkhatA. mane thatuM ke A suMdara pakSIo AvuM duSTa kAma zA mATe karatA haze? koI paNa prANane mAravuM e mahApApa che, e zikSaNa mAtuzrIe mane nAnapaNathI ja ApeluM ane gAmamAM AvatAM jaina sAdhu mahArAjee tenI vAraMvAra puSTi karelI, eTale mArA manamAM Ave bhAva uThate. paraMtu AvuM te koIka vakhata ja banatuM, eTale mora viSene mAre sadUbhAva jhAjhe ghaTele nahi
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaizavakAlanAM saMsmaraNe kabUtarane ame bhagata tarIke oLakhatA, kAraNa ke te koI jIvaDAMne mAratA na hatA, paNa amArI mAphaka mAtra juvAra vagerenA dANA paraja nabhatA hatA. mahAjana temane haMmezAM juvAra nAkhatuM, te paNa mukhyatve A kAraNe ja. jyAre dANa naMkhAtA tyAre teo moTI saMkhyAmAM utarI paDatA ane koIka vAra laDI paNa paDatA. paraMtu e te bhAIbhAMDuo jevI laDAI hatI, bhArata-pAkistAna ke cIna jApAna jevI nahi. kAgaDAne te bhUlAya ja kema? jyAre te chApare Avata ke vaLI-vAMsa para besIne kA-kA karate, tyAre strIo ke kanyAo belatI ke "kAgaDA tArI sonAnI cAMca, kAgaDA tArI rUpAnI cAMca, je sAro saMdeza lAvyA hoya te uDI jaje !" e sAMbhaLI mane thatuM ke kAgaDAnI cAMca te hADakAnI banelI che ane raMge paNa gADAnI maLI jevI kALI che, chatAM tenI cAMcane sonAnI tathA rUpAnI kahevAmAM kema AvatI haze? paraMtu pachIthI samaja paDI ke kAgaDo te samAcAra lAvanAre saMdezavAhaka che, eTale tenuM AvA zabdothI sanmAna karavuM joIe. kAgaDe sAcA samAcAra lAvI zake che, e viSe gAmanA mANasee keTalIka vAta kahelI ane kALarAzi nAmanA brAhmaNe kAgaDAnI bhASA samajavAmAM catura hoya che, ema paNa jaNAveluM, paraMtu mane kaI kAgarAzi brAhmaNane Aja sudhI bheTe thaye nathI. te saMbaMdhI je kaMI maLeluM che, te nIcenA blekaH kAkasya vacana zrutvA, gRtitvA tRNamuttamam / trayodazasamAyuktairmunimirbhAgamAharet // lAbhaM naSTa mahAsauravyaM bhojanaM priyadarzanam / kalaho' maraNaM zcaiva kAko vadatti nAnyathA // kAgaDAnuM vacana sAMbhaLyA pachI je saLI pahelI maLI Ave te levI. tene AMgaLathI mApavI. e AgaLanI saMkhyAmAM tera umeravA ne je saMkhyA Ave tene sAtathI bhAgavI. temAM eka zeSa vadhe te lAbha samaja, be zeSa vadhe te hAni samajavI, traNa zeSa vadhe te mahAsukha samajavuM, cAra zeSa vadhe te sAruM bhejana maLaze ema samajavuM, pAMca zeSa vadhe te priya mitra ke priyajananuM darzana thaze ema samajavuM, cha zeSa vadhe te kalaha thaze ema samajavuM ane zUnya vadhe te nizcaya maraNa jANavuM. kAgaDo bele temAM phera hoya nahi!" kAgaDAmAM bIjA dUSaNe game te haze, paNa tenI caturAI te prazaMsanIya ja che. tethI ja vidyAthIonAM pAMca lakSaNamAM kAka jevI ceSTA rAkhavAnI bhalAmaNa karelI che. helAM kabUtarathI nAnAM ane cakalAMthI moTAM hoya che. temano raMga A che
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ hara jIvana-dAna jAMbuDI ke gulAkhI DAya che. te beThAM DAya tyAM thU thU karyAM ja kare. paNa divase meAbhArA para besIne A rIte khele tA bhAre apazukana kahevAya, eTale evA vakhate tene kAMkarA k'kIne ke bIjI rIte uDADI mUkatA. enI khIjI khAsiyatA jANavAmAM AvelI nahi. calAM ghaNI jAtanAM jovAmAM AvatAM. te cacaka karyAM ja kare, eTale temanu' nAma cakalAM paDayuM haze. leAkeA kahetAM ke cakalIe gharamAM Ave, eTale dhana vadhe, paNa ghaNI cakalIe AvavAM chatAM amArA gharamAM dhana vadhyuM na hatu., te hu* kharAkhara jANuM chuM. kAbarA raMge kALI, pILI ane khelavAmAM ghaNI zUrI, tethI koIka vAra kaTALA pazu Ape. A kAraNe ja bahu enrI ne mAthu` pakAvanArI chekarIone kAmara kahevAmAM AvatI. tenI AMkhanI AsapAsa je pILA raMganI paTTI hAya che, teNe mAruM khAsa yAna khe'celu'. Aje vijJApana-kaLAmAM kALA ane pILA raMganA khUbIpUrvaka upayoga karavAmAM Ave che, paNa ahI' tA kudarate ja te kAma karI lIdhuM hatu'. kyA vijJApana mATe ? " pApaTa mane bahu gamatA. eka tA raga mAne, kAMThalA sudara ane cAMca vAMkaDI. vaLI tene keLavyA hAya tA rAma Ama vagere ele. tenI caturAI ane vaphAdArI viSe ghaNI vAta sAMbhaLelI, e paNa tenA pratye prema upajavAnu' eka kAraNa. kAIka vAra vAgharI vagere peApaTanAM baccAMne vecavA paNu lAvatAM. te joIne ekavAra mane pepaTanu baccuM' kharIdIne pALavAnu` mana thaI gayelu' ane te mATe popaTa vecanArane ghare paNa laI Avele|. para`tu mAtuzrIe kahyuM ke ApaNAthI pakSIne paLAya nahi. te kadI bhUkhyAna tarasyA rahe ke khilADI vagere mArI nAkhe te ApaNane pApa lAge. ' te vakhate me' kaheluM ke A pepaTane bhUkhyA-tarasyA jarAye nahi rAkhIe. vaLI tene khilADI na mArI nAkhe tenI cekI hu` karIza.' tyAre mAtuzrIe kahyuM ke ene mATe eka sAruM' pAMjarU' ghaDAvavuM paDe, rAja maracAM, jamarUkha vagere khavaDAvavAM paDe, tenA keTalA badhA kha Ave?' kharcanI vAta AvI eTale hu* cUpa thaI gayA, paNa te divase ekaleA besIne khUba raDayA hatA. * samaLIne AkAzamAMthI ati jhaDapapUrvaka nIce utarI AvatI joyelI. ekAda vakhata paDakuM eTale nAnA sapane pakaDatAM paNa joyelI. rAte cIkharI khelatI te ghaNI vakhata sAMbhaLatA, paNa kevI hAya te najare joyelI nahi. gAmamahAra tetara, lelA, kALA kAzI, nIlaka'Tha vagere paNa joyelA. taLAvamAM TIMToDA, bagalAM, matakA tathA sArasa paNa joyelAM. game te kAraNe pakSIe mane bahu gamatA. tethI ja temaNe mArI kavitAo ane lakhANamAM aneka jagAe dekhAva dvIdhA che. sane 1931mAM me' 'ajantAnA yAtrI' nAmanuM khaMDakAvya lakhyuM, temAM prArabhanI paMktiomAM ja temane yAda karyAM che
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 sarasvatI-vara-putra" ane ' maMtramanISI' padavI prApta thayA pachI, tA. 19-10-69
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayoga ane pravacana-samayanI lAkSaNika mudrA
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaizavaDhAlanAM sasmaraNA aniladala khajAve kuMjamAM pesI kha'sI; taruvara vara zAkhA nRtyanI dhUna cAle; vihagagaNu madhurA sUrathI gIta gAya, khaLa khaLa khaLa nATTu niA tAla Ape. 'pUrva' ane adhunA' nAmanuM' mAru' nimna mauktika (chUTu' kAvya ) nihALe, temAM pazu vihagagaNa hAjara che : ( zikhariNI ) ahA. adri zrRgA vana gahana ne jhADI jharaNAM, ahe| puSpA bhRgA salilagaNu nirdoSa haraNAM; ahA gItA mIThAM vihagagaNu ke gIta navala; jaNAtI sarve e prathama rasa skribse rasI kalA, have e zyAmAM nahi nahi nahi e pUrva kAnti, have e dRzyeAmAM nahi nahi nahi e pUrva zAnti; have e dRzyeA nA bhramaNa karatAM ce anubhavu', 97 gayA hA ! hA ! mIThAM sakaLa sukhaDAM zuM ahI' laghu ? vananA ramaNIya pradezamAM paNa me' pa'kherUne temanu' sthAna kharAkhara ApyuM che, hariyALI bhUmi sudara seAhAmaNI, vahI rahyAM nima`La jharaNAM svacchanda ne ! vAtA zItala dhIrA dhIrA vAyA, carI rahyAM nirdoSa haraNanAM vRnda jo ! pa'kherunAM vidhavidha madhurAM gAnathI, thaI rahyo che saghaLe khasa Ananda jo! pyArAM phUla paNa temAM hAjara che. hasatAM saghaLe ra'gamera'gI phUlaDAM, karI gujArava laI rahyA rasa bhRMga ! lacI rahyAM phaLa pakavathI taru saiAhAmaNAM, pagerU' sahu Anande khAya jo ! jotAM najare ramaNIya vana pradeza A, dhIraja aMtara AnaMde ubharAya jo ! grAmya pazu : mArA gAmanAM pazue paNa mArI najara AgaLa tare che. savAramAM sAMtIDAM mahAra nIkaLatAM, tyAre gaLAmAM TokarI khadhelA baLado je chaTAthI cAlatA te huM joI rahetA. ghaNI vakhata temanI pAse jaI gamANamAMnI kaDakha . paNa nIrI haze. temane hAthathI pa'pALavA jeTalI teA hiMmata na hatI, paNa kheDUtane jyAre temanA para huMphALA hAtha pheravatAM jotA tyAre dUra UbhA UbhA AnaMda pAmatA. ghaNI vAra kheDUtA peAtAnA aLadanI sAthe vAtA karatA, tyAre mane ema thatuM ke A khaLade zu' samajatA haze? paNa peAtAnI vAta khaLadane karI che, e vicAre kheDUtA eka jAtanu AzvAsana pAmatA. A baLado zakara bhagavAnanuM vAhana kahevAya, eTale jorAvara hAya emAM navAI zI ? 13
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 jIvana-darzana gAmamAM mahAjanano pALe eka sAMDha-Akhale hate. te banatAM sudhI koIne bhArate nahi, paNa koI tene khIjavAnuM kAraNa Ape te ene mijAja jaladI bagaDI jate ane te khIjavanArane zIMgaDe caDAvyA sivAya koDa nahi. gAnI AMkhamAM meM eka prakArano sneha nihALe. kadAca te kAraNe ja leke tene bhalI kahetA haze. gAyanAM zarIramAM tetrIza keTi deva vase che, e vAta gAmalekee kahelI, eTale ame tene ghaNuM bhAge gAyamAtA kahIne ja belAvatA. paNa e mAtA jayAre caravA nIkaLatI ane ukaraDA vageremAM pahoMcI viSTA khAvA lAgatI, tyAre mAruM mana khinna thaI jatuM. jenAM zarIramAM tetrIza kaTi deva vase, te A rIte viSTA zA mATe khAtI haze? paNa tene uttara bhAgye ja maLata. gAyanuM mUtra pavitra gaNAtuM ane khasa-khUjalI thaI hoya te tenA snAnathI phAyade thatuM, eTale eka-be vAra tenAthI snAna paNa karyuM haze ! gAya kuMgarAtI tyAre bhAre thatI. pachI te keInI nahi. je Ave tene mAryA vinA na mUke paNa tene krodha zAMta paDI gayA pachI vAMdho nahi. tene vAcharaDAM para ghaNuM heta, vAcharaDAne premathI cATe, tenuM zarIra sApha kare ane dhavaDAve paNa kharI ! gAmamAM bheMse ghaNI hatI, dUdha, dahIM ane ghIne moTo bhAga te ja pUre pADatI - hatI, eTale tenA pratye prema hoya e svAbhAvika che. bheMsanuM bharAvadAra zarIra ane lAMbA vAMkA zIMgaDAM joI dila khuza thatuM, paNa jyAre taLAva ke khAciyAmAM paDIne tenI nAna karavAnI rIta jete tyAre e khuzI khalAsa thatI ! ame te kAdavathI na kharaDAIe mATe taLAvamAM paga mUkatA paNa DaratA, tyAre A te kAdavathI AkhA zarIrane kharaDavAmAM AnaMda mAnatI ! gAmamAM keTalAka ghoDA paNa hatA. UMcAImAM ThIka ThIka, raMge paNa sArA. tenA para prathama caDele, tyAre paTakAyele, eTale pharI caDavAnuM mana thatuM nahi, paraMtu gAmagAmatare jatAM tenA para besavAnA prasaMgo AvelA. dazerAnA divase gAmanA ghoDA doDatA tyAre jevAnI khUba majA AvatI. ghoDAnA vALathI kaI vastune bAMdhI hoya to khabara na paDe. - tene AMgaLI sAthe bAMdhI rAkhyo hoya te pelI cIjane hakamathI hAlatI batAvI zakIe, tethI ghoDAnA pUMchaDAmAMthI vALa teDavA jatA. e kAma ghaNI cAlAkIthI karavAnuM hatuM. nahi te peTamAM eka lAta vAge ne soye varasa pUrA thAya! paraMtu ame e kAmamAM saphaLatA meLavatA hatA. ghaDAnI kezavALI mane khUba gamatI. tene haNahaNATa sAMbhaLo tyAre mArI sustI uDI jatI ane TaTAra thaI sto. gadheDAM kuMbhAra ane rAvaLane tyAM pALavAmAM AvatAM, paNa ghaNIvAra tene caravA mATe chUTAM mUkatAM tyAre gAmamAM jyAM tyAM rakhaDatAM. eTale temane paNa ThIka ThIka paricaya thayele, prathama jyAre gadheDAM lUMkatA tyAre kAnamAM AMgaLI nAkhata, paNa pachIthI tenI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaizavakAlanAM saMsmaraNe bolInuM AbAda anukaraNa karatAM zIkhI gayeluM. AgaLa para amadAvAda vagere sthaLe pazu-pakSIonI belInI nakala karavAnA prasaMga AvelA, tyAre mArI A kaLAnI ThIka ThIka prazaMsA thayelI. gAmamAM UMTa ekAda-be haze. paNa gAmane pAdara ghaNIvAra UMTa AvatA, temane dhArI dhArIne joyelA. ApaNA kavioe UMTanAM vAMkAM aMgonI khUba mazkarI karelI che, paNa vakratA vagara kaye AkAra suMdara lAge che? caMdra corasa hoya ke bhAminInI . bhUkuTi sIdhI hoya te kavio tenuM ATaluM sarasa varNana karata kharA ? UMTanA heTha UMcA nIcA thayA ja kare, paNa ApaNe tyAM pAnapaTTI khAnArAo e rIte potAnA he A divasa UMcA nIcA kyAM nathI karatA? - amAre tyAM pahelAM gAya-bheMse hatI, eka gheDa paNa hatuM, paNa te mArI sAMbharaNanI vAta nathI. mArI sAMbharaNamAM to eka suMdara bakarI pALelI, jene ame patIrI kahetA. bicArI bahu bhalI, divasamAM paNa cAra vakhata gheDuM thoDuM dehavA de. meM enA sAkara jevA mIThA dUdhanI seDhe sIdhI meMmAM paDelI che. A bakarI sAmAnya rIte badhuM khAtI, paNa tene barahIne pAle bahu bhAvata, eTale gharamAM te pAle vAraMvAra lAvavAmAM Avato. A bakarIne be baccAM thayelAM, tene meM sArI rIte ramADelAM. teo jyAre AnaMdamAM AvI deDAdoDa karatA, tyAre mane paNa deDAdoDI karavAnuM mana thaI jatuM. e bakarI traNa ke cAra varSa pachI maraNa pAmelI. tenAM baccAmAMthI eka bakarI maTI thayelI ane teNe paNa potAnI mAnI mAphaka dUdha ApI amane rAjI karelA. * gheTAne amAre tyAM gADara ke gADarAM kahetAM. tene paricaya uparachale ja gaNAya, chatAM teo vADAmAM kevI rIte besatAM, sAthe kevI rIte caravA jatAM, sAMja TANe TeLAmAM pAchA kevI rIte AvI jatAM ane Una katarAI jatI tyAre kevA deDakAM lAgatAM, e badhuM barAbara yAda che. kata ane bilADI to gharanuM prANI kahevAya, eTale dareka bALakane tene paricaya thAya emAM navAI nathI. amAre tyAM lAliyo, DAghiye, motI vagere kUtarA avAranavAra AvatA ane roTalo khAI pUMchaDI paTapaTAvI cAlyA jatA, paNa zerImAM besIne amArAM gharanI cekI karatA, eTale temaNe khAdheluM halAla ja karyuM kahevAya. jyAre kUtarI vIMAtI tyAre amAre mAthe khAsa kAmagIrI AvI paDatI. moTAM bairAMo kahetA ke "badhA ghare pharIne ghauMne ATe, tela, goLa vagere laI Ave. ApaNe tene zIro karIne khavaDAvIzuM." eTale ame mATalAnI eka moTI ThIba laIne e badhI sAmagrI bhegI karI lAvatA ane bairAMo tene zI banAvIne khavaDAvatAM. e vakhate kUtarIne khUba bhUkha lAge che, tethI zIro vagere na khavaDAvavAmAM Ave te baccAMone mArI nAkhe che, ema jANeluM. tenA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 jIvana-darzana kurakuriyA kayAre meTA thAya tenI ame rAha joI rahetA. te jarA hAlatA cAlatA thAya ke tenI sAthe ramavA maMDI paDatA. tenI amArA chokarAo vacce vaheMcaNI paNa thatI ane temAM takarAra paDatI te mArAmArI paNa jAmatI. ghaNI vAra to jamatI vakhate paNa huM kurakuriyAne pAse besAData. bIlADInAM baccAM paNa khUba ramatiyALa kalAka sudhI ramyA ja kare. zarIre khUba suvALA eTale pakaDavAmAM majA Ave. paNa sAcavavAnuM eTaluM ke te potAnAM tIkSaNa nahera mArI na de! pazuo mArA prAraMbhika citramAM ThIka ThIka utarelA paNa kAvyomAM kavacita kavacita. paraMtu meM jyAre avadhAna-zatAdhAnanA prAge karavA mAMDyAM, tyAre temaNe mane khUba ja madada karelI. temAM prathama sthUla vastuone mAnasacakSu samakSa lAvavAnI hoya che, temAM A pazuo jhapATAbaMdha goThavAI jatAM ane temanAM para je je vastuonI dhAraNA karI hoya te AbAda sacavAI rahetI. mArA manamAM se khAnAno je nakaze che, temAM aneka sthaLe pazu-pakSIo beThelAM che. uparAMta gaMjIponAM bAvane bAvana pAnAM yAda rAkhavAnI meM eka svataMtra rIta zodhI che, temAM paNa mukhyatve pazu ane pakSIne ja * upayoga kare che, te A pramANe (rAga-savaiyA ekatrIzA) kALInAM pAnAM mATe gAya bheMsane ghaDIka gadheDI, hAthaNa, UMTane bhasate zvAna, bakarITa ajagara siMha1deg samovaDa, kahone pazumAM konuM sthAna kALIne che zUdra rAjavI, rANe paNa kALI rakhaDela, nakara maLiyA haya harAmI, kaI vidha cAle A bela? 1. phalInAM pAnAM mATe- baLada barADe pADo deDe, ghaDo khaccara* haNahaNa thAya; hAthI jirAphane jaMbUka gheTuM, sA 9 vAghane * karaDI khAya; phUlIne che rAjA baLi, zeThANI rUpaguNabhaMDAra, lAlI sIDI paherI hukama karatI kaNabIne saMsAra. 2 lAlanAM pAnAM mATe kALI dIvaDI hela zukane, cakalI helAM maraghI bena, bataka' batAve bahu bahu vAte, samaLI gadhabIDelAM nena; rajapUta rAjA rajapUta rANI, pahere kapaDAM lAla lAla, nekara DagalA lAla dharIne, cAlaMtA zuM jamaNa cAla? 3,
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaizavakAlanAM sa'smaraNA ceAkaDInAM pAnAM mATe-- kAgane kAyalara mera3 kaLAyala, kauA' nIlakaMThapa kabUtara' jANu; maraghA. haMsada garuDa9 ja khelai, sArasa. sahumAM che sujANu, rAjA brAhmaNu rANI devI, zveta vastramAM sajatI kAya, nAkara saghaLA dvija kumAre, dhIrajane e sa jaNAya. 4. aSADanI dharatI- 101 aSADa AvatA ke dharatI lIlIchama banI jatI. te vakhatanu dRzya huM bhUlI zakatA nathI. e maneAhara dazya AgaLa jatAM mArI eka prahelikAmAM utayu che, te rajU karUM chuM.... ahIM ( kutavilammita ) 2 manaharAM zukazAvaka--pakSa zAM, sakala kreDa dharI haritAMzuka; caraNu kaMThe karAgra sukezamAM, vividha bhUSaNa puSpa taNAM race, madhura hAsyabharI rasa phulatI, manahare huM mAnavI phulanA, praNaya utsuka e lalanA aheA ! nahi nahi dharatI ja aSADanI, prahelikAmAM varNana eka vastunu' lAge ane nIkaLe bIjI vastu. A vaghu na prathama te praNaya-utsuka lalanAnuM lAge che, paNa nIkaLe che aSADanI dharatInu'. tiAMzuka eTale lIlAM rezamI vasro. zukazAvaka eTale pApaTanAM khaccAM, khaMnenA raga lagabhaga sarakhA ja hAya che. jo tamane prahelikAmAM rasa hAya / mArI racelI khIjI e prahelikA ahI saMbhaLAvI dau'. jarUra tamane AnaMda Avaze, ( zikhariNI ) gaI kayAM e mArI hRdayaramaNI rAsa ramatI ? gaI kayAM e mArI priya sahacarI prANa haratI ? jharatI haiyethI satata rasadhArA mudakarI, gaI kAMtA ke zuM ? ahaha nahi e pena sakharA, .. pena hRdayabhAgamAM ja ramaNa kare che ane cAle che tyAre rAsa rame che. jyAM jAo tyAM sAthe cAle eTale priya sahacarI paNa kharI ja ne ? pAra ke zepha'nI pena kAI uThAvI jAya tyAre hRdayane kevA prAsakA paDe che ? e prANunu haraNu nahi te khIjuM zuM? kAMtAnA hRdayamAMthI satata rasadhArA vahe che, tema penamAMthI paNa zAhIrUpI rasanI dhArA vahe che ane te meha pamADanArI hAya che,
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 havenI prahelikAnA viSaya tame pakaDI pADo te jANuM ke tame catura che. (ma'dAkrAntA ) hA hA gayA hRdaya cUNuM karata ane, mAMdhA mahAjIvananA sukhaduHkha bhAgI; jeNe kadI nava karI paravAha leza, varSA-nidAgha athavA himakALa kerI, kanya eka jIvane vasamuM pichANyu, vANI vaLI madhura aMtara snehapUrNAM: ahI' tame kaheze ke-- zuM putra eya haridhAma ahA ! sidhAvyA ? jIvanana paNa mAre tA kahevu che ke-- 1. nA, nA, gayA aNumUlAM muja jINu joDAM. ApaNAM dharmasthAnakamAM tathA moTA meLAvaDA vageremAM ApaNAM navAM joDAM khUTa ca'pala vagere upaDI jAya che, tyAre hRdaya cUNa thAya che ke nahi ? je sukhamAM tathA du:khamAM sAthe cAle te sukhadu:khanA bhAgI. kharA ke nahi? vaLI tene mATe mUlya paNa sAru' cUkavavu' paDe, eTale te meghA paNa gaNAya ja. e varSARtu, nidAgha eTale grISma Rtu ane himakALa eTale ziyALe, enI leza paNa paravAha kayAM kare che? kanya game tevuM vasamu` hAya to paNa majAvI jANavAmAM ja jIvananI * zAbhA che, te kanya zuM e kharAbara nathI bajAvatAM? cAle tyAre cama cama bele che, eTale temanI vANI madhura che ane DaMkhe nahi mATe tela athavA snehathI tene pUrNa karavAmAM Ave che, eTale snehapUrNu pazu kharAM. aNumUlAM eTale jetu' kaMI paNa mUlya na tevAM. jINu joDAtu mUlya zu' ? khetarA mArAM gAmanAM khetarA dUra dUra sudhI patharAyelAM hatAM. cAmAsu AvatAM te badhAM lIlAchama khanI jatAM. temAM juvAra, bAjarI, maga, maTha, aDada, tala tathA kapAsa eTalI vastue pAkatI. juvAra tathA khAjarI eTalI UMcI vadhatI ke gheADesvAranuM mAtra mAthuM dekhAya. jyAre juvAra para DuMDA AvatAM ne bAjarI para bAriyAM laherAvA lAgatAM tyAre enA dekhAva judI ja jAtanA lAgate. kapAsanuM kAma lAMbuM cAlatuM. amAre tyAM miyA kapAsa eNe vavAtA. bAkI vADiyAnuM vAvetara thatuM ane te phAgaNa-caitramAM taiyAra thaI jatA. A khetareAe mane juvAranA mIThA sAMThA ApyA che, khAjarIne pAMka ApyA che ne maganI zIMgeA ke je gAmaDAne mevA kahevAya che, te paNa ApyA che. tene huM kema bhUlI zakuM ? A khetaranA zeDhe tathA khAjunI vADI pAse aneka jAtanI vanaspati ugatI, je.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 zaizavakAlanAM saMsmaraNe auSadhanAM kAmamAM AvatI. amArA pADozI vaidarAjanA chokarA sAthe A auSadhio oLakhavA mATe : ghaNIvAra ahI Avato. e rIte meM vadhAre nahi te trIza-pAMtrIza vanaspati te oLakhI ja haze. AgaLa para vaidyakane vyavasAya thaye tyAre A jJAna kAma AvyuM. saMgharele sApa paNa kAma lAge che, te saMgharelA jJAnanuM te kahevuM ja zuM? vaLI sarovara TIpe TIpe bharAya che, tema jJAnano saMgraha paNa cheDe thoDe ja thAya che, tethI jJAna meLavavAnI kaI taka jatI karavI nahi. vADIo: gAmanI sImamAM keTalIka vADIo paNa hatI, jyAM kUvAnAM pANIthI mola pakavavAmAM Ave tene amAre tyAM vADI kahevAtI. tyAM moTA bhAge ghauM pakavavAmAM AvatAM ane pANInA dhariye mULA paNa naMkhAtA. ekAda kyArAmAM maracAM, rIMgaNa vagerenuM paNa vAvetara thatuM. kUvAnuM pANI sAruM hovAthI ghaNu gAmaleke ahIM kapaDAM jovA AvatA ane pANI paNuM bharI jatA. e vakhate be cAra mULA ubeLyA hoya ke ceDAM maracAM teDyAM hoya te khAsa kaI bolatuM nahi. "emAM zuM?" kahIne kheDUta nabhAvI letA. paraMtu Aje koI e rIte mULA ubaLavAnI ke maracAM teDavAnI hiMmata kare nahi ane kare te kheDUte calAvI le nahi, e paNa nizcita che. prathama bhAtRbhAva Aja rahyo che ja kyAM? ane saMga paNa badalAyA che ! vanapazuoH . gAmanI sImamAM haraNa, sasalAM, ziyALa, sUvara ane nAra devAmAM AvatAM, temAM suvara vakaryo hoya tyAre bhAre paData. AgaLa be moTI daMtuDIo ane UMdhu ghAlIne De. rastAmAM kaI bheTI gayuM hoya te tarata DhALI de. eka vAra vakarele sUvara gAmanI gaMjImAM peThele, tyAre gAma leke lAkaDIo, bhAlA ane baMduko laIne gayelA ne tene hAMkI kADhela. amAre tyAM pazu para goLI calAvavAnuM zakya na hatuM. mahAjanano pAko baMbasta hatA, eTale ke I prANane mArI zake nahi. e vakhatanuM dazya mane hajI paNa yAda che. nArane upadrava pramANamAM vadhAre gaNAya, kAraNa ke te keTalIka vakhata gAmanAM paravADe AhelAM bakarAM-gheTAMne upADI jatA ane khetaramAM sAmAM maLe tyAre paNa lAga maLe te humalo karI besatA. khAsa karIne "sAtanArI eTale sAtanAra bhegA thaIne zikAra karavA nIkaLyA hoya tyAre bacavuM muzkela paDatuM. paraMtu gAmanA yuvAne vAta karatA ke ame sAtanArI maLatAM kevI bahAdurIthI sAmano karelo. te vakhate meM sAMbhaLeluM ke nAranAM netre UMdhA hoya che ne tene garbhiNI strInI khUba vAsa Ave che. A vAta keTalI kharI-khoTI che? e te koI prANI niSNAta ja kahI zake. meM pite sAtanArI joI nathI, paNa chUTA nAra be traNa vakhata joyA che. ' mArA bALapaNanA kudaratapremanI A TUMkI kathA che, paNa temAMthI pAThakane jANavAnuM jarUra maLaze.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsadarzana che. zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAha zrI dhIrajalAlabhAInA pravAsamAM ane temanI jIvanarekhAmAM ullekha karavAmAM Avyo che, tene khare khyAla te temaNe karelA pravAsavarNana parathI ja AvI zake ema che. temAMnA traNa prasaMge pAThakonI jANa mATe ahIM rajU karavAmAM AvyA che. AmAMne pahele masaMga temanI "pAvAgaDhanI pustikAmAMthI, bIjo prasaMga temanA "kudarata ane kalA dhAmamAM vIsa divasa nAmanA graMthamAMthI ane trIjo prasaMge temaNe lakhelA "dakSiNamAM divya prakAza' nAmanA graMthamAMthI levAmAM Avyo che. A prasaMgomAM temanI sAhasavRtti, nirIkSaNazakti, prakRtima . ane saMvedanazIlatAnAM spaSTa darzana thAya che. - saM. maM, [1]. pAvAgaDhamAM pAchalI rAte rAtrine pAchale pahora ne piSamAsanI rAta, emAMye pahADane vaLI baMne bAju gADha jaMgala; eTale ke girAjanI samAdhi jevI gADha zAMti patharAI gaI hatI. AkAza pIMjelAM rU jevAM vAdaLAMthI chavAI gayuM hatuM. caMdra tenI othe beThe ArAma lete hate. A vakhate ame sarakhe sarakhA tera bheru TukaDIbaMdha godhariyA daravAjethI paMtha kApavA lAgyA. haiye utsAhanAM pUra hatAM. manamAM navIna nihALavAnI tIvra jijJAsA hatI. Azare artho mAIla cAlatAM dIna ane durbaLa banI gayelI vizvAmitrI nadI pAse AvI pahoMcyA. thaDA samaya pahelAMnI tenI khumArI ane AjanI A durdazA joIne dhana, yauvana ke sattAthI matta thaI gayelA mAnavInAM bhAgya yAda AvyAM. tenA kinAre pAvAgaDha U Ubhe paNa jANe e ja vAta mana-vyAkhyAnathI kahI rahyo hato, e sAMbhaLatA ame AgaLa vadhyA ne kALanA mahAcakranI sAme aDaga
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsadana 105 thaiyathI UbhelA e pAvAgaDha para prathama pagalu' detAM ja smRtisarAvaramAM gebI taraMgA UThayA : ahI ja raNaghellA rajapUtAnI raNuDhAka vAgelI, ahI ja gananI gammabhUmizca svargAvinIyasI nA mahAmaMtra siddha thayeleA. ahIM ja janmabhUminI rakSA mATe vIrajAyAe kezariyA vAghA paherI raktanA chellA bi'du sudhI laDelA, ahA! temanA rudhirathI pavitra khanele A pahADa garavI gUjarAtanu' suMdara yuddhasmAraka che, tIkSetra che. tenuM' cagya sanmAna karavA mastake namI paDayAM. mUrti'ma'ta pavitratA jevAM khAdInAM zveta vastro kALA jalamAM bhAta pADavA lAgyAM. sAcA mitra jevI, dareka vakhatanI madadagAra lAThIe sAthe hatI; paNa kAI vanacaraNu amArI hAjarI jANI na jAya te mATe tene rastApara TekavavAne badale bagalamAM ja rAkhI hatI. saghaLu' zAMta hatuM, phakta pavanathI vRkSazAkhAe jhUlatI hatI. pavana kAMIka dhImu khImu gAtA hatA. gheADI vAramAM te sApanI jema bharaDA daI killAne vITaLAi vaLelI durgAma divAle AvI, paNa khAje te sUmasAma hatI. temAM praveza karanAra yAtrIone koi pUchanAra na hatu. vegabharyAM cAlyA jatA yAtrIone vega askhalita rahyo. have jagala vadhAre gADha thavA lAgyuM. zAMti paNa vadhAre gADha thatI cAlI. kAMIpaNa vAtacIta karIne e zAMtinA bhaMga karavAnuM ucita na mAnyuM. paraMtu evAmAMja dUra jhADImAM hAM e A A garjanA thaI. pahADamAM tenA paDacha MdA UThayA ne vAMdarAe hukAhuka karavA lAgyA. 4 paristhiti dhyAnamAM AvI gaI. tarata ja TukaDIne rUka jAe "nI AjJA ApI. vanavagaDAnA rAtavAsAethI TevAelA bheruee paNa tene tAtkAlika amala karyAM kAIne kahevAnI jarUra na hatI ke AjJA zA mATe maLI che. atyAra sudhI TIlIe kahIne jenA upahAsa karatA hatA, te vAgha jANe tenu teAchaDA zabdathI karelA apamAnane badale levA AvatA hatA. pAse ja killAnI khaMDera banI gayelI dIvAla hatI, paNa te thoDA phuTa ja UMcI hatI ane enI AjImAjI paNa jagala, ethI tene Azraya levA nirarthIka jaNAyeA. ame thADA AgaLa vadhyA ne khullI jagAmAM 'bahirgoLa' racIne UbhA rahyA. sAmAna vacce mUkayA. bagalamAMnI lAThIe taiyAra thai gai. khIssAmAM rahelI dIvAsaLInI peTIe ne kapaDAMnA kakaDA bahAra nIkaLyA. koIke sAthe lIdhelA TuvAlane paNa taiyAra rAkhyA. gheADI ja vAramAM A badhuM banI gayuM. evAmAM tA najIka ja khIjI garjanA saMbhaLAI. pracaMDa hokAro karavAthI vAgha cAlyA jAya che, e jJAna me' aravallInA pravAsamAM 14
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jIvana-darzana meLavyuM hatuM, tene ahIM upaga karyo. sAthIoe pracaMDa hAkAra zarU karyA che ! ho ! he ! he ! he ! he ! jANe sAta vAgha sAmaTA barADayA. thaMDarasITI paNa emAM khUba madada karavA lAgI. chatAMye eka kAramI garjanA karate vAva trIzeka vArane che. pUchaDuM paTapaTAve ne AgazA DeLA tagatagAvaTa Ubhele jaNA. Aje ghAMTAmAM paNa evuM zUrAtana pUrAI gayuM hatuM ke TalIA bhAInI A hakAra sAme ghasavAnI himmata cAlI nahi. thoDI vAramAM te adazya thaye, paNa ene vizvAsa che? AgaLa vadhIe ne kadAca chetarapiMDI thAya te? ethI moDe sudhI hakAre cAlu ja rAkhe. A paristhitimAMthI mukta karavA uSAe navavRkSanI bArImAMthI DekiyuM karyuM ne prAtaHkALanI vadhAmaNa ApI. bAlAravinA rakta prakAzamAM AsapAsa joyuM te khabara paDI ke mULa rasto bhUlI khApara jhaverInA mahela najIka vizvAmitrInA mULa AgaLa AvI caDyA hatA, je vAghanuM khAsa mathaka gaNAya. thoDI muzkelIthI e rasto vaTAvI mULa mAge AvyA ane A bhayaMkara paNa cirasmaraNIya prasaMga sAMpaDe, te vicAre AnaMdamAM AgaLa vadhyA. ' [2] narmadAnAM nIra para ahIMthI AgaLa vadhatAM ramatI ALa narmadAnuM bhavya dazya najare paDayuM. paTa vizALa thayo. tenA kinArAnA lAla khaDaka dUra gayA. pANI para paDate sUrya prakAza eka laseTA jevo jaNAvA lAge. nadInAM nIlavarNa pANI taraphathI enI tarapha AgaLa vadhatAM tamane mA kyortiAmara nI prArthanA saphaLa thaI hoya tema lAgatuM hatuM. thoDIvAramAM bahurUpInI jema narmadA svarUpa badalavA lAgI. pANInAM uMDANanuM ThekANuM nahi. keI sthaLe tenuM pANI be vAMsa jeTaluM UMDuM te kaI sthaLe keDasamANuM. paNa jyAM e keDa-samANuM pANI che, tyAM vega ghaNe ja che. pANI khaDako parathI jhapATAbaMdha dhasAro karatuM nIce cAlyuM Ave che. bIcArI heDInI zI tAkAta ke emAM cAlI zake? AvA vakhate khalAsIo nIce UtaratA ne keDe deraDuM bAMdhIne heDIne AgaLa dhakelatA. te vakhate
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsadarzana 107 UMcI thatI hoDImAM sAcavavuM paDatuM. kaI kaI sthaLe be khalAsIo kinAre cAlatA ne heDIne deraDuM bAMdhIne kheMcatA. ghaDIe ghaDIe AvatA caDhAva parathI ema lAgatuM ke narmadAe pahADone kApIne aMdarathI pagathIyAM karyA che. pahADa kApavAmAM teNe pAchuM vALIne joyuM ja nathI. uMco pahADa Ave ke nIce pahADa Ave, athavA kaThaNa pahADa Ave ke pace pahADa Avo, darekane eNe kApI ja nAkhyA che. zarUAtamAM banne bAju lAla khaDako AvyA, tenA para sUkAM nipUrNa jhADa jaNAtAM hatAM. pachI kAMIka svarUpa badalAyuM. khaDakone badale DuMgara jaNAvA lAgyA ne cAkI nAmane eka durgama caDhAva Avyo. mahAmahenate heDI enA upara caDhAvIne AgaLa vadhyA. pravAha zAMta lAgate tyAM khalAsIo kAMIpaNa mahenata karyA sivAya besatA ne ArAma letA. lagabhaga ardhA raste vakhatagaDha nAmanuM eka gAma AvyuM. ahIMthI Dhone nadI pAra karAvatA hatA, je dazya pahelavaheluM joyuM. pA mAIlathI ardhA mAIla jeTale paTa ne pANI khUba UMDuM, chatAM Dhora taratAM taratAM jatAM hatAM. khaDaka para nahAvA UbhelA bhIla narmadAjInA zyAma khaDaka ne zyAma pANImAM bhaLI javAthI mahAmuzkelIthI kaLI zakAtA. vakhatagaDha pachIthI narmadAnI zobhA ekadama vadhatI gaI. thoDe dUra jatAM kamaletara nAmane Akare caDhAva AvyA. AgaLanA caDhAvanI jema ahIM paNa khUba mahenatathI hoDIne upara caDhAvI; ahIM narmadAnuM bhavya svarUpa joI sahu mugdha banI gayA. dhIme dhIme narmadA pitAne paTa saMkelavA lAgI ne gahanatA vadhAravA lAgI. AjubAjunA khaDake vadhAre nikaTa ane UMcA thavA lAgyA. jANe koI dujaya killAnI pANI bharelI khAImAM pharatA hoIe e ghaDIbhara khyAla Avyo. tANanI te hadaja na hatI. khaDake paNa kilAnI divAla jevA ja banI gayA hatA. temAM jaLapravAhathI suMdara ketarakAma thayuM hatuM. jANe sAkSAt kaI maMdiranI kotaraNIvALI divAla ja na hoya! tenA mathALe ghAsa sarakhuMce dekhAtuM na hatuM, eTale khaDakonI atyaMta kaThoratA jaNAI AvatI hatI. vakhate vakhate e khaDakamAM khADA AvatA hatA ne temAM pakSIoe mALA nAkhelA jaNAtA hatA. vidhavidha raMganAM pakSIo keI yugalasahita te kaI ekalA najare paDatA hatA. A viSayanA abhyAsIne te emAMthI ghaNuM ja jANavAnuM maLe ema che. dhAraDI athavA dhArakSetra mAI leka dUra rahyuM, eTale jhapATAbaMdha jAte meIla TreIna je avAja saMbhaLAvA lAgyo. pANImAM phINanAM vamaLa vadhAre jaNAvA lAgyAM pravAha khUba sAMkaDo thavA lAgyA. ema karatAM lagabhaga cAra vAge dhArAkSetra AvI pahoMcyA. heDIe nIcenA bhAgamAM choDI ame kinAre utarI paDayA. ahIM paTa 18 thI 20 vAra jeTale paheLo che.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ toi jIvana-darzona dhArAkSetra nAma lAkSaNika che. nareMdAjI ekadama dhasArAkhaMdha UMcA khaDakanI divAlane kApI temAMthI nIce paDe che. jaLapravAha ekasAmaTA paDavAne badale aneka dhArAemAM vahe'cAi jAya che, ethI enu' saudarya vadhI jAya che. narmadAe khaDaka kApavAmAM khUba karAmata karI che, eTale dhedhanA mathALe eka vAra ane aMdarathI zakhAra vAra jeTalI paheALAi che. AthI jaLAdhanA eka cheDethI kudI khIjA cheDe javAya che ne aMdarathI vegakha dha paDatuM pANI jovAnI majA paDe che. pANInI jagAe kevaLa dUdha jevuM phINu ja jaNAya che, jenA jhINAM jhINA pheArAM khuba dUra sudhI uDI prekSakane nyuvarAvI de che. enA ghughavATa ghaDIbhara bhalabhalAnI chAtIne dhrujAvI de eve che. ame eka dhArA parathI kUdatA sAvacetIpUrvaka bIjI dhArApara gayA ne bIjI dhArAthI trIjI dhArApara gayA. ema keTalIe dhArAe pharI vaLyA. sAhasa karIe chIe ema amane lAgatuM hatuM, paNa te karavAne nIkaLyA ja hatA. nIce pANInuM uDANa lagabhaga traNa vAMsa jeTaluM hatuM. upara vizALa paTa khaDakothI bharelA jaNAtA hateA. temAM paNu narmAMdAe khUba khUbI karI che. khaDaka sIdhA kApavAne badale kuvA ja banAvI dIdhA che, ne te paNa uparathI sAMkaDA ne aMdarathI paheALA. enI aMdara ghasaDAI ne AvelA pattharA ahI cakkara cakkara pharIne geALa banI jAya che. AvA asakhya gALa pattharo ahI paDelA jaNAya che. nadAnI parakammA karanArA sAdhue ene uThAvI le che ne mahAdevajI ke zAlIgrAma tarIke tenI sthApanA kare che. bhUstaravidyAnA jANakArAne emAM pattharanI aneka kimmatI jAtA jaNAI che. A sthaLa dhAra sTeTanI hadamAM che, eneA prabhAva evA che ke game teTalu joI e tA paNa pharI pharIne joyA karavAnuM mana thayA ja kare. enI judI judI ghaNI bAjue pharyAM ne joI zakAya eTalI rIte e dekhAva joye, have eka khaDaka upara rAMdhavAnI zarUAta karI. cUlA banAvavAmAM ne caTaNI vATavAmAM tyAMnA pattharAe sahakAra ApyA. maLatazu revAjIe pAtAnA pUramAM ANelAM lAkaDAnuM taiyAra rAkhyuM hatuM. pachI raseAI banatAM zI vAra? AjanI khIcaDI ne caTaNI khUba svAdiSTa lAgyAM. khalAsIe paNu rAMdhIne jamyA. pachI sADA chanA sumAre hADI pAchI haMkArI. sAmA pUre cAlavA karatAM pUranI sAthe cAlavAmAM vadhAre sAcavavAnu` hatu`. saDha utArI nAkhyA ne hADI emane ema cAlavA lAgI. vAMsa ne halesAMthI tenu niya'traNa thatu* hatu.. sAyakALanA zItaLa pavananI laharae pANI para thaI ne AvatI hatI, eTale vizeSa zItaLa lAgatI hatI. rAtri thatAM caMdranA udaya thayA ne pANI rajatarasathI rasAI gayu. e cAMdanImAM karelI hADInI sahela kadI visarAze nahi. pahADanI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsadarzana 1de ekAMta, rAtrinA samaya, temAM zAMtiprada cAMdanI. manapara A samayanI ajaba asara thatI hatI. Adhi, vyAdhi ne upAdhithI bharelA jIvanane saghaLe saMtApa ahIM dUra thato hate. bhartuharie himagirinI zIlApara dhyAna dharI parama zAMti pAmavAnI IcchA pradarzita karI hatI, tevI IcchA harake I mumukSune ahIM paNa thAya tema hatI. sAthIo eka pachI eka sahu nidrAdhIna thayA. huM A sauMdaryane lAbha cUkI nidrA laI zakatuM na hatuM. sAthe ja badhAnI dekharekha rAkhavAnI jokhamadArI hatI. heDI madharAte eka khaDaka AgaLa nAMgarIne khalAsIe eka khaDakapara caDI sUI gayA. - rAtri zamazamAkAra vahI jatI hatI. narmadAjInAM nIra khaDaka sAthe athaDAIne dhImAM dhImAM gAna karatA hatAM. e pANImAMthI vakhate vakhate jaLacara prANIo DokiyA karatAM ne pAchAM pANImAM magna thaI jatAM. narmadAjImAM sthaLe sthaLe magarono vAsa che e huM jANato hato, eTale tenuM acAnaka Agamana na thAya enI sAvadhAnI rAkhata hate. mArI A mUrkhatAbharI sAvadhAnIthI jANe AjubAjunA khaDake bhayaMkara hAsya karavA lAgyA ne temanI mUMgI vANImAM kahevA lAgyA : "e prakRtinA khoLe vihAra karavA nIkaLelA manujabALa ! ATalI azraddhA ne ATale ahaMbhAva zAne dhare che? zuM mAtA prakRti keInuM paNa AyuSya samaya thayA pahelAM laI le evI bevakUpha dhAre che? ane dhAra ke e samaya pahelAM AyuSya haraNa karavA vicAra karaze to tuM ene khALanAra koNa che? enI virATa zakti AgaLa tAruM sAmarthya ne tArI zakti zI visAtamAM che? je tane A rakSA karavAne kartavyabuddhi preratI hoya te rakSA kara, paNa aMdarathI ahaMbhAva kheMcI le." huM te ghaDIbhara emanI e mUMgI vANI sAMbhaLI dimUDha banI gaye. ahIM vasatA maharSionA sahavAsathI te A tatvajJAna nahi sAMpaDayuM hoya ema ghaDIbhara vicAra Avyo ne vijaLInA camakArAnI jema adazya thaI gayo. leDhAne jema pArasamaNi aDatAM tenuM rUpa ja badalAI jAya, tema A vicAradhArAthI mananI sthiti ja palaTAI gaI bhaya ne rakSA, sukha ne dukha, harSa ne zeka e sarva mAnasika saMvedana mAtra che. e saMvedanathI para thaIe te emAMnuM kAMI nathI. ane mRtyu bicAruM koNa che? tene mahatva ApI temaja tenI mahattA che, nahitara AtmAnA zAzvata rAjyamAM e zuM khalela karI zake tema che? rakSA karavAno vicAra gaLI gaye. bhaya ne jokhamadArInA tarko paNa lupta thaI gayA. ekAeka hoDImAMthI Ubho thayo. kinArAnA khaDaka para utaryo. tarataja khaLakhaLa karatu koI prANa khaDaka parathI pANImAM dhasI paDayuM. chAtI dhabakavA lAgI. "are ! kSaNa pahelAMnA vicAro kayAM gayA? pharIthI bhayagrasta thaye?" AtmAnI UMDANamAMthI keI belyu. pharI himmata AvI ne AgaLa vadhe. eka UMcA khaDaka para caDhI cAre bAju daSTi pheMkI. A kSaNe mAnase je sthiti anubhavI tenuM varNana vANIthI thaI zake ema nathI.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] ekalavAyApaNuM DAMganA jaMgale, aravallInI parvatamALA, sahyAdrinA ghATa, kAzmIrane ramaNIya pArvatIya pradeza ane himAlayanAM keTalAMka sauMdarya sthAne joyA pachI sane 19ramAM ame brahmadezanA pravAse gayA hatA. tyAM prathama dakSiNa brahmadeza ane pachI uttara brahmadezane pravAsa karI zAna sTeTamAM dAkhala thayA hatA ke jyAM mAIle vaTAvyA pachI kaIka hiMdInuM moDhuM jovA maLe che. tyAM keI ye, zIkha ke malabArI kAke jovAmAM Avate - ke "A ApaNe hiMdI bhAI" evI lAgaNI amArA manamAM sahaja thaI AvatI. ame temane pUchatA ke "ahIM zuM karo che? kayArathI AvelA che? kAmadhaMdho ke cAle che?" teo amane pUchatA ke "kayAMthI Avo cho ? zuM kAme nIkaLyA cho? ahIMthI kayAM jaze?" vagere. ATale vArtAlApa paNa amArA manane AnaMdathI bharI . dete, kAraNa ke temanA sivAya amArI sAthe ATalI vAta karanAra paNa A pradezamAM . bIjuM kaI na hatuM. ame zAna lekanI bhASA na samajIe, zAna loke amArI bhASA na samaje, tyAM vArtAlApa thAya zI rIte ? temanuM sADA traNathI cAra phUTa jeTaluM ThIMgaNuM kada, vicitra vezabhUSA ane gaLA tathA pagamAM pittaLanI saMkhyAbaMdha hAMsaDIo joI amane khUba kutUhala thatuM ane keTalIka vAra hasavuM paNa AvatuM. A ja sthiti temanI hatI. ame temanA bhAva tathA igita parathI joI zakatA hatA ke temane amArI sevA pAMca phUTa UMcAI pUba varavI lAgatI hatI ane A mANase ATalA badhA UMcA kema vadhI gayA haze ? e prazna bhAre muMjhavaNa karanAro thaI paDayA hatA. vaLI manuSya te AbhUSaNothI ja zobhe evI temanI dRDha mAnyatA hatI, eTale ame temane sAva zobhA. rahita lAgatA hatA. kadAca emaNe ema paNa mAnyuM haze ke A garIba mANasane pittaLanI eka hAMsaDI paheravA jeTalI mUDI nahi hoya, eTale bicArA zuM kare ? vo mATe paNa emane abhiprAya e ja hatuM. temaNe hAthe kAMtelA, hAthe vaNelA ane hAthe raMgelA lAla-zyAma jADA vastro eka jAtanA bharatakAma sAthe hAthe sIvIne paherelAM hatAM. temane amArAM mAtra khAkhI raMganA sIdhA sapATa saMce zIvelAM vacce kyAMthI game ? te viSe temaNe game te kalpanA karI hoya, paNa amAre pozAka temane sAva namAle ane sauMdaryahIna lAgato hate e cokkasa hatuM. A sthitimAM sAruM ane kheDuM, suMdara ane suMdara kene kahevuM ? tene uttara pAThake pote ja Ape.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsana AgaLa vadhI cInanI sarahada para pahoMcyA ane pagapALA pravAsa karavA lAgyA, tyAre amArI sthiti AthI paNa vizeSa ekalavAyI banI gaI cAre bAju jaMgala ja jaMgala! paNa temAM ApaNA dezane vaDa ke pIpaLo, aba ke jAMbu, sAga ke sIsama, khAkhare ke khadira yA AvaLa-bAvaLa kaMI paNa levAmAM Ave nahi, badhAM ja vRkSe judI jAtanAM! tyAM velIo paNa ghaNuM UgelI, paraMtu jenAthI ame paricita hatA, evI eka paNa velI najare paDatI nahi. rastAmAM jharaNe Ave, tyAM paNa judI ja paristhiti ! tenuM pANI ema ne ema eTale mAtra gALIne ja pIvAya nahi. pahelAM temAM piTAza . parameMgeneTanI theDI bhUkI nAMkhavI paDe, pachI tene thoDI vAra ema ne ema rahevA devuM paDe ane tyAre ja te pII zakAya. nahi te bhayaMkara meleriyA lAgu paDo ja samaje. aghora jaMgala eTale jaMtuonuM je paNa eTaluM ja ! tene gaNagaNATa eTale badhe thAya ke kAne kapaDuM vIMTALyA vinA yA moDhe bukAnI bAMdhyA vinA cAlI zakAya ja nahi, khAvAnuM AgalA divase khUTI gayuM hatuM ane traNa divasa sudhI eTale bhAme pahoMcIe tyAM sudhI rastAmAM kaMI khAdya sAmagrI maLavAno saMbhava hato nahi, eTale bAkI rahelA bazera goLa para ja nabhavAnuM hatuM. divasamAM be traNa vAra tenuM pANI banAvIne pItA ane sAme paDela durgama mArga vaTAvye jatA. amArAmAM pravAsane jusso adamya hatuM, eTale khAnapAna ke vizrAmanI muzkelIone ame haze baradAsa karI letA, paNa ekalavAyApaNuM mArI detuM. jene ame ApaNuM ke potAnuM kahIe evuM ahIM kaMI ja na maLe. evAmAM sAthIe bUma mArI: juo, juo, ApaNA dezane pIpaLo!" ane amArAM mananI sthiti ekAeka palaTAI gaI temAM akathya AnaMdane bhAva ubharAvA lAgya, harSanI apUrva lAgaNI utpanna thaI. ame tenI pAse gayA, tenI zILI chAyAmAM beThA ane ghaNA vakhate koI svajanane bheTatA hoIe te anubhava karyo. hajI rasto ghaNe kApavAne hatA, eTale thoDIvAre tyAMthI uThavuM paDyuM, paNa uDavAnuM mana thatuM nahatuM. tAtparya ke ajANyA dUranA pradezamAM ApaNuM eka vanavRkSa paNuM vahAluM lAge che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajantA yAtrI eka addabhuta citrakAvya le, sva. ratilAla mohanalAla trivedI bI.e. bhAratIya saMskRtinA ananya abhyAsI, Adazo zikSaka tathA "hiMdanA vidyApITha" Adi graMthanA . lekhake A lekhamAM zrI dhIrajalAlabhAInI kAvyazaktinuM vedhaka parIkSaNa karyuM che. mAnava-AtmAnA "ucchiSTa" mAMthI dharma, sAmrAjya, sAhitya ane kalA. utpanna thayAM che, ema atharvavedanI eka ukita che. jema A vizvanA mahAna kalAkAranA niravadhi AnaMda ane adbhuta tapamAMthI A jagata sarjAyuM che, tema pratyeka kalAnI kRtimAM paNa ullAsa ane saMyama rUpI be ta rahelAM che. kalA eTale A be virodhI tane samanvaya. hiMdanI pratibhA kalAnidhyuM che. enuM sAhitya kalAnI bhASAmAM lakhAyeluM che, eTale e sAhitya samajanArane kalAnI bhASAne sUphama paricaya keLave paDe che, ane tyAre ja e mane rama suSTinI pAra rahelA satyanuM darzana thaI zake che. pratyeka kavi ke sAhityasarjakane potAnI viziSTa kalAmaya bhASA hoya che, je dvArA e satyanI abhivyakti kare che. vedanA daSTAo, purANasarjaka ane kAlidAsa, bhavabhUti Adi kavioe pitApitAnI viziSTa kalAmaya bhASAmAM kAvya gAyAM che. A te sAhityaviSayaka kalAnI vAta thaI, paraMtu zilpakalA ane citrakalAnA pradezamAM paNa sAhityaviSayaka kalA eTale ja utkarSa hiMdanI pratibhAe siddha karyo che. hiMdustAnanA ItihAsamAM gupta sAmrAjyane samaya e sAhitya ane kalAne vasaMtakALa hate. ajantAnA bauddhavihAra ane nAlaMdAnuM mahAna vidyApITha e samayanAM bhavya saMsmaraNe che. saikAo paryata ajantAnAM guphAmaMdire ajJAta vAsamAM rahIne eka aMgreja lazkarI amaladAranA paribhramaNamAMthI ekAeka jAheramAM AvyAM ane musalamAna saMskRtinA Agamana pUrve paNa kevuM adbhuta ane paripUrNa zilpa tathA
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa. pU. AcArya zrI vijayapratApasUrIzvarajI mahArAja paMDita zrI dhIrajalAla zAhane vAsakSepa nAkhavApUrvaka AzIrvAda ApI rahyA che. thItADavI karI che paM. zrI dhIrajalAla zAha jatiSamahaSi muni zrI pUrNabhadravijayajI mahArAjane muMbaI-zrI jivAjIrAva mahArAja zide hAlamAM zatAvadhAnanA prayoga karAvI rahyA che.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMbai-nemANInI vADImAM yojAyela zrI pArzva-padmAvatI ArAdhanAnuM eka dazya, zrI dhIrajalAla zAha zrI naMdalAla rUpacaMda zAha tathA zrI dhIrajabahena naMdalAla zAhane puSpapUjA karAvI rahyA che. pAchaLa kriyAsahAyaka zrI rasikalAla naMdalAla dozI beThelA che, zrI sametazikhara-tIrtha rakSo aMge goDIjI jaina upAzraya-muMbaimAM zrI dhIrajalAla zAha jussAdAra pravacana karI rahyA che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajatA yAtrI eka adbhuta citrakAvya 11 citrakAma hatuM tenI jagatane pratIti karAvI. vaLI pIrAtanikenA apAra zramathI hajAre nAnAM nAnAM haLe nIce dIrdhakALathI bhUmimAM daTAyelAM nAlaMdAnA bhavya zilAkha De" bahAra AvyA ane gupta ane pAla vaMza vaccenA zi95kAmanI lAMbA samayathI vaTatI kaDIo maLI AvI. A pramANe kAlanI guphAo ane IlurAnAM guphA-maMdire paNa IslAmanI asara pahelAMnI hiMdI kalAnI mahAna vibhUtio che, paNa e badhAmAM ajantA te hiMdI kalAne kaLaza che. - mahAbhArata jema hiMdanI saMskRtinuM vizva kAvya che, tema ajantA bauddha samayanI hiMdanI saMskRtinuM mUka mahAkAvya che. emAM bhagavAna buddhanI jAtakathAo dvArA vizvana amara citrapaTa AlekhAyo che. emAM mAtra citro ja jonAranAM hadayane e halAvI nAkhe che te sAkSAta darzana karanAra kalArasika hRdayanA tArane jhaNajhaNAve e svAbhAvika che. bhAIzrI dhIrajalAle ajantAnI yAtrA be vAra karI ane bIjI yAtrAnuM pariNAma A kAvyarUpe phalita thayuM. kavi e citrakAra karatAM amuka arthamAM adhika che. citrakAra pAse raMga che, paNa zabda nathI. kavi pAse ubhaya che. kavi enI pratibhA gAtAM gAtAM vastunuM sAkSAta darzana karAvI zake che, temaja zabdalIlo dvArA maneha sUra saMbhaLAvI zake che. A kAvyanA racanAra jeo citrakAra ane kavi ubhaya che, temaNe e mUka sRSTinA AlekhananuM sAkSAta sUhamadarzana karyuM che. e pratimAdarzanathI emanI pratibhAne preraNA maLI che ane tethI ja e mUka pratibhAonA AMtarabhAne hRdayamAM jhIlI kalpanAbaLe bhAvamaya vANamAM gAI na zakyA che. ' ajantAnAM citro ghaNAM thayAM che, paraMtu kAvya te kadAca A pahelI ja vAra racAyuM che. ' kAvyanA AraMbhamAM ja kavinI vINAnA tAra jhaNajhaNe che. anila, taruvara, vihaMgama ane girinirjhare saMgItanI ane nRtyanI ajaba dhUna macAve che. vRkSavRkSe sugaMdhI puSpa phare che. maMdamaMda hAsya karatI uSA yAtrIne zayyAmAMthI uThADe che. ekAkI citrakAra yAtrI saritAnuM Atithya pAmI enA vAMkAcUMkA pravAhanA kAMThe kAMThe cAlyA jAya che. A ekalavAya atithi gantavya sthAne pahoMcatAM girikarADamAMnI sapAnamALA caDavA mAMDe che. ekAeka bhUtakALane gebI paDade upaDe che. enA kalpanAnayana samakSa ajantAnA utthAnakALathI mAMDIne emAM punaHdarzana payatane sAMgopAMga itihAsa daSTigocara thAya che. vidyA, kalA ane zAntinA kendra ajantAne jAherajalAlIne samaya, musalamAna AkramaNa kALamAM vanadevIe pitAnA utsaMgamAM kareluM A kalAzizunuM saMgepana ane gya avasare enuM jagata samakSa kareluM prAkaTya ItyAdi darzana yAtrI pAme che. sapAnamALA pUrI thaye yAtrI ajantAnA mahAvihAramAM praveza kare che. tyAM e nAgarAjanuM kuTuMba,
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 jIvana-darzana saMsAracaka, gAMdharvagAna, hastiniyaMtraNa, bhagavAna buddhanI bhavya mUrti, yazodharA, rAhula ane buddhanuM bhAvavAhI citra, bhagradUta, IMdrane praNatsava, buddhaparinirvANa, jAtamALAmAMnA kSAMtivAda Adi prasaMge, sarvottama bhAtacitra (Designs) avalokitezvara, yakSadaMpatI ane mAravijaya vagere citre eka pachI eka mITa mAMDIne avake che. yAtrine citradarzananuM paryAvasAna kalAsamAdhimAM thAya che. A kAvyanA traNa khaMDo cheH (1) prakRtinI lIlAmAM ajantAnA yAtrInuM prayANa, (2) ajantAnA bhUtakALanuM darzana, (3) citradarzana. - kAvyane prathama khaMDa prakRti ane mAnavahadayanA madhura milananuM manehara citra che. dhUnI kalAkAra prakRtinA usaMgamAM sUve che. ene jAgRta karavA prakRtinAM parijane gItadhUna macAvI rahyAM che. sAMbhaLoH aniladala bajAve kuMjamAM pisI baMsI, taruvara varazAkhA nRtyanI dhUna cAle, vihagagaNa madhurA sUrathI gIta gAya, khaLa khaLa khaLa nAde nijhare tAla Ape. saMgItanI A ramajhaTa vacce uSAsuMdarI kemaLa karapa pheravI yAtrIne uThADe che. yAtrI saphALo uThe che, paNa uSA pratye snehabharI najara nAkhavA e rokAtA nathI. e te jhaTajhaTa sAdaDI vALI, yeSThikA hAthamAM laI citrajhoLI kAMdhe bharAvIne utAvaLo utAvaLa cAlI nIkaLe che. paraMtu ene mArga koNa batAvaze? saritAsuMdarI enI sakhI banI Ama tema jhaTapaTa cAlatI ene AnaMdathI mArga batAve che. niyata sthAne pahoMcavAnI yAtrInI keTalI tIvra utkaMThA che, tenuM nIcenI paMktiomAM suMdara darzana thAya che? paLa paLa vadhate te yAtrI AturatAmAM, paLa paLa vadhatuM te rUpa kallelinInuM paLa paLa vadhatA te pahADa uMcA sUtelA, paLa paLa vadhate te bhAnu AkAza mArge. pahADanI karADa paranI sopAnamALa jotAM veMta ja yAtrInuM hRdaya abhinava AnaMdathI ubharAya che. daga samIpa paDe tyAM eka sopAnamALA, abhinava ura raMge yAtrI tyAM pAda dete. ahIM kAvyane pahelo khaMDa pUro thAya che. (2) bIjA khaMDamAM ajantAnuM itihAsa darzana che. A darzana karavA jevuM che. juo :
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajantAne yAtrI eka adbhuta citrakAvya te kSaNe kALa upADI paDade gebI bhUtane, aneruM dazya darzAve mahAkalA mumukSune. keI bhikhu nayana namaNAM aDhALI UbhA che, dhIre dhIre mukhathI vadatAM pATha ke piTTakanA kaI bhikhu dUra dUra thakI lAvatA yAcI bhikSA, dhImedhIme pagathI caDhatAM guNazreNI samAna. kaI bhikhu vakara dharIne kASThanuM vAripAtra, dhIre dhIre patha utaratAM sRSTisauMdarya jotAM yAtrIvRMde jaya jaya vade bhAvathI buddha kerI, jeNe joye sakaLa jagate mArga nirvANadAtA. dhIme dhIme zramaNakula e thAya vilIna tyAMthI, aMte kaI dIsatuM nahi ne dhAma e sAva sUnAM. jate dahADe islAmIonuM AkramaNa thayuM, hiMdanAM saMskRtinAM dhAma vidhvaMsa thavA mAMDe. jANe A pralayamAMthI e kalAkSetrane bacAvavA prakRtimAtAe enuM saMgepana karyuM. . zilAkhaMDa pUryA dvAra, chAvarI raja upare, ugADIne latAvela, gepabuM adrinA ure. e kalAtIrthanA rakSaNa arthe vanadevI A gepanakALamAM siMha ane vyAdhrane cAkIdAra nIme che. . A kalAtIrthanuM mahAdvAra aneka zatAbdIo pachI ughaDe che. mejara jIla eka bhuMDanA zikAranI pAchaLa caDI Ave che, e sAmAnya prasaMgane manahara kapanAnI daSTithI AlekhavAmAM Avyo che. chela A mahAna kalAdhAma joIne Azcaryacakti thAya che. e uccAre che : A staMbha zA? stabaka zA? vaLI citra zenA? ke devInA bhuvana to nahi bhavya heya? ajantA pharI pAchuM ItihAsanI raMgabhUmi para daSTigocara thAya che ane kalAdharo ane ItihAsakAronuM yAtrAdhAma bane che. tyAM bIje khaMDa pUro thAya che. (3) trIjA khaMDamAM citradarzana che. vividha citronA sAmAnya ane viziSTa bhAva bhAre kuzaLatAthI ahIM pragaTa thayA che. nIcenI paMktiomAM e bhAva TUMkAmAM paNa saceTa rIte kevI rIte vyakta thayA che, te joI zakAya che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana suvega rekhA manahArI raMga, tAdazya bhAve uranAM abhaMga; gati sthiti ne anubhAva mudrA, Ajane 2 paripUrNa siddhi. palaMba netro, bhUkuTi namelI, vaLelI nAsA ati kheda bhAve; saMpUTa TuMkA dvaya olDa kerA, uSThi mudrA karanI batAve. sucAru gAtra kamanIya kAMti, AchAM rUpALAM vasane ghareNAM, pragUDha bhAve ati alparekhA, abhinaye te nahi jeDa AnI. avalaMkitezvaranuM citra to sarvAga suMdara che. e citra jotAM citrakAra-kavi jANe AnaMda-samAdhimAM lIna bane che. A rahyuM te citra. aho ! ahe! A avalokiteza, utkRSTa bhAve ahIM virAje; vicAradhArA mananI vahe che, saMsAra kerA ati kUTa prakane, bhU cApanamrA suvizAla bhAla, netra mIMcelAM adhayaNAM zAM pralabanAsA yazakIti gAya, e rAjarAjeza taNI prabhUta. madhu mukhethI jharatuM bhUlAve, piyUSa dhArA rajanIpatinI; vizALa che ati dIdha bAhu, pRthvI vijetA nara sUcave che. dakSiNa hasate dharyuM pa eka spardhA karaMtu mukhapaddha sAthe aMgulie te kAma upajAve, zuM megarAnI kaLIo vadhelI sauMdaryakerI thatI pUrNa sImA, AbhUSaNenAM rUpa-raMga-ghATe.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajantA yAtrI eka adabhuta citrAvya mAravijayanA varNanamAM pralebhanenAM svarUpane tAdaza citAra ApavAmAM AvyuM che. pralebhanone ahIM mAra rAjA, le sainya ubhe chaLavA gurune; je atuo dharI rUpa Ave, cArulatA zAM navayauvanAnAM. yazodharAnuM vaLI rUpa keI, nAnA vilApa karatuM jaNAya; e prabhane vacce bodhisatva acaLa meru samAna sudaDha rahe che. A ja ene mAravijaya. - ApaNe yAtrI A rasadarzana pAmI kalAnI mahAna dIkSA le che. jyA e jIvananuM dharmakArya che, te vaibhava ke dhana prAptine arthe nathI e e daDha saMkalpa kare che. AvI mAnasika sthiti prApta thatAM kalAkAra rasa-samAdhimAM lIna bane che. A abhedAnubhavamAM jaDacetanA bhede vilIna thAya che. ArUDha thAto rasazikhare te, jyAM bheda bhUlyA jaDecetanAnA. kAvyanI aMtima paMktio kalAniSTha hRdayanI sAcI vAsanA ane kalA pratye uDe bhaktibhAva prakaTa kare che ane emAM ajantAnI prazasti pUrI thAya che. dharmadhAma, kalAtIrtha tuM vidyApITha vizvanI, de deje kalAdIkSA Atmadeza ujALavA. jhajhUmI kALanI sAme yAvacaMdra-divAkara, gAje gAje mahAgAthA hiMdanA itihAsanI. kAvyamAM vRttanI suyogya rIte pasaMdagI thaI che. gantavya sthAne pahoMcavA adhIrA banelA yAtrInI tvarita gati mAlinI vRtta dvArA vyakta thAya che. prathama khaMDamAM pathikanA aTapaTA mArgonusAra vRtomAM paNa vAraMvAra palaTo thAya che. bIjA khaMDamAM mukhya cheda maMdAkrAMtA gaMbhIratA ane karuNatAnA bhAve pradazita kare che. trIjA khaMDamAM varNanane mATe upajAti cheda saphaLa rIte jAye che. anuSyapU ane vasaMtatilakA vacce vacce vividhatA pUre che. Ama A kAvyanI samIkSA pUrI thAya che. A addabhuta citrakAvya gUjarAtI kAvyasAhityamAM eka navI dizA ughADe che. A prakAranAM kAvya adhikAdhika racAya te gujarAtanI kavitA-sAmagrImAM bezaka samRddha umere thAya.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanI kavitAbhakti sAdhaka ane bedhaka tatvone samanvaya le, zrI veNIbhAI purohita gujarAtanA suprasiddha kavi ane kAvyavivecake zrI dhIrajalAlabhAInAM khaMDakAvya tathA chUTaka kAvyanuM nirIkSaNa karyA pachI A lekhane akSaradeha Apyo che. kavitAnuM gagana asaMkhya tAralAothI jhagamagatuM hoya che. avanInA gagana jevI ja kavitAnA gagananI gahanatA che. e gaganamAM UgelA kavitArUpI tAralAonA sAmudAyika jhagamagATamAMthI je teja pragaTe che, te ApaNane pulakita karI mUke che.' hadayanI Urmione, hadayanA ciMtanane ane hRdayanA anubhavane kavitAnA jharaNArUpe vahAvavAno paNa AnaMda che. pote je anubhavyuM te bIjA paNa anubhave, evI bhAvanA thatI hoya che. Aje te ApaNane duniyAbharanA kavitApravAhane paricaya thaI zake che. dareka dezane pitAnI kavitA che. e kavitAnI vyAkhyA che. e vyAkhyA paNa kAlAnukrame parivartana pAmatI rahe che. parivartana vinA pragati nathI. parivartananA vaheNa vinA paristhiti baMdhiyAra banI jAya. gujarAtI kavitAmAM paNa evI ja rIte tabakke tabakke parivartana AvatAM rahyAM che. kavitAnI vibhAvanA badalatI rahI che. mAtra chaMdobaddha padAvali e kaMI kavitA nathI. je guru chaMda zIkhave, te kavi na paNa hoya. ane chaMda zIkhe che te kavi banI paNa jAya che. Aje te adhikAMza racanAomAM kavitA pitAne AviSkAra zodhe che. kavitAnA AkAra ane prakAra vize tabakake tabakake dareka dezamAM matamatAMtare jAgyAM che ane e matamatAMtaromAM kAvyatatava karoTIe caDatuM AvyuM che. AmAM keTalIka
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavitAbhakti kavitA kadAca kaseTamAMthI pAra utarI nahi hoya, paNa kAvyatattva te sAge pAMga pAra utaratuM AvyuM che. zrI dhIrajalAla TokarazI zAha jANatA jaina vidvAna che. sarjana, saMzodhana ane saMvardhananI temanI pravRtti aneka dezIya che. Ama te teo eka acchA zatAvadhAnI tarIke suvikhyAta che, paNa zatAvadhAnIpaNuM e judI vAta che ane kavitA e nirALo pradeza che. bahu ochA sadbhAgIone vividha pratibhA varI hoya che. zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanA hRdayamAM zatAvadhAnI tarIkenI smRtinI gANitika pratibhA te che ja, paNa sAthe sAthe kavitAnuM pAtALajharaNuM paNa vahyA kare che. A kaMI AjanI vAta nathI. cheka 1931 mAM "ajaMtAne yAtrI" nAmaka temanuM eka gaNanApAtra khaMDakAvya pragaTa thayuM tyArathI Aja sudhI teo avAra-navAra kavitA dvArA pitAnI bhAvanA vyakta karatA AvyA che. gujarAtI sAhityamAM je paMDitayuga tarIke oLakhAya che, te arasAnA kAvyasarjananI praNAlIne zrI dhIrajalAlabhAIe adaleadala apanAvIne A khaMDakAvya racyuM che. temAM Idevaividhya paNa bhAvavaividhyanI sAthe sAthe ApyuM che. ajaMtAnI guphAo para samayanA thara jAmyA ane tyAM vanarAjI vagere evAM UgI gayAM ke A bauddhakAlIna kalAdhAma temAM DhaMkAI gayuM. itihAsanA vArApherAmAM AvaDA adbhuta zilpadhAmanI suMdaratA surakSita rahevA mATe ja jANe DhaMkAI gaI. kAlAMtare "eka aMgrejI lazkarI amaladAranA paribhramaNamAMthI ekAeka" A kalAne vAraso ApaNI prajAne jANe punarapi prApta thayo. : "ajantAno yAtrI" nAmaka A khaMDakAvya pragaTa thayuM, tenA pravezakamAM zrI ratilAla mohanalAla trivedIe A kavitAnI, saMskRtinI ane bauddhakAlIna kalAprAgaTyanI tavArIkhI khUbIo supere samajAvI che. A pravezaka piteja zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanA kAvyasarjananI kevI pratibhA che te darzAvI de che. ane kharekhara, "ajantAne yAtrI e khaMDakAvyanA prakAranuM neMdhapAtra arpaNa che. chaMda paranuM prabhutva, chaMda dvArA bhAva pramANe nirUpaNa e badhuM zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanA abhyAsane paricaya karAve che. "ajantA yAtrI" e temanuM uttama sarjana che. emAM zabdacitra, ane bhAvacitrone subhaga saMgama che. ajatAnA ajANyA bauddhakAlIna zilpIoe je kalA kaMDArI, je zailI pragaTa karI, je samarpaNa karyuM, te badhuM zrI dhIrajalAla TokarazI zAhe pitAnA zabdazilpamAM pragaTa karyuM che. A gujarAtI kAvyane saMskRtamAM anuvAda paNa pragaTa thaye che. ajaMtAnA zilpa joIne eka muslima kayureTare eka gajhala lakhI hatI. te gajhala pUrI te yAda nathI, paNa A zilpakArone aMjali ApatAM lakhelI chellI paMkti Ajeya ne yAda che. teNe e zilpakAro mATe kahyuM ke "jiye bhI kAma ke liye, mare bhI kAma ke
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 jIvana-dazana lice A pahelAM A zeranI upalI paMkti hatI, temAM hatuM ke teoe A badhuM karyuM che paNa pitAnA nAma mATe nahi, "ajantAno yAtrI" uparAMta temaNe anya racanAo paNa karI che. A racanAo jotAM zrI dhIrajalAla TekarazI zAhanuM cheda paranuM prabhutva turata parakhAI Ave che. varNana chaTAne mahAvaro jaNAI Ave che. prAsAnuprAsanI cIvaTa joI zakAya che. geya racanAomAM kavi nAnAlAlanI AchI AchI asara svAbhAvika rIte ja AvI gaI che, kAraNa ke kavi nAnAlAla pitAnA jamAnA para tyAre chavAI gayA hatA. emanuM zabdalAlitya, Delana, maMjulatA ane laya chaTA gujarAtI sAhityamAM AgavuM sthAna dharAve che. A prakIrNa nAnI nAnI chabaddha ane geya racanAo dvArA zrI dhIrajalAlabhAIe dharmabhAvanA, sadUbhAvanA sabodha, prArthanA ane philasUphInuM ciMtana-manana vahAvyuM che. teTaka, zikhariNI, anuSTrapa, upajAti, vasaMtatilakA ane harigIta jevA de, deha, pada, garabI vagere mAtrAmeLa racanAo para hAtha ajamAvyuM che. racanAomAM rASTrabhakti paNa che. mAnavaprema, prabhupratyenI zraddhA, prakRtiprema, paMkhI, pupa, girivara, sarevara, sAgara, saritA, jharaNAM, vanarAji vagerenAM zabdAlekhane zrI dhIrajalAlabhAInI A racanAomAM jovA maLe che. "zaraNAI ane Dhela nAmanI kRtimAM dalapata zailinI chaTA che. ekAda urdu kRti paNa temaNe ajamAvI che. A uparAMta ukhANAM che, prahelikA che, bahirlIpikA che. ajantA yAtrI mAM jema bhASAnI praziSTatA che, tema A prakIrNa racanAomAM bhAvanI saraLatA ane varNananI prAsAdiktA che. kavitAbhakti kyAMka kyAMka kAlIghelI che, paNa tenI saccAI vize zaMkA nathI. niSThA nItaryA nIra jevI che. kalAnuM kaIpaNa svarUpa hoya, tenA bhautika hetu game te hoya paNa tene AdhyAtmika udeza te paramArthane prArthanAne ane paramArthane pAmavAne che. - zrI dhIrajalAlabhAInI kavitA kevI AzAvAdI che, kevI samathala che, kevI prauDha che, kevI svastha che, te temanI ja be paMktimAMthI ApoApa samajAya che. - vizvamAM saghaLe rasa bharyo che, eka akhaMDa apAra; dhIrajathI rasapAna karatAM, rasa bharyo saMsAra. ghaNI moTI vAta temaNe kahI dIdhI che. mAnavIne je pItAM AvaDe te mAtra jIvanamAM ja nahi, samagra vizvamAM badhe ja rasajharaNAM vahe che. e jharaNuM ekadhArAM che, akhaMDa che ane apAra che. jIvananI taDakI chAMyaDI vaccethI pairyapUrvaka pasAra thaIe ane rasanuM pAna karIe te saMsAra rasabharyo banI jAya. A daSTi anubhavamAMthI janmelI che. emanI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavitAbhakti 11 racanAenI saraLatAmAM sUkSmatAnA jhamakArA jovA maLe che. jIvanane jovAnA ane jIvanane jIvavAnA vyavahAradhI, prAthanAdhI, ci'tanadhI medha zrI dhIrajalAlabhAInI kavitAmAM jANe paramA bhAve pragaTA che. emanI ja eka pa`kti che : 66 nija sthAne rahIne nIrukhA re te pANIDAM apara pAra. jIvanamAM nija sthAna zeAdhavu e ja muzkela kAma che. sthAna tA maLI jAya, pazu nija sthAna maLavu' sahela' nathI. nijasthAna maLyA pachI badhI tarasa maTI jAya che, tadAkAra thaI javAya che. A nijasthAna tapa, bhakti ane jJAnathI maLe che. khIrajalAlabhAInI kavitAmAM AvA jJAnAnaMda paNa jhagArA mAre che. potAnI kavitAnA gaganamAM pAMkheA pasArIne temaNe uDDayana karyu che. jeTalI UMcAie paheAMcI zakAya teTalI U'cAine tee AkhI gayA che. UMcAine AMkhavAnI laganI paNa eka sAdhakanI kavitA che. zrI dhIrajalAla TAkarazI zAhanI kAvya racanAomAM sAdhaka ane Adhaka tattvanA samanvaya che. divya revA Ave che pura yauvane malakatI zyAmA manahAriNI, gAtI gIta rasAla nRtya karatI divya dyutidhAriNI; bhedI bhISaNa kAnane giri guhA vege ati hu* bhaNI, phIdhI vAta kahAya nA muja thakI A divya revA taNI. --dhI.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatAvadhAnI paM. zrIyuta dhIrubhAI le. 5. pU. AcAryazrI vijayadharmasUrijI mahArAja UMDA zAstrAbhyAsa sAthe udAra vicArone apanAvanAra ane dhArmika tathA sAmAjika kSetre aneka jAtanA racanAtmaka kArya karanAra AcAryazrI A lekhamAM zrI dhIrajalAlabhAI aMgenA potAnA vicArone atyaMta nikhAlasatAthI vyakata kare che. bhAratIya saMskRti punarjanmanA siddhAntane mAnanArI che. koI paNa vyaktine vartamAna jIvana daramyAna prApta thatA bAhya-abhyantara anukula-pratikula saMjoge gata janmanA anukula-pratikula puruSArthane AbhArI che. zrIyut dhIrUbhAI ane huM AjathI 55-56 varSo agAu amadAvAda zeTha cImanalAla nagInadAsa beDiMgamAM sAthe bhaNanArA bhejana-zayana ane ramatagamata sAthe karavA uparAMta beDiMganA niyamAnusAra haMmezA devadarzana-pUjana vagere dhArmika pravRtti karanArA sahAdhyAyIo hatA. ame bannemAM bIjAone adekhAI Ave evI mitratA hatI. ame bannenuM janmasthAna saurASTranA jhAlAvADamAM najIka najIka hatuM. huM abhyAsamAM eka dhAraNa AgaLa hatuM ane zrI dhIrUbhAI mArAthI uMmaramAM eka be varSe nAnA hovA sAthe abhyAsamAM eka dhAraNuM pAchaLa hatA, ema chatAM amArI mitratA te ajoDa hatI. meM to pAMca varSa paryata cI. na. beDi"gamAM rahIne vyavahArika zikSaNa ane dhArmika zikSaNa sAthe saMskArane vaibhava prApta karI mArA punyavaMtA prArabdha pramANe saMyamanA pavitra paMthe prayANa karyuM, jemAM mArA mitra tarIke zrI dhIrUbhAI paNa sahAyaka rahyA hatA. jyAre dhIrUbhAI te tyArabAda varSo sudhI cI. na. boDIgamAM abhyAsa mATe rahyA ane amuka varSo sudhI beDIMganA saMcAlanakAryamAM paNa temaNe pitAnI zakitane bhega ApI beDIMganuM RNa yathAcitapaNe adA karyuM hatuM. beDIMganA cAra varSanA sahavAsa daramyAna zrIyut dhIrUbhAIne vidyAvyAsaMga, harakoI bhAratIya kaLAne prApta karavA mATe temanI tamannA ane kuzAgrabuddhine mane je paricaya thayelo tenA yathArtha phaLa ApaNe sahu koI dhIrUbhAImAM yAcitapaNe Aje anubhavapUrvaka joI rahyA chIe. temaNe vyAvahArika zikSaNa mArI samaja pramANe vinIta sudhI prApta karela che. IMglIza-gujarAtI bhASA uparAMta hindI ane saMskRtabhASAnuM jJAna sArA pramANamAM dharAve che. temanuM vAMcana-ciMtana-manana ane nididhyAsana ghaNuM vizAla pramANamAM che
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatAvadhAnI pa zrIyuta dhIrUbhAI 123 jenAM pariNAme vividha bhASAnA jJAna uparAMta Ayurveda, maMtra, taMtra vagere viSayenuM uDANathI jANapaNuM prApta karavA sAthe vega ane adhyAtmanA viSayemAM teoe ghaNuM sArI pragati sAdhela che. paM. zrIyuta dhIrUbhAInI vakatRtvazakti ghaNI sArI che. temanI vANImAM madhuratA ane jusso hovAthI kaI paNa viSayanuM savistara vivecana karI zake che. temanI lekhanazakti paNa ghaNI prazasta che. Aja sudhImAM aneka viSayanA moTA-nAnA seMkaDo granthanA sAhityane rasathALa temaNe samAjane caraNe dharela che. jainadarzananA tatvajJAnanA viSayamAM paNa temaNe ghaNuM kheDANa karela che, jenA pariNAme jIvavicAra, navatatva, jine pAsanA, mahAvIra-vacanAmRta vagere vagere aneka granthanuM sarjana tathA saMpAdana teo karI zakayA che. ga-adhyAtma-maMtra-taMtra ane japanA viSayamAM teo sArUM jJAna dharAve che ane sarva koIne priya thAya tevA e viSayanA aneka daLadAra granthanI paNa temaNe racanA karI che. , zAsana temaja samAjanA ke moTA nAnA samAraMbhanuM saMcAlana karavAnI ane sAMgopAMga saphalatApUrvaka tene pAra pADavAnI zakti dhIrUbhAI sivAya prAyaH bIje ochI jovA maLe che. 11-12 varSo agAu maMmAdevInA vizALa paTAMgaNamAM munivara zrI yazovijayajInI preraNAthI amArI nizrAmAM ujavAyela vizvazAMtine cirasmaraNIya bhavya prasaMga, temaja be varSa agAu biralA mAtuzrI sabhAgAramAM munivarya zrIyazovijayajIe taiyAra karela tIrthakara bhagavAna mahAvIra prabhunA 35 citro ane traNa bhASAmAM apAyelA citraparicayathI zobhatA apUrva mahAgranthane prakAzana-samAraMbha A bAbatanI sAkSI Ape che. eka vAtanI khAsa yAda ApavI jarUrI che ane te e ke muMbaInA jaina jagatanA jAhera jIvanamAM chellA 23 varSamAM teo je bhAga bhajavatA rahyA che, tene Ai yaza muni zrI yazovijayajIne ghaTe che. munijInI cogya vyaktinI egya kadara karavAnI, zaktizAlinI zaktine egya kSetra pUruM pADI tene AgaLa vadhAravAnI udAtta bhAvanAne AbhArI che. 5. dhIrUbhAInI smaraNazakti ghaNuM adbhUta che ane te kAraNe so uparAMta avadhAnanA aTapaTA prago karI zake che. bAlyavayathI ja dhIrUbhAI dharmanA anurAgI hevAne kAraNe atyAra sudhInA jIvana daramiyAna gRhasthAzramamAM rahI eka zraddhAsaMpanna zrAvaka tarIke temaNe yAcita AtmakalyANanI sAdhanA karI che. have bAhathabhAvene parityAga karI saMyamI jIvanano lhAvo levA kaTIbaddha banI mArI sAthenI bAlyavayanI maitrIne navajIvana Ape ane varSo paryata sAdhanAnA pavitra paMthe AgaLa vadhe, e ja mArI zubhecchA.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSArthanA aDIkhama ddhA le pa.pU. munirAja zrI yazovijayajI mahArAja sAhitya ane kalAnA kSetre avanavA aneka abhigamo ApanAra munizrI zrI dhIrajalAlabhAI aMge pitAnA aDhI dAyakAnA saMsmaraNone ahIM vizada vAcA Ape che. mArA dharma sanehI zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAlabhAIne vicAra karatAM mArA. manamAM aneka saMsmaraNe jAge che. chellAM pacIsa varSathI temane satata saMparka rahyo che ane temanI anekavidha pravRttione sAkSI banyo chuM. keTalIka pravRttio sAthe rahIne paNa karI che ane temanI pratyutpanna mati, kAryakuzalatA tathA dharmaniSThAthI atyaMta prabhAvita thaye chuM. vi. saM. 2005mAM vaDodarA kaThI piLamAM amAruM cAturmAsa hatuM, tyAre prabaMdha TIkAnA kArya aMge temane tyAM AvavAnuM thayuM. teo paMDita zrI lAlacaMda bhagavAna gAMdhInA mahemAna banyA. eka divasa teo darzane AvyA. tyAM jaina dharmanA pracAra aMge vArtAlApa thaye ane sAdhuoe kevI taiyArIo karavI joIe, te aMge temaNe potAnA vicAre darzAvyA. ema karatAM avadhAnaprayogonI vAta nIkaLI. temaNe kahyuM: 'tamArI zIkhavAnI taiyArI hoya te huM avadhAna zIkhavavA taiyAra chuM. mAre ahIM thoDA divasa rokAvAnuM che, te daramiyAna bapore ahIM AvatA rahIza." temaNe mane tathA munizrI jyAnaMdavijayajI baMnene avadhAna zIkhavAne anurodha karyo, paNa huM anya kAryone aMge samaya laI zake tevuM na hovAthI meM munizrI jayAnaMdavijayajIne taiyAra karavA Adeza karyo ane temane avadhAna-zikSaNane AraMbha karAvyA. gheDA divasomAM temaNe munijane batrIza avadhAna sudhI pahoMcADI dIdhA. tene khAnagI prayoga thaye ane temAM saphalatA maLatAM amane badhAne khUba AnaMda thaye. ame temane dhanyavAda ApyA ane sAthe e prazna karyo ke amAre te munijane se avadhAne
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 puruSArthanA aDIkhama ddhA sudhI poMcADavA che, te mATe zuM karIzuM ?" temaNe kahyuM: 'have mAre ahIMthI javAne samaya thaye che, eTale vizeSa rokAI zakuM tema nathI; paNa ApazrIne muMbaI AvavAnuM thaze, te bAkInuM kArya avazya pUruM karI ApIza." ane temaNe vaDodarAthI vidAya lIdhI. A pahelA prasaMge temanI dharmadhagaza, kartavyaniSThA ane nikhAlasapaNAnI mArA para UMDI chApa pADI. bhavitavyatAnA ge amAruM te pachInuM ja cAturmAsa muMbaI goDIjI jaina upAzrayamAM thayuM. ame paMDita zrI dhIrajalAlabhAIne yAda karyA ane temaNe pitAnuM vacana pUrNa karavAnI taiyArI batAvI. teo niyata samaye goDIjI upAzraye AvI munijIne avadhAne zIkhavavA lAgyA. te vakhate amArI sAthe paNa vArtAlApa thavA lAge ane ema karatAM ubhayane saMbaMdha gADha banate gaye. A rIte munijI se avadhAne zIkhI jatAM tene jAhera rIte karI batAvavAne nirNaya tha ane saM. 2011nA kArataka sudi 10 tA. 19-11-10 nA roja geDIjI jaina upAzrayamAM te mATe khAsa samAroha jAye. vetAmbara mUrtipUjaka samAjamAM A vakhate kaI paNa muni zatAvadhAna karanAra na hatA, eTale A prasaMga lekane mATe ghaNo uttejaka nIvaDyo. pUjya gurudevenI punita nizrAmAM lokenI vizALa hAjarI vacce zatAvadhAnanA prayogo thayA ane te saphaLa nIvaDatAM lokone AnaMda asIma banI gaye. paMDitazrInI saMcAlanakalA mATe sahue ApharIna pikArI. pU. gurudevee tathA meM temane mATe prazaMsAnA be zabda kahyA ane temanI kapriyatAmAM A prasaMgathI ghaNe vadhAre thaye. - avadhAnanA nimitte muMbaI jainasaMghamAM praveza karavAne A prathama ja prasaMga hate. paNa A prasaMga evA muhUrta thaze ke jeNe jaina saMghanA cAreya aMge joDe gADha saMparka bAMdhI Ape ane zAsana ane saMghanA anekavidha sevA kAryomAM temane upayogI sahakAra malate rahyo. tyArabAda bhAyakhalA jena daherAsaranA vizAla maMDapamAM hajAro mANasonI jaMgI medanI vacce munijInA avadhAnane kAryakrama geThavA ane maMDapanI bahAra paNa lokone besavAnI goThavaNa karavAmAM AvI. AnI vyavasthAne mukhya bhAra paMDitajIe upADayo ane lagabhaga pAMca hajAra manuSyanI hAjarImAM e kAryakrama apUrva saphalatAne pAme. te pachI ghATakoparamAM paNa munijInA avadhAnapragonI atyaMta AgrahabharI mAgaNI thatAM avadhAnane kAryakrama yojAya, tyAre paNa paMDitajIe vyavasthA ane saMcAlanane bhAra upADa hatA ane te atyaMta saphaLatApUrvaka pAra pADI hatI.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana meM anubhavathI joyuM ke teo kaMIpaNa kAryanI javAbadArI letAM pahelAM ghaNo vicAra kare che, paNa lIdhA pachI temAM khUba ja tanmaya banI jAya che ane tenI nAnAmAM nAnI vigate para paNa pUrate vicAra kare che, eTale temaNe lIdheluM kArya saphalatAthI pAra paDe che. aSTagrahanI yuti vakhate ame goDIjImAM cAturmAsa hatA. te vakhate mane "zrI vizvazAMti jaina ArAdhanA sava' ujavavAno vicAra thaye. pUjya gurudevane vAta karatAM temanI saMmati prApta thaI ane meM paMDita zrI dhIrajalAlabhAIne yAda karyA. temanI sAthe kAryakramanI vigatavAra carcA karI. mAre kahevuM joIe ke AvI bAbatamAM temanI sUjha ghaNuM UMDI hoya che ane tethI ja teo AvA kAryakrama tathA samAroha AdinuM saphaLa Ayojana karI zake che. amArA baMne vacce sukhada bAbata e che ke keTalAka vicAre, ane kAryasujha vacce ghaNu nikaTatama sAmya prarvate che ane ethI ja ame jhaDapI nirNa laI zakIe chIe ane tene amalamAM paNa jaladI mUkI zakIe chIe. A samAre mATe traNa maMtrIonI nimaNuka thaI, paNa khare bhAra te temane je upADavAno hato ane te temaNe rAtri-divasa joyA vinA upADa hate. daza divasanA A abhUtapUrva kAryakramamAM temanI buddhi aneka vAra kasoTIe caDI' hatI, chatAM temAM teo pAra utaryA hatA. A prasaMgathI temanI Ajanazakti mATe mAruM mamatva anekagaNuM vadhI gayuM. tyAra pachI "rASTrIya ahiMsA pracAra samiti nuM kArya zarU thayuM, temAM paNa teo maMtrI hatA ane teo jAte dilhI jaI gulajhArIlAla naMdAnuM nakkI karI lAvyA hatA. te aMge judA judA sthaLe keTalIka sabhAo thaI, temAM temanuM vaktavya ghaNuM asarakAraka rahyuM. zrI gulajhArIlAla naMdA muMbaI AvI jatAM mAre temane maLavAnuM banyuM, tyAre zrI dhIrajalAlabhAI mArI sAthe hatA. ame te vakhate devanAra katalakhAnA ane ahiMsAnI rASTrIya nIti aMge vAta karI hatI ane bIjI paNa keTalIka prAsaMgika vAte thaI hatI. geDIjImAM gulajhArIlAla naMdAne 17 lAkhanuM suvarNa dAna ApavAne bhavya prasaMga ujavAya, tyAre temaNe khaDA page kAma karyuM hatuM. AvA to nAnAmoTA ghaNaye prasaMga che, jyAre temanI kuzAgra buddhi ane kartavyaniSThAno pUrepUro paricaya thayela che. te badhAne ahIM ullekha karavAnI jarUra nathI, paraMtu gaI sAla "tIrthakara bhagavAna mahAvIranuM je prakAzana thayuM, temAM temaNe ke bhAga bhajavyuM hatuM, te huM jaNAvavA IcchuM chuM.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSArtha nA aDIkhama caiddhA 129 35 citrA taiyAra thayA pachI te aMge gujarAtI, hindI ane aMgarejI noMdhA taiyAra karavAnA prasaMga Avye, tyAre temanI joDe anekavAra vicAravinimaya karyAM hatA ane taiyAra thayelAM lakhANane paNa kALajIthI tapAsyuM hatuM. hindI anuvAda mATe temaNe temanA khAsa mitra DaoN. rudradeva tripAThIne meLavI ApyA hatA ane agarejI anuvAda mATe zrI zAMtikumAra je. bhaTTa pAsethI paNa temaNe ja kAma taiyAra karAvyuM hatuM. tyAoAda dillI jaI rASTrapati vI. vI. girinI A pustakanA prakAzana aMge khAsa mulAkAta lIdhI hatI tathA leAkasabhAnA aneka sabhyA, temaja DaoN. karaNasi'huM, zrI DI. esa. kAThArI vagerene maLI A graMthanu' mahattva samajAvyu hatu. vaLI jarUra jaNAtAM teo cheka kalakattA jaI DI. sunItikumAra ceTarajIne maLI AvyA hatA ane temanI pAse A graMthanA paricaya lakhAvI lAvavAmAM sala thayA hatA. tA. 16-6-74 ravivAranA rAja milA mAtuzrI sabhAgAramAM A granthanu prakAzana karavAnA nirdhAra thatAM temaNe te aMgenI kAOvAhI lagabhaga eka mahinA sudhI sabhALI hatI ane te mATe muMbaimAM anukULa havAmAna pedA karavAmAM paNa temanA phALA yazasvI rahyo hatA. raMgama'canI sajAvaTa AdimAM paNa temanA kalAnaipuNyanA paricaya thayA hatA. te mATe patrAe paNa prazaMsA karI hatI. dhamamAM hastakSepa karanArA sarakArI khIleA vakhate paNa temaNe AgaLa AvIne khUba parizramapUrvaka kAma karelu' che. embe bega' ekaTa, gvAliyara egasa' ekaTa, khAlasanyAsa dIkSA pratimadhaka khIla-mahArASTra, khAlasanyAsa dIkSA pratima`dhaka khIla-akhila bhAratIya, sAdhu-rajIsTrezana ekaTa, ela inDiyA rilijiyasa TrasTa khIla tathA sametazikhara tItha rakSA Adi prasaMgeAe temaNe maMtrI tarIke bajAvelI sevA ati praza'sanIya che. vadhAre spaSTa kahu. tA varSoM sudhI na bhUlAya evI che. patizrInA sAhityasana mATe teA zu' lakhuM...? emanI lekhinI hajI sudhI avirata dhArAe cAle che ane game tevA kaThina viSayAne paNa eTalI sarala rIte rajU karI zake che ke AkhAlavRddha temanuM sAhitya vAMcI zake. ananya vidyAprema, mananI ekAgratA ane zarIranI khaDatalatAne lIdhe tee potAnA jIvana daramiyAna vipula sAhityanuM sarjana karI zakayA che ane te ghara gharamAM pahAMcI gayu che. lAkhA naklAnA pracAra e tenI lAkapriyatAnA purAvA che. emanA keTalAka granthAnI prastAvanA lakhananI taka temaNe mane ApI upakRta paNa karyAM che. ame temanI vidvattAnA lAbha levA muktikamala jaina mADuna graMthamAlA taraphathI mArI sUcanAnusAra dharmAMdha graMthamALAnAM 20 pustakA taiyAra karAvelAM che ane te atyaMta
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana upayogI tathA kapriya thayelAM che. bIjI paNa ghaNI saMsthAoe temanI vidvattA tathA tejavinI kalamane lAbha lIdhe che. dhArmika sAhityanA kSetre mane lAgyuM che ke zrI pratikramaNasUtra prabodha TIkAnA traNa bhAga temanI asAdhAraNa pratibhA, sarvatomukhI vidvattA tathA prabala parizramavRttine jIvaMta pUrAve che. Avazyaka sUtre para ATaluM vistRta pramANabhUta vivecana anya koI graMthamAMthI bhAgye ja maLe ema che. AdhyAtmika sAdhanAmAM paNa teo khUba khUba AgaLa vadhyA che. pAMca varSa pahelAM temanA magajanI eka nasa tUTI ane sthiti gaMbhIra banatAM temane harakIzanadAsa hepITalamAM dAkhala karavAmAM AvyA, tyAre pUjya gurudeve tyAM padhArI maMgalIka saMbhaLAvI vAsakSepa nAkhe. tyAre teonI zArIrika sthiti ghaNu kharAba hovA chatAM pUjya gurUdevanA maMthana mujaba temane jarAye viSAda na hatuM, te namaskAramaMtra tathA uvasagaharaM staMtrane avAranavAra pATha karatA hatA ane manane dharmabhAvanAmAM lIna rAkhatA hatA. teoe temanA ci. zrI narendrakumArane cembara ekalI mArI pAsethI vAsakSepa maMgAvyuM hatuM. temanI dharmazraddhA, sAdhu pratyenI bhaktinuM e pratIka hatuM. e AghAtamAMthI bacyA pachI temaNe ghaNAM ghaNAM kAryo karyA che ane Aje paNa temanI pravRttine dara akhkhalitapaNe cAlu ja che. AvA eka bahaRta, dharmaniSTha tathA uttama keTinA samAjasevakanuM jAhera sanmAna thAya te sarvathA egya che. tenI huM dIrghakAlathI pratIkSA karatA hatA. teo dIrdhAyu banI jinazAsana, sAhitya, samAja tathA rASTranI vadhAre ne vadhAre sevA kare evI zubhecchA sAthe viramuM chuM. emanA keTalAe preraka prasaMge mAre lakhavA hatA, paNa atyAre mArI pAse samaya na hevAthI mulatavI rAkhavA paDayA che. puruSArthanA e aDIkhama coddhA-pitAnA AdhyAtmika jIvananI tane prajavalita banAvatA rahe e anurodha karavA sAthe-dharmalAbha". muMbaI rIja roDa zrA. va. 10 saM. 2031 -yazovijayajI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu bhAratanA rASTrapati Do. esa, rAdhAkRSNana tathA mahArASTranA rAjyapAla zrI zrI prakAzane jaina sAhitya aMge mAhitI ApI rahyA che, tA. ra7-3-60 suvarNa dAnaprasaMge bhAratanA gRhamaMtrI zrI gulajhArIlAla naMdA sAthe zrI dhIrajalAla zAha vArtAlApa karI rahyA che, pAchaLa zeTha bhavAnajI arajaNa khImajI beThelA che.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ dillImAM mukhya maMtrI zrI lAlabahAdura zAstrI sAthe devanAra katalakhAnA aMge vArtAlApa: DAbI bAjuthIH (1) che. rudradeva tripAThI, (2) zrI dhIrajalAla zAha tathA (3) zrI ramaNIkacaMda metIcaMda jhaverI, amadAvAdamAM gaNitasiddhi graMthasamarpaNa vakhate zrI morArajIbhAI sAthe vArtAlApa : bAjumAM ku. maNibahena paTela beThelA che, tA. 16-10-66
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ NNN keTalAMka saMsmaraNe le, pa. pU. AcArya zrI vijyakIticaMdrasUrijI mahArAja kavi, lekhaka, zatAvadhAnI tathA vyAkhyAnavizArada AcAryazrI paM. zrI dhIrajalAlabhAInA sArA saMparkamAM Avela che. te aMge temanAM saMsmaraNe temaNe lekhamAM aMkita karyA che. zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanA nAmathI huM jANItuM hatuM, paNa kayAreya maLavAne saMyoga sAMpaDayo na hato. vi. saM. 2010mAM teo sAhityasaMzodhanAthe karNATakamAM AvyA hatA. tyAMthI teo beMgalora AvyA, tyAM gurudeva vijayalamaNasUrIzvarajI ma. nA darzana karI emaNe AnaMda anubhavyo, prAsaMgika aneka viSa para vicAravinimaya thayo. vAtamAM vAta nIkaLatAM "avadhAnakalA" viSe vAta nIkaLI ane temaNe kahyuM ke "hAla mArI pAse eka moTA samudAyanA naveka sAdhue avadhAnakalAne abhyAsa karI rahyA che. pU. gurudeve mArA mATe bhalAmaNa karI ke tame kIrtivijayajIne paNa A kalAmAM taiyAra karo te ! temaNe kahyuM : "ghaNuM sArI vAta, huM hAla traNa divasa atre rokAvAne chuM. te daramiyAna temane huM A zikSaNa ApIza. ane tyArabAda patra dvArA zikSaNa Apate rahIza." zarUAtamAM paMDitazrI dhIrajalAlabhAIe keTalAka prazno dvArA mArI buddhinI cakAsaNI karI ane tenA dhAryA javAba maLatAM teo prasanna thayA. vi. saM. 2011nA mAgazara vada 7ne guruvAranA zubha muhUrta A vidyA zIkhavAne meM prAraMbha karyo. 6 thI 7 mahinAnA TUMkA gALAmAM paMDitazrIe mane A vidyAmAM taiyAra karI dIdho. temAM gurukRpA paNa kAraNabhUta kharI ja. saM. 2011nA nI pANInA cAturmAsamAM zatAvadhAnane jAhera samAraMbha pU. gurudeva zrI vijayalakSmaNasUrIzvarajI ma. nI adhyakSatAmAM tA. 30-10-55 ravivAranA roja javAno nirNaya thayo. saMcAlana mATe paMDita zrI dhIrajalAlabhAIne AmaMtraNa ApavAmAM AvyuM. teo samayasara AvI pahoMcyA ane badhI taiyArIo karI. A kAryakrama pAMca kalAka sudhI cAlyo ane huM temAM aNIzuddha pAra utaryo. tethI sahune khUba AnaMda thayA. zrIsaMghe mane zatAvadhAnInuM biruda arpaNa karyuM ane saphala saMcAlana mATe paMDita zrI dhIrajalAlabhAInuM paNa bahumAna karyuM. A pachI 8-10 zaheramAM mArA avadhAnaprAge pU. gurudevanI zubha nizrAmAM hajAronI janamedanI samakSa thayA ane jainazAsananI apUrva prabhAvanA thavA pAmI
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 jIvana-darzana vi. saM. 2012nuM bIjApura cAturmAsa karI zrI kupAkajI tIrtha vagerenI yAtrA karI. muMbaI jatAM vacamAM bArasI zahera AvyuM. tyAMnA saMghe avadhAna karavA Agraha karyo ane paM. zrI dhIrajalAlabhAIne paNa tyAM khAsa belAvavAmAM AvyA. tA. 5-5-17 ravivAre bhavya maMDapamAM mArA avadhAna prayoga thatAM tyAMnI samagra janatA Azcaryamugdha banI. paMDita zrI dhIrajalAlabhAI saMcAlanakAryamAM atyaMta nipuNa heI, emanA dvArA jyAM jyAM kAryakramo goThavAya che, tyAM tyAM teo bhavya vAtAvaraNa sarjI zake che. ahIM paNa temanI A nipuNatAnAM darzana thayAM hatAM. bArasInA zrI saMghe A aNamola taka jhaDapI laI zrI dhIrajalAlabhAInA prakhara pAMDityane sanmAnavA khAsa abhinaMdanapatra cAMdInA kAskeTamAM arpaNa karyuM hatuM. A prasaMganuM adhyakSasthAna 5 gurudeve zebhAvyuM hatuM. Ama zrI dhIrajalAlabhAIne paricaya vadhate gaye. huM te vakhate khAsa kaMI lakhate nahote. nAnakaDAM pustaka lakhyAM hatAM. emaNe mane lekhanakaLAmAM kema AgaLa vadhAya, . te mATe paNa mArgadarzana ApyuM, jethI mArA lakhevAM pustake janatAmAM vadhu ne vadhu lokapriya banatAM gayAM. vi. saM. 2020mAM zAMtinagaranA cAturmAsamAM 15,000 mAnavasamUha vacce bhavya ane vizALa maMDapamAM pU. gurudeva vijayalamaNasUrIzvarajI ma.nI chatrachAyAmAM mArA 56 avadhAnaprago thayA. rAjanagaranI prajA A avadhAne nihALI Azcaryamugdha banI. A prayoganuM saMcAlana paNa zrI dhIrajalAlabhAIe ja karyuM hatuM. leke temanI vyavasthAzaktine vAraMvAra abhinaMdatA hatA. dakSiNamAM divya prakAza eka vAra meM paMDitajIne kahyuM : " dakSiNanA pravAsanI kaDIbaddha sAmagrI mArI pAse taiyAra che. tame siddhahasta lekhaka che, tethI te aMge graMtharacanA kare to sAruM.' paMDitajIe te ja vakhate tene svIkAra karyo. lagabhaga cha mAsa sudhI satata parizrama karatAM e graMtha taiyAra thaye. tenuM nAma rAkhavAmAM AvyuM : "dakSiNamAM divya prakAza." A bRhad kalAmaya granthanuM prakAzana bhavya samArohapUrvaka muMbaInA spIkara zrI sIlamanA zubhahaste thayuM hatuM. enI vyavasthAne bhAra zrI dhIrajalAlabhAIe upADyo hato ane tenuM saMcAlana paNa temaNe ja karyuM hatuM. . sAhityavAridhi pada - A vakhate sakala janasamudAya dvAra paM. zrI dhIrajalAlabhAIne "sAhitya vAridhi'nuM mAnavaMtu biruda arpaNa karI suvarNacaMdraka enAyata karavAmAM AvyuM hatuM.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka saMsmaraNe 136 vi. saM. 2013nuM cAturmAsa pU. gurudeve zrI Atma-kamala-labdhisUrIzvarajI jaina jJAnamaMdiramAM karyuM. Aso mAsamAM enTonIyA hAIskulanA vizALa kampAunDamAM 13 hajAra manuSyanI hAjarI vacce mArA avadhAnaprayoga thayA. tenI vyavasthA tathA saMcAlanane bhAra paNa paMDitajIe ja upADayo hato ane temAM teo yazasvI thayA hatA. vi. saM. 2015nA keTanA cAturmAsamAM pU. gurudeve AtmA, karma ane dharma e traNa viSa para vidvattApUrNa vyAkhyAne ApyAM hatAM, jene vyavasthita saMgraha karavAmAM AvyuM hatuM. e vyAkhyAnanA saMpAdananuM kArya zrI dhIrajalAlabhAIne soMpavAmAM AvyuM. Atmatattva vicAra bhAga 1-2 kalamanA kasabI zrI dhIrajalAlabhAI e A pravacanene thoDA ja vakhatamAM ThaThArImaThArI taiyAra karyA ke je "AtmatatvavicAra' bhAga 1-2 nA nAmathI prasiddhi pAmyAM. temaNe khare ja A saMpAdana pitAnI anerI pratibhA vaDe atyaMta suMdara karyuM hatuM. namaskAramahimA" tathA "zAsanaprabhAvaka sUrideva" jemAM paramagurudeva zrI vijaya labdhisUrIzvarajI ma. nuM jIvanacaritra che. A be graMthanuM tema ja bha, mahAvIra vagere anya pustakanuM saMpAdana-saMzodhana kArya paNa temaNe karyuM hatuM. saMzodhana kArya . paM. zrI dhIrajalAlabhAIne thayuM ke je sAhitya huM taiyAra karuM chuM, e badhuM sAhitya je vidvAna guruvaryonI najara taLe pasAra thaI pracAra pAme te sonAmAM sugaMdha bhaLe. te mATe temaNe aneka saMzodhakemAM mAruM nAma paNa pasaMda karyuM hatuM. jIvavicAraprakAzikA yAne jaina dharmanuM prANIvijJAna", "navatadIpikA yAne jaina dharmanuM adbhuta tattvajJAna", "jinapAsanA" "zrI namaskAramaMtrasiddhi ane hIkArakalpataru' A badhAM pustakonuM saMzodhana karavAnI sonerI taka mane maLI hatI. A graMthanA vAcanathI mane kharekhara apUrva AnaMda thaye hate. paM. zrI dhIrajalAlabhAInA lekhananI e khUbI che ke teo je kaMI lakhe che. te te viSayanA aneka pustakonuM dahana karIne pachI ja lakhe che, jethI temanAM pustako vidvattApUrNa, sarvAMgasuMdara, suvAcya ane kapriya bane che. teo varSothI lekhanakArya karatA AvyA che, eTale emanI lakhavAnI hathoTI besI gaI che ane bhASA para ghaNe kAbU che. lakhANa ekadama saraLa ane svaccha hAI vAMcakone rasa jaLavAI rahe che ane avanavuM jANavAnuM maLe che. tyAra pachI te temaNe maMtrazAstra upara uparAuparI aneka graMthanuM lekhana-prakAzana karyuM che. hombajAnA zrI padmAvatI devInI teo ananya mane varSothI upAsanA karatA AvyA che. karNATakamAM AvelA e khujAnA zrI padmAvatIjInAM
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jIvana-daza ne darzanAthe te vAravAra jAya che ane e upAsanA dvArA temaNe sArI evI siddhi ane khyAti meLavI che. temaNe peAtAnAM jIvana daramiyAna sAhityanI ananya upAsanA karI che ane krUrasudUra sudhI prasiddhi pAmyA che, emanuM mitramAMDaLa paNa ahetu che. emanI kAryazakti aneAkhI che. kaMIka karI chUTavAnI dhagaza dilamAM bharelI che. kalAkA sudhI eka ja Asane esI lekhanakArya karatA ja rahe che. temanAM aMgamAM ALasa nathI. pramAdane pariharI hAthamAM lIdhelu kAya karavAmAM teo sadAya tatpara rahe che. muMbaInA meATA meTA aneka samAra Mbhe temanA mAdarzana nIce saphaLa rIte pAra paDayA che. AvA eka mahAna sAhityakAra, sattvazAlI sAdhaka ane kuzaLa kAryakara dIrghAyujIvI jaina zAsananI vadhu ne vadhu sevA bajAvatA rahe, e ja maneAkAmanA. sarasvatIne praNAma zubheAjjavalA sukeAmalA sudhAMzu-deha-dhAriNI, sareAja-zubhravAhinI sujADayadainya-dAriNI; suhAsinI subhASiNI sukIrti -kAMti-kAriNI, sarasvatI namu' sadA tuM pApapu jANI, --dhI.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ - adhyApaka ja nahi, vidyAthI paNa le. munizrI nathamalajI ' zIdhra kavi ane suprasiddha tattvaciMtaka munizrI AcArya tulasInI paramakRpA pAmelA eka * darzanIya saMta che, temaNe ceDA zabdomAM paNa paMDitazrInI kAryazIlatAne je khyAla Ape che, te sahune prabhAvita kare eve che. dhIrajalAlabhAIne huM vyakti karatAM gati kahevAnuM vadhAre pasaMda karuM chuM. vyakti sthitisucaka che, gati kiyAsUcaka. meM prAraMbhathI ja dhIrajalAlabhAIne kriyAzIla joyA che. emanI sakriyatA ane dizAomAM prakhara rahI che. teo sahu prathama amArI sAme zatAvadhAnInA rUpamAM prastuta thayA. emanA zatAvadhAnanA prayogo meM joyA. meM anubhava karyo ke temanAmAM mAtra zatAvadhAnInI prakriyA nahi, medhA paNa che. e medhA ja emane zatAvadhAnI banAvavAmAM saphala thaI che. - I. sa. 154mAM AcAryazrI tulasI muMbaImAM cAturmAsa karI rahyA hatA. A cAturmAsamAM dhIrajalAlabhAI ghaNu nikaTatAthI amArA saMparkamAM AvyA. pahele saMparka hata zatAvadhAnInA rUpamAM, bIje saMparka thaye eka gasAdhakanA rUpamAM. yoganA viSayamAM mArI ruci hatI ane emanI paNa. A rucinI samAnatAe amane baMnene vadhAre nikaTa lAvI dIdhA. teo gasAdhanAmAM ruci rAkhanArI keTalIka vyaktione mArI pAse lAvatA ane sAdhanAnA viSayamAM ame carcAo karatA. eka divasa meM emane pUchayuM "zuM tame maMtravidyAmAM paNa ruci rAkhe che ?' ene uttara emaNe hakAramAM Ave. emaNe kahyuM: "mArI pAse "vighAnuzAsana nAmane maMtragraMtha che. maMtravidyAmAM e pramANabhUta che." meM pharI pUchayuM-tamArI pAse mAtra maMtragraMtha che ke tame maMtranI sAdhanA paNa karI che?" temaNe ghaNuM ja sahajatAthI uttara ApyoH "huM A vidyAne adhikArI nathI, vidyArthI chuM." meM joyuM ke dhIrajalAlabhAI kevala adhyApaka ja nahi, vidyArthI paNa che. navInavI vidyAonI upalabdhinuM rahasya vidyAthI banI rahevAmAM ja che. vidyArthitA ane vinamratAne huM ekAthI samajuM chuM. vinamratA e evo guNa che ke je grahaNazaktine kadI kaThina thavA detA nathI.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanasane 1973mAM dhIrajalAlabhAI maLyA. meM pUchayuM : "AjakAla zuM cAlI rahyuM che?" temaNe kahyuM: "keTalAka prayoga karI rahyo chuM. hamaNAM eka zibira yojI hatI, temAM upAsanA ane maMtranA prayogo karAvyA. e ghaNuM saphala thayA." sane 1974mAM dilhI AvyA. meM pUchayuM : "kema AvavAnuM thayuM?"dhIrajabhAIe kahyuM: "munizrI yazovijayajIe bhagavAna mahAvIranI citrAvali taiyAra karAvI che. tenuM prakAzana rASTrapatinA hAthe karAvavuM che. e udezyathI ahIM AvavAnuM thayuM che." suMdaralAla jhaverI paNa emanI sAthe hatA. meM vicAryuM jemane AtmA svaccha hoya che, te anekavidha pravRttiomAM paNa ekAgra rahI kAryasiddhi karI zake che. grIna hAusa (jayapura) 22-7-75 . (hiMdI parathI) vIra vibhune vaMdanA gaje che ghanaghora megha saghaLe ke daSTi cAle nahi, ghare ghera rave suNI vanapati gheghura jhADI mahIM vidyuta divya chaTA dharI jhabakatI ne dUra darzAvatI, dhyAna magna darImukhe vIra vibhu heta namuM huM ati. - -bI.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ J smRtivikAsanI prakriyA zatAvadhAnavidyA le. sAghvIzrI nirmalAzrIjI mahArAja ema. e. sAhityaratna, bhASArata. jJAnapracAra mATe avizrAMta parizrama karanAra pU sAdhvIjInA A lekha teA vaijJAnika che, paNa temAM pa`tizrInA jIvananAM sonerI saMsmaraNA saMkaLAyelAM che, tethI ahI prakAzita karavAmAM Ave che. acIna yuga bhautikavAdI yuga che. manuSya bhautikavAdanA AkarSaNamAM adhyAtmavAdane bhUlI rahela che. tyAgathI bhAganI tarapha vadhI rahela che. aparigraDathI parigraha tarapha jhukI rahela che. manuSya jyAM sudhI bhautikavAdamAM bhaTakatA rahela che, tyAM sudhI tene sukha, zAMti ane satASa prApta thaI zakatA nathI. bhAratIya sa MskRtinuM lakSya bhAga nahi, tyAga che. saMghaSa nahi, zAnti che. viSamatA nahi, samatA che. viSAda nahi, AnaMda che. jIvananI AdhArazilA bheAgane mAnI levAthI jIvananA vikAsa nahi paNa vinAza thaI jAya che. jIvananA vikAsa mATe AdhyAtmika vidyAnI anivAya AvazyakatA che. bhAratavaSa sadaiva adhyAtmavidyAnI prayAgabhUmi rahela che. jayAre AjanA bhautikavAdI vidyAnA prayAgazALAomAM besIne aNuzaktinA anveSaNamAM lAgela che, tyAre adhyAtmavAdI RSi-munioe Atma-zaktionuM anveSaNa karyuM hatuM. jyAM AjanA vaijJAnikAe aNukhama, ujanakhama jevA janahitakara vighna'saka zastronuM sana karyuM, tyAM bhAratIya AtmaniSTha te manISiee ahi'sA ane satya A be vizvakalyANakArI zastrone AviSkAra karyuM. vijJAne jyAre manuSya dUrathI joI zake, dUranI vArtA sAMbhaLI zake ane jANI zake tevA sAdhaneA ApyAM, tyAre bhAratIya cAga ane adhyAtmasAdhanAe Atmazaktine uddIpta karI ane koIpaNa sAdhana-sAmagrI vinA AMkha
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 jIvana-darzana phAna ane cittanI vyagratA badha karIne kevaLa Atma-nikriyAsana dvArA paramANuthI laIne samagra vizvane jANavAnI kSamatA pradAna karI. tee pUrNajJAna prApta karIne sajJa kahevAyA. A eka nirvivAda satya che. aNuzakti asIma che, te Atmazakti ana'ta. AvazyakatA e che ke manuSya tene prApta karavAnA mArga zeAdhe. jJAna AtmAnA eka svAbhAvika guNa che. zatAvadhAna-vidyA Atma-zakti yA smRti-vikAsanI eka prakriyA che. smRti AtmAnA sahuja guNa che. smRti e prakAranI hAya che; eka sahaja pratibhAjanya ane khIjI prayatnajanya, zatAvadhAnamAM saheja pratibhAnI apekSA rahe che, jevI rIte vakatA. akSarajJAna badhI vyaktione hAya che ane vANInI paTutA paNa temanAmAM DAya che, chatAM paNa pratyeka vyakti vaktA nathI thaI zakatI, te te hajArAmAM eka haiAya che, jemAM vaktA banavAnI pratibhA haiya che. zatAvadhAnI. thavAmAM paNa pratibhA ane cittanI anyagratA apekSita che. madha ane meAkSanu' nimitta mana zaktizALI chatAM caMcaLa che. sAdhanAkSetramAM mananu' jeTaluM mahattva che, teTalu kAIpaNa anya sAdhananu' nathI. yadi mananI zuddhi na thaI zakI tA jema kAIpazu sAdhanAnuM zubha phaLa jIvanamAM dRSTigocara thatu nathI, tema smRtivikAsaprakriyA yA zatAvadhAnavidyAmAM paNa sa`kalpa-vikalpa rahita-cittanI sthiratA . na thaI tA smRtivikAsa kAOmAM saphaLatA prApta thatI nathI. A smRtivikAsanI prakriyA, ceAga-sAdhanAnA abhinava AreAhmaNamAM paNa tIvra jijJAsA utpanna kare che. dRDha, sa kalpapUrvaka prayANa thAya te sAdhaka siddhinA sevAnAmAM kramazaH caDhatA jAya che. prAcIna kALamAM sAmAnya-lekAmAM paNa smRtinI prakharatA dekhAtI hatI, te itihAsa khatAve che. jaina Agama, veda, upaniSad Adi kaMThastha para parAthI cAlatA hatA. guru peAtAnuM maukhika jJAna ziSyAne ApatA ane ziSya peAtAnA ziSyAne. A prakAre hajAro zlokA kalama ke kAgaLa vinA kevaLa smRti upara jIvita rahetA hatA. kahevAya che ke smRti jayAre niLa thavA lAgI tyAre tADapatra upara lakhavAno upakrama cAlye.' game te hAya smRtinI prakharatAnA vilakSaNa udAharaNa prAcIna ItihAsamAM paNa maLe che ane vamAnamAM paNa dekhAya che. mahAmunivara sthUlibhadrajInI jakSA, jakSadiAM Aphri sAta baheneAnI smaraNa-pratibhA asAdhAraNa hatI. jakSAne jyAre eka vAra ja sAMbhaLavAthI yAda thaI jatu hatu tyAre jakSadinnAne evAra, kramazaH sAtamI bahena reNAne sAtavAra sAMbhaLavAthI avadhAraNa thaI jatuM hatu'. vidyAnA zokhIna mahArAjA bhAjanA daramAramAM evA kavie hatA ke jeo game tevA agharA aAke yAda karI letA. mahAkavi dhanapALe raceaA tilakama'jarI nAmanA graMtha rAjAnI AjJAthI naSTa thatAM, temanI putrI tilakama'jarIe akSarazaH pharIthI lakhAvyeA hateA. gujarAtanA mahAna
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ smRtivikAsanI prakriyA zatAvadhAnavidyA 17 tidhara zrI hemacaMdrAcAryajIne lAkha zleke yAda hatA. teo akhaMDadhArAe graMtharacanA karI zakatA hatA. bALaka bajakumArane traNa varSanI bAlyAvasthAmAM pU. sAdhavIjInA mukhathI agiyAra aMganuM zravaNa karatAM ja temane kaMThastha thaI gayela. sUripuraMdara zrI munisuMdarajI ma. eka hajAra ne ATha avadhAna karavA jeTalI zakti dharAvatA hatA, eTale sahastrAvadhAnI hatA. nyAyavizArada pU. yazavijaya ma. paNa bAlyAvasthAthI ja addabhUta maraNazakti dhAraka hatA. bacu kavine be lAkha pade yAda hatAM. svAmI vivekAnaMda, adhyAtmapremI zrImad rAjacaMdrajI Adi aneka mahApuruSo temanI addabhUta smaraNazakti mATe bhAratabharamAM vikhyAta che. videzamAM paNa evI aneka vyaktio che. jemake mI. sTenTanuM prakhyAta navalakathAkAra DIkansanI koIpaNa navalakathAnuM keIpaNa prakaraNa akSarazaH bolI zakate. san 1968mAM eka bhajanaprasaMge teNe A prayoga karI batAvyo hate. keranI vidyApIThamAM kurAne zarIphane AkhuM AkhuM bolI janArA aneka vidyArthIonAM nAma ujajavala akSare noMdhAyelAM che. tAtparya ke jagatabharamAM samaye samaye adUbhUta smRtivALA strI-puruSa pedA thatA rahyA che ne Aje paNa pedA thAya che. jo ke temanI saMkhyA virala hoya che. zatAvadhAnane artha che so vastuonuM avadhAraNa yA grahaNa yApi zatAvadhAna vidyA sahaja avadhAraNazaktithI adhika saMbaMdha rAkhe che, te paNa AcAryoe smRtivikAsanI vibhinna paddhatio nirdhArita karela che. sAmAnya vyavahAramAM manuSya je vAtane yAda rAkhavA Icche che, te saMketarUpathI pitAnI DAyarImAM lakhI le che. A saMketavidhino saMbaMdha AcAryoe smRtithI jeDela che. ajJAta bhASAone yAda rAkhavA mATe te vanine pitAnI bhASAmAM pariNata karI avadhAnakAra pitAnA yathAkrama citramAM joDe che. . sAhityavAridhi zatAvadhAnI vividha pratibhAsaMpanna 5. dhIrajalAla zAha, temanI vividha sarakArI pravRttiothI janatAmAM suparicita che. temaNe bALasAhitya, yuvA sAhitya, dhyAna-japa sAhitya Adi aneka sAhityagraMthanuM sarjana karIne mAnavajIvananA ghaDataramAM suMdara phALo Apela che. temaNe dayAna-dhAraNAnA vargo calAvIne aneka AtmAone AdhyAtmika vikAsa karAvavAnA prayAsa karela che. temaNe aneka graMthanuM saMpAdanakArya kareluM che. temanI pAse so-avadhAnakalAnI siddhi che. jAheramAM ghaNIvAra temanA prayogo thayA che. temaNe A viSayanI tAlIma ApIne keTalIka vyaktione taiyAra karelI che, temAMnI eka huM paNa chuM. zatAvadhAnI paM. dhIrajalAlabhAIne sana 53mAM hiMgaNavATa cAturmAsa daramiyAna mane sarvaprathama paricaya thayela. smRtikalA viSayaka vArtAlApa thatAM temaNe mArI jijJAsAne apUrva protsAhana ApyuM. patravyavahAra dvArA kAryakrama AgaLa vadhe. zikSaNanI pUrNAhuti
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 jIvana-darzana thayA bAda kalakattA cAturmAsa daramiyAna manamAM saMkalpa-vikalpa thavA lAge ke zuM sAvIjI zatAvadhAna praga jAheramAM na karI zake? ke Ti namaskAra mahAmaMtra ArAdhaka mArA parama upakArI mAtA gurudeva sunaMdAzrIjI ma. tathA mArA jIvanamAM utsAhavardhaka AcArya bhagavaMta zrI harSasUrIzvarajI ma. sA. ane guruvaryonA hArdika AzIrvAda prApta thatAM ja avadhAna-proga-jijJAsAe mUrta svarUpa dhAraNa karyuM. vividha kamITIonuM sarjana thayuM. A prasaMge paM. zrI dhIrajalAlabhAInuM kalakattAmAM Agamana thayuM ane mArA utsAhamAM vadhAro thayo. temanuM kuzala mArgadarzana ane sva. zreSThivarya savAIlAla ke. zAhanA apUrva sahaganA kAraNe kalakattA hindI hAIskUlamAM tA. 23-1-58 guruvAranA 11 vAge eMgle-gujarAtI skUlanI bALAoe maMgalAcaraNa gIta gAyuM. presiDenTa esa. pI. jene pitAnuM vaktavya ApyuM. kalakattA hAIkorTanA mukhya jaja zrI pI. bI. mukajI Adi cAra jaje, suprasiddha jAdugara ke. lAla Adi kalAkAre, paM. dinezamizra Adi vidvAne, phreMca, amerikana, jarmana Adi videzI leke, zAhu, jAlAna, aneka zreSThiva, vijayasiMhajI nahAra Adi aneka rAjanIti vyaktio, patrakAra Adi aneka pratyakSadarzI enI sAme zatAvadhAnane kAryakrama saphaLa rahyo, thaDA divasa pachI tarataja gAMdhI InsTITyuTavALAe temanI saMsthAmAM mane avadhAna-prayoga karavAnI prArthanA karI. A badhuM paMDitajInI kAryakSamatAne AbhArI che. A rIte paMDitajI mArA jIvananA paNa eka upakArI che. temanuM sanmAna thAya te AnaMdadAyaka che. guNAnurAgI vyakti ja guNavaMtanuM bahumAna kare che, enI prazaMsA kare che. guNAnurAgathI ISyane nAza thAya che. eka aMgreja vidvAne kahyuM che ke - To love one that is great is almost to be great oneself.' guNavAna vyaktionA guNane anurAga pitAne mahAna banAve che. guNAnurAgatuM varNana karatA-graMthakAra kahe che ke uttama guNAnurAo nivasai, hiyayammi jassa purisasa / Atitthayara-payAo, na dullahA tassa riddhio // je vyaktinA hRdayamAM uttama vyaktionA prati guNAnurAga vadhe che, tene tIrthakara pada sudhInI siddhio prApta thaI zake che. .
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ navanavonmeSazAlinI prajJAnA pratIka zrI dhIrajalAlabhAI le. zrI zAMtikumAra je. bhaTTa ema. e., elU. e. bI., sAhityaratna yoga ekeDemInA pramukha ane muMbaI samAcAra sAptAhikanA vidvAna taMtrInA mana para zro dhIrajalAla bhAInuM je citra aMkita thayuM che, tene ahIM suMdara akSaradeha apAyo che. ' kalamane ane kalamabAjane paNa gauravane anubhava thAya evA paDachaMda ane pratibhAzALI zrI dhIrajalAla TekarazI zAhanuM jIvana ApaNane hajAro varSa jIvatA RSi munionuM svAbhAvikatayA ja smaraNa karAve che. sIttera varSanA jIvananI pratyeka paLane emaNe udAtta pravRttiothI anekagaNI banAvI che ane e rIte emanuM AyuSya vAstavika rIte keTaluM vItyuM che, e kALagaNanA gaMbhIra samasyAmaya che. pelA saMskRta subhASitanI mAphaka teo mAne che ke AvatI kAlanuM kArya Aje karavuM, sAMjanuM kAma savAre ja karI nAkhavuM, kAraNa ke A mAnavIe kArya pUruM karyuM che ke nahIM ene vicAra karI mRtyu rAha jotuM nathI. kadAca mRtyuMjayane A ja artha hoI zake ke mRtyu AvyA pachI ja thaI zake evA asaMkhya satkAryo paNa pUrA karI nAkhe ! A arthamAM dhIrajalAlabhAI mRtyuMjaya paNa che ja ! kAvyamImAMsAkAra mammaTe kAvyanA je Azayo gaNAvyA che, e AzayathI ja mAtra vizALa vAMgmayanuM sarjana dhIrajalAlabhAIe nathI karyuM, chatAM e Azaye pariNAma rUpe siddha thayA ja che. yaza, artha, vyavahAravijJAna, aniSTa sAme rakSaNa tathA sadya paranivRti e sarva A vAMgmaya ane anya pravRttiomAMthI zeraDImAMthI nIkaLatA rasa mAphaka pragaTayA che. kavi khabaradAre gAyuM che ke jyAM jyAM vase eka gujarAtI, tyAM tyAM sadA kALa gujarAta" paNa ApaNe jarUra kahI zakIe ke jyAM jyAM gujarAtI vase che tyAM tyAM gujarAtInA hRdayamAM dhIrajalAlabhAI mATe sanmAnanIya sthAna che, eTaluM ja nahIM paNa emanA cAhaka ane prazaMsaka vargamAM binagujarAtIone paNa vizALa varga
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. jIvana-darzana che. AvA prathita yazasvI dhIrajalAlabhAIne sAhitye bhASAnuM sImalaMghana paNa karyuM che ane emanAM pustakanA anuvAda aMgrejI, hindI, baMgALI ItyAdi bhASAmAM pragaTa thayA che. arthanI bAbatamAM prAraMbhamAM emaNe ghaNuM muzkelI veThI, paNa pAchaLathI A bAbatamAM teo nizcintapaNe sAhityArAdhanA thaI zake evI sthitie pahoMcI gayA che. bAkI te manasi ca parituSTa karthavAna ke daridraH ? emanA sAhityasarjanamAM vyavahAravijJAnanA racanAtmaka sarjane paNa che. aniSTanA nivAraNa mATe emaNe dhArmika, AdhyAtmika, maMtrazAstranA, philasUphInA ane yoganA granthanuM paNa sarjana karyuM. sadya paranivRti mATe emanuM kAvyasarjana daSTAnAtmaka che ane 358 pustakanuM sarjana-prakAzana karIne tathA pacIsa lAkha nakale prasarAvIne emaNe sAhityasarjanamAM vikrama sajaryo che-adhyaprasiddha yazase hi dhuM sAmAnyasAdhAraNameva dharma, AmAMya viSayanI vividhatAno paNa emaNe vikama ja sajaryo che. caritro, kizora kathAo, bhaugolika pravAsa, gaNita, mane vijJAna, sAmAnya vijJAna, kAvya, zilpa sthApatya, maMtra, ga, nATake, jaina dharmagra keTalAnI gaNatarI karavI ? emanuM sAhitya sAcA ja arthamAM AbAlavRddha mATe che. sAmAnya vAMcatA bALakathI mAMDIne vRddha vidvAnane paNa vAMcavAmAM rasa paDe, preraNA maLe ane jJAna maLe evI vipula sAhityasamRddhi emaNe sajI che. AmAMya pAchuM lekhaka pita, prakAzaka bahudhA pote ane vikretA paNa pite ! vAMgmayane A vipula patharATa talasparzI UMDANa paNa dharAve che, e emanAM sarjananI AgavI vizeSatA che. "nAmUla likhate kiMcit " e siddhAntane emaNe cIvaTapaNe pALe che. koIpaNa viSayanuM Alekhana karavuM hoya tyAre e viSayanuM AdhArabhUta sAhitya abhyAsInI niSThAthI vAMcI javuM, e viSayanA jANakAro pAsethI vadhu jJAna prApta karavuM. AmAM ya teo daDhatAthI mAne che ke "guNAH pUjAvAna guNiSa na ca liMga nA ca vayaH " e viSaya para UMDI vicAraNA karavI, AlekhananuM pU jana karavuM ane kayAMya cekacAka na thAya e pramANe ekAgratApUrvaka Alekhana karavuM, e emanI viziSTa paddhati che. AvuM Alekhana thayA pachI paNa lakhANanI nakala kAI vidvAnane vaMcAvavI ane teo koI sudhArAvadhArA sUcave te vivekapUrvaka temane svIkAravA jeTalI emanI paripakava buddhi che. pariNAme emanA tamAma granyo pariNata prajJAnA paripakava phala samAna banyA che. zIla tevI zailI kahevAya che, paraMtu ghaNIvAra mahAna granthanAM cAritrya zaMkAspada - hoya che, paraMtu dhIrajalAlabhAInuM cAritrya eTale so TacanuM sonuM. emanI vicArazuddhi evI uccakakSAnI che ke jevA emanA vicAra hoya evI ja emanI vANI rahe che,
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ nevaneSazAlinI prajJAnA pratIka zrI dhIrajalAlabhAI 141 manamAM vicAravuM eka ane belivuM bIjuM e emanA svabhAvamAM ja nathI. taduparAMta -cAritryanI bIjI mahatvanI bAbata e che ke jevI emanI vANI che, evuM ja emanuM vartana che. belavuM eka ane karavuM bIjuM e emanAmAM apavAdarUpa paNa jovA nahIM maLe. prANa jAya paNa vacana na jAya, evI emanI vacananiSThA che. Ama mana, vANI ane vartananI ekarUpatA emanA AdhyAtmika baLanuM UMDuM rahasya che. te jIvananA vyavahAramAM nAnAmoTA sahunI sAthe kAma pADavuM paDe. AmAMya emanI vivekabuddhi nedhapAtra che. zrImaMta emanA jJAna ane siddhio pratye mAnanI daSTie jue che, chatAM emanI samakSa teo kadI lAcArI ke dhanatAne dekhAva karatA nathI, paraMtu mAtra gauravajanaka ja vyavahAra rAkhe che. AvI ja rIte pitAnA kAmakAja mATe kaMIpaNa sAmAnya vyaktinuM jarAya zoSaNa na thAya enI teo pUratI kALajI rAkhe che. "gya cena jayeta " ema mAnI aneka kalAkAra, vidvAna ItyAdine teo satata pratyakSa rIte sahAyabhUta thatA AvyA che. - teo kalA khAtara kalAnA saMpradAyamAM mAnatA nathI. kalA zabdano artha ja kaMIka racanAtmaka, kaMIka sarjanAtmaka evo thAya che. samAcachedaka sAhityanuM sarjana karavAne badale emaNe caritrAtmaka sAhityathI zarUAta karI ane teya vizeSataH bALaka mATenA sAhityathI. Ama caritrAtmaka sAhityathI cAritrya-ghaDatara e emane mULabhUta Azaya. tyArabAda dhArmika, AdhyAtmika ane ane yuganA sAhityanI parisImA. sAhityakAra, sAkSara, citrakAra, cikitsaka, maMtravizArada, yogasAdhaka, zatAvadhAnI, kavi, patrakAra, nATyakAra, gaNitajJa, ItyAdi aneka vyaktitva maLIne emanuM virATa vyaktitva ghaDAyuM che. dhIrajalAlabhAI Avaze te ApaNane kaMIka jANavAnuM maLaze, kaMIka preraNA maLaze, evI khAtarI emanA saMparkamAM AvanAra sahu koIne thAya. . dhIrajalAlabhAInI vidhie aneLA agniparIkSA paNa karI joI che, paraMtu e sarvamAM dhIrajalAlabhAI saphaLatAthI pAra UtaryA che. pArAvAra garIbI, Arthika saMkaTa ane kuTuMbamAM traNa traNa putrIonA mRtyu, e badhAmAM emaNe AtmazraddhA karI gumAvI nathI. AvA saMkaTamAM ane saMtApamaya vedanAmAM paNa emaNe adhyAtmaLa vikasAvyuM che. dhIrajalAlabhAIe pitAnI vividha sevAothI sAhityane sAtvika AnaMda Apyo che, saMkaTothI gherAyelI vyaktione maMtrasAdhanAnA mArge vALIne saMkaTothI mukta karyA che ane sukhI mAnavIone paNa AdhyAtmika mArge vALIne emanA sukhI bhAvine sAtvika banAvyuM che. jyAM jAya tyAM AzA, utsAha, puruSArtha, udAratA, sevAbhAvanA vagere guNene prakAza pAtharanAra dhIrajalAlabhAI sAce ja eka divyavibhUti che, ema emanA vadhu ne vadhu saMparkamAM AvanArane lAge che. - sIttera varSe paNa sattara varSanA yuvAnanI dhagazathI paLe paLa pAramArthika pravRttiomAM gALanAra zrI dhIrajalAlabhAI hajI paNa aneka dAyakA ApaNI vacce rahe ane taMdurasta rahI sevAnI mane kAmanA pUrI kare, evI zubhecchA.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaktine mahAsIta le. zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA paMDitazrI sAthe varSothI gADha paricayamAM AvelA ane temanI dareka pravRttiomAM bhAga lenArA adhyAtmapremI sajajane A lekhamAM zrI dhIrajalAlabhAIne jIvananI aneka jANavA jevI hakIkata rajU kare che. I. sa. 1936 ke 1937nI vAta che. karAMcI ane siMdhamAM mArI ophisanA kAmakAja aMge avAranavAra javAnuM banatuM. e vakhate tyAM birAjatA zrI vidyAvijayajI mahArAjanA darzanArthe jatA sauthI prathama temanI pAse sAMbhaLyuM ke zrI. dhIrajalAla TokarazI zAha eka sArA zatAvadhAnI che ane maraNazaktinI adbhuta kaLA tathA vidyA dharAve che. te pachI pU. vidyAvijayajI mahArAja sAheba aMge ja koI bAbatamAM TI. jI. zAhavALA sva. zrI jIvarAjabhAI ane zrI. dhIrajalAlabhAI mArI ophisamAM AvyA. te vakhate zrI dhIrajalAlabhAI sAthe prathama paricaya thaye. temanI sAdAI ane saraLatA joI huM bhAre prabhAvita thaze. e pachI temano vadhu paricaya thayo ane I. sa. 1939mAM sara puruSottamadAsa ThAkaradAsanA pramukhapade meTro sinemAmAM temaNe zatAvadhAnanA prayogo karI batAvyA, je joI huM Azcaryacakita thaI gaye. te pachI temane saMparka vadhate gaye ane temanA baheLA mitramaMDaLamAM mAruM paNa eka nAma umerAyuM. zrI. dhIrajalAlabhAImAM aneka zaktiono sumeLa thayela che. game tevA adraSTA viSayane grahaNa karavAnI adbhuta zakti, athAga kAryazakita ane asAdhAraNa vyavasthA zakti e temanA viziSTa guNe che. sAmAnya rIte lekhakene kaIne kaI vyasana hoya ja che, jemake cA, tamAku-sIgAreTa, pAna vagere. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAIne kaI
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaktinA mahAmota 143 paNa vyasana spazI zakayu' nathI. tee kahe che ke, vyasana mukta hAvAnA kAraNe ja te mATalA maheALA pramANamAM sAhityanu' sarjana karI zakayA che. zrI. dhIrajalAlabhAInA ghaDataramAM je je vyakitaonA hissA che, temAM sauthI agrasthAna temaNe temanI mAtAne Apyu che. 'hajAra zikSakathI eka mAtA zreSTha '-e ApaNI prAcIna ukitane zrI maNibahene sAcI pUravAra karI ApelI che ane sAthe sAthe temaNe putranA zreyArthe apUrva bhAga ApyA che. Arthika sthiti ane sogA DhaphADA DhAya evA evA samaye paNa kamAI zake tevA putrane abhyAsanA mArge dAravaveA, sahAyarUpa anavu', evu* mAtA sivAya anya kANa karI zake? zrI dhIrajalAlAbhAInA pitAnA svavAsa samaye kuTu'khanI Arthika paristhiti ghaNI nabaLI hatI. evA kaparA samaye mAtA maNibahene kevu aDaga dhaiya dAkhavyu', tenu khyAna ApatAM zrI dhIrajalAlabhAI e temanA eka pustakamAM kahyuM che ke : " jo A vakhate mArA mAtuzrI nazIbane doSa daIne besI rahyA hai|ta ke 'hAya mAruM bhAgya phUTayu'' evA kalpAMta karavAmAMthI UMcA AvyA na haita, te amArI hAlata atyaMta khUrI thAta, paNa temaNe dhArmika vicArothI peAtAnu' mana vALI jAtamahenata karavA tarapha lakSya ApyuM ane kALI majUrI karavA mAMDI. rAjanu daza kIle dhAnya daLavu', pAMcasAta pANInAM kheDAM bharI lAvavAM tathA leAkeAnAM bharatagu'thaNu karI ApavAM, e temaneA rAjanA krama banI gayA hatA. AvI kALI majUrI karatAM zarIra lathaDayu, chatAMya temaNe jAtamahenata cheDI na hatI. jAtamahenata-puruSArtha e amArA jIvanamaMtra manI gA hatA, eTale ame ( dhIrajalAlabhAI) paNa badhI jAtanAM kAmA karatA hatA ane temAM jarAya zarama ke sakaiAca anubhavatA na hatA. eka vAra rajAnA divaseAmAM e rUpiyA naphA maLe te mATe kerInA eka TopalA surendranagarathI dANAvADA sudhI eTale sAta mAIla 'uMcakI lAvelA.' sahaja sAhasikatA, pravAsapriyatA. katavyaparAyaNatA, dIrghadRSTi ane samAjasevAnA guNNAne kAraNe teo atya'ta leAkapriya banyA che. i. sa. 1924mAM aDhAra varSanI vaye teo gujarAta vidyApIThanA vinIta thayA, tyAre temanA hastaka rahelA zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayanA pustaka-sa'grahAlayamAMnA 1600 jeTalAM pustake temaNe vAMcI lIdhAM hatAM ane temAM ajAyabI pamADe evu' tattva te e hatu` ke e pustakanA krama ane rUpara'ga vagere paNa temane barAbara yAda rahI gayA hatA. gADha adhakAramAM paNa te e pustakAmAMnA koI paNa pustakane barAbara zeAdhI ApatA ane A khAmatamAM temanI vidhisara parIkSA thatAM teo pUrepUrA saphaLa thayA hatA. te zALAmAM abhyAsa karatA, tyArathI ja temanI lekhanapravRtti zarU thaI hatI.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 jIvana-darzana e vakhate temaNe 'chAtra' nAmanu' eka pAkSika zarU karyu hatu. tyAra khAda 'jaitayuvaka' 'jaina jyeAti' 'vidyAthI" navI duniyA' vagere sAmayikAnA sa`pAdaka banyA ane nAnA moTA graMthAnu nirmANa karI lekhakanI prasiddhi pAmyA. Aje tee gujarAtI bhASAnA eka siddhahasta uttama keTinA lekhaka gaNAya che. aneka sasthAee temanI e kalAnA lAbha lIdhelA che. lekhanapravRtti daramiyAna zrImad rAjacaMdranu jIvana lakhatAM temane zatAvadhAnI thavAnI prabaLa icchA thaI. tyAra bAda sane 1934mAM teo zatAvadhAnI munizrI satamAlajInA sa'parkamAM AvyA ane temanI pAsethI prAra'bhika mAdana meLavI strakhaLe AgaLa vadhyA. sane 1935nA sapTembaranI 29mI tArIkhe eTale AjathI cAlIsa varSa pahelAM vIjApuranA jaina saghanA AmatraNathI teo vIjApura gayA ane tyAM temaNe upA. zrI siddhimunijI, munizrI hemendrasAgarajI vagere sakhyAdha sAdhu-sAdhvIe tathA nAgarikAnI vizALa hAjarImAM pUrAM 100 avadhAnA saphaLatApUrNAMka karI khatAvyAM. zrI. rAmaca'dra jamanAdAsa amIna khI.e; elaela.khI. A samArohanA adhyakSasthAne hatA. A rIte temaNe se| avadhAno karI batAvatAM vIjApuranA zrIsa`ghe temane suvarNacaMdraka sAthe 'zatAvadhAnI'nu' khiruda Apyu. Aje tA teo bhAratanA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI 'zatAvadhAnI' tarIke prasiddha che. dIvA jema dIvAne pragaTAve che, tema zrI dhIrajalAlabhAie A kaLA prApta karI, tene khAnagI na rAkhatA graMtha dvArA jAhera prajA samakSa khullI karI che, eTaluM ja nahi paNa temanI TheravaNI nIce aneka avadhAnakArA taiyAra thayA che. AcArya zrI vijaya kIrti cadrasUrijI, pravarttaka munizrI jayAnavijayajI, munizrI dhanarAjajI svAmI, munizrI zrIca'drajI svAmI, sAdhvI zrI nirmIlAzrIjI, sAdhvIzrI vidyAvatIjI, zrI manaharalAla khI. zAhu eDavAkeTa vagere. A kAraNe, avadhAnaprayAgAnI para parA jaLavAI rahI che ane tethI leAkasamUhanuM A vidyA tarapha noMdhapAtra Aka`Nu thayelu che. avadhAnavidyA dvArA temaNe gaNitasiddhinA viziSTa prayAgA nirmANa karyAM, je emanI asAdhAraNa pratibhAne AbhArI che. A prayAgeAthI hajArA manuSye prabhAvita thayA che ane temAM bhAratanA suprasiddha vidvAno, dezanetA, paMDita, patrakAro temaja skAlarAnA paNa samAveza thAya che. bhAratanA mAjI nAyaba vaDApradhAna mAnanIya zrI mArArajI desAI e AvA eka pratyeAga samaye temanA viSe khelatAM kahyu` hatu` ke, " zrI. dhIrajalAlabhAInI siddhi mATe gujarAta gaurava laI zake ema che. gaNita e aTapaTu nathI, e vAta zrI dhIrajalAlabhAI e temanA gaNitatra'thA dvArA siddha karI khatAvI che. me' 'gaNitasiddhi' graMthanu' samaNuM eTalA mATe ja svIkAryu che ke e nimitte huM temanA pratyenA sadbhAva vyakta karI zakuM." t
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra-vacanAmRtanA pracAra aMge kalakattAmAM jAyelI eka sabhAmAM zrI tAjamalajI bethA ane zrI dhIrajalAla zAha bhAga laI rahyA che, sane 1963 zrI mahAvIra-vacanAmRtanuM kalakattA khAte prakAzana thayuM tyAre sabhAnA adhyakSa zrI vijyasiMha nahAra zrI dhIrajalAla zAhane sanmAnArthe cAMdIne azokasthaMbha arpaNa karI rahyA che. tA. 4-8-63
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhAgrAma (baMgALa)mAM zrI vineAkhAjIne zrI mahAvIra-vacanAmRta graMtha samarpaNa karatI vakhate zrI dhIrajalAla zAha pravacana karI rahyA che. 6-8-63 zrI vinAbA zrI dhIrajalAla zAhukRta 'zrI vIra-vacanAmRta' graMtha rasapUrvaka vAMcI rahyA che.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 zakitanA mahAsota eka sAhityakAra tarIke zrI. dhIrajalAlabhAInI siddhi ajeDa che. temaNe nAnA moTAM sADAtraNaso uparAMta pustaka lakhyAM che ane tenI prasiddha thayelI kula nakalane AMkaDo vIza lAkhathI paNa vadhu che. A graMtha temaNe vidhavidha viSa para lakhyA che. temAM bhAratanA mahAna puruSonAM jIvanacaritra, pravAsavarNana, mAnasavijJAna, zilpa thApatya, gaNitavidyA, roga ane adhyAtma temaja maMtra, taMtra ane jainadharma viSayaka thaze mukhya che. jaina dharmazAstro temaja ItihAsanA teo UMDA abhyAsI che ane temanAM lakhelAM keTalAMka pustake jaina pAThazALAomAM pAThya pustaka tarIke svIkAravAmAM AvyAM che. jaina dharmaviSayaka sAhityamAM temaNe lakhela jaina zikSAvalI, jIvavicAra-prakAzikA, navatatva dIpikA, jina pAsanA, vIra-vacanAmRta, jainadharmasAra, bhaktAmara-rahasya, uvasagraha stotra, hIkArakalpataru, zrI pArzva-padmAvatI ArAdhanA vagere mukhya che. pratikramaNasUtra prabaMdha TIkAnA temaNe taiyAra karelA traNa bhAga mATe bhAratano samagra jaina samAja harahaMmeza mATe temane traNI raheze. paMcapratikramaNa sUtronI arthaghaTanA, samajaNa ane vistRta vivecana, saMzodhananI daSTie A graMthamAM ApavAmAM Avela che, je abhyAsIo mATe atyaMta upayogI thaI paDe tevA che. sUtronuM hArda samajavA mATe ApaNe tyAM Aja sudhI AvuM koI prakAzana thayeluM jovAmAM AvatuM nathI. - zrI dhIrajalAlabhAIne ghaNAM pramANapatro, ghaNA caMdraka tathA ghaNI padavIo maLI che, paNa temaNe tenuM kadi abhimAna karyuM nathI. eka vAra eka mahAzayane zrI dhIrajalAlabhAIne prApta thayelA suvarNacaMdraka jovAnI IcchA thaI ane tenI mAMgaNI karI, tyAre zrI dhIrajalAlabhAIe mAthuM khaMjavALyuM. "te kayAM paDyA che? te vicAravuM paDaze. A parathI A bAbatanI temanI niHspRhatA jaNAI Ave che. upara kahyuM tema jIvananA prAraMbhathI ja teo sarasvatInA upAsaka banyA che ane game tevA aTapaTA saMgomAM paNa temaNe pitAnI e upAsanA cheDI nathI. chellAM keTalAMka varSothI temanI upAsanA ati javalaMta banI che ane teNe aneka lekenuM bhAre AkarSaNa karyuM che. temanuM nivAsasthAna eka gRhasthanAM raheThANane badale sarasvatI mAtAnA maMdira jevuM lAge che. jyAre jyAre temane tyAM maLavA javAnuM ane tyAre teo kaMI ne kaMI lakhatA hoya agara prapha sudhAratA hoya ane AsapAsa pustakonA DhagalA khaDakAyelA hoya. teo sAcuM ja kahe che ke "pustake e mAre sAcA priyajana che ane temanI vacce rahevAnuM mane vadhAre game che." kaI jJAnI puruSe sAcuM ja kahyuM che ke "puSpavato di duHNamAno mavatti' duHkhamAM ja mAnava AtmAmAM rahelI zaktione vikAsa thAya che. jarmana kavi geTee te tyAM
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jIvana-darzana sudhI kahyuM che ke sukha e prabhue ajJAnIone ApelI bakSisa che, jyAre dukha e jJAnIone vArase che. zrI dhIrajalAlabhAInuM samagra jIvana A kathanane pUravAra kare che. temanI sAdhanA ane tapa ajoDa che, paNa ApaNA jIvananI moTAmAM moTI karuNatA e che ke ApaNe mAnanI siddhi joI zakIe chIe, paNa e siddhi pAchaLanI sAdhanA ane tapane ApaNane khyAla AvI zakatA nathI. - zrI dhIrajalAlabhAInI siddhimAM temanA sva. mAtuzrIne jeTalo hisso che, eTale ja hisse temanI patnI zrI. caMpAbahenane che. zrI caMpAbahena tapasvI che, sahiSNu che ane patinI siddhinA pAyAmAM temane mahatvano phALo che. patnI jyAM sudhI patine pUrepUrI rIte sAnukULa nathI banI jatI, tyAM sudhI pati bhAgye ja kaI meTuM kArya karI zako heya che. zrI caMpAbahenane joIe chIe ke tarata ja paMDita vAcaspati mizranA patnI "bhAmatI" yAda Ave che. yauvanakALamAM amadAvAda hatA, tyAre dhIrajalAlabhAI gharamAMthI paisA laI zAka levA te jAya, paNa zAka lAvavAne badale te paisA mAsika pisTa karavAnA piTala sTApa mATe vAparI AvatA ane zrI. caMpAbahena zAkanI rAha joI ghera besI ja rahetA. A paNa eka prakAranuM tapa ja che ne ! zrI. caMpAbahene. AvuM to ghaNuM sahana karyuM che, paNa temanI sahanazIlatA, sevAparAyaNatA ane samarpaNabhAvanAnA kAraNe ja vartamAnakALe ApaNe zrI dhIrajalAlabhAInI AvI apUrva siddhi joI zakIe chIe. sittera varSanI pAkaTa vaye paNa zrI dhIrajalAlabhAInI tamAma Idriye sAbUta ane kAryadakSa che. Aje paNa eka yuvAnanI mAphaka teo kArya karI rahyA che. sittaramA varSe paNa temanA pAMceka pustakonuM prakAzana thavA pAmela che. A kAMI nAnIsUnI siddhi nathI. AvA eka mahAna sAhityakAra, kalAkAra ane upAsaka evA zrI. dhIrajalAlabhAInuM jAhera sanmAna thatuM joIne mane atyaMta AnaMda ane harSa thAya che. aMtamAM paramAtmA zrI dhIrajalAlabhAIne tandurastIbharyuM dIrghajIvana ape, temaja teo temanA kAryakSetramAM uttarottara vadhu ane vadhu pragati kare, e ja abhyarthanA.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ le Do ramaNalAla sI. zAha ema.e.pI.eca.DI. - muMbaI yunivarsiTInA mAnanIya prAdhyApaka, lekhaka tathA ciMtaka zrI dhIrajalAlabhAI aMge pitAnA smaraNane prajAne A lekhamAM khUbIthI khulle kare che. dUradarzI paMDita pravara zatAvadhAnI paMDitazrI dhIrajalAla TokarazI zAhane huM mArI bAlyAvasthAthI oLakhuM chuM ane emanA bahumukhI vyaktitvanI chApa mArA mana upara ghaNI UMDI paDI che. - 'mArA eka jayeSTha baMdhu zrI jayaMtIbhAIe amadAvAdanA zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayamAM rahIne abhyAsa karela. dara varSe e rajAomAM ghare Ave tyAre chAtrAlayanA vividha anubhavo amane saMbhaLAve. vatana pAdarA cheDI muMbaImAM amArA kuTuMbe sthAyI vasavATa karyo, tyAre teo sI. ena. chAtrAlayanA bhUtapUrva vidyArthIo mATe sthapAyela "cImana chAtra maMDaLanA sabhya banyA. e maMDaLa taraphathI vakhate vakhata vividha kAryakramo yojAtA ane temAM jayaMtIbhAI sAthe ame paNa jatA. A kAryakramanuM sarasa Ayojana zrI dhIrajalAlabhAI karatA, kAraNa ke cImana chAtra maMDaLanA e mukhya praNetA hatA. e maMDaLanA upakrame kalyANa pAse AvelA eka ramaNIya sthaLa rAyatAnuM paryaTana goThavavAmAM AveluM. e paryaTanamAM huM joDAyelA ane tyAM meM paMDita zrI dhIrajalAlane pahelI vAra joyelA. e paryaTananuM je Ajana emaNe kareluM te eTaluM vyavasthita, ekasAIvALuM ane suMdara hatuM ke enI chApa mArA citta u52 daDhapaNe aMkita thaI gaI, je Aja sudhI paNa eTalI ja tAjhI che. ulhAsa nadImAM nAna, AsapAsa prakRtinA raLiyAmaNA vAtAvaraNamAM pharavAnuM, dUdhapAkapurInuM bhajana, mane raMjana kAryakrama ane bhASaNe e badhuM joyuM-anubhavyuM tyAre ema lAgyuM ke paryaTana te AvuM jAvuM joIe. paMDita zrI. dhIrajalAlabhAIne nAmathI te pahelAM ja suparicita thaye have, emanI vidyArthI-vAcanamAlAnI pustikAothI. "bhagavAna jhASabhadeva" pustikA vAMcyA pachI e zreNInI ghaNI pustikAo mArI kizorAvasthAmAM vAMcI gaye. gujarAtI sAhityamAM A prakAranI pustikAe prathama vAra ja chapAI hatI ane zALAonA vidyArthIone
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana temaja AmajanatAne e khUba upayogI thaI paDI hatI. Ama mAhitIsabhara ane kapriya pustikAoe gujarAtI sAhityamAM anekhuM sthAna meLavyuM. muMbaImAM sthira vasavATa karyA pachI zrI dhIrajalAlabhAIe alaMkAra thiyeTara sAme eka makAnamAM mAnasacikitsAnA upacAranuM kendra cAlu kareluM. "cimana chAtra maMDaLanA kAma mATe koI koI vAra zrI jayaMtIbhAI sAthe huM emanA kendra para jete. tyAre huM nAne kizora hato. te vakhate jayaMtIbhAIne pUcheluM ke dhIrajalAlabhAI zuM kAma kare che? mAnasacikitsA zabda tyAre pahelavahele samajAye, jyAre jayaMtIbhAIe kahyuM mane samajAya e rIte ke-"teo gAMDA mANasane sAjA karavAnuM kAma kare che. te vakhate dhIrajalAlabhAI pratye mAre ahaMbhAva khUba vadhI gaye. ApaNA pachAta dezamAM bahu ochA leke A prakAranI cikitsA karAvatA, eTale emane e vyavasAya bahu sArI rIte cAle nahi, paraMtu yuropa-amerikAmAM teo A vyavasAya calAvatA heta to aDhaLaka saMpatti meLavI hata. kelejanA abhyAsakALa daramiyAna kaI kaI vakhata dhIrajalAlabhAIne maLavAnuM thayeluM. emanA zatAvadhAnanA prayogo joyelA. te daramiyAna ajaMTA-lerAnA pravAse javAnuM thayuM, tyAre kolejanI lAyabrerImAM e sthaLe vize koI pustaka hoya te vAMcI levuM evI IcchAthI pustaka meLavavA gaye. pustaka maLyuM, "kudarata, ane kaLAdhAmamAM vIsa divasa." enA lekhaka zrI dhIrajalAlabhAI che e jANa khUba AnaMda thayo. eTalI badhI mAhitIthI sabhara e pustaka hatuM ke gujarAtImAM aMjaTA-Ilera vizenuM ATaluM mAhitIsabhara tyAre bhAgye ja koI lakhAyuM haze ! samaya jatAM jaina dharma ane sAhityamAM rasa paDavA lAge. paMca pratikramaNa vizenAM judAM judAM pustako joI gaye. paraMtu temAM dhIrajalAlabhAIe je pustaka taiyAra karyA che, eTalAM samartha ane vidvagya pustake gujarAtImAM haju koI taiyAra thayAM nathI. - zrI dhIrajalAlabhAI sAthe vadhAre gADha saMparkamAM AvavAnuM thayuM jyAre vijApuramAM zrI buddhisAgarasUrIzvarajI jJAnamaMdiranuM udghATana hatuM tyAre. te samaye kAryakrama patI gayA pachI sAMje badhA kAryakartAo beThA hatA tyAre dareka viSayamAM dhIrajalAlabhAI je mAhitI ApatA te samaye temanI vidvatapratibhAne ane kho paricaya thayA. emaNe dharmanA kSetre paNa judA judA viSayanuM keTaluM badhuM adhyayana karyuM che, tene khyAla Ave. vijApurathI ame badhA mahuDI gayA. mahuDIthI pAchA pharatAM je eka ghaTanA banI tene mArA citta upara ghaNo prabhAva paDe, mahuDI dharmazALAmAMthI nIkaLI ame badhA basamAM beThA. te samaye dhIrajalAlabhAIe mArA khIsAmAM eka cabarakhI nAkhI. huM kADhavA jatuM hatuM, paraMtu temaNe mane aTakAvyo ane kahyuM, "hamaNAM nahi, thoDIvAra pachI huM
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUradarzI paMDitaya 249 kahuM tyAre e khIsAmAMthI kADho. ' e pramANe eka khIjI camarakhI emaNe zrI. manasukhalAla tArAcaMdanA khIsAmAM mUkI. khIjI traNeka camarakhI judI judI vyaktienA khIsAmAM mUkI. khasa cAlu thai. ka'DakaTara amArI pAse TikiTa levA AvyeA. TikiTa levAi. dhIrajalAlabhAIe kahyu' sau saunI pAse peAtAnI TikiTa hAvI joI e. darekanI pAse TikiTa AvI gaI. tyAra pachI emaNe kahyuM 'have tame pelI cakharakhI vAMcI jue.' e cabarakhImAM emaNe darekanA TikiTanA naMbaranA chellA AMkaDA lakhyA hatA. badhAnI TikiTanI khAkhatamAM emaNe je lakhyu hatuM, te akSarazaH sAcu' paDayuM. dhIrajalAlabhAinI A zakti joIne ame badhA chaka thaI gayA. emaNe kahyu, " sAdhanAthI AvI vividha prakAranI zakita khIlavI zakAya che. " zrI dhIrajalAlabhAIe zatAvadhAnanA vividha prayeAgA ghaNe sthaLe karI batAvyA che. gaNitanA paNa vividha prayeAgA emaNe karyA che. A uparAMta sAmAnya janatA jAdu kahe evA prakAranA camatkAranA keTalAka prayeAgeA emaNe emanAM pustakonA prakAzanavidhinA samAroha prasaMge karI batAvyA che. A badhI zakti emane varSoMnA japa, dhyAna, cega, avadhAna- vagerenI sAdhanAnA pariNAme prApta thaI che. maMtravidyAnA teo UMDA jANakAra che. e viSayamAM emaNe je graMthA lakhyA che, evA graMthA gujarAtI bhASAmAM khAsa kAI lakhAyA nathI. zrI dhIrajalAlabhAInI khIjI eka zakti te kuzaLa AyeAjananI che. kAI paNa kAma karavu' te emanA zabdomAM kahIe te seALa AnI karavu joie. eTalA mATe tee peAte je kaMI javAbadArI upADe te ahu ja suMdara rIte pAra pADe che. teo mahinA agAuthI taiyArI karatA heAya che, kAraNa ke teo jema jIvanamAM dIva`dRSTA che, tema AyeAjanamAM paNa dUradarzI' che. dareka ceAjanA ke kAryakramanI tee khUba mananapUrvaka vicAraNA karI, tene lagatA badhA muddAone AvarI laI, tenI pAchaLa kha'ta ane cIvaTathI lAgI jAya che ane tene pUrI saphaLatA apAve che. AvA kAryakramAnA saMcAlana samaye dharmAMmAM temanI aDaga zraddhA ane pUrNa AtmavizvAsanI ApaNane pratIti thAya che. zrI dhIrajalAlabhAInI pratibhA bahumukhI che. e pratibhAnAM keTalAMka pAsAMnI mArA mana upara paDelI chApaneA ahIM sakSepamAM piracaya karAvyeA che. zrI dhIrajalAlabhAIne sItteramuM varSa cAle che. A uMmare paNa avanavI ceAjanAe pAra pADavAnI, eka yuvAnane paNa zaramAve evI dhagaza ane zakti teo dharAve che. prabhu emane dIrghAyu banne ane zatAyu khanAve evI abhilASA vyakta karu chu.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ virATa vyaktitva / svarATa vaiduSya ane [ saMsmaraNanI jhalakamAM] le. Do. rudradeva tripAThI ema. e. pIeca. DI. navI dIllI. hiMdI ane saMskRta bhASAnA uttama kavi, maMtrazAstranA marmajJa tathA aneka zAstronA pAragAmI, vidvAna, A lekhamAM zrI dhIrajalAlabhAI sAthenA saMparka-sahavAsathI thayelA lAbhanuM, temaja temanA vyaktitvanuM vizada rekhAMkana rajU kare che. zatAvadhAnI paM. zrI dhIrajalAla TekarazI zAhanuM sanmAna-abhinaMdana karavA temanA sittera vasaMtenI surabhi vaDe suvAsita thayela samAja tatpara banyuM che ane te aMge eka graMtha paNa temane arpita karavAnuM che, A vAta ghaNA-ghaNAne AnaMda pamADanArI che. zrI dhIrajalAlabhAI pitAnA bAlyakALathI ja sAhitya ane samAjanI sevAmAM aharniza AgaLa vadhatA rahyA che. temaNe samAjane ghaNuM ghaNuM ApyuM che ane Aje paNa satata parizramapUrvaka aneruM sAhitya pIrasI rahyA che. AvA mahAna sAhityasevInuM sanmAna karavuM, e ApaNuM Avazyaka kartavya che. A prasaMge lagabhaga 25 varSanAM saMsmaraNe mArAM mastiSkamAM tarI Ave che. kevuM vyaktitva ane kevuM varcasva? sane 150 thI 1957 sudhInA vacagALAmAM prAya pratidina huM temanI sAthe rahI kaMIka zIkhate hatuM. temanA saMparkamAM rahI mArA jIvanane yegya dizAmAM laI javAnI preraNA meLavate ane pagale pagale teomAM utsAha, karmaThatA, pragatizIlatA vagerenA Adarzo joI tenuM anukaraNa karavAno prayatna karate hate. te aMgenAM keTalAMka saMsmaraNe A rIte che - pahelo paricaya sane 1950nI sAlamAM zrI dhIrajalAlabhAIne prathama-paricaya thaye, te vakhate huM muMbaImAM vilepAralAmAM adhyayana karate ho. saMnyAsAzramamAM pratiSThA-motsavanA divasamAM baporanA samaye mArA pUjya gurudeva pAse teo alaMkAra-saMbaMdhI vicAraNA mATe AvelA ane temanI preraNAthI ja huM paNa emane maLe. zrI zAhe mane 'ajita
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ virATuM vyaktitva ane svarA vaiduSya zAMtistavanA alaMkAre aMge vivecana lakhI ApavAnuM kAma soMpyuM. meM hA pADI. paNa pustakonA abhAve kArya kema thaze? A prazna rajU thaye, tyAre temaNe mAruM saranAmuM lakhI pustake mokalI ApavA jaNAvyuM te pachI e pustakanI pratIkSAmAM hatuM, evAmAM teo pite ja pustake ApavA padhAryA tyAre mArA manamAM temanA pratye zraddhA jAgI tathA mane lAgyuM ke eka prakhyAta sAhityakAra hovA chatAM zrI dhIrajalAlabhAImAM "pArasamaNi" nA guNa paNa che, ke je pite preraNA ane protsAhana ApI sAhityasevA mATe mane prerI rahyA che. meM temanA kahevA pramANe kAma pUruM karyuM, eTale teo mane jaina sAhitya vikAsamaMDaLamAM AvI javAnI bhalAmaNa karavA lAgyA. tenI sAthe ja mArA bhAvI jIvanane sAhityasevI banAvavAne upadeza paNa Ape, je Aja sudhI mArA mATe varadAnarUpa bane che. te eka rIte "nadI-nAva-saMjoga' hato. jaina sAhitya vikAsamaMDaLa" mAM zrI dhIrajalAlabhAInA udAra sahAgathI huM "jaina sAhitya vikAsamaMDaLa" mAM kAryarUDha thayo. tyAM "zrI pratikamaNusUtra pradhaTIkA nA bIjA bhAganuM saMpAdana cAlu hatuM. zeTha zrI amRtalAla kAlidAsa dozIe sthApelI A saMsthAmAM teo pote pUrepUro rasa letA hatA ane keTalAka munirAje tathA paMDitavarya zrIlAlacaMda bhagavAn gAMdhIne paNa A kAryamAM sahakAra hato, tethI mane nitya navuM jJAna maLatuM, kAma karavAnI AvaData vadhatI ane zrI dhIrajalAlabhAI sAcA snehathI koI paNa kAryamAM sAthe rAkhI AgaLa vadhavAnI preraNuM ApatA rahetA. lagabhaga sAta varSa sudhI temanI sAthe rahI meM anubhavyuM ke teo eka sAcA sAhityakAra che, ucca keTinA vicAraka che, kuzala citrakAra che, nipuNa mAnasa che, maMtrazAstranA jJAtA che, gaNitazAstranA paMDita che ane zatAvadhAnI paNa che. svAdhyAyI ane adhyavasAyI sAhityasevAnuM kArya asidhArA jevuM kaThina kArya che. ghaNA sAhityakAre kalpanA jIvI hoya che. temanI lekhinImAM je pravAha Ave che, te bhAvagaMgAnA pravAhathI vadhAre baLavAna bane che, paNa zAstrIya sAhityasevAnuM kArya tethI vadhAre agharuM che. tyAM manevilAsanI apekSA buddhigata zramane phALe vadhAre hoya che. AvuM kArya guruparaMparA ane svAdhyAyanI zRMkhalAthI saMbhavita bane che. pUrvAcAryonI medhAnuM parijJAna temaja tenuM sarvasulabha zabdamAM upasthApana sarva sAmAnyanuM kAma nathI. zrI dhIrajalAlabhAI AvA kAryane pAra pADavA mATe navA navA graMthane svAdhyAya karatA ane temAM epa ANavA mATe joIte adhyavasAya karavAmAM sadA taiyAra rahetA
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara jIvana-darzana eka vAra saMzodhana karatI vakhate tiupara zabda upara vicAraNA thaI. kezagraMtho jotAM temAM tripuSkarane sAmAnya artha maLe, paNa tethI saMtoSa thaye nahi. eTale teo te aMge judA judA viSayenA vidvAnone maLyA ane chevaTe saMgItazAstranA eka vidvAna pAsethI tene vAstavika artha meLavavAmAM saphaLa banyA ke je artha hataH cAmaDAMthI mahelAM traNa prakAranAM vAghaH mRdaMga, paNava ane dara. ' eka vAra namasakAra-svAdhyAya graMtha mATe prAcIna sAhitya jevA ane pravAse gayA, tyAre mahAmahopAdhyAya zrIgopInAtha kavirAja pAse namaskAranI maMtramayatA aMge carcA karI. teoe anyAnya carcA sAthe svAmI pratyacetanAnaMdajIne kalakattAmAM maLI temanA graMtho meLavavA ane vAMcavAnI bhalAmaNa karI hatI. te pachI kalakattAmAM temane maLavA ane temanAM pustako meLavavA mATe je parizrama zrI dhIrajalAlabhAIe kheDA hata, te jotAM mane bhAre Azcarya thayuM hatuM. A rIte koI paNa kArya hoya, tene svIkAryA pachI zrI dhIrajalAlabhAI "hiM vA tathApi, jA tA sAdhavAminI uktine caritArtha kare che. temanuM vAMcana eTaluM badhuM vistRta che ke ApaNe tene tAga pAmI zakatA nathI, eTale mArI mAnyatA che ke teo uttama svAdhyAya ane adhyavasAyI che. vinedapriya ane sAhityarasika je vyakti zAstrAbhyAsI ane dArzanika hoya che, te sadA gaMbhIra hoya che. temAM ekAMtasevananI niSThAe vadhAre ghara kareluM hoya che ane te potAnA jJAnanI AgaLa bIjA badhAne laghu mAnatI thAya che. zrI dhIrajalAlabhAI AvA dethI sarvathA mukta che. jyAre teo vArtAlApa karatA hoya che, tyAre prasannamudrAmAM rahI teo nAnA-moTA vine prasaMgo bahu sarasa rIte rajU kare che. temanA mukhethI sAMbhaLelA keTalAya, vinedaprasaMge mane yAda che. sAhityika vinedamAM eka vAra teozrIe eka prAcIna paMDitane hastalikhita pratanA saMpAdanane prasaMga bahu ja gamata sAthe saMbhaLAve. keI vAra maMtrataMtranA camatkAre te koIvAra pitAnA anubhavo saMbhaLAvI ane AnaMda pamADatA. temanI sAthe zedhakArya prasaMge athavA pustaka prakAzana samAroha aMge karelA pravAsamAM temanI AnaMdamudrAne sAkSAtkAra saheje mane maLI rahyo che. zrI zAhanI daDha dhAraNA che ke, badhAne sAthe laIne cAlavAmAM ja zreya che. eTale teo keI paNa samArehanuM Ajana kare che, tyAre tenI sAthe ja sAhitya ane saMgIta, nRtya ane gIta vagerenA kAryakrama avazya rAkhe che. keTalAya kavidarabAre, nRtyaprayogo, nATyasamAraMbha, vidvatsammAna tathA anyAnya pravRttionA lIdhe ja teo vaDe Ayojita samArohamAM kaI divasa prekSakenI upasthiti echI hotI nathI. ane bAlaka hoya ke vRddha badhAne potapotAnI ruci pramANe mAnasika rAka maLe che. temanI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 virATuM vyaktitva ane svarATu duSya AvI uttama manavRttinA kAraNe dareka sAhityakAra, kavi, lekhaka, saMgItajJa, gItakAra ane anya jAtanA kalAkAre temanA IzArA mAtrathI sahakAra ApavA taiyAra rahe che. Adara karavAthI ja Adara maLe che" A leketi prasiddha che. A daSTie ghaNIvAra joyuM che ke teo sAmAnyathI sAmAnya kalAkArane paNa teTaluM ja sanmAna Ape che, ke jeTaluM eka uttama kalAkArane Ape che. ekavAra jaina sAhitya vikAsamaMDaLamAM "ajitazAMtistava'nI gAthAone saMgIta-paddhatie taiyAra karAvavAnI vicAraNA thaI tyAre mane temaNe kaI saMgItajJa zodhI lAvavA mATe kahyuM. huM mArI jANa pramANe eka mANasane laI AvyuM. te sAmAnya sthitine hatuM ane pisTa ophisanI bahAra kAgaLa manIorDara vagere lakhavAnuM kAma karatuM hatuM. tenI sAthe vAta calAvatAM jANavA maLyuM hatuM ke te pAkistAnathI Avele zaraNArthI hatuM, paNa saMgItavidyAne sAre paMDita hatA, tethI tenI vidyAne dhyAnamAM rAkhI sArUM sanmAna karAvyuM hatuM. pAchaLathI A saMgItaprega AjanA jANItA saMgIta nirdezaka zrI kalyANajI ANaMdajInI pATa vaDe ghaNuM samArehapUrvaka jAye hatA. A rIte maMtravidyAnA niSNAte, jatiSavidyAnA vizeSajJo, AyurvedanA vidvAne ke anya kalAkAra vagere sAthe sArA saMbaMdha rAkhI temanuM bahumAna karavA-karAvavAmAM zrI dhIrajalAlabhAI sadA agraNI rahe che. temanI sAthe rahevAthI mane paNa dezanA ucca sAhityakAra-mahAmahopAdhyAya 5. gopInAtha kavirAja, ma. ma. nArAyaNazAstrI khite zrI hajArIprasAda trivedI, paM. ke. bhujakhalI zAstrI, ma. ma. kAlIpada tarkacArya, saMgItamArtaDa paM. kAranAtha ThAkura, rASTrasaMta vinebAjI vagere aneka vyaktio sAthe paricaya thayela che. * varSamAM be-cAra meLAvaDAnA prasaMge lAvI pitAnA snehIjanene jAtajAtanI sAhityika, AdhyAtmika ane sAMskRtika vAnagI ApavAnuM kArya zrI dhIrajalAlabhAI ghaNAM varSothI karatA AvyA che. navAM pustaka lakhI temanuM prakAzana karavA mATe teozrI vaDe jAtA samAre muMbaI ane bIjA zaheramAM bahu AvakAra pAmyA che. A samArohamAM rASTranetA, samAjasevI, zAsananA adhikArI, temaja bIjA gaNya-mAnyajanene dhI kADhavA, temaja temanI nizrAmAM samAjane udhana ApavAnI kuzaLatA kharekhara zrIzatAvadhAnInI daivI saMpadA che saralAdayI ane saujanyamUti ApaNe ghaNI vAra joIe chIe ke keTalAka vidvAne "vidyA sahAri vinacaMnI uktithI sAva viparIta svabhAvavALA thatA jAya che. jema jema temanuM sanmAna vadhe che, tema teo AtmIyajane tathA sAmAjika kAryakartAo sAthe saMparka e che karatA jAya che, 20
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jIvana-darzana paNa zrI dhIrajalAlabhAI temAM apavAda che. teo abhimAnane pAse paNa AvavA detA nathI. jaina sAhitya vikAsamaMDaLanA kAryakALamAM madhyAhna-virAmanA samaye teo amane judA judA prasaMge raju karI pitAnA anubha, vineda-vArtAo vagere saMbhaLAvatA. temanI sAthe pravAsa karatAM paNa mane ghaNuM ghaNuM jANavA-jovA maLyuM che. eka jAtanI viziSTa kartavyaniSThA sAthe teo pravAsakALamAM potAnA kAryakramo rAkhatA hatA. prAtaH kALathI mAMDI rAtri sudhI je je pravRttio thatI te rAtre sUtA pahelAM lakhI taiyAra karI zayana karavuM e temane niyama hate. vArANasI, kalakattA, jhADagrAma, sUrata, amadAvAda vageremAM temanI sAthe pravAsa ane tyAMnA kAryakramamAM bhAga levAnA mArA anubhave atisukhada ane jJAnavardhaka nIvaDyA che. AvA prasaMgamAM samAna vyavahAra rAkhI kaI paNa jAtanA bhedabhAva vagara badhI pravRttiomAM sAthe rAkhavAthI utsAhavRddhi thAya te svAbhAvika che. jhADagrAmamAM pUjya vinobAjIne "zrImahAvIra-vacanAmRta' graMtha samarpaNa karavA mATe kalakattAthI spezyala rijharvezana karAvI samAjanA AgevAne sAthe pravAsa kare. temAM zrI dhIrajalAlabhAIe eTalI badhI suMdara vyavasthA rAkhI hatI ke jethI badhA sAthIo khuza thaI gayA hatA. prasaMgopAtta kAvyagoSThio, hAsya-vineda, krIDA-pravRtti ane anya Avazyaka khAvA-pIvA, nAstA vagerenI vyavasthAthI badhA vismita banyA hatA. temanA ghera ci. narendrabhAInA lagnaprasaMge jAyela sAhityika kAryakramo ane jamaNanA prasaMgamAM dhanapatio, samAjasevake, sAhityakAro-sAkSaro vagerenI saharSa upasthiti atyaMta zlAghanIya hatI. tethI zrI dhIrajalAlabhAInI saralahadayatA ane saujanyane saheje khyAla AvI jAya che. udAtta AdarzonA anurAgI Ajano saMkramaNakAla ke jyAre dareka mANasa eka yA bIjA bhautika saMkaTane lIdhe pitAnI dainika kriyAone muzkelIthI saMpanna karI rahyo che, tyAre paNa zrI dhIrajalAlabhAI potAnI Adarza pravRtti para makkama ja rahyA che. teo AdhyAtmika jIvanayApananI daSTi rAkhI AtmakalyANa ane paropakAranA mArge AgaLa vadhatA rahyA che. temanA samagra sAhityane jotAM kahI zakAya che, ke teo eka mahApuruSa che ke jeo niraMtara sAdhanAnuM AlaMbana laI tenAthI prApta thayelA amaraphaLano ekalA upaga na karatA sakala samAjane temAM bhAgIdAra banAve che, upadeza, Adeza, Alekhana temaja vyAkhyAna vaDe mAnavatAnA dvAra ughADe che, sat preraNA ApI karmaniSTha banAve che ane sevAsadUbhAvathI badhAne AnaMdita kare che. jIvananA vividha saMgharSomAM pasAra thatA zrI zatAvadhAnI pitAnA AdarzomAM
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAr vyakitatva ane svAra vaiduSya 155 koIpaNa jAtanA phera-badala karyA vagara svIkArelA mAge vadhatA rahyA che. temanu' sAhitya mAlaka, juvAna ke vRddha badhAne mATe Adarza preraNA ApanArUM che. leAkarajana ane dravyalAbhane gauNu rAkhI sAcA manathI mA bhAratInI pavitra sevAmAM tanmaya rahevAnI temanI bhAvanA kharekhara dareka sAhityasevI mATe Adaza rUpa che. eTale tee eka rIte AdhyAtmika cetananA agradUta' che. zatazata abhinadana AvA eka mahAna sAhityakAra ane Adaza puruSanu` mahumAna thavu ja joIe. jeee peAtAnI sAhityika pravRttinA AraMbhakALathI Aja sudhI manamAM ziva-sa pa rAkhI aneiza pAra pADavA mATe ja uttamAttama sAhityanI racanA karI, pravAseA karyAM, graMthA upara TIkAo racI, avadhAna-vidyAneA viziSTa prayatnapUrvaka vikAsa karyAM, matra, taMtra ane yatrAnI zAstrIya prakriyAe rajU karI, svayaM upAsanA karavA vaDe dInaduHkhIenAM duHkhA maTADavA, gaNitavidyAnA Azcaya pUrNa prayAgA prastuta karyAM, temaja samAjasevA vaDe potAnA jIvanane dhanya banAvyuM, evA zatAvadhAnI, vidyAbhUSaNu, maMtramanIU 5. zrI dhIrajalAlabhAIne zata-zata abhinaMdana che. tee dIrghAyu thAe tathA nirApad jIvana vyatIta karI AtmakalyANa ane lAkakalyANanA pathane Aleti karI, e ja zubhakAmanA. dhanya dharA gujarAtanI navANu nAnAM nimaLAM, bhadrika bheALA leAka; dhanya dharA gujarAtanau, Ape saMpatti theAka. sudara jhADI jhupaDAM, vaLI hariyALAM kheta; cuiDa khele kAsa tyAM, upaje annaku` hata. vAnaranI vastI ghaNI, khrI'mAM enAM dvAra; TahUke keAyala kuMjamAM, nAce manahara mAra. ra 3 --thI.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizALa nI zItaLa chAyA le, zrI kumArapALa desAI aneka graMthonA yazasvI nirmAtA tathA gujarAtI patronA suprasiddha kaTAralekhaka A lekhamAM zrI. dhIrajalAlabhAIne ane paricaya karAve che. vizALa gheghUra vaDalAnI vaDavAIo tarapha phelAI hoya, e vaDavAI pAchI dharatImAM pAIne nUtana vRkSarUpe re pAtI, phUlatI ane phAlatI hoya ane Ama AsapAsanI dharatIne DhAMkI de e ene vyApa vistaryo hoya! basa, AvI ja mu. zrI. dhIrajalAlabhAIne vyaktitva vizenI mArI kalpanA hatI. emanA jaina saMskAronA bIjamAMthI "jaina bAlagraMthAvalI", "jaina zikSAvalI", vIravacanAmRta" temaja "zrI pratikamaNusUtra prabodhaTIkA" (traNa bhAga) jevI bharama dharma kRtionuM prAgaTaya thayuM. vidyArthI avasthAmAM teo "chAtra" nAmanuM hastalikhita sAmayika calAvatA hatA, emAMthI "jaina jyoti" ane "vidyAthI" jevAM mAtabara sAptAhike pragaTa karyA. evI ja rIte gaNita taraphanI vizeSa rucine kAraNe emAM siddhi prApta karI, paNa e siddhimAM emanI AMtarika sAdhanAnuM tatva bhaLatAM ene keI nUtana svarUpe ja AvirbhAva thaye. jIvanamAM AvelI parI ApattinA samaye IzvaranA satata smaraNe emane sAco mArga cIMdhyo ane jIvananI A nAnIzI ghaTanAnA bIjamAMthI ArAdhanAnA mArge unnata prayANa karanAra mu. zrI. dhIrajalAlabhAI pAsethI saraLa ane sarvajanyagya evuM maMtra-sAhitya maLyuM. dhananA garvamAM ane vaibhavanA ADaMbaramAM jIvanasArthakya mAnatA A jamAnAmAM emaNe AtmAnI tAkAta para najara TheravI. A bIjamAMthI ja zatAvadhAnanA prayogonI virala zakti pragaTa thaI, jeNe zrI dhIrajalAlabhAIne samagra dezamAM pATI nAmanA apAvI che. ATaATalI siddhi meLavI levA chatAM emanI namratA saheje lepAI nathI. emanI
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 957 vizALa vaDalAnI zItaLa chAyA sAdAI evI ne evI ja akSata rahI che. 70 varSanI vaye paNa e zaktivaMtA juvAnanI peThe myusana lagAvIne, caTAI para besIne vAta karatA hAya che. Ama jaina saMskArI ane gAMdhIjIe prameAdhelA Adarza-e khaMnenA subhaga samanvaya emanA tAjagIbharelA sayamapUrNa jIvanamAM jovA maLe che. nizALanA abhyAsakALa daramyAna me' emanI "jaina khAlagraMthAvalI " vAMcI. mArA kAlejanA abhyAsakALa daramyAna emanA zatAvadhAnanA vismayakArI prayAgA nihALyA. e pachI ma`tra-sAhitya vize jANavAnI abhiruci jAgatA emaNe lakhelA maMtra-sAhityanA abhyAsa karyAM, mATAbhAganA graMthaiAmAM te| A jaTila viSayanu jaTila rIte ja Alekhana karavAmAM Avatu, jyAre mu. zrI dhIrajalAlabhAinA maMtraviSayaka pustakomAM ma`tra ane ArAdhanAnI sAcI rIta samajAvIne, ene aMgenI vistRta chaNAvaTa karavAmAM AvI hoya che, ArAdhanAnI jhINAmAM jhINI mAhitI darzAvavAmAM AvI hoya che. A viSayamAM praveza karanArane athavA te gati karI cUkelAne-e baMnene madadarUpa thAya tevuM A sAhitya che. gujarAtamAM ATalI saraLatAthI, ATaluM bahe|Lu` ma`trasAhitya khIjA koI e lakhyu hoya tevuM mArA khyAlamAM nathI. jIvananA prAraMbhe kAramI Arthika bhIsamAM zrI dhIrajalAlabhAInuM ghaDatara thayu che. nAnI vaye ja pitAnI chatrachAyA gumAvanAra zrI dhIrajalAlabhAInA haiyanI kasoTI karatA aneka prasaMge| emanA jIvanamAM AvyA che, paraMtu A Apattie sAme hasate mukhe jhajhUmIne nirdhArita dhyeyane mAge satata AgaLa dhapatA rahyA che. nirAzA ke ni`LatA kadI emane pazI zakayA nathI. ene pariNAme ja emanA jIvana pratyenA abhigamamAM kayAMya kaTutA jovA maLatI nathI. thoDA vakhata pahelA ja mane mu. zrI dhIrajalAlabhAInA pratyakSa paricayamAM AvavAnI taka sAMpaDI. A samaye mArA pitAzrI zrI jayabhikhkhu sAthenA emanA ghaNAM smaraNA tAjA thayAM. ethI ya vizeSa tA emanA hUMphALA vAtsalyanA anubhava thayA. vaDalAsamI pratibhAnI vizALatAnA mane khyAla hatA, jyAre enI zItaLatAnA navA aNusAra A samaye sAMpaDayo. emanA dIrghajIvana aMge " jIveta zaraH zatam" nI prAthanA sAthe viramuM chuM.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ le. zrI indumatI cImanalAla zeTha rASTrapravRttinA eka sUtradhAra tathA zikSaNakSetre jIvananuM sarvasva samarpaNa karanAra zeTha cI. na. vidyAvihAra tathA zrImatI mANeka vinayamaMdiranA saMcAlikA ane muMbaI tathA gujarAta rAjyanA mAjI zikSaNapradhAna A lekhamAM zrI dhIrajalAlabhAI aMge potAnu aMtara udhADe che. * zrI dhIrajalAlabhAI lagabhaga pacAsa varSa pahelAMnI vAta che. te vakhate zeDa cI. na. vidyAvihAranu svarUpa phakta eka chAtrAlayanuM ja hatuM. meTA bhAganA chAtro hAiskUla ke kumArazALAnI sagavaDa vinAnA gAmaDAMomAMthI AvatA. te samaye hAIskUla jUja phakta zaherAmAM ja hatI ane kumArazALAe pAMca thI sAta dhAraNanI paNa meTA gAmeAmAM ja hatI. tethI vAlIonI hADamArIneA pAra nahAtA. vaLI te samaye gAmaDAM choDIne zaheramAM vasavAnI prakriyAe joradAra vega pakaDayA nahotA, tethI ghaNAM madhyama varganAM vepAra karatAM jainavaiSNava kuTuMe gAmaDAmAM vasatAM ane temanA putrone zeTha cI. na. chAtrAlayamAM bhaNavA mATe mUkatA. te vakhate 70-80 vidyAthIe rahetA ane AsapAsanI hAIskUlAmAM pAMcathI agiyAra dheAraNAmAM abhyAsa karatA. buniyAdI zikSaNanI te te vakhate kalpanA paNa nahi, paNa seA vagere moTA keLavaNIkArAnA vicAro zikSitavagamAM pracalita hatA. te samayanI keLavaNI kevaLa yAdadAstanI pustakriyA tAlIma hatI, tadna beThADu hatI ane zALAomAM vyAyAma, kArIgarI, kalA, abhivyakti, bhAvanA, saMvedanazIlatA, zrama vagerenuM nAma paNa nahAtu', paNa zeTha cImanalAla nagInadAse peAtAnA vIlamAM ema darzAvyu hatu ke khALAne udyoga ane kArIgarInuM zikSaNa paNa A TrasTamAMthI apAya. sva. aMbAlAlabhAI prakhara vAcaka hatA. bALakAne nAnapaNathI sArI tAlIma ApavI joIe ane te ja mATAmAM meATA vArasA che, ema te mAnatA ane te ja vicArathI temaNe pAtAnAM bALakAne mATe rITrITa zALA sthApI hatI. zeTha cI. na. chAtrAlayanA TrasTIma`DaLanA teo pramukha hatA. gAmaDAnA vidyAthI ene sAru' zikSaNa ApavA TrasTImaMDaLe vicAra karyAM ane evA nica upara AvyA ke sarvAMgI vikAsa sAdhavAne mATe eka prAyeAgika zALA zarU karavI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAlabhAI ane jyAM sudhI sarakhuM na goThavAya tyAM sudhI meTrIkanA chellA varSamAM A kumArone AsapAsanI zALAmAM dAkhala karIne tyAMthI meTrIkanI parIkSA apAvavI. te samayamAM parIkSA laIne bALake game te raNamAM dAkhala karI zakAtA hatA. chAtrAlayanA jUnA vidyAthI dhIrajalAlabhAI A nAnakaDI prayogazALAmAM zikSaka tarIke joDAyA. mULa gAmaDAnA. temanA mAtuzrI atyaMta dhArmika vRttinA ane tejasvI. dIkarAne dhanavaibhavane vArasa nahi paNa dharmavRtti, jJAnajijJAsA ane sevAparAyaNane vAra Ape, te aMkurane A vidyA ane cAritryaghaDataranA suvAsita vAtAvaraNamAM pAMgaravAnI taka maLI. bALake te utsAhathI thanaganatA hatA. be-traNa sAthIo sAthe dhIrajalAlabhAI A saMsthAne vikasAvavA ane sthira karavA maMDI paDayA. sAhityanA zekhanI sAthe ja temaNe citrakaLAnA zokhane sAro vikasAvyuM hatuM. zALAnA vidyAthIo ochA tethI pitAnI ruci ane IcchA anusAra teo vidyA ane kArIgarImAM samaya ApatA. zALA be pALImAM cAlatI. savAranA cAreka kalAka bauddhika viSayo levAtA ane bapore kalA-kArIgarI vagere viSayo cAlatA. vidyAthIo dhIrajalAlabhAIne citranI upAsanA karatA jotA ane temAMthI preraNA meLavatA. kaMpajhIzana, phIgara DroIMga, raMgamilAvaTa badhuM temAMthI bALake Ape Apa zIkhe. praznottarI, vAtacita, TeLaTappA cAlatA rahe, hAsyavineda paNa thAya ane vidyAthI zIkhate jAya. te pite paNa na jANe e rIte saMskAra siMcAtA jAya. kArIgarInA-dhAtu katarakAma, pheTavarka, netarakAma, silAIkAma vagerenA vargo cAle. vidyAthIe hase hoMse temAM jAya. pitAnI aMdara rahelI bhAvanA ane zaktine abhivyakti maLe tethI temane AnaMda samAya nahi. dhIrajalAlabhAI badhA udyoganA jANakAra-vidyAthIne uttejana Ape, sUcana kare ane tenuM kAma biradAve. keI vAra vidyArthIonA kalA-kArIgarInuM pradarzana paNa goThave. sAhitya ane adhyayanane paNa dhIrajalAlabhAIne ghaNe zokha. hastalikhita aMkenI pravRtti te emanI ja. vidyAthIone lekho lakhavA kahe. vidyAthInI kakSAne anurUpa saMdarbha pustakonAM nAma Ape. vidyAthI utsAhapUrvaka pustaka vAMce ane lekha taiyAra kare-tene khabara paNa na paDe te rIte adhyayana ane adhyApana thaI jAya. te ja arasAmAM zALAnI zaruAtamAM huM zALAmAM zikSaNakAryamAM joDAI bALakone aMgrejI ane gujarAtI zIkhavADatI. temanA utsAhathI ane rasathI mane AnaMda Avata. mane yAda che ke kavitAnA chaMda bALako utsAhapUrvaka zIkhatA, dhIrajalAlabhAI paNa gujarAtI zIkhavatA.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 jIvana-darzana cAritryanuM ghaDatara thAya ane vAMcatA majhA paDe tevuM kathAsAhitya gujarAtImAM bALake mATe bahuM e zuM hatuM. dhIrajalAlabhAIe e uNapa dUra karavA kamara kasI ane jaina kathAonI sarasa nAnI pustikAo prasiddha karI. te samaye bhAva paNa pAMca paisA jeTalo ja rAkhe. jaina sAhitya atisamRddha che ane vizALa samudra jevuM che. temAMthI motI jevI suMdara bedhadAyaka rasathI bharapUra vArtAo zodhI zodhI ghUMTI ghUMTIne temaNe taiyAra karI. A pravRttimAMthI temane kadAca pitAnI sAhityika abhirucinI paNa jANa maLI haze. pachI te sAhityane dhedha bahAra paDavA lAgyo. kathAsAhityanI lagabhaga traNaso jeTalI pustikAo prasiddha thaI. bALakane anurupa jarA moTA TAIpa ane sAdI ziSTa surekha rasadAra bhASA. A mALAnI keTalIe AvRttio thaI gaI. have te tenI kiMmata paNa vadhI che, paNa te eTalI ja kapriya ne bAlapriya rahI che. dhIrajalAlabhAI bALakanA-ane pachIthI yuvAna ane prauDhanA paNa satva ane zaktine bahAra kADhI zakatA. bALakane AtmavizvAsa te jAgRta karatA ane bALaka mahenatapUrvaka dhyeya siddha karavA lAgI jato. dhIrajalAlabhAI pratye tenI vaphAdArI ane zraddhA vaLatI ane sAthe sAthe je saMsthAe temane ane A vidyArthIone madada karI muzkelImAM vAlIne ane tenA pAlya vidyAthIne hAtha pakaDa ane anukULatA ApI abhyAsa karAvyo ane pragatine paLe temane caDAvyA, te saMsthA pratye vaphAdArI, sAtvika AbhAra ane premanI utkaTa bhAvanA jAgRta karI. mAtRsaMsthAne mATe kAMIka karavuM joIe te bhAvanA jUnA chAtrAmAM ugI ane pAMgarI. vidyAvihAranA dAtA zeTha cImanalAla nagInadAsanI janmazatAbdI prasaMge A bhUtapUrva chAe zrI dhIrajalAla ane bIjA bhAIonI rAhabarI nIce eka lAkha agIyAra hajAra ekasene agiyAra rUpiyA ekaThA karavAnuM TharAvyuM. A rakama teoe muMbaI ane amadAvAdanA chAtrabhAI pAsethI ekaThI karIne saMsthAnA vyavasthApakene suparata karI ane Aje smArakanidhinI kArobArI samiti dvArA jUnA chAtro ane vidyAvihAranA saMcAlake ene vahIvaTa kare che ane temanI bhAvanA anusAra ucca abhyAsa arthe chAtrAlayamAM rahI abhyAsa karela hoya tevA bhAIone lena ane benene ziSyavRtti rUpe vidyAdAna ApIne chAtra potAno AbhAra ane bANazodhana kare che. AnI pAchaLa dhIrajalAlabhAInI preraNA ane dhagaza noMdhapAtra che. A rakama kadAca mATI na lAge paNa amane te te ghaNI mUlyavAna che. tenI pAchaLa je ucca bhAvanA ane sAmAjika vRtti rahelI che te ja ati uttama ane kalyANadAyI che. jUnA chAtromAMnA keTalAka Aje zrImanta che ane ucca adhikArapade paNa che. teo samAjamAM pUchAya che ane sAre me dharAve che. e sau saMsthA sAthe premabhAvanI sagAI rAkhI rahyA che ane pitAnA
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla sAhanI guyAnI vAva bhAyakhalA jaina madiranA cAgAnamAM zrI dhIrajalAla zAhanI suramya sAhityavATikA nAmanu pradarzana yojAyuM hatuM, tenu dRzya, sAhityavATikA pradarzananuM udghATana karyAM pachI zrI meghajI petharAja zAha zrI dhIrajalAla zAhanA sAhityanuM rasapUrvaka nirIkSaNa karI rahyA che. tA. 18-11-62
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ che . yunivarsiTI grAnTa kamIzananA ceramena zrI DI. esa. koThArI zrI dhIrajalAla zAha viracita bhakatAmara-rahasya graMthanuM prakAzana karI rahyA che, tA. 6-3-71 A prasaMge zeTha nArANajI zAmajI memAyA zrI dhIrajalAla zAhanI dIrghakAlIna sAhityasevA mATe saupya kamala arpaNa karI rahyA che.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAlabhAi 11. sAthIo ane khAsa karIne chAtrAlayamAM bhaNatA nAnA bhAI-benene teo bhUlatA nathI. avAranavAra teo Ave che ane A nAnA kumAra kanyAone protsAhana ane preraNA ApI jIvanamAM kevI pragati, nizcayabaLa ane ghaDatarathI sAdhI zakAya che, tenuM ujaLuM ane jIvatuM daSTAMta pUruM pADe che. kumAra chAtrAlayanA bALako temanA A moTAbhAI ane vaDIlenA udAharaNathI khUba prabhAvita thAya che ane bhale Aje ame garIba ane nibaLA chIe paNa puruSArtha karI kaThanAIo sahana karI zarIrane kasIne abhyAsa karIzuM ane Izvare je taka ApI che tene uttamottama upayoga karI kuTuMba, samAja ane dezane UMce lAvIzuM evAM svapna sevatAM teo vartamAnanI hADamArI ane muzkelIone gauNa lekhatAM, kasoTIne sAmane karatAM pragati sAdhe che. A uparAMta dhIrajalAlabhAIe svAdhyAya vadhAryo ane jaina dharmanAM sUtre upara aneka graMtha lakhyA ane hajI te pravRtti cAlu ja che. A pravRttie temane paMDitanuM biruda apAvyuM che. prAcIna praNAlikA anusAra temaNe maMtrajApane abhyAsa vadhAryo ane Aje te zAstramAM teo pramANabhUta vidvAna gaNAya che. A siddhio mATe ApaNe temane abhinaMdana ApIe ane temAM ghaNI pragati IcchIe. haju paNa temane utsAha ane niSTha yuvAnane haMphAve evA che ane temanA vidyArthIo ane sAthIonA UMDA Adara ane premane pakaDI rahyA che, te ApaNe mATe AnaMdanI vAta che. Izvara temane taMdurastI ane dIrdhAyuSya Ape tevI prArthanA ane zubhecchA.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjIvana sAdhaka 5. dhIrajalAla le. jhINAbhAI desAI (sneharazima) | gujarAtanA suprasiddha kavi, zikSaNazAstrI ane gujarAtI sAhitya pariSadanA nivRtta pramukha tathA zeTha cI.na. vidyAvihAra-amadAvAdanA niyAmaka zrI dhIrajalAlabhAI aMge pitAne paricaya A lekhamAM prakuTa kare che. keTalAMka varSa pahelAne eka prasaMga che. sUratanI eka jAhera saMsthA taraphathI zrI dhIrajalAlabhAInA avadhAnanA prayogane kAryakrama rAkhavAmAM Avyo hate. emAM hAjara , rahevAnuM sadbhAgya mane maLyuM hatuM. huM bhUlatA na houM te kAryakrama sUratanA raMgabhavanamAM hate. zatAvadhAnanA aneka prayege A pahelAM meM joyA hatA ane emAMnA keTalAkathI huM prabhAvita paNa thayA hatA, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAIne A prothI huM kharekhara Azcaryacakti bane. eTaluM ja nahI paNa muMjhavaNamAM mUkAI gaye. udAharaNa tarIke eka prAga hate enasAyakapIDiyA ane evA moTA moTA anya saMdarbha graMthonA khaDakalAmAMthI prekSakomAMnA keTalAke pasaMda karelAM avataraNa aMgene. game te graMtha upADI game te pAnA uparathI tame keIka vAkaye vyaktigata rIte tamArA mana sAthe nakakI karo ane graMtha pAche mULa jagyAe mUkI de. AvI rIte cAra-pAMca jaNa judA judA graMthamAMthI pitAne ThIka paDe evA vAkaye nakkI kare ane daramiyAna zrI dhIrajalAlabhAI potAnA bIjA pratyege pUrA karI laI A graMthamAMnA avataraNe, graMthanuM nAma ane pAnAne naMbara akSarazaH kahI Ape. A kaI rIte zakya bane che, e mane hajI sudhI samajAtuM nathI. ApaNe ganI zakti viSe je sAMbhaLIe chIe, vAMcIe chIe, tevuM A kaMIka haze ? mane A prasaMge svAmI vivekAnaMdane eka kisso yAda AvyuM. amerikAthI pAchA vaLatAM eka vidvAna jarmana adhyApakanA teo mahemAna hatA. adhyApakane saMjogavazAt bahAra javAnuM thatAM temanI pAse tAjetaramAM Avela eka graMtha upara najara nAkhavAnI svAmIjIne e bhalAmaNa karatA gayA. pAchA vaLatAM adhyApake e graMtha ke lAgyo, e aMge pUchatAM svAmIjIe jaNAvyuM ke A graMtha e joI gayA ane emane game che. adhyApaka cakita banyA. temaNe ATalA TUMka samayamAM kevI rIte graMtha
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjIvana sAdhaka pu. dhIrajalAla 163 joyA, evI za`kA vyakta karatAM svAmIjIe emane game te pRSThomAMthI prazna pUchavAnuM sUcavyuM. adhyApake keTalAMka vAkayeAnA ullekha karyAM tyAre svAmIjIe e kayAM pAnAM upara che, te jaNAvyu. e ja pramANe amuka pAnA upara zu' che, tenA paNa svAmIjIe sacATa uttara ApyA. A siddhi zAne AbhArI che ? evA praznonA javAba ApatAM svAmIjIe brahmacaya nA ullekha karyAM. alabatta ahI brahmacarya thI ceAganI carama sthiti abhipreta hatI. zrI dhIrajalAlabhAInI A sAdhanAmAM karyAM mahatvanAM tattvAe bhAga bhajavyeA che ? enI vAta emaNe pAteja have sAmAnya lekane preraNA maLe e rIte kahevI joie, evu' mane lAMkhA vakhatathI lAgyA kare che. zrI dhIrajalAlabhAI sAthe pratyakSa paricaya vidyAvihAramAM ha* AvyA tyAra pachI thaye. paraMtu e pahelAM emanI sAhityapravRtti temaja zeTha cI. na. chAtrAlayanI emanI kAmagIrIthI hu ThIka ThIka mAhitagAra hatA ane eka dhyeyaniSTha avizrAnta kA'kartA tarIke mArA manamAM emanI eka surekha AkRti aMkAI gaI hatI. e jamAnA gAMdhIjInI preraNA heThaLanA pracaMDa rASTrIya utthAnanA hatA. emAM keLavaNInAM navAM mUlye AkAra laI rahyAM hatAM. e badhAMne potAnA jIvanamAM ane chAtronA vyavahAra temaja vikAsamAM vaNI levA zrI dhIrajalAlabhAI divasa-rAta mathatA hatA, enA eka bAhya iMgita tarIke vidyAthI enA lAMbA pagapALA pravAsa, e dvArA emanAmAM keLavAtu. khaDatalapaNuM, TADha, tApa ane kudaratanI muzkelIone hasate mukhe jhIlavAnI tamannAnA ullekha karavA jevA che. e adhu vidyArthIomAM vikasAvavAmAM zrI dhIrajalAlabhAIne phALe noMdhapAtra hatA, evu te vakhate huM sAMbhaLatA ane pAchaLathI jayAre mane vigatA jANuvA maLI, tyAre mane lAgyuM ke vidyAvihAranA ghaDatara ne caNataramAM zrI dhIrajalAlabhAI jevA chAtrAlayanA * aneka aMtevAsIonA ghaNA meATo hisso che. varSothI zrI dhIrajalAlabhAi muMbaIvAsI anyA che, para`tu khakharadAre gujarAta mATe gAyuM che tema " zeTha cI. na. chAtrAlayanA chAtra jyAM vasatA haiAya tyAM cI. na. chAtrAlaya ja che." evI pratIti tee satata karAvatA rahyA che. mukhaImAM peAtAnA sAthIo sAthe maLI, 'zrI muMbaI cImana chAtrama`DaLa' jevI eka prANavAna saMsthAnuM sarjana karavAmAM e agraNI rahyA che. e saMsthA dvArA jIyananAM vividha kSetramAM paDelA bhAI e ane temanA kuTuMbIo vacce je AtmIyatAneA saMbaMdha khaMdhAyA che, te pU. bApAjI svastha zeTha cImanalAla nagInadAsanuM kuTuba keTala' vizALa che, keTaluM' prANavAna che, tenI eka AhlAdaka pratIti karAve che. Anu eka subhaga darzIna pU. khApAjInI janmazatAbdI prasage thayu. e vakhate kevaLa chAtrAlayanA chAtronA muMbai ane amadAvAdanA sudhAe bhegA maLI rUA. 1,11,111 nA gauravavaMtA phALA ekaThA karyAM ane e nimitte RSiRNa adA karavAne eka umadA Ada leAkeA samakSa mUkayA. emAM zrI dhIrajalAla
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jIvana-darzana bhAI e je zrama uThAvyeA ane peAtAnI mAtRsasthA mATe je UMDI lAgaNI emanA vanamAM satata abhivyakta pAmatI rahI te avismaraNIya raheze. zrI dhIrajalAlabhAI AjIvana sAdhaka rahyA che. emanI sAdhanAmAM jaina darzonA ne tattvajJAna mATenI emanI bhakti saheje dhyAna kheMce evAM che. ane ethI emane maLelI "paMDita" upAdhine e sathA pAtra banyA che. AkhuM' jIvana vidyopAsanAmAM gALanAra AvA sAdhaka jyAre chatranasa dhyAne Are AvIne UbhA che, tyAre ApaNe sau zraddhApUrvaka kahI zakIe ema chIe ke emanI jIvanasa MdhyA AthamatA sUrajanA AkAzamAM chalakAtAM aneka raMgAnI kalA ane mALAmAM pAchA vaLatAM paMkhIonA gAnathI sabhara haze, ane e jIvana sAcanI dhanyatAmAM emane satata Anadamagna ane dhyAnamagna rAkhaze. dIkarA dIkarA hAo dI kA, je kADhe jaga. nAma; temaja mAtapitA taNI, pUre Aza tamAma. bAkInA teA ThIkarA, Thebe Ave rAja; rADA lAve gAmanI, tiyAnI fAja. dhIraja tA sAcuM kahe, kayAMthI Ave guNu ? nAkhyu` nahi jo ApaNe, gheADuMce mahI' lUNa ? 1 2 3 --dhI.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. dhIrajalAla zAhanuM abhivAdana le. bhegIlAla ja, sAMDesarA ema.e. pIecaDI. prAkRta, apabhraMza tathA junI gujarAtI bhASAnA ananya abhyAsI tathA mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTInA nivRtta adhyApakano A lekha zrI dhIrajalAlabhAInI sAhityopAsanA aMge ghaNuM ghaNuM kahI jAya che. 5. dhIrajalAla TokarazI zAhane prathama pratyakSa paricaya Azare 43 varSa pahelAM amadAvAdamAM rAyapuramAM havelInI poLamAM temanA nivAsasthAne mane thayo hate. jaina ti' nAme eka ziSTa mAsika patrane temaNe AraMbha karyo hato ane ene prathama aMka pATaNamAM mArA vidyAguru sadUgata munizrI puNyavijayajI mahArAja pAse meM joyo hato. e mAsikanA ghaNuM karIne bIjA aMkamAM-kArataka saM. 1988nA aMkamAM "zRMgAramaMjarInI prazasti" e nAmane mAro lekha dhIrajalAlabhAI e chA ha. yavatamunikRta kAvyaguNayukta jUnI gujarAtI rAsagRti "zRMgAramaMjarI "nI etihAsika prazasti pATaNanA vADI pArzvanAthanA bhaMDAramAMnI hastapratane AdhAre meM e lekhamAM ApI hatI ane mUla racanAne saMkSipta paricaya karAvI e viziSTa kAvyanA saMpAdana ane prakAzananI AvazyakatA darzAvI hatI. temane ahIM naidhatAM AnaMda thAya che ke zrI kanubhAI vrajalAla zeThe pitAnA pIeca. DI. mATenA saMzodhana nimitte zRMgAramaMjarI'nuM zAstrIya saMpAdana tAjetaramAM gujarAta yunivarsiTImAM karyuM che ane gAnuge e tapAsavAnuM kartavya mAre bajAvavAnuM AvyuM hatuM.) dhIrajalAlabhAIe mAre lekha tatparatAthI chApe, ene pariNAme amadAvAda AvavAnuM thatAM ja emane rUbarU maLavAne huM AkarSAyA. e vakhate huM kizora hatuM ane teo navayuvAna hatA. amArI vacce mugdha citte aneka viSano vArtAlApa thayo ane mArA mana upara UMDI chApa paDI ke jJAnasAdhanA ane samAjasevAnAM aneka kAryo dhIrajalAlabhAIne haste nizcitapaNe thaze. jaina ti" eka uttama mAsika hatuM, paNa saMjogavazAta te lAMbA samaya
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana cAlyuM nahi, paraMtu huM mAnuM chuM ke dhIrajalAlabhAInI sAhityasevA ane lekhanapravRtti mATe eka prakAranI tAlimazALA rUpa te hatuM. e pachI TUMka samayamAM ja dhIrajalAlabhAIe vipula lekhanakArya AraMLyuM, jemAM "jaLamaMdira pAvApurI", "kudarata ane kaLAnA dhAmamAM vIsa divasa" ane vidyArthI vAcanamALAnI pustikAzreNIo ane AkarSaNa jamAvyuM. dhIrajalAlabhAI sAthe rUbarU maLavAnA prasaMge pramANamAM ochA AvyA che, paNa emanI sAthe patravyavahAra satata thatuM rahyo che. emanI avirata jJAnasAdhanAno huM hiMmezA sAkSI temaja prazaMsaka rahyo chuM. emanI "pratikramaNasUtra prabodhaTIkA nA grantha vaDodarA sAdhanA presamAM chapAtA hatA tyAre mArAM keTalAMka pustaka ane saMpAdana paNa e presamAM chapAtAM heI mAre vAraMvAra javAnuM thatuM hatuM ane enI amudrita presakepIo upara paNa daSTipAta thatuM hatuM. dhIrajalAlabhAInA A temaja bIjA grantha ane saMpAdanamAM je utkaTa tapazcaryA ane virala khaMta pragaTa thayAM che, te joI koI paNa jJAne pAkanuM mastaka svAbhAvika rIte namI paDaze. buddhi ane bhAvanAnI virala zaktio paM. dhIrajalAla zAhane varelI che. paMDitemAM bhAgye jovA maLe e bhAvazakti ane kriyAzaktine samanvaya temanAmAM che tathA e zakti che lagabhaga ardha zatAbdIthI satata kAryarata rahI che. e zaktionuM jAhera abhivAdana thAya tathA e nimitte eka graMtha pragaTa thAya e sarvathA ucita che. 5. dhIrajalAla zAha Arogyamaya dIrdhAyu bhagave tathA emanI zaktione uttarottara adake lAbha ApaNe samAjane maLe evI zubha kAmanAo pAThavuM chuM.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ S - zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAha la, paM. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI saMskRta, prAkRta tathA itihAsanA ananya abhyAsI tathA rASTrIya puraskAra pAmelA paMDitazrInA manamAM zrI dhIrajalAlabhAInA paricaye je citra aMkita karyuM che, te ahIM - AkAra pAme che. SEARS zatAvadhAnI paM. zrI dhIrajabhAInuM nAma te jaina samAjamAM lAMbA vakhatathI prasiddha che. varSo pahelAM mane temane paricaya thayela. khAsa karIne vi. saM. 2006mAM -AjathI 25 varSo pahelAM, vaDodarAmAM sva. nAgakumAra makAtIne tyAM thaI, teo acAnaka mAre tyAM AvyA. te vakhate teo suprasiddha sAhityapremI, utsAhI zrImAna zeTha amRtalAlabhAI kAlidAsa dezInA navA jainasAhitya vikAsa maMDaLanA maMtrI tarIke joDAyA hatA. pratikramaNa sUtra prabodhaTIkAnI cejanA ghaDI rahyA hatA. mane e zubha kAryamAM sahAyaka thavA preraNA karI, meM emAM yathAzakti sahAyaka thavA saMmati ApI, tyArathI amAro paricaya-samAgama-saMsarga vadhate rahyo ema kahI zakAya. * dhIrajabhAInI dIrdhadaSTibharI pratibhA-prajJAzaktine uMco khyAla baMdhAye. temanI mAnyatA hatI ke, tevuM ja kArya hAthamAM levuM, je pAra utArI zakAya, tathA tevA ja zubha kAryane prAraMbha kare che, je yazasvI rIte samayasara pUrNa karI zakAya. evA ucita kArya mATe dezATana karavuM paDe, viziSTa vividha buddhizAlI paMDitanI sAthe mitratA karavI paDe, aneka zAstronuM avagAhana karavuM paDe, enA arthonuM avelekana karavuM paDe, te te abhISTa che, kAryasAdhaka hoI te karavA yogya che. tene mATe zeDo vilaMba thAya, te te sahya gaNI zakAya ethI viziSTa kArya-siddhi thAya. - dhIrajabhAImAM kartavya-dakSatA che. kenI sahAyathI A kArya sAdhI zakAze? karyo manuSyamAM kevI kevI gyatA-zakti rahelI che, tenI pArakhazakti che. sAmI vyaktine kaI rIte anukUla karI zakAya? enI yukti-prayukti athavA samajaNazakti che-samajAvavAnI kaLA che, guNAnurAgitA che, sajajanatA sAthe kRtajJatA che. emanI smaraNazakti adbhuta che, svArtha sAthe paramArtha sAvadhAnI viziSTa kaLA che, virala mAnamAM e hoI zake. sAhitya dvArA paropakAra athavA samAja-sevA kaI rIte karI zakAya? samAjane vartamAnamAM zenI jarUra che? lake adhyAtmapremI bane, dhArmika zikSaNanA premI bane
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana evuM dhArmika ucca zikSaNa-sAhitya zuM che? kevA dhArmika zikSaNanI vartamAnamAM jarUra che? e viSayamAM emaNe varSonA anubhavathI je vicArI rAkhyuM che, enI janAo prakaTa thaI rahI che. eka jAdugara prephesaranI jema zata avadhAnanA prayoga karatA dhIrajabhAIne ghaNuM leke e nIhALyA haze ethI emanI evI viziSTa zakti mATe sanmAna utpanna thayuM haze. emaNe e kaLA keTalAka munivarene paNa zIkhavADI che. samaraNa kalA ane saMkalpa siddhi jevA mananIya graMthanI paNa emaNe racanA karI che. temaNe sAdI ane sarala lekagya bhASAmAM vividha viSayonuM jJAna ApanArI nAnI-moTI seMkaDe pustikAo lakhI che, prakAzita karI-karAvI che, je prAthamika, mAdhyamika zikSaNa lenAra vidyArthIone ja nahi, bIjA jijJAsuone paNa upayogI thaI zake tevI che. vizvavaMdya bhagavAna mahAvIranI aneka AvRtti ane saMkhyA lAkha jeTalI prakAzita thayelI jaNAya che. jaina caritramALAnAM 20 pustaka paNa vAMcavA gya che. dakSiNamAM divyaprakAza jevA aneka graMtha racyA che. sadUgata mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADanAM upagI vyAkhyAnene saMgraha paNa dhIrajabhAIe saMpAdita karela che. . jaina dharmanA abhyAsI vidyArthIone Avazyaka sUtrapratikamaNusUtranA spaSTa zuddha pATha ane tenA vistArathI zuddha artha samajAvanAra viziSTa zreSTha graMthanI AvazyakatA temaNe vicArI-e pachI judI judI saMsthAoe ane vyaktioe ene lagatAM prakAzita karelAM pustakanI 38 jeTalI AvRtti saMgRhIta karI ane enA AdhArabhUta prAmANika prAni Avazyaka sUtra-cUrNivRtti, pajJa vivaraNa sAthe vegazAstra vagere upayogI aneka ne saMgraha maMDaLamAM karAvyuM, jene upayoga prAmANika saMzodhanamAM karI zakAya. e pachI aSTAMga vivaraNavALI pratikramaNusUtra-prabodhaTIkAnI saMkalanA dhIrajabhAIe karI. prAjaka utsAhI zrImAna zeTha amRtalAla kAlidAsa dozIe ghaNI dhIraja sAthe pretsAhana ApyuM. e rIte zeTha kAlidAsa vIrajI smAraka graMthamALAmAM 2400 pRSTho jeTalA vistRta 3 bhAgo kamazaH prakAzamAM AvyA. vaDodarAnA vikhyAta sAdhanA presa (pAchaLathI ma.sa.yuni. presa tarIke prasiddha)mAM tenuM mudraNa thayuM. tene saMzodhako tarIke paMnyAsajI bhadraMkaravijayajI gaNI, tathA paMnyAsajI dhurandharavijayajI gaNI sAthe A lekhakanuM nAma paNa prakAzita che. prA. ajita-zAti-stavanI citramaya kAvya-saMkalanAmAM paM. rudradeva tripAThIne sahakArayoga che. enA saMpAdana-prakAzanane parizrama vagere vicAravAmAM Ave, te tenA pratyeka bhAganI kiMmata pAMca rUpIA te nAmanI ja kahI zakAya. enI upagitA vicArIe te dhArmika zikSaNa lenAra vidyArthIone ja nahi, tevA jijJAsu dhArmika zikSakenA jJAnamAM paNa sArI vRddhi karI zake tevA te 3 bhAgo-grantharatna che,
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ = == zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAha te pratikramaNusUtra-pradhaTIkAnA bIjA bhAganA prakAzana-samAreha prasaMge vi. saM. 208mAM muMbaInI aneka dhArmika saMsthAoe, nAmAMkita aneka jainAcAryo-munivaranI nizrAmAM, muMbaInA zrInaminAthajI jaina upAzrayamAM, vaDodarAnA mAjI nAyaba divAna sara maNibhAI bAlAbhAI nANATInA pramukhapade prayojaka zrImAna zeTha amRtalAla kAlidAsa dezInI, TIkAlekhaka 5. dhIrajabhAInI ane saMzodhakanI prazasti uccAravAmAM AvI hatI, sanmAna karavAmAM AvyuM hatuM, jemAM A lekhakane paNa samAveza che. enI pratikRtio (phaTAo) "jaina nA aMkamAM prasiddha thaI hatI. tyAra pachI dhIrajabhAIe namaskAramaMtrasiddhi, uvasagaharaM stotra, jIvavicAra prakAzikA, navatatvadIpikA jevA aneka graMthanI saMkalanA karI che, dhArmika zikSaNamAM ghaNA upayogI thaI zake tevI tenI racanA che. dhArmika pAThazAlAomAM pAThaya gra tarIke calAvAya che, calAvavA jevA che. . dhIrajabhAIe saM. 201mAM gujarAtI artha sAthe 40 jeTalI vicAradhArAthI viziSTa vIra-vacanAmRta'nI viziSTa saMkalanA karI che. temAM bhagavAna mahAvIranI darzanIya pratikRti sAthe, zraddhAlu nAmAMkita 32 zrImaMtanI sAdara vaMdanA sAthe nAmAMkti aneka vyaktionI zraddhAMjali che. e ja granthane hindI anuvAda paM. rudradeva tripAThIe taiyAra karyo hato, je "zrI mahAvIra-vacanAmRta' nAmathI e ja samayamAM prakAzita che. * vi. saM. 2020mAM paMnyAsajI ma. zrI dhuraravijayajI gaNinA AcAryapadapradAnaprasaMge samiti racAI temAM zrI dhIrajabhAInI paNa yejanA hatI, ethI e prasaMga bahu bhavya vyavasthita ane saMsmaraNIya, dedIpyamAna viziSTa banyuM hatuM. e prasaMga para AcArya ma. nI saMmatithI atithivizeSa tarIke A lekhakane AmaMtraNa apAyuM hatuM. e prasaMge pUjya AcArya mahArAja zrI vijaya amRtasUrijI, zrIvijayadhurandharasUrijI ma. AdinI nizrAmAM, muMbaInI vizAla sabhAmAM, zrI jaina saMghanI samakSa, mahArASTra rAjyanA nAyaba zikSaNa saciva dvArA A lekhakanuM kiMmatI zAla dvArA sanmAna karavAmAM AvyuM hatuM. A. ke. zrI amRtasUrijIe A lekhaka mATe "pravidyA vizArada', "paMDitaratna" jevA padane uccAra karyo hato, tenuM prAsaMgika saMsmaraNa thAya che. zrI dhIrajabhAIe viziSTa rIte saMkalita karela "bhaktAmara-rahasya' nAmanA pustakanA prakAzana-samAroha prasaMge vi. saM. 2027mAM muMbaInA kosa medAnamAM viziSTa ATha vyaktionuM sanmAna karavAmAM AvyuM hatuM, jemAM A lekhakane paNa samAveza hate. te prasaMge nATikA, kavio, kalAkAro vagerenuM paNa AkarSaNa hatuM. e prasaMge tArIkha 6-3-71nA prakaTa thayela sArasvata-mArikA pustikAmAM dhIrajabhAI sAthe temanAM dharma 22
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana parAyaNa tapasvinI patnInI paNa pratikRti tathA pa. rudradeva likhita paricaya che. temAM uparyukata vyaktione paNa paricaya prakAzita che. dhIrajabhAIe maMtravijJAna, maMtracintAmaNi, maMtradivAkara, hIMkArakalpataru jevA graMthanI saMkalana karI prakAzita karAvyA hovAthI teo "maMtramanISI tarIke prasiddha thayA che. gaNita-camatkAra, gaNita-rahasya ane gaNitasiddhi jevA mahatvanA grathanI saMkalana karavAthI dhIrajabhAI "gaNitadinamaNi" tarIke oLakhAya che. teo adhyAtmaviSayanA sujJa hevAthI "adhyAtmavizArada' tarIke tathA vidyAone zobhAvI levAthI "vidyAbhUSaNa' padavIthI vibhUSita che tathA keTalAka temane "sAhityavAridhi' padavIthI kheDe che. muMbaInA suprasiddha zrIgeDIjI pArzvanAtha maMdirane 150 varSane smArakagrantha racavAmAM paNa dhIrajabhAInI viziSTa pejanA hatI. teo zrI pArzvanAtha bhagavAnanA tathA padmAvatI devInA khAsa upAsaka-ArAdhaka che. keTalAka zraddhALuone temaNe temanI upAsanA ArAdhanAmAM joDyA che. aniSTa azubha grahonI yutinA viSama samayamAM dhIrajabhAIe sarvanA zubha mATe vizvazAMtinI viziSTa yojanA karI hatI. * dhIrajabhAI temanA zAMta, saumya, madhura svabhAvane lIdhe jaina samAjamAM sarvatra AdarapAtra thayA che. zvetAmbara, digambara, sthAnakavAsI, terApaMthI samAjamAM paNa mahAna AcAryonA, munivaranA, tathA aneka saMgrahasthAnA prItipAtra thayA che. mAtra tapAgacchamAM ja nahi, kharataragaccha, aMcalagaccha vageremAM paNa teoe sArI cAhanA meLavI che. bhinna bhinna vicAre dharAvatA muni-samudAyomAM teo taTasthabhAve gya vicAraNA karI zake che, temaja jainetara aneka vidvAne sAthe paNa teone namratAbharyo, saujanyabharyo samanvayakAraka, saMteSajanaka vyavahAra jovAmAM Ave che. ethI ghaNA vidvAna munivarone potAnA graMthanA saMzodhaka tarIke, prastAvanA lekhaka tarIke athavA samarthaka tarIke teo meLavI zakyA che. temaja ghaNA nAmAMkita saMgrahasthAne pitAnI tarapha AkarSI zakyA che, ghaNuM zrImAna sajajane temanA vacanane mAna Ape che, temanI tarapha mamatA dharAve che, temanA upayogI kAryamAM sahakAra kare che. e rIte vicArIe te dhIrajabhAI AdeyanAmakamI yazasvI che. dhIrajabhAI "jaina ti" "jana zikSaNa sAhityapatrikA' nA taMtrI tarIke patrakAra hatA. dhIrajabhAI mAtra siddhahasta lekhaka ja nahi, prauDha vaktA paNa che, citrakAra + A pejanA pa. pU. munirAja zrIyazovijayajI mahArAje karI hatI, paNa tenI vyavasthAne bhAra zrI dhIrajalAlabhAIe upADayo hate.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatAvadhAnI pati zrI dhIrajalAla zAha 17 paNa che, mAnasavidyAnA rogonA niSNAta bhiSa paNa che-evI rIte aneka kalAvizArada che. samAjanA ucca koTinA viziSTa kAryakara sAthe namra sevaka che. temanA ci. narendrakumAre prajJA prakAzana maMdiranuM kArya saMbhALyuM che. akALe avasAna pAmela ci. sucanA bahenanuM ahiM duHkhada smaraNa thAya che. AvA suyogya kartavyaniSTha mahAnubhAvanuM samucita sanmAna thAya, e abhISTa che-IcachavA yogya che. eka kavie saMskRta subhASitamAM kahyuM che ke "nA kuLane , juo anig . 1. muLa 2 IrAnI ra, viraha sAho " bhAvArtha-guNahIna mAnavI guNI manuSyane jANI zakatuM nathI ane ghaNA bhAge guNI (guNavAna) manuSya, guNI manuSya pratye matsara (IrSA-adekhAI) karanAra jevAya che, pote jAte guNI (guNavAna) heI bIjAnA guNe pratye rAga dharAvanAra hoya evo sarala sajajana jagatamAM virala (bahu DA) hoya che. -dhIrajabhAIne sanmAna-satkAramAM amArUM anumodana che. dhIrajabhAInuM zArIrika, mAnasika svAthya sArI rIte jaLavAya, teo saMtoSakAraka dIrdhAyu bhegavI, sAhityanI ane samAjanI yazasvI sevA karavA zaktizAlI thAya, ema aMtaHkaraNathI paramAtmAne prAcIe chIe saM. 2031 zrAvaNa su. 5, sema vahIvADI, rAvapurA, vaDedarA.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ba ja hu mu : khI pra ti bhA le. yaMtI zukala-taMtrIzrI janmabhUmi adamya niSThA ane apratima puruSArtha dvArA mAnavI pragatinAM pAne sara karI zake che. A vidhAna keTaluM sAcuM che enI pratIti jAherajIvanamAM paDelI keTalIya vyaktionAM jIvana ane kArya parathI thatI hoya che. AvI kakSAmAM AvatI vyaktiomAM zrI dhIrajalAla TokarazI zAhane samAveza thAya che. sAmAnya kuTuMbamAM janmelA ane ATha varSanI kumaLI vaye pitAnuM zirachatra gumAvanAra dhIrajalAlabhAI e vidyAbhyAsamAM kevuM daivata dAkhavyuM hatuM e emanI tejasvI kArakidI parathI jaNAI Ave che. Aje emanI vividha siddhio paricayamAM AvanArane prabhAvita kare tevI che, paNa enA mULamAM vidyArthI avasthAmAMnI emanI titikSA che A titikSAne lIdhe ja emanI niSThA dhAradAra banelI che. dhIrajalAlabhAInA pratyakSa paricayamAM te huM chellA traNa varSathI Avyo chuM, paraMtu emanI vidvattA vize mitro pAsethI ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM. teo zatAvadhAnI che paNa emanI e vidyAne anubhava thayela nahi. paraMtu thoDA samaya pahelAM janmabhUmibhavanamAM gaNitamaMDaLanA eka kAryakramamAM emanA prago javAmAM AvyA tyAre emanI ekAgratA kevI tIvra che tene paricaya thaye. e pachI to emanA keTalAMka pustake paNa vAcyAM. dhIrajalAlabhAI sAhityanA vividha prakArone AsAnIthI kheDanArA vidvAna che ema emanI traNathI vadhu kRtio para uparachallI najara nAkhatAM jaNAI AvyA vinA nahi rahe. emaNe ApaNI maMtrazakti" keTalI prabhAvaka che ene khyAla ApatA graMtha lakhyA che, je maMtravidyAmAM rasa dharAvanArAoe acUka vAMcavA jevA che. jaina dharma aMge emaNe kareluM sAhityasarjana vipula che. emaNe lakhelAM pravAsavarNane rocaka che. keyaDAsaMgraha, gaNitacamatkAra, gaNitarahasya ane gaNitasiddhi nAmanAM emanAM pustaka gaNita ane aMkazAstranI duniyAnI addabhuta saphara karAvanArAM che. dhIrajalAlabhAInuM sAhitya sarjana vipula hevA chatAMya enI guNavattAne kyAMya ghasAro lAgele nathI. enuM kAraNa e lAge che ke emaNe zAstrIya daSTi keLavelI che ane A daSTi paNa nAnAmAM nAnuM kArya cIvaTa ane cokasAIthI karavAnI emanI TevanI nIpaja che.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 bahumukhI pratibhA dhIrajalAlabhAI sarasa, prabhAvazALI vaktA che, teo patrakAra paNa che. zatAvadhAnI tarIke teo je prago kare che ane gaNitanA rahasyo samajAve che tyAre emanI vakatRtvakalAnI khUbIo jaNAI Ave cheA ja pramANe patrakAra tarIke emanAM pustake mAM emanI saMpAdakIya sUjha vartAI Ave che. dhIrajalAlabhAIe citrakAra banavA mATe paddhatisaranI tAlIma lIdhI che ane gujarAtanA kalAguruonA AzIrvAda prApta karyA che. AvA medhAvI sarjakanuM sanmAna karavAne ane emanA jIvana ane kAryathI samAja vadhu paricita bane e mATe "zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAha jIvana darzana graMtha pragaTa karavAno nirNaya sarvathA ucita che. bahumukhI pratibhA dharAvatA paMDitajInuM gaurava karIne samAja vAstavamAM te, pitAnuM gaurava vadhArI rahyo che. astu. jJAnasudhArasa (teTaka) nara keI kahe sukha suMdara jyAM, dhanadhAnya thakI bhavane ubhare; nara keI kahe sukha suMdara jyAM, hukama zata sevaka kAma kare. nara keI kahe sukha suMdara jyAM, taruNagaNa nuSyatI hAsya kare, paNa dhIraja jJAna - sudhArasane nita jhuta lAkha salAma bhare.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIrajalAlabhAIe dezane ane samAjane ghaNuM ghaNuM ApyuM che.... ramaNalAla zeTha ; samAcAra taMtrI : janmabhUmi zrI dhIrajalAlabhAIne prathama ekapakSIya paricaya mane AjathI lagabhaga 38 varSa pahelAM thayela hatuM. e vakhate eTale 1937mAM huM karAcImAM abhyAsa karato hato. karAMcInI ejInIariMga kelejamAM temanA zatAvadhAnanA prayogone kAryakrama yojavAmAM AvyuM hatuM. kolejanA gujarAtI maMDaLe A kAryakramanuM AyeAjana karyuM hatuM. e kAryakrama jevA eka vidyAthInI kutUhalatAthI huM hAjara rahyo hato ane temanA zatAvadhAnanA smaraNazaktinA avanavA prayege joIne ane sAMbhaLIne huM to zuM paNa samAraMbhamAM hAjara rahelA saMkhyAbaMdha vidyArthIo, phesare tathA zikSaka chaka thaI gayA hatA. | amArA jevA vidyArthIone smaraNazakti meLavavAmAM rasa hate. eka sAthe ATalI badhI vastuo, vAte, vArtAo, paMktio, dAkhalAo, AMkaDAo ane zleke ghaDInA chaThThA bhAgamAM je yAda rahI jAya te parIkSA vakhate majA paDI jAya ... zrI dhIrUbhAIe vidyAthIonA praznonA javAba ApyA hatA ane magajamAM cokkasa prakAranA kAlpanika khAnAo nakkI karIne, cekasa vastuo ane vAte tathA AMkaDAo vagere kevI rIte yAda rAkhavA tenI samaja ApI hatI. temaNe mananI ekAgratA ane vicAranI daDhatA para vivecana karyuM hatuM ane pote kaI rIte prayoge kare che, tenuM varNana karyuM hatuM. karAMcImAM temanA vadhu prago paNa thayA hatA ane mane yAda che ke karocIvAsIe temanA para mugdha zraI gayA hatA. DenTala keleja, kAtraka hela ane kAriyA hAIskUlamAM paNa temanA prAge aMgenA samAraMbhe jAyAnuM mane yAda Ave che. ejIniyariMga keleja khAtenA samAraMbhamAM temaNe pAMca AMkaDAnI rakamane bIjI pAMca AMkaDAnI rakama sAthe kSaNavAramAM guNAkAra lakhI Ape hatuM. temaNe 1917nA cakkasa mahinAnI cakkasa tArIkhe kaye vAra hate e turata ja kahI ApyuM hatuM. temaNe phrenca bhASAnI kavitAnI eka paMkti sAMbhaLIne aDadhA kalAka bAda akSarazaH kahI saMbhaLAvI hatI. temane phrenca bhASA AvaDatI nathI). zrI dhIrUbhAIne karAMcInI prajAe suvarNacaMdraka, mAnapatra ane hAraterAthI navAjyA hatA. A vakhatathI zrI dhIrajalAlabhAInI pratibhAzALI pratimA mArA manamAM aMkita thaI gaI hatI.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIrajalAlabhAIe dezane ane samAjane ghaNuM ghaNuM ApyuM che. 175 daramyAna amadAvAdathI pragaTa thatuM temanuM sAptAhika " vighAthI mArA hAthamAM AvyuM ane mArUM sau prathama lakhANa e "vidyAthI mAM pragaTa thayuM hatuM. ...ane pachI varSo bAda lagabhaga 1958-59mAM, jyAre huM muMbaI samAcAra'nA taMtrI vibhAgano sabhya hatA tyAre ekAeka zrI dhIrajalAlabhAIno mane bheTe thaI gayo. teo kaI kAma aMge "muMbaI samAcAra mAM mArI pAse AvyA hatA, tyArathI amAro paricaya dvipakSI thayo. huM to temane oLakhata ja hate paNa 158-5lhI temane mAre paNa paricaya thaze ane Aja sudhI e paricaya vadhato rahyo che. muMbaImAM zrI dhIrUbhAI eTale zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TekarazI zAha. karAMcI pachI temaNe siddhinA je aneka sopAna sara karyA che te gauravaprada che. temanI anerI pratibhA, temanI sAdAI, tIvra smaraNazakti, sAmAjika sevAo, temanA vizALa sAhityasarjana ane gaNitasiddhinA abhUta prayoga mATe teo muMbaI uparAMta gujarAtabharamAM ane bRhad gujarAtamAM sArI rIte khyAti pAmyA che. . temanI lekhanapravRtti Aja sudhI cAlu rahI che. temaNe 358 jeTalAM pustakonuM sarjana karyuM che. temanA vividha prakAranA pustakamAM dharma, tatvajJAna, maMtra ane roga jevA viSayane paNa AvarI levAyA che. vaDodarAnA sva. mahArAjA sayAjIrAvanA hIraka mahotsava prasaMge temanI jIvanarekhA lakhavA mATe zrI dhIrajalAlabhAInI pasaMdagI thaI hatI ane temaNe AlekhelI e jIvanarekhAnI be lAkha pratie prasiddha thavA pAmI hatI. "vizvavaMdya prabhu mahAvIra' nAmanI temanI pustikA 1 lAkhano AMkaDe vaTAvI gaI hatI. temaNe lakhelA pustakanI atyArasudhImAM lagabhaga 20 lAkha nakala pracAra pAmI che. temaNe temanAM pustaka dvArA lekene saMyama ane sadAcAra pratye deravA uparAMta AzAbharyuM jIvana jIvavAnI preraNA ApI che. teo jaina dharmanA prakhara vidvAna che ane jainadharma vize temaNe aneka graMtho lakhyA che. avadhAnavidyA e zrI dhIrajalAlabhAInuM AgavuM jJAna che. temaNe jaina munizrI saMtabAlajI pAsethI A aMge mArgadarzana meLavyuM hatuM ane bhAratanA aneka zaheramAM zatAvadhAnavidyAnI prAcIna paraMparAmAM keTaluMka navasaMskaraNa karI tene lekabhogya banAvela che ane tenI paraMparA jaLavAI rahe te mATe ziSyasamUha paNa taiyAra karyo che. temaNe "smaraNakalA" nAmanuM pustaka paNa lakhyuM che. zatAvadhAnanA prayogo para manana karIne temaNe gaNitasiddhi methemejika)nA keTalAka prage nirmANa karyA che. gaNitavidyAne prajAmAM vadhu lokapriya banAvavA mATe temaNe gaNitacamatkAra", "gaNitarahasya" ane "gaNitasiddhi" nAmanA traNa rasaprada ane romAMcaka pustake racyA che.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 jIvana- na zrI dhIrajalAlabhAI sAmAjIka sevAomAM ane khAsa karIne jaina samAjanI sevAmAM UMDo rasa le che. temane "sAhityavAridhi', "adhyAtma vizArada', "vidyAbhUSaNa, "sarasvatIvaradaputra", "maMtramanISI', ane "gaNitadinamaNi' Adi mAnada pade tathA saMkhyAba dha suvarNacaMdraka ane sanmAnapatra arpaNa thayA che. zrI dhIrajalAlabhAInI sevAo, pragati ane siddhio AjanA yuvAna varga mATe udAharaNarUpa banI zake tema che. meM emane temanI 30-31 varSanI yuvAna vaye karAMcImAM joyA hatA tyAre temanAmAM yuvAnIne taravarATa ane mahatvAkAMkSA hatA, zatAvadhAnanI vidyA prApta karyAne e vakhate temane mAtra be varSa thayA hatA paNa temanI zakti, niSThA, utsAha, ane jusso evA hatA ke teo TuMka samayamAM anerI siddhi prApta karaze ema lAgatuM hatuM ane e mAnyatA sAcI puravAra thaI che. . Aje zrI dhIrajalAlabhAI 70 varSanA yuvAna che. temanI batrIsI haju akabaMdha che. haju teo satata pravRttizIla che. svaccha, saraLa ane sAduM jIvana jIve che. temane temanI siddhionuM gaurava che, paNa garva nathI. temanI pAsenI vidyA ane jJAna samAjanA uga mATe kharcavA teo sadAya tatpara hoya che. dezane ane samAjane temaNe ghaNuM ghaNuM ApyuM che... paNa temane tene pUratA pratiSa maLyo che? mArA manamAM zaMkA che.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcima baMgALanA mukhya maMtrI zrI pI. sI. senane zrI mahAvIra-vacanAmRta graMtha arpaNa thaye te samaye zrI dhIrajalAla zAha vArtAlApa karI rahyA che, sane 1963 / rama gaNita-camatkAra nA prakAzana pachI zrI ke. ke. zAha zrI dhIrajalAla zAhane abhinaMdana ApI rahyA che. sane 1965
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ suratanA jaina saMgha taraphathI nagarazeTha zrI navInacaMdra bAbubhAI zrI dhIrajalAla zAhane " gaNitadinamaNi 'pada samarpita karI rahyA che. tA. 28-8-66 namaskAra-maMtrasiddhinA saphala prAge pachI ghATakopara kacchI jaina zve. mU. saMdha taraphathI zrI vasanajI khImajI cheDA zrI dhIrajalAla zAhane zAla arpaNa karI rahyA che. sane 1968
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreyaskara sAdhaka le. zrI kanubhAI trikamalAla zAha-amadAvAda zikSaNa, sAhitya ane samAjasevAnAM kAryomAM rasa laI rahelA A yuvAna kAryakartAe zrI dhIrajalAlabhAIne jIvananuM pratibimba jhIlyuM che ane tene ahIM akSarAMkita karyuM che. eka ciMtake kahyuM che ke je manuSya muzkelImAM taka jue, te AzAvAdI ane je manuSya takamAM muzkelI jue te nirAzAvAdI. zrI. dhIrajalAlabhAInI jIvanagAthAmAM pragati ane siddhinAM je darzana thAya che, te paristhitijanya muzkelI ane daDha AtmavizvAsapUrvaka AcarelA asmalita puruSArthathI phalita thayelA takanA saMgharSamAMthI udbhavela AzAvAdanuM apratima pratIka che. cheka bAlyAvasthAthI aneka pratikULa saMjogomAMthI pasAra thaI satata ArAdhanAnA baLe temaNe siddhinA uccatama zikharo hastagata karyA che. niraMtara abhyAsa, athAga parizrama ane svAvalaMbI jIvanazailI temanI unnatinA pAyArUpa sadguNe che, eTaluM ja nahi paraMtu samAjanA anekavidha kSetromAM abhinaMdanIya pratiSThA prApta karavA chatAM namratA, sAdagI ane sadbhAvanAne temaNe tajI nathI e viziSTatA che. temanuM jIvana sau kaI mATe preraka daSTAMtarUpa che. A badhA mAnavIya saddaguNanA mULamAM je divya saMrakArabIja daSTigocara thAya che, te che temanI dharmabhAvanA ane hiMmatayukta parizrama. pitAnuM sAhacaryo ke temane alpa varSo pUratuM ja malyuM, te paNa pitAnI niSThA ane prAmANikatA zrI dhIrajalAlabhAInA sarva kAryonA tANAvANAmAM UMDe sudhI vaNAyelA jovA maLe che. lagabhaga temanI ATha varSanI vaye temaNe pitAzrIne gumAvyA tyArathI ja temanAM mAtuzrI trividharUpe temanA mA, bApa ane zikSaka banyA. amApa raNamAM mIThI vIraDI samAna kuTuMbamAM teo ekalA hatA. na keI brAtA, na bhaginI. prAcina aitihAsika ghaTanAonA saMdarbhamAM jema vanarAja cAvaDAnI viratA tenI mAtA rUpasuMdarIne AbhArI hatI, zivAjI mahArAjanuM chatrapatipaNe temanI mAtA jIjAbAIne AbhArI hatuM, tema zrI dhIrajalAlabhAIne dhamaprema, dhagaza ane sAhasikatA temanA mAtA maNibenane AbhArI che. ane AjanA samAjane prApta thayA eka nirakSara paNa saujanyazIla mAtAnA sAkSaraputra. hakIkatamAM te e saMskArane ja camatkArI prabhAva che. sAhitya, gaNita, avadhAna ane AdhyAtmika jJAna vRddhi karanArAM jaina tatvadarzana tathA ga uparanA temanAM bahumUlya pustaka samAjamAM vicAra ane AcArane samanvaya karI zAnti, pragati ane Atmasiddhine sahaja mArga batAve che. dharmane gUDha rahasyamaya 23
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 jIvana-darzana ane vidvAne ke sAdhuonAM kAryakSetra pUratuM sImita na rAkhatAM vijJAnika daSTipUrNa tenI agatyatA samAja samakSa prastuta karI tene kAbhimukha banAvavAnuM mAna zrI dhIrajalAlabhAIne phALe jAya che. vicArane vivAda ane temAMthI janmate saMgharSa e buddhivAdI prakriyA ke praNAlikA che. alabatta vicAravinimaya e gatizIla samAjanuM lakSaNa che, paNa vicArane saMkucita vADA banAvI pitAnI daMbhI svArthAtA piSavA samAjamAM anektA UbhI karavI e vyakti ane samAja baMnenI ekatAne chinnabhinna karanArI bAbata che. - zrI dhIrajalAlabhAIe pitAne ane samAjane temanA vicAro ane lakhANe dvArA A tiraskRta saMgharSamAMthI alipta rAkhe che, te temanI svasiddhi upara suvarNa kaLaza samAna che. bhagavAna mahAvIranA svAduvAdanA upadezane temaNe AMtara-bAhA daSTie AtmasAta karyo che ane sAcA jaina tarIke jIvana zebhAvyuM che. pada ke pratiSThA tathA sanmAna ke saMpattinI svArthadaSTi tajI temaNe samAjanI sAcI abhiruci piSavA sajAga kAryasAdhanA karI che, je kharekhara virala che, eTaluM ja nahi paNa mahAna tyAgabhAvanAnA viziSTa pramANarUpa che. AjanA A jhaMjhAvatI vAtAvaraNamAM temanI dharmadaSTi keTalI zAntavanarUpa che? saraLa bAlasAhitya dvArA ucharatI mAnava phUlavADImAM saMskAra, zaurya ane kartavyaniSThAnuM jaLasiMcana karI temaNe rASTrIyabhAvanAnuM eka keDyuiM pradIpta karyuM che, jene prakAza bhaviSyanA tejasvI nAgarike dvArA rASTrane rozana karaze. zrI dhIrajalAlabhAInA jIvanaghaDataramAM temanA mAtA pachI saMskAragujarI saMsthA zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayano mahatvano phALo che. teo zikSaNa mATe chAtrAlayamAM joDAyA, tyArathI ja saMcAlakonI premabhAvanA ane te vakhatanA gRhapati zrI manasukhalAlabhAIne huMphALA mArgadarzanathI temanA dubhAyelA jIvanamAM prabaLa AzA ane utsAhana jharaNuM phUTayAM, prArabdha ane puruSArthane saMgama thayo. Tayuzana ane vartamAnapatranI pherI dvArA "kharI kamANI karI pitAne ane mAtAnA nirvAhano kharca kADhavA lAgyA. chAtrAlayamAM sthira thatA saghaLI zakti-upAsanA pAchaLa kharcavA mAMDI. prajJAnA tejasvI kiraNane sudUra kSitijo maLI. chAtrAlayamAM teo citrakAma ane dhArmikanA vargo letA ane nabaLA vidyArthIo mATe saMskRta ane hindInA vargo letA. bhaNavuM ane bhaNAvavuM e emane nityakrama thayo. A rIte I do not return but pass it on ne svamAnazIla jIvanamaMtra sArthaka karyo. nAnapaNathI ja temanAmAM jJAna sAthe asarakAraka vANIprAvINya hatuM, jenAthI teo game tevA gaMbhIra ane sAmAnya rIte nirasa lAgatA viSaya uparanA pravacanamAM
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreyaskara sAdhaka 178 zrotAone prabhAvita karI zakatA. teo kAkA sAheba kAlelakara, AcArya kripalAnI, paM. sukhalAlajI jevA saMskArasvAmIeAnA gADha paricayamAM AvyA ane temanA mArgadarzana ane preraNAthI temanI pragatikuca vegavaMtI banI. zrImad rAjacaMdrajInA jIvana uparathI preraNA laI temaNe zatAvadhAnI tarIkenI siddhi prApta karI. A rIte temanI kArakirdI daramyAna bAlacaritro, nATaka, vijJAna, gaNita, kalA, pravAsavarNana, sAhitya, dharma, adhyAtmajJAna, ga e viSaya para lagabhaga 350 thI vadhu pustake temaNe lakhyAM che, jenI lagabhaga 20 lAkha jeTalI ane gujarAtI, hindI, baMgALI, aMgrejI bhASAomAM rasapUrvaka vaMcAI rahI che ane vividha viSayanuM jJAna prasArita kare che. temanI A sarjanazakti sAthe temanAmAM rahelI adbhuta saMgaThana ane saMjanazaktino ullekha jarUrI che. muMbaImAM zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayanA bhUtapUrva vidyArthIonuM chAtramaMDaLa cAle che, tenA teo zarUAtathI ja kriyAzIla kAryakartA che ane maMDaLanI sarva pravRttinA prANa samAna che. amadAvAda ane muMbaInAM maMDaLanA teo setu samAna che. aneka prabhAvakArI kAryakramanuM saphaLa AyeAjana karI samAjamAM jJAna ane adhyAtmavAdane rasa relAve che. zrI dhIrajalAlabhAInAM lakhANamAM viSayanuM khUba uMDANa, maulika tanI zeSa ane samAja-abhimukha rocaka zailI jovA maLe che. preyasa ane zreyas vacce temaNe zreyasane pasaMda karI zreyAthI tarIke satya ane zAzvata mUlyanI pratiSThA mATe jIvanasAdhanA karI che ane samAjane samyaguM jJAnanuM pradAna karyuM che. TUMkamAM temaNe dharmane - jIvanavyavahAramAM utArI mAnavajanmane saphaLa karyo che. - zrI dhIrajalAlabhAI eka karmazIla bahu pratibhAvaMta ane AdhyAtmika vyakti che. temanuM jIvana ninu mastake saLagatI mazAla jevuM che, je jAte saLagI samAjane divya tane prakAza Ape che. temanA sanmAna-samAraMbha prasaMge temane abhinaMdana ApatA gaurava anubhavuM chuM. eka kavie kahyuM che te pramANe : sidhu pratye vahe jevI urmio nadIe taNI, lekanAM hetanA pUra vahetAM hevA tame bhaNI." prabhu temane dIrgha AyuSya, nirAmaya svAstha ane vadhu savRttio karavA zakti Ape, evI A zubha prasaMge prArthanA che.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ te abhinaMdanIya paMDita zrI dhIrajalAla zAha le. zrI agaracaMda nAhaTA-bIkAnera prAcIna ane arvAcIna sAhityanA ananya abhyAsI tathA saMzodhaka ane hiMdI bhASAnA suprasiddha lekhaka A lekhamAM zrI dhIrajalAlabhAInA vyaktitvane vizada paricaya Ape che. bhAratanI ghaNI ye prAcIna vidyAo egya vyaktionA abhAvathI lupta thaI gaI. je kaMI bacI gaI che, tene AmnAya viracheda jevo thaI gayo che. tethI e vidyAonA vikAsane badale hAsa thato rahyo che. AvazyaktA che enA punaroddhAranI, jethI bhAratanuM gaurava vadhe. je bhAratane "jagadga" jevuM gaurava prApta thayuM hatuM, tenA nivAsIo Aje pAtya deze tarapha moTuM mAMDIne beThA che. A sthiti kharekhara zocanIya che. ApaNe mAtra prAcIna gauravanI DAMDI pITIe chIe, ApaNA pUrvajonI DIMga mArIe chIe, ethI kAma thavAnuM nathI. vartamAnamAM paNa ApaNe kaMIka karI batAvavuM joIe. bIjAnA mukAbalAmAM caDiyAtA siddha thavuM joIe. - A dizAmAM je bhAratIya vidvAnoe kaMI ullekhanIya kArya karyuM che, temAM zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAhanuM paNa ullekhanIya sthAna che. sAdhAraNa sthitimAMthI vikAsa karatA teo AgaLa vadhatA gayA. pitAnI laganI ane parizramathI temaNe keTalIye dizAomAM asAdhAraNa gyatA tathA pratibhA paricaya Apyo che. prAcIna bhAratIya vidyAone lupta thatI bacAvavA prayatya karyo che ane keTaluMka maulika pradAna paNa karyuM che, jethI ApaNe tUTele vizvAsa pharI saMdhAyo che ane sthira thaye che. sAdhAraNa rIte maMtra-yaMtra-taMtra Adi prati sekene vizvAsa ocho thaI rahyo che, tene potAnA anubhavanA balathI temaNe pharI sthira karavAne ullekhanIya prayatna karyo che. - prAcIna kALamAM ApaNA pUrvajonI smRti ghaNI tIvra hatI. meTA moTA graMtha maulika rUpe ja zatAbdIo sudhI smAravAmAM tathA yAda karavAmAM AvatA. paraMtu have ApaNuM smRtine ghaNe hrAsa thaI cUkyo che. A dizAmAM paNa dhIrajabhAIe avadhAnakalAmAM pravINatA prApta karavAnI sAthe keTalAka mahatvapUrNa grantha smaraNakalA ane gaNitacamatkAra saMbaMdha lakhyA che. temaNe prApta kSapazamane ghaNe sadupayoga karyo, pariNAme eka dIvAmAMthI aneka dIvAo baLatA thayA, arthAt dhIrajabhAIne sahayogathI keTalAya zatAvadhAnIo taiyAra thayA. sAdhAraNa rIte leko potAnI vizeSatA athavA labdhi bIjAne ApavAmAM athavA zIkhavAvamAM kRpaNa hoya che, paraMtu A bAbatamAM
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 abhinaMdanIya paMDita zrI dhIrajalAla zAha dhIrajabhAIe udAratA tathA hRdayanI vizAlatAne paricaya Apyo che, je paNa yogya vyaktie temanI pAsethI jANavA athavA zIkhavAnI IcchA karI, te vyaktine AgaLa vadhAravAmAM temaNe sadA sahaga Ape che. nAnI nAnI bAle pAgI pustikAothI mAMDIne gaMbhIra viSayonA moTA moTA graMthe temaNe lakhyA che, jenI saMkhyA have 358 sudhI pahoMcI gaI che. vividha viSaya ane aneka zelienA graMtha lakhIne temaNe bALakathI mAMDIne vRddha sudhInA saha kaI mATe eka upayogI satu-sAhitya- sRjananuM mahatvapUrNa kArya karyuM che. " saMsthA ane guNavattA bane daSTiethI emanuM lekhana te ullekhanIya che ja, paNa tenI sAthe e sAhityane khapAvavAnI tathA prasArita karavAnI kalAmAM temaNe je dakSatA prApta karelI che, te virala vyaktiomAM jovAmAM Ave che. tethI ja temanI keTalIka kRtio tarata khapI gaI. teno ghaNe sAro pracAra thayo ane temane tathA temanA sAhityane ghaNe sAre Adara maLyo. teo niraMtara lakhatA rahe che, jethI temanA sAhityane ghaNuM lokene lAbha maLI rahyo che. temanI sAthe mAro prathama paricaya jaina jati patrikA dvArA thaye, je teo amadAvAdathI prakAzita karatA hatA. e gujarAtI bhASAnI patrikA hovA chatAM temaNe mArA hiMdI le temAM prakAzita karyA. tyArathI amAre sAhityika saMbaMdha uttarottara vadhata tathA daDha thate gaye. eka vAra huM jyAre amadAvAda gayo tyAre jyoti kAryAlayamAM temane sAkSAt paricaya thayo ane vAtacItane prasaMga sAMpaDyo. tyAra pachI teo ghaNI vAra mAre tyAM padhAryA ane huM paNa muMbaImAM temane tyAM gayo. amAre hArdika premasaMbaMdha Aja sudhI pUrvavat rahyo che ane temAM dinapratidina vRddhi thaI che. - dhIrajabhAI Ajana-kuzala vyakti che. teo je kAma hAthamAM le che, tene sArAmAM sArA svarUpe pUruM karavAno prayatna kare che. temanuM ciMtana gaMbhIra che, hadaya sarala ane pavitra che, bIjAne sahakAra ApavAmAM teo sadA tatpara rahe che. teo svayaMgaNI che ane bIjAnA guNanI pUjA karanArA che. temaNe aneka guNI vyaktione saMparka sAdhe che. Aje paNa temanA paricaya ane saMparka mAM aneka prakAranI viziSTa vyaktio jovAmAM Ave che. padmAvatI devI para teo ghaNI zraddhA rAkhe che. moTA moTA AyeAjanamAM keTalAya camatkAro batAvI lekane AzcaryamAM DUbAvyA che. kayuM kArya kevI rIte karavAthI vizeSa lAbha thaze e viSayamAM teo ghaNA anubhavI ane kuzala che. temanA vipula sAhitya-sarjana ane aneka viSenI dakSatA AdinuM sanmAna karavA mATe muMbaImAM AgAmI navembara mAsamAM je Ayojana thayuM che, te badhI daSTie upayogI ane anumodana karavA yogya che. A zubha prasaMga para mArI zubha kAmanA pAThavuM chuM. teo svastha rahe, dIghAyuM bane ane mAtA bhAratIne jhaMkAra karatA rahe, e ja maMgala kAmanA. (hiMdI parathI anuvAdita)
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyAdhara paMDita zrI dhIrajalAla zAha le. zrI amRtalAla yAjJika prinsIpAla mIThIbAI kroleja, vilepAa-mukhaI zatAvadhAnI paDita zrI dhIrajalAla TokarazI zADa peAtAnI vidyAniSThAne lIdhe samagra gujarAtamAM jANItA che. emanI sAthe mAre ThIka ThIka paricaya che ane mArA temanI sAthenA sa'badha uparathI te vidyApUjaka pratibhAzALI vyakti hovAnA meM niNu ya karyAM che, tethI mane temanA pratye premAdara utpanna thayA che. zatAvadhAna karavAmAM temanI vRtti anyane AMjI devAnI nathI, paNa vidyAnuM mahattva darzAvavA tarapha vizeSa kaiAya che. temanA aneka kAryakramAmAM hAjara rahevAnA lAbha mane maLye che ane temAM meM temanI viziSTa bhAvanA nihALI che. temanA kAryakramamAM vidvAneAnI pratiSThA sAcavavAnuM ne vadhAravAnu kAma kendrasthAne heAya che. temanI vyavahArakuzaLatA ane temanI vidvatpjakatAnA susa'ceAga temano kAracanAmAM najare paDayA vinA rahetAM nathI. gheADAM varSo pahelAM temaNe krosa medAnamAM kA krama ceAjyA hatA. tenI rUparekhAnI ame carcA karatA hatA. pramukhasthAne kene lAvavA enI vAta thaI. zrI dhIrajalAlabhAI e yunivarsiTI grAnTsa kamizananA pramukha vijJAna temaja zikSaNakSetramAM prakhyAta zrI DI. esa. kAThArIne lAvavAnuM khIDu jhaDapyu. dilhIthI kAmamAM gaLADUba zrI kAThArI pramukhasthAna svIkAre tenI mArA manamAM dahezata hatI. me' e vyakta karI. zrI dhIrajalAla bhAie atyaMta zraddhAbharyo sUre kahyuM, "huM temane laI AvI zakIza. emanA jevA vidvAna pramukhasthAne birAje temAM ApaNu` kA`gaurava rahyuM che. ApaNI kAya pravRtti mATe temanA jevI vyakti abhinadana Ape te zele. te ja mane AnaMda thAya. ' kharekhara, zrI dhIrajalAlabhAI pAte jaIne zrI kAThArIne maLyA ne pramukhasthAnanu' nakkI karI AvyA. A prasaMgamAM vidyAmUlya ane taMtrahAra e bannenA samanvaya najare paDe che. zrI dhIrajalAlabhAIe aneka pustakA lakhIne jaina dhamanI tathA samAjanI mITI sevA karI che. jainadhama nuM Atmatattva samajavAnI prabaLa vRtti temanAmAM keTalI U'DI che te temanAM pustako spaSTa kare che. ATalAM badhAM pustaka lakhavAmAM temane keTalA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyAdhara paMDita zrI dhIrajalAla zAha athAga parizrama kare paDyo haze, te kalpavuM agharuM nathI. paNa priya kAryamAM parizrama AnaMdaprada banate hovAthI tene be je sAlato nathI. granthalekhana temane mATe AvI rIte AnaMdabharyuM kArya banyuM che, te temanA granthonI saMkhyA kahI Ape che. zrI dhIrajalAlabhAIne dhArmika abhyAsa UMDe hevA chatAM temanAM lakhANamAM te sAmAnya vAcakane samajAya tevI saraLa ne rasabharI zailImAM lakhe che te temanI vizeSatA che. zrI dhIrajalAlabhAInA saMparkamAM AvanAra dareka vyakti jANe che ke temanAmAM namratA e tarI Ave e guNa che. vidvattAne bhAra emaNe kadI darzAvyo nathI. milanasAra svabhAva paNa sAcI namratAne kAraNe temanA vyaktitvamAM vaNAI gayo che. teo zrImaMtane maLe ke sAmAnya sthitivALAne maLe temanA vartanamAM kaze pheraphAra javAmAM AvatuM nathI. sAcI dhArmikatAmAMthI AvuM vartana janme te svAbhAvika che. dhArmika grantha mAtra emaNe lakhyA nathI, paNa ene anurUpa AcaraNa paNa temaNe ghaNuM che. AvA vidvAnanuM sanmAna thAya temAM samAjanI zobhA che, eTaluM nahIM paNa tenuM gaurava vadhe che. zrI dhIrajalAlabhAI dIrdhAyuSa banI lekenI sevA karatA ja rahe, evI zubhecchA vyakta karIne huM temane vaMdana karuM chuM. SS) prabhAta pada punita prazAMta prabhAta jaya tava subhaga sukhada prakAzanathI, naSTa thayuM timira savi ati gahana guhA girikAnanathI. punita. sura madhura bharapura amIrasa vahI rahyA vihagAnanathI, leta madhu madhukara kara cuMbana bana sumanane sumanathI. punita. prakAza kSaNa kSaNa A tava vadhate navacetana jagamAM bharate, vizvajIvana sUryodaya kAje raMga rucira vidha vidha dharate. punita. -dhI,
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ M sAhityazilpI zatAvadhAnI zrI dhIrajalAla zAha le, zrI khImaca'krU maganalAla vArA sthAnakavAsI samAjanA eka agragaNya kAryakartA tathA sAhitya-zikSaNa-premI A mahAnubhAve zrI dhIrajalAlabhAInA jIvananuM anubhavapUrNa Alekhana karyuM. che. IsvIsana 1937nuM e varSAM hatuM. karAMcI (sI'dha)mAM zvetAmbara mUrtipUjaka sa'pradAyanA vidvAna munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAjanuM cAturmAsa hatuM. zrI vidyAvijayajI mahArAja khaDuzruta, vidvAna ane sArA vaktA hatA. karAMcImAM emaNe be-traNa cAturmAMsa karyo e daramiyAna emanI vidvattAbharI pratibhAzakti vaDe jaina-jainetara samAjamAM jainadhama, dana ane jJAnanI bhAre pratiSThA prasthApita karelI, 5 emanA guru AcArya zrI vijayadhama sUrIzvarajInI jayatI bhAre bhavyatAthI ujavavA munirAje dRDha saMkalpa karyAM, jemAM jaineAnA cAreya phikAe uparAMta karAMcInI aneka AgevAna saMsthAo, vidvAnA, jAhera kAryakarAnA temane bhAre sahakAra prApta thayela hatA. e samaye hu` karAcInA sthAnakavAsI sadhanA maMtrI hatA, ane zrI vijayadhasUri jayaMtI . kamITInA pazu maMtrI hatA. jethI huM sArI rIte zrI vidyAvijayajI mahArAjanA sauMparkamAM Avele. zrI vijayadhama sUrijInI jayaMtI bhavyatAthI ujavAya e mATe traNeka divasanA vividha krAya kramAnu' mAjana thayeluM, jemAM zatAvadhAnI paM. zrI dhIrajalAla TokarazI zAhane avadhAnanA kAryakrama ceAjavAmAM Avela ane khAsa AmaMtraNa dvArA zrI dhIrUbhAIne amadAvAdathI khelAvavAmAM Avela. A prasa`ge mAre zrI dhIrUbhAInA prathama paricaya thayA. bhaugolika rIte dUrasudUra evA karAMcI zahera mATe zatAvadhAnanA kAryakrama bhAre AkarSIka ane advitIya banI gayA. leke A prayogo joI ne matramugdha banI gayelA. gaNita, jyAtiSa, vyAkaraNIya, bhASAkIya Adi aneka prakAranA pUchAtA praznonA tvarita ane sacATa javAkhAthI leAkeA herata pAmI jatA, pAMceka divasa mATe karAMcI AvelA dhIrUbhAI ne janatAnI satata mAgaNIthI lagabhaga aDhAreka divasa karAMcImAM rahevuM paDayuM, je daramiyAna
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityazipI zatAvadhAnI zrI dhIrajalAla zAha 185 teoe aneka zikSaNa saMsthAo, zALA, kolejo ane jainetara jAhera sabhAomAM bhAre saphaLatApUrvaka avadhAnaprayoga vaDe lekene harSaghelA banAvelA. zrI dhIrUbhAInuM samagra jIvana sAhitya pAsanAmAM vItyuM che. emaNe lakhela pustakonI saMkhyA lagabhaga 358nA AMke AMbI jAya che, jemAMnA ghaNuM pustako jena darzana ane jaina sAhitya paratve lakhAyAM che. "saMka95siddhi', maMtravijJAna", "maMtradivAkara", "AtmadarzananI amogha kalA' graMtha Adi mukhya che. emanI vidyArthI vAcanazreNInI nAnI nAnI pustikAo zikSaNa saMsthAomAM sAro Adara pAmelI. emanA pustakamAM, vijJAnayoga, kAvyaga, bhaugolika, pravAsavarNana, zilpa ane sthApatyanAM varNane jovA maLe che. keTalIye zALAomAM tene pAThaya pustaka tarIke svIkAra thayo che. patrakAritva kSetre paNa temaNe sArI saphaLatA prApta karelI. emanuM jaina ti" patra sAro pracAra pAmela hatuM, jemAM teo samAjanA praznonI niDara samIkSA karatA. teo sArA evA citrakAra paNa che. emanAM keTalAMka prAkRtika da (Landscapes) sArI prazaMsA pAmyAM che. teoe vaidakazAstrane paNa abhyAsa karyo che. emanI vaidika cikitsA ThIkaThIka prazaMsA pAmelI. teo potAnuM davAkhAnuM paNa calAvatA, ane vaidarAja kahevAtA hatA. jIvananI aneka taDakI-chAMyaDI joyela dhIrUbhAIe, Arthika rIte bhAre mathAmaNe anubhavI che, paraMtu aneka prakAranA vyavasAya karavA chatAM sarasvatInA A bhekhadhArI sevake emanA jIvanano lagabhaga samagra kALa pustaka lakhavAmAM, prakAzane karavAmAM ane avadhAne karavAmAM tathA samAjanI sevA karavAmAM vitAvyo che. - zveta khAdIne jha, svadezI haitIyuM, zIra khAdInI TepI ane hAthamAM thelI pakaDIne cAlyA jatA A khaDatala, bharAvadAra AdamIne jotAMja lAge ke e dhIrUbhAI che. emanA gharamAM ja e "prajJA prakAzana maMdira" nAmanI pustaka prakAzana saMsthA calAve che, ane jyAre emanA ghera jaIe tyAre e pustakanA DhagalA nIce dabAyelA ja jovA maLe. upara nIce AjubAju ane divAle citro ane cepaDIe ja jovA maLe jANe ke sarasvatInuM maMdira. 70 varSanI AyumaryAdA cetanabharI rIte vItAvI janAra A vidyAvyAsaMgI, citrakAra, lekhaka, patrakAra, sAhityakAra, zatAvadhAnI paM. zrI dhIrajalAla karazI zAhanA jAhera sanmAnaprasaMge ame hArdika abhinaMdana pAThavIe chIe.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ le. zrI anupacaMda rAjapAla zAha rASTrIya kSetramAM varSothI lokasevAnuM kArya karanAra tathA gujarAta rAjya dhArAsabhAnA sabhya zrI dhIrajalAlabhAInA gADha saMparkamAM AvelA che. teo temanI pUrvAvasthAnAM aneka saMsmaraNe ahIM rajU kare che. saMsmaraNenA sathavAre kaI paNa jIvaMta vyaktinA guNe, vicAro, Adarzo, karyo ane siddhionuM mUlyAMkana karavAnuM kAma kaparuM ane mUMjhavaNabharyuM che, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAInuM jIvana ughADI ktiAba jevuM heIne AjanI peDhInA ja nahi, AvatI peDhIonA bALake ane yuvAne mATe paNa preraNAtmaka hevAnuM mane lAgyuM che. eka uttama lekhaka, vaktA, patrakAra, ciMtaka, vidvAna uparAMta sArA citrakAra, sArA vaiida ane zatAvadhAnI tarIke teo samAjane suparicita che. paraMtu temanI kArakirdInI zarUAtamAM yuvAnanA ghaDatara mATenI temanI daSTi ane temaNe Apela phALAthI samAja aparicita haze. ApaNe Aje jemane zatAvadhAnI paMDita tarIke pichANIe chIe, te zrI dhIrajalAlane janma jhAlAvADamAM muLI tAlukA (te vakhate muLI sTeTa) nA dANAvADA gAme sAdhAraNa paNe jaina dharmamAM parama AsthA dharAvatA kuTuMbamAM thayo hato. pitAnuM zirachatra nAnapaNamAM ja gumAvyuM, paraMtu dhArmika saMskAra ane cAritryane amUlya vAraso temane maLyo hato. temanI yAdazakti nAnapaNathI ja tIvra hatI. prabaLa puruSArtha ane akhaMDa sAdhanAe temanAM jIvanaghaDataramAM mahatvane bhAga bhajavyuM che. amadAvAdamAM zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayamAM abhyAsa karyo ane tyAM ja dhArmika zikSaka tarIke joDAyA. jIvana bhega mATe nathI, paNa paranA tathA AtmAnA kalyANa mATe che, e sUtra temanA jIvanamAM vaNAI gayuM che. temanAmAM paDelI keTalIka asAdhAraNa zaktie, ane guNene upaga dhArmika zikSaNa ApavAnuM kArya hevA chatAM e samayamAM chAtronA sarvAMgI ghaDatara karavA mATe temaNe karyo. e divaso rASTrIya jAgRtinA hatA. gAMdhIjInA netRtva nIce dezanI AjhAdI meLavavA vidyArthIo ane yuvAnomAM thanaganATa hato. vIra krAMtikArIo deza mATe phanA thaI rahyAnA ane phAMsInA mAMcaDe caDI hasatA meMe balidAna ApI rahyAnA samAcAre paNa AvatA. sAbaramatI Azrama ja nahi paNa gujarAtabharanA chAtrAlaye
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 saMsmaraNenA sathavAre rASTrIyatAnA raMge raMgAyA hatA. zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayamAM paNa pUjya mANekabA tathA ku. Indumati DenanA mArgadarzana nIce rASTrIya pravRttio cAlatI hatI tyAre AgevAnI zrI dhIrajalAla karatA hatA. Ama yuvAne ane vidyArthIomAM rASTrIya bhAvanA vyApaka ane prabaLa banI rahI hatI tyAre vidyArthIe nirbhaya bane, sAhasika bane, khaDatala bane tathA vahema ane beTI rUDhiomAMthI mukta thAya tevI keLavaNI temane maLe te mATeno paDakAra zrI dhIrajalAle jANe ke jhIlI lIdhuM hatuM. * zani-ravinI rajAomAM chAtrone teo avAranavAra pagapALA pravAse laI jatA hatA. AvA pravAsane temaNe jIvanaghaDataranI keLavaNInA sAdhana tarIke upayoga karyo. pravAsamAM rasAI mATe sIdhuM sAmAna, nAte, sUvA-oDhavAnA temaja pANI bharavAnA ane anya sAdhane jAte ja upADIne dasa, pacIsa ke trIsa mAIla jeTalA dUranA sthaLanI pasaMdagI karavAmAM AvatI. lAMbI rajA emAM dUranA pravAso paNa yojAtA. AvA eka paryaTanamAM eka gAmanI najIka paDAva hate, gAmanA pAdaramAM sAta kaThAnI eka junI vAva hatI. vAvamAM pANI joIne keTalAka vidyArthIone nhAvA mATe temAM paDavAnuM sahaja mana thayuM paNa gAmalekoe kahyuM ke A vAva dara varase bhega le che. vAvamAM cUDelane vAsa che ane je kaI DhoraDhAMkhara pANI pIvA utare ke kaI nhAvA paDe che to cUDela tene paga jhAlIne pANImAM kheMcI jAya che. tyAre gAmaDAMomAM AvI vAto khUba pracalita hatI. A sAMbhaLI vidyArthIo DarI gayA ane mUMjhAyA. kepTana dhIrajalAle A vAta jANI ke tarata ja tayAne kacheTe bhIDa ane pANInA UMDANane vicAra karyA vagara ke gAmalekanI vinavaNInI darakAra karyA sivAya "jaya mahAvIra karIne vAvanA mukhya kaThAmAM uparathI ja jhaMpalAvyuM ane pANInI aMdara utarI gayA. badhAnA jIva tALave coMTayA hatA, tyAM ja pANInI sapATI upara tarI AvyA ane jemane taratA AvaDatuM hatuM, te badhA vighAthIoe paNa eka pachI eka jhaMpalAvyuM. Ama gAmanI vAvane, gAmane ane vidyArthIone vahema ane bhayamukta karyA. pravAsanA AvA te keTalAye saMsmaraNe che. pAvAgaDhanA pravAsamAM pAchalI rAte rate bhUlyA ane vAghane bheTe thayele te prasaMga Aje paNa yAda Ave che. sAbaramatI ane mahI nadInA bhayaMkara ketaramAM bhramaNa karAvyAM che. jaMgalamAM AvelA narmadAnA taTe garUDezvara ane surapANezvaranA tIrthadhAmonA pagapALA pravAso yojyA che. rAtrimukAma mATe samazAna pasaMda karI vidyArthIo pAse akhaMDa cokI paherA bhazAvyA che, ane kaDakaDatI ThaDImAM narmadAnA retALa paTamAM rAtre sUvaDAvyA che. eka vAra aMdhArI rAte sAbaramatI nadI pAra karavAnI hatI. DhIMcabUDa pANI mAMthI badhA raste kApI rahyA hatA. tyAM sAmethI eka
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 jIvana-darzana gAmaDIyAe badhAne paDakAryo ane pANImAM ja bheTabheTA thaI gayA. tAlIma pAmelA vidyArthIoe paDakAra jhIlI lIdho ane aMdhArAmAM pANImAM lAThIothI jhapAjhapI thaI. gAmaDIyAnI lAThI cakranI jema vIMjhAI rahI hatI ane ekasAmaTA AvatA lAThIonA prahAre jhIlI letI. keTalAka vidyAthIe pANImAM paDI gayA ane saghaLA bhIMjAyA. aMte gAmaDIo hasI paDe tyAre ja badhAne jANa thaI ke e te kepTana dhIrajalAla hatA ane vidyArthIonI kasoTI karI rahyA hatA. A badhA prasaMge yAda karIe chIe tyAre ja vidyArthIone sAhasika, nIDara ane khaDatala banAvavAmAM temaNe Apela phALAnuM mUlya samajAya che. chAtrAlaya choDyA pachI zrI dhIrajalAla anekavidha pravRttiomAM paDyA. temaNe je je kAryo hAtha para lIdhAM che, temAM yazasvI thayA che. pramAda ke nirAzA jevA zabda temanA zabdakeSamAM ja nathI. bALasulabha bhASAthI te paMDitagya bhASA temanI lekhanazailImAM rahI che, te temanI viziSTatA che. jaina dharmanAM sUtra ane stotre rAga rAgiNI ane chamAM tAlabaddha rIte AjathI 45 varasa pahelAM te gAtA ane zIkhavatA hatA. varaso pahelAM teo zrImuLI prajAmaMDaLa sAthe joDAyA hatA ane muLInA praznomAM paNa rasa lIdho hate. - jainadharmane pracAra ane prabhAvanA temanuM mukhya kartavya rahyuM che, tema chatAM samAja, bALake, vidyAthIe, yuvA ane rASTrane vividha kSetre ane vividha prakAre temaNe kareluM pradAna AgAmI peDhIo mATe upayogI ane pathadarzaka banI raheze.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyakti........ nahi .........paNa .......zakti le, zrI caMdrakAnta ha. zAha himAlayanA pagapALA sAhasika pravAsa karanAra tathA gIranAM jaMgalo AdimAM paribhramaNa karI sAhasikatAne AnaMda mANanAra A navayuvAna zrI dhIrajalAlabhAInA jIvananuM kaI rIte mUlyAMkana kare che, te jANavA jevu che. za. patizrI dhIrajalAla zAha sanmAnasamiti taraphathI tene viSe lakhavAnuM AmaMtraNa maLyuM. ghaNIvAra lakhavAnI IcchA teA khUba thAya, paraMtu kAI " nimitta vinA kaI rIte lakhI zakAya ? kauTumbika sabadhAne lIdhe temanA jIvananI punita phAramanA anubhava thayA hAya te svAbhAvika che; tethI kAI ekAda sa'smaraNAtmaka prasagane citrita karavAnuM jarAya azakaya nathI, paraMtu tethI temanI bahumukhI pratibhAne hu* ceAgya nyAya karatA hAu evuM na lAgavAthI emanA samatha' vyaktitvanuM sarvAMgI vizleSaNa karavAnuM vadhAre samucita, buddhigamya ane leAkIpacegI lAge che. alakhatta, mArI lekhana-zaktinI maryAdAne kAraNe amaryAdita zakti dharAvatI vyakti viSe lakhavu' e kaseATI che, chatAM taka maLI che tethI emanA pratyenA premane pragaTa karavA A snehanuM sAhasa kheDu' chuM, eTale bhASAne kendramAM na letAM te pAchaLanA bhAvane sau lakSyamAM leze evI zraddhA che. dhI. To. zAhane huM eka vyakti nahi; paNa zakti svarUpe jouM chuM, ane tethI te vyakti na rahetAM saMsthAnu' ja svarUpa banI gayA che. zakti ane sadguNanA Ave! subhaga samanvaya bahu ochI vyaktiomAM jovA maLe che, ane tethI tee ekale paDe jeTalu` kA` karI zakayA che ane karI rahyA che, eTaluM kAya kadAca koI sasthA paNa na karI zakI hAta. svataMtra sarjanAtmaka kAryAne jayAM sudhI saMbaMdha che tyAM evA kAryo mATe saMsthAnA pazu prazna rahetA nathI, paraMtu je anya sthUla kAryo mATe paNa saMsthA jevI samUhazaktinI
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTa jIvana-darzana anivAryatA hoya tevA tamAma kAryo paNa teo ekale hAthe pAra pADe che, te temanAmAM rahelI apAra vyavasthAzakti, cIvaTa ane asAdhAraNa AtmavizvAsane purA che. dareke dareka vyaktimAM bhItara suSupta zakti te rahelI ja che, paraMtu e zaktio keTalI parAkASTAe pAMgarI zake che tenA teo jIvaMta pratIka che. jemAM zakti hoya teomAM saguNAne paNa saMgama racAyele ja hoya evuM mAnavAne khAsa kAraNa nathI ane tethI ja sAmarthyane saMdarbha A baMnenA sayogIkaraNamAM rahelo che. e daSTie ahI zakti ane saguNee tenI paripUrNatAe ja prakAzita thaI javAne jANe ke yajJa AraMbhya che. kayAreka sAcA sAdhutva viSe ke nirvAvasthAnI upalabdhi aMgenI yogyatAnA saMdarbhamAM vicArate houM chuM tyAre evA niSkarSa para pahoMcuM chuM ke je vyakti tenA jIvanamAM jeTale aMze je je suto tenI samagratAmAM pratiSThita karI zake e vyakti eTale aMze e upalabdhinI nikaTa che evuM nirvivAdapaNe tAravI zakAya. pachI e vyakti saMsArI hoya ke saMsAratyAgI e mahatvanuM rahetuM nathI. A dRSTie zrI zAhanuM samagra jIvana e saMsAramAM hovA chatAM paNa sAdhunuM ja rahyuM che. zabdabheda je Avazyaka hoya to ema kahI zakAya ke teo saMsArI sAdhu che ane e rIte saMsArI paNa manathI saMsArajALathI alipta hovAthI saMsAratyAgI ja che athavA to gRhasthA zramamAM hovA chatAM paNa vyakti jIvanaparyata saMnyAsAzramI jIvana jIvI zake che e teoe pratyakSa jIvana dvArA siddha karyuM che. chellAM 30-40 varSathI teoe muMbaIne ja karmabhUmi banAvI hovA chatAM ane svataMtra phaleTa laI sukhabhavamAM jIvana gujArI zake evI zakyatA hovA chatAMya teo tenAthI mukta rahyA che. kharekhara te e bhautika meha ke evI vRttiothI teo tadana vimukha che ema kahevuM vadhu nyAcita thaze. AjadIna sudhI reDiye, TelIphena ke ghaDiyALa jevI bilakula jarUrI vastuo paNa na vasAvanAra, svecchAe sAdA-saMyamI jIvanane aMgIkAra karanAra ane tamAma sutAthI jIvananA bAgane suvAsita rAkhanAra vyaktinI bhUmikA keTalI ucca, aparigrahI, satyaniSTha ane ahiMsaka hoI zake te saheje kalpI zakAya ema che. kayAreka anAyAse gAMdhIjInI pelI prArthanA yAda AvI jAya che satya, ahiMsA, corI na karavI, vaNajotuM nava saMgharavuM, brahmacarya ne jAte mahenata, keI aDe nA abhaDAvuM; abhaya, svadezI, svAda-tyAga ne sarva dharma sarakhA gaNavA, A agiyAra mahAvata samajI, namrapaNe daDha AcaravA.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyakti nahi paNa zakti 191 kr A mahAtratA, aneka suTevA ane sutattvAthI saMpanna emanu' jIvana saune preraka che. pAlana karavAnA mAtra sabhAna prayatna ja nahiM paraMtu e tattvA jIvanamAM eka rasa thaI jAya ane A DheDu e te pratiSThita thai gayelA sutatvAnu haratuM pharatuM mAtra eka astitva banI rahe evI sahaja " sthiti " sarajAvI e ja uccatama bhUmikAnI aMtima upalabdhi che. jIvanamAM rAga-dveSa, meha-mAyA, daMbha-dekhAva, aha, svArthI-leAla, ghaNA, apekSA, niMdA vagere kutattvAthI para rahevu ne para thavu e nAnIsUnI siddhi nathI. kharekhara te AvI mAnasika zreSTha kakSAne kAraNe ja tee aneka kSetre ane te paNa ghaNA * mahAna kAryo karI zakayA che. sa'sAramAM rahevA chatAM jaLakamaLavat rahIne nira Mtara kama kaye janAra sahaja prakriyAthI niSkAma thayelI vyakti jhaDapabhera savervocca vikAsa sAdhI zake che e mULabhUta satya ahIM dhabakatu dekhAya che. lakhavA besIe teA pAra na Ave evu emanu anUbhUtiethI sa'panna jIvana che. jIvanacetanAnI zAzvabhUmi para teoe zubhakarmonAM khIja vAvyAM ane A jIvanamAM ja te tenA mIThAM phaLa meLavI zakayAM che. kAgane tenA UMDA saMda'mAM A jIvanamAM ja sAkSa tU karanAra vyaktionI harALamAM teoe potAnu sthAna sthApita karyu che. bhAvi peDhI temane eka moTA lekhaka, samAja-sevaka ane dhArmika puruSa tarIke yAda karaze. je je viSayAmAM temaNe praveza karyAM che, te te viSayAnuM pUrNa adhyayana ane svAnubhavathI AtmasAt karyAM pachI ja kalama calAvI che, tethI teonA lekhanamAM anUbhUtinA raNakAra ane hRdayane sparzIvAnI zakti che, alabatta, mAnavasahaja svabhAvanI kAika truTIe keTalIka prakRti-maryAdAne kAraNe hAI zake, paraMtu te samagra jIvananA mUlyAMkana samaye tadRna gauNu khanI jAya che. zakti ane savRttionA bhaMDAra bharyAM haiAya tyAre sAmAnya khAmIonuM jarAya mahatva rahetuM nathI. vaLI bIjuM eka satya e che ke jeemAM viziSTa zakti ane svataMtra dRSTi ke vyaktitva hAya che, tyAre teemAM uparachallI dRSTie keTaleAka virAdhAbhAsa ke AcaraNu bhinnatA jovA maLe che, paraMtu eka nizcita dizA ke eka ja dhyeya dRSTie teo jIvananA a'ta sudhI sthira, svastha ane kalpanAtIta gatizIla rahetA hoya che. eTale dekhAtA virAdhAbhAsa e te abhivyakta thavA uchALA mAratI AMtarika zaktinA praca'Da veganuM ja pariNAma hAya che. eTale ja mahApuruSeAnA jIvanamAM satata parivartananA pUra dhaste jatA jovA maLe che ane tethI ja tenA vikAsamAM kalpanAtIta gati hAya che. aMte mAnavI pUN tA nathI ja, pUrNa thavA mATe ja khatA jIva jarura che ane tethI pUrNa thAya che, tyAre te paramAtmA banI jAya che. eTale mahatvanuM je che sutattvA keTalI prabaLatAthI jIvanamAM pratiSThita thayelAM hAya che te ane enA sabaLa pAyA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana para ja sAcA vikAsanuM taTastha ane sarvagrAhI mUlyAMkana thaI zake, e sivAyanA tamAma mApadaMDa adhUrAM che. nadInI samudra prati gati rahe e ja prathama ane sauthI mahatvanI vAta che, pachI te kayA mArge thaIne samudramAM bhaLe che, te vivAda nirarthaka banI rahe che. jIvana e roga che, tethI megI banavA mATe jaMgalamAM javAnI jarUra nathI evA sanAtana satyanuM bhAna karAvatuM samRddha jIvana ApaNI vacce 70 varSanI uMmare paNa karmaveganI dharatI para dhabake che te ochA gauravanI vAta nathI. ga, udyoga ane sahayoga A traNa to jIvanamAM samarasa thaI jAya te jIvana e akhaMDAnaMda, parama zAMti ane muktinuM mahAdvAra banI rahe. ApaNe emanA jIvana ane kAryane samajavAne prayatna karIe, preraNA meLavIe ane sAdara kadara karIe. chelle chelle eka sUcana karavAnI IcchAne rokI zakatuM nathI. pI. ke. zAhanA jIvanane mAtra saMsmaraNAtmaka graMtha pUratuM ja maryAdita na rAkhatA AtmakathA svarUpe pragaTa karavAnuM vicArAze te te hatAza yuvAnanA dIlamAM umaMga ane utsAhanI jyota piTAvaze ane mRtamArge bhaTakAI rahelA jIvanamAM na prANa pUraze e vizvAsa che.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAAAAAAA YAYAYY hakAramayI mahAdevI zrI pAvatI jemanI upAsanAmAM paMDita zrI dhIrajalAlabhAI ane rasa dharAve che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaktAmarastotra samarapratAlimaTiyAbholakarastivAvatAmonisAna liyA jAya jina yAdayumAdAnAbAna jaranale pana janAnAma yasamma kAravatyo bAlabuddhipatiH somanAstAvejAvatayaktistadA lodhye philAdapikA jineMdramA isAvinAvi vidhArvitayArapIya sAMsAhAtamalikitanyo'daya vidayanalayinamina dhimanIkAnijamAidinu / vahAna ephasamudra mAna karate mAnaNarupratimoracyA kilyAntAlAvanotanakaca kAmA narozanasamambuniyanujAcAmAsA so'rapApi sakriyatAmA vizvakiravi lAmItvAtmavIyamavivAya bhUgo hondrajAnoti mAnino paripAlanA jAyana jUnamA parikalAma, tvatiya mukharI jumalebanAnAra matako kilA kisa sadara vitijamAra vAmakasikAti -00 tvatsassakana agamatimanibaddha pApa kSaNAta samutimImAmA mAkAntalokamalinIlamAzedha mAsUminiyAkARHI matyesiyata sta ramAyale sanagAvisanAvAnAcato hasviti-lA malinIdale samAphasAvibhUti nanadakviAya AstI masta mastasAmanadolaansfijAto TUrimAni raptiAle saharakiraNakuMrune prayAsare jasanAni vikAsanjIniyA nAtyAlanayA jUnanAvabhUtezavinatamatirajannA yA mAlito kA te jivAjatyAnita va e.naatmmmaani||10|| vAjavantamaniyanitokanIya nAnya kAmapatijanA para kAzikatiramija jalanimitta / mantagAliniHparamAyAcikA nibharisminnalArajanAlayana evaM sAsule cobhA ethivyAyanesamAnApanadikAramasti // 19 // naka kyAnna manroNanastArininitijAtiyodhamAna vikalaMkamavina bhimAmalama nadAsare jabatiparipakSAphalyam // 13 // saMpUrNabharanAka kalAkalApamAnAmaeristavanaM talasaMdhayantiAye-bhivAcilASTrIya nArImakastAnivArayati saMvaratI vihAra binA kimatra dine favnniti manApi manoja tivAramArbhara karapAtakAlamarasatA nalitabasena ki maMdridhArapara basitamyajita yA namavatirapavarjitatelaparAmajAcamiTa prakabharodhiyo jAlamA bhalivajalAnA doNe'maratyAsinatha jAyakavAnaparA nAsta kadAcipabAmina rAhAmAyApIkaroji sarumA vAmajAti nAmodhodaraniruDamakAprajApanivAmimahimA'si munIndra loka nityodaya dalitamokSmadAndhakAra rAhuyaTanara-yanadhAridAnam vijAjate tva bhutAlamanasyakAnti vidyAlaya jagadapUzIkavimbAra kArIgahinA'di vivasvAnA yA yamapurama stiSu tamunA niyanayAsthinAlini jIvahArakA mayaladharelamAranA hAnAvi vinAtikatAbamApA TarisaTijayaSAleja kammati vAtiyA sAlna jAbAkAla milAkamasfv200 manye baraM rUriharAdaya eyaTA hareSu yeSuharatha tyadhitometikipIkSitenajavalA jUviyana nasya adhinAnoharatinAya javAntare pima16 (svI jhAlAni nAtAgo janayanti punAna prAnyA khAtyAduSAnaM jananI prastA sarvA divo TUpatimAnisaharabhiprAyomadirAjanayati sphuradaMbA jAmam // 3 // lAmomantimUlyaH paramayamAMsamAdityavarza mamatAsaH parastAnAtvAva samyA parananya jananti mRtyU nAnyA vivAvipadasmAnIndra panyAH // 2 // svAmavyayaM vinamadhimavArasaramAmalAe mIzvaramanantamagatuma yogIkAra viditayoga mAne janasvarasamAmale pravadaglisantaH ||280muscmev zibuddhAniti milosAra tvaM karomi jumanajayAkaratyAnAbAlA dhIra vizanamA vividhAnAtavyatyameva sAyana puruSottama mizya danyaM namavijAnArsihAya nAya tumanAma sititakAmalaghazAya namasjigataH paramezarAya namo jinajayo jipa 26 // ke vismayotra yadi nAmasArvasva saMdhito liekamazatayA nIzA doghasmAsavividhAyajAtA:samAnare'pi na kadAcidIkSita si01 nayokatarusaritamanmayUyamAnAti rUpamamalaM navato nitAntam spaSTokSasakiraNAmastanamA bilAna bi kherikha koriyAviEi : siMhamane mAmaya viriyA vidhi vidhAjatAva gaganakAyadAnam binavirivasAtajAvitAna hegareramA bhirisIva sahasvasame eka dAnadAlacalacAmaracAra-pUzenaM vijJAnale lagA. kaladhaulakAnlAra yAkaciniyariMdhAramostaTe sAre rivAlako bananaya vinAtiprAvikAMta zitaM sthagita jAnakarapratApam / mukAphasaprakarajAsavidvAnaM paratyAyayamijAnA paramaratvam // 215 nidradamanavapaMkana jakAtI plasantaravamadhavavivAnirAgI pATodAni lajamA jinenTala : pAni vikalpayanti 3911 jhaM vayAta viniranaline ghopadezana vibhinayI parasyAmA pramAdilakRtaHpraTanAmamArato vAdagaesa vikAhilo'638118 kAyotanmadAlavilamyAnalamattazamanaramAdavipadkApAjatAnanimtamApatantaMha jayaM jabasino jAdAlAnA 10181 nikolanAlayasarigalatamukAmalakara dhita majA yakamaH phArizAdhavA vinA kAmaninAmagAvalabhitale 35 kalpAntakAsapavana drAvatikatyaMdAyAMnasaMcalitamusyasamutphUrti visaMjiyasAmavasaMbhavamApatanta vanakalina jAmayAba rikA sameko kisanala krodhokapiAnAtmarAmAyatantazrAkramitikazAna nirastyAMkaravannAmanAmanI divasya puta:15 dhanatturaMga gajagAminimagAdamAjI banavatAma japatinAuyahivAkaramadhUkhanibhavapatipatkIrtanAtama mAjidAbhUtiURED kuntAmajitagAjayoeizatavArikhAranatArAdarayAbIhi jayaM rimitavijevayAtcatpAdapaMjanAsayo lalante / / amoniyA jita dhiemakacakrapAtInapauvanayaTolaNyADavAsI raMgataraMge viravAsthityAnApannAsvAsaMcidAya ra smarAjanti Bolt nivajIyAjalodarajAmalA zocyAM supamAthUla,jIdhilAhAbavAdapakajarajo'mRta divasA macinti makarAyajanyarUpAH 417 bhAmAdakaramUlasAlahilAMjA gAIbantiAmohanarAjadhAna tvacAmanannamanimanAsantAsya kAlajayAni mattadipendra rAjadayAnalAhisaMbhAsabAridhimar3hoTarabaMdhanorAtasyAzAnadApayati jasaM pisTa paratAvatAra mAmiArapIle // 43 // stotrastraja va jilendra mAnava jatyAmayArUdhira tinidhAna pase janoM ya iha jAtAmana ta bhAjagabhavazA samapati sonI:08:23 nimAnasariviracitaM nakAratAvaM saMpUemA sa-tenment. 2563References Albb waalirj23MA R RIAN MANTIN HIARRAIMARAHTI.201t3na. MRAPEnwani 82RRIALor:sva 8 paMDita zrI dhIrajalAla zAha vi. saM. 1986 nA ASADha sudi 3 nA roja eka Asane besIne lakhelA , bhaktAmarastotranI samArI pratikRti.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSA ane preraNAnA pratIka le. DaoN. bhAIlAla ema, bAvIzI-pAlItANA sAmAjika sevAnA raMge raMgAyelA tathA zikSaNasAhityanA ananya premI A mahAzaye zrI dhIrajalAkSabhAinA aneka prasaMgAne smaraNanA baLe savana karyA che. jIvanabhara pazrima veThI, puruSAtha' kAravI, kramekrame siddhio prApta karanAra ane e dizAmAM pagaraNa mAMDavA preraNA ApanAra prAtsAhika puruSane pratyakSa nihALavA haiya tA mulAkAta levI zrI dhIrajalAla TAkarazI zAhanI ! mArA lAMbA paricaya, gADha sa'paka ane pratyakSa anubhava parathI me' e navanIta tAravyu` ke zrama-parizrama, mahenata-jahemata ane AzA-nirAzA vacce aDaga-aDAla rahI jhajhumatA ane aMte saphaLatA meLavatA zrI dhIrUbhAInuM jIvana ne kavana kAI paNa saparkamAM AvatI vyaktine nirAzA ne niSphaLatA vacce AgaLa dhapavA preraNAdAyI nivaDe tevu' che! keTalAka a'gata anubhavA ane preraka prasaMgeA parathI me' A niceADa kADhace che. huM mahAvIra jaina vidyAlayamAM abhyAsa karatA hatA. mane sAhityanA zekha eTale me' saMsthAnA mukhapatra 'taNakhA'nuM sa pAdana-prakAzana karavAnu` mAthe lIdhuM. sAhityasabhara lekhA-nimaMdhA, kAvyeA ne anya sAmagrI meLavavA mATe neTIsa e' para AkaSa'ka ne preraka vina Mti-patra mUkayA. jogAnujoga zrI dhIrUbhAIne 'vidyAlaya'mAM AvavAnuM thatAM temaNe nATIsa vAMcI, khuza thayA, mane maLyA. 'taNakhA'ne rasapada banAvavA ane suMdara sajAvaTa karavA preraNA ApI--mAdarzana ApyuM. kharekhara mane khUba prAtsAhana maLyu. huM tA tAjukha thayA ke jenA mane kadI pratyakSa paricaya nathI e mahAnubhAva ATalI khakhI lAgaNIthI mane salAha-sUcana ApI rahyA che! mane emAM emanI sAhitya pratyenI abhiruci ane sAmAjika utkarSanI bhAvanAnAM surekha dana thayAM! jo ke huM te temane parAkSa rIte ghaNA samayathI temanA lekhA, pustikAe ne pravRttio dvArA (akhabAro ne samAcArAthI) eka sama lekhaka ne saniSTha kAryakara 25
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana tarIke jANatuM hatuM. temanuM prakAzana "jaina ti' ghaNIvAra vAMcate eTale emanA e krAMtikArI vicAro jANI prabhAvita thayela. temaNe zaikSaNika daSTie bALake ne jijJAsuo mATe prakAzita karela nAnI nAnI pustikAonI zreNIo jemAM TuMkuM ne mIThuM, vaLI rasapradane bedhaprada varNana heI, vAMcavAmAM majA paDatI, jANavAnuM paNa maLatuM pachI te temaNe AgaLa kadama uThAvyuM. sAhityakSetre ane sAmAjika kAryomAM camakavA lAgyA. zeTha zrI amRtalAla kAlIdAsa dezI ane anya mahAnubhAvonA sahakAra ne sahAyathI sAhitya saMpAdita-prakAzita karavA mAMDayA, jenI samAjamAM sArI prazaMsA thavA lAgI. ane eka sArA sAhityakAra tarIke bahAra AvyA. tyArabAda temaNe pitAnI svataMtra pravRttio ne prakAzanene vega ApavA prathama jaina sAhitya prakAzana maMdira ane tyAra pachI thoDA vakhate "prajJA prakAzana maMdira' nAmanI saMsthAonI sthApanA karI ane enA upakrame vaividhyabharyA ne viziSTa-uccakakSAnAM prakAzane bahAra pADavA mAMDayAM, jemAM gaNita-vijJAna, maMtra-yaMtra-taMtrazAstra ane jaina dharma tathA darzanane sparzatA mahatvapUrNa graMthane samAveza thAya che. A saMdarbhamAM emanI viziSTatA e hatI ke prastuta graMthonuM prakAzana prasiddha AgevAne prerita samAraMbha pUrvaka thatA. je prasaMge zrI dhIrUbhAInI vidvattA ne viziSTatA, graMthanI mahattA ne upagitA ane sAhitya viSayaka pravacane uparAMta temanA pitAnA siddha karelA gaNitanA prago raju karatA je kharekhara saune addabhuta ne camatkArika lAgatA ane prekSaka ne zrotAe enA be me vakhANa karatA. ema kahuM ke samAja ne sAhityakAroe emane eka siddhahasta lekhaka tarIke mahera mArI che. eka saMniSTha ne samartha kAryakara tarIke zrI dhIrUbhAIe anya kSetro uparAMta khAsa jaina zvetAmbara konpharansanAM kAryomAM suMdara phaLa Ape che. kenpharansa " nuM nAvaDuM jyAre kharAbe caDayuM, keI rasto sUjhe nahi tyAre saunI dRSTi paDI zrI dhIrUbhAI upara.. emaNe kArya saMbhALI lIdhuM, dila reDI lAgI gayA kAme ane badhuM ja vyavasthita ne Ajita karI ApyuM. egaNIzamA, vimA tathA ekavIsamA adhivezanamAM teo pracAra maMtrI hatA. konpharansa"nuM bAvIzamuM adhivezana AmaMtraNa ApI amAe pAlItANAmAM bharyuM huM pite svAgata-maMtrI hato paNa AvA vizALa kAryamAM pUrI sUjha paDe nahi, eTale zrI dhIrubhAI amArI vahAre AvyA. teo agAuthI AvI besI gayA ane dareka kAma mATe daravaNuM ApavA lAgyA ane keTaluMka agatyanuM kAma te temaNe pite saMbhALI lIdhuM ane adhivezana saphaLa banyuM. A prasaMge kharekhara emanI vyavasthAzakti, kArya paddhati, game tevA guMcavADane tvarita ukela ane sAthe sAthe emane AnaMdI ne maLatAvaDo
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSArtha ane preraNAnuM pratIka svabhAva temaja kArya levAnI kuneha-A badhAthI huM khUba ja prabhAvita thaze ane emanI kAryazakti mATe mAna upayuM. mane te thayuM ke keIpaNa sAmUhika ke sArika samAraMbhanA Ajana-saMcAlana mATe zrI dhIrUbhAIne pakaDavA te jarUrI kArya saphaLa thAya. ane ghaNA prasaMgoe e caritArtha thatuM meM najare nihALyuM che. eTale ja samAje emane eka samartha lekhaka, zaktizALI vyavasthApaka ane kunehabAja Ajaka tarIke svIkAryA che, biradAvyA che. taLAjAmAM "jaina vidyArthI bhavana nA rajata mahotsavane prasaMga hatuM, je vakhate zrI dhIrUbhAI e khAsa hAjarI Apela ane pitAnI yAdazakti ane gaNitazaktine prabhAva aneka camatkArika prayogo dvArA addabhuta rIte batAvyuM. jANe jAdu karI rahyA hoya ema ja lAge. zeThazrI bhogIbhAI maganalAla ane bIjA AgevAne te tAjuba thaI gayA ane emane dhanyavAda ApavA lAgyA. emane samAje "zatAvadhAnI", "gaNitadinamaNI", "sAhityavAridhi', "paMDitajI" Adi biruda enAyata karyA che, te yathArtha che. 'pAlItANAmAM "kesarIyAjI" saMsthAne mahotsava hate. vyavasthA mATe ame to hatA jaM, paraMtu prasaMga hato moTo ane ujavo hato khUba bhavya rIte, eTale yAda AvyA zrI dhIrUbhAI temane bolAvyA. teo tarata AvyA ane saMcAlana upADI lIdhuM. AjanapUrvaka badhI vyavasthA suMdara rIte karI ane prasaMgane saphaLatAthI pAra pADo. sau koI moDhAmAM AMgaLI ghAlI gayA ke vyavasthA te AnuM nAma ! nahi garabaDa, nahi geravyavasthA, apUrva zAMti ne addabhuta zista ! paNa zrI dhIrUbhAInI kharI vizeSatA te temanA sAhitya-sarjanamAM che. temaNe prajJA prakAzana maMdira" ane anya saMsthAo dvArA ghaNA AdhArabhUta ane maulika graMtha racyA, prakAzyA ne saMpAdita karyA che, jenI moTA moTA vidvAno ne sAhityakAroe prazaMsA karI che. temanuM sAhitya vaividhyabharyuM che, sAmAnya janatAne paNa rasa paDe tevuM che, eTale ja temanA pratyeka graMthanI bIjI-trIjI AvRttio bahAra paDI che. eka vakhata teo pAlItANA Avela ane gurukulamAM milana-samAraMbha jela, tyAre temaNe potAnA anubhavonuM suMdara khyAna karyuM ane tyAM hAjara rahelAone navakArane artha pUchavA mAMDyo. tenA uttara apAvA mAMDyA, paNa temanI parIkSAmAM pAsa thavuM saheluM na hatuM. jevA tevA uttare cAle ja nahi. badhA ekabIjAnA sAmuM tAkI rahyA. Akhare temaNe pote tene viziSTa rIte vigatathI artha karI batAvyuM, jethI ame sau emanA jJAna, tane buddhimattAthI khUba ja prabhAvita thayA, temane dhanyavAda ApyA. bIjo eka nAnakaDo prasaMga paNa pAlItANune, mArI vinaMtithI zrI dhIrUbhAIe mitranuM eka milana javAnuM svIkAryuM. te "zatruMjayavihAra' dharmazALAmAM goThavyuM.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana temaNe pitAnA keTalAka anubhave kahA ane gaNitanA prayogo karI batAvyA, te joI ame badhA AzcaryamAM DUbI gayA, tema ja khUba AnaMda pAmyA. AvA te nAnA-moTA ghaNA prasaMga che, jyAre temanI tIvra prajJA, prabaLa puruSArtha, preraka vyaktitva ane suMdara vyavasthAzaktine anubhava thaye che. je A zaktizALI puruSa IglAMDa-amerikA ke jarmanImAM heta te eka sAhitya-samrASTra ane saMpattisvAmI hataatyAre javA daIe e vAta, paraMtu jarUra lakSyamAM laIe ke AvA vidvAne ne mahAnubhAvo mATe samAja gaMbhIratAthI vicAre ane zakya karI chUTe. huM sAhityakSetre kAMIka rasa lete ne AgaLa dhapate thayo chuM emAM zrI dhIrUbhAInI preraNA avazya kAma karI gaI che, sahAyabhUta banI che, e svIkAryA vagara rahI zakatA nathI. sanmAna samiti" zrI dhIrUbhAInI sAhitya-pravRtti ne samAjasevA mATe temanuM bahumAna karI rahela che, e jANI khUba AnaMda thaze. bhale bIjI rIte kadara ochI-vadhu thAya paraMtu AvA sevakone jAhera rIte biradAvIe te paNa samAje enuM aMzataH traNa adA karyuM gaNAze. emAM mAro sUra purAvuM chuM ane sAhitya ne sevAkSetre teozrI pitAnuM zeSa jIvana vitAvI dhanya bane evI zubhecchA pAThavuM chuM.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatAvadhAnInI saMkasiddhi le, zrI dulerAya kArANI kacchanA lekapriya kavi tathA lekhaka A lekhamAM zrI dhIrajalAlabhAInA jIvananuM pitAnI anokhI zailie darzana karAve che. keTalAMka jharaNAM kaI pahADI pradezamAMthI nIkaLIne ekadhArI sIdhI gatithI pitAnA lakSya sthAna para pahoMce che, jyAre keTalAMka jharaNAM aneka jaMgale, jhADIo vaccethI pitAne mArga kADhI, keTalAye khADA-TekarA ane ADA avaLA vaLAMka oLaMgIne Akhare pitAnuM laya-biMdu sara kare che. ApaNuM zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAlabhAInuM jIvana A bIjA prakAranAM jharaNAM jevuM che. bAlyAvasthAmAM ja paMDitajIe emanA kuTuMbanA AdhArastaMbha jevA pitAnI chatra chAyA gumAvI dIdhI. AkhuM kuTuMba nirAdhAra banI gayuM. kuTuMbanA bharaNa-poSaNane bhAra emanI vidhavA mAtA para AvI paDayo. paraMtu duniyAnA pratyeka tattvane be bAju hoya che. keI vyaktine kudarata jyAre samartha banAvavA mAge che, tyAre eka vAra te tenA para kAramo prahAra karI bese che. emanA kuTuMba para AvI paDelA A kAramA ghA mAMthI ja AgaLa jatAM eka zatAvadhAnI paMDita prakaTa thavAnA hatA e vAta kudarate A asahya AghAtanA garbhamAM ja chUpAvI rAkhI hatI. nirAdhAra bALaka mATe chAtrAlaye ja AzIrvAda samAna hoya che, eTale emane chAtrAlayano ja Azaro levo paDe che. e rIte ApaNuM bAla paMDita paNa amadAvAdamAM zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayamAM dAkhala thayA. ahIM abhyAsa karatAM karatAM emane kAzmIrI saundaryanA phArasI bhASAnA amUlya zabdone paricaya thayo? agara phiradesa, bararUe jhamInasta, hamInaste hamInaste hamIsta. arthAta-di A dharatInA pRSTha para je kayAM ye svarga hoya te ahIM che, ahIM che, ahIM che.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 jIvana-darzana e divasathI A zabdonuM saudarya ane A zabdonI saundaryabhUmi kAzmIranuM saundarya A saundarya premI kizoranA hRdayamAM ramavA lAgyuM. kAzmIranA saunaye emanA mAnasane kabaje laI lIdhe. A UgatA yuvakanA aMtaramAM kAzmIranI svargIya bhUminAM darzana karavAnI utkaTa icchA jAgI UThI. A mahatvAkAMkSA eTalI prabaLa hatI ane emanI Atmazakti eTalI baLavAna hatI ke eka aNadhArI dizAmAMthI ekAeka emane joItI sahAya maLI gaI ane emanI manekAmanA pUrI thaI gaI A hatI emanI sauthI pahelI saMka95siddhi ! paMDitajIne emanA kauTumbika vArasAnI eka mahAna bakSisa maLI hatI. A bakSisa hatI, smaraNazaktinI. paMDitajInAM pUjya mAtuzrI maNibahena eka ajaba jevI smaraNazakti dharAvatAM hatAM. A zakti paMDitajImAM UtarI AvI. nirAdhAra banI beThelA kuTuMbanuM gAmanAM daLaNAM-pANI karIne ane kAlAM phalIne gujarAna calAvanAra emanAM mAtuzrIe anAyAse ja paMDitajImAM A zakti ropI dIdhI hatI. A zaktine paMDitajIe pitAnA puruSArtha vaDe vikAsa karyo ane smaraNazaktine je upaga emanAM mAtuzrI na karI zakyAM te upayoga yAdadAstanA ajaba jevA prayoga vaDe emaNe karI batAvyuM. AvA pravegenA aneka kAryakrame samAja samakSa rajU karIne zrI dhIrajalAlabhAI zatAvadhAnI paMDita banI gayA. emanAM mAtuzrIne AtmA emanI A saphaLatAthI prasanna thaI gayA haze! pitAne je kaMI cogya lAge te jAhera karI devAnI emanAmAM jAhera hiMmata che. mAnavIe candra para paga mUko tyAre e vAta emaNe tarata svIkArI lIdhI ane nisaMkeca jAhera paNa karI dIdhI. paMDitajI je zaktithI AgaLa vadhyA che e zakti che puruSArthanI. puruSArthanA baLa vaDe ja emaNe emanA jIvanane vikAsa sAthe che. e baLa vaDe ja emaNe dhArmika, AdhyAtmika, sAmAjika vagere anekavidha sAhitya-prakAzanene eka moTo gaMja emaNe samAja sAme dharI dIdho che. emanuM A sAhitya sAtvika sAhitya che. mArga bhUlelA mAnavIne e mArgadarzana Ape che. urdU bhASAnA eka zAyare sAcuM ja kahyuM che - . rozana hai AsamAM meM, sitAre kaI magara je mArga dikhAve aura ke, ve aura sitAre hote hai. bhAvArtha-AkAzamAM aneka sitArA prakAzamAna che, paraMtu je mArga batAve che e sitAre te judA ja che. paMDitajInAM prakAzanamAM eka sUra UThe che- mAnavajIvanane ucca kakSAmAM laI javAne, ne mArga batAvavAne. emanI kalame sAhityanI kaI dizAne cheDI nathI. mane khabara che emaNe karachI sAhityanI paNa sevA karI che. kacchanA lesAhitya para paNa emanAM prakAzanamAM mAnavakalyANanI bhAvanA taravaratI rahI che, e ja emanA jIvananI mahAna siddhi che.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIyuta dhIrubhAinI sAdhanA ane saphalatA le. zrI ratilAla dIpacaMda desAI jaina samAjanA jANItA lekhaka tathA tattvaciMtaka A laghulekhamAM zrI dhIrajalAlabhAInA vyaktitva viSe ghaNuM ghaNuM kahI jAya che. zrIyuta dhIrUbhAI e (suprasiddha paDita zrI dhIrajalAla TAkarazI zAhe) peAtAnA jIvanane evI rIte keLavI ane sAdhanAmaya khanAvI jANyu che ke ene lIdhe teo je koI kAma ke ceAjanA hAtha dhare che, emAM dhArI saphaLatA meLavI zake che. kAyasiddhinI AvI zakti ochI vyaktiomAM jovA maLe che. zrI dhIrUbhAInuM zarIrabaLa asAdhAraNa kahI zakAya evu' che; enAM karatAMya caDI jAya evuM emanu buddhibaLa che; ane emanu saMkalpabaLa ke maneAmaLa te khIjAone mATe dAkhalArUpa banI rahe evuM ane sAmI vyaktimAM cetanA jagADe evuM aneApu... ane adamya che. tethI ja te teo kayAreya lIdhela kAmathI pAchA nathI huThatA ke kaiAithI kayAreya DaratA nathI. zrI dhIrUbhAI e pAtAnI lagabhaga aradhI sadI jeTalI sudrI kArikadI daramyAna navAM navAM keTakeTalAM kSetrAmAM kAma karyuM che, ane emAM keTalI badhI saphaLatA hAMsala karI che ! sAhityanA sarjaka tarIke, patrakAra tarIke, sAhasI ane prakRtinA premI pravAsI tarIke, sAhityanA prakAzaka tarIke, citrakAra tarIke; mAnasika regAnA cikitsaka tarIke, maMtra-taMtra-gaNitavidyAnA jANakAra ane graMthakAra tarIke, dhArmika zikSaNanA ceAjaka tathA zikSaka tarIke, zatAvadhAnanA muzkela prayAganA saphaLa sAdhaka ane nipuNa adhyApaka tarIke, kAI paNa ceAjanAnA niSNAta AyeAjaka ane yazasvI sa'cAlaka tarIke ane eka asarakAraka lekhaka ane vaktA tarIke--A rIte sAhitya, vidyA, zikSaNa, kaLA ane sarakRtine lagatAM aneka kSetrAmAM teee saphaLa kAmagIrI bajAvIne khUba nAmanA ane yaza meLavyAM che. koI paNa kAma nAnuM hAya ke mATuM, peAtAnuM hAya ke khIjAnuM, e bilakula vyavasthApUrvaka ane yAjanAbaddha rIte thAya e mATenI pUratI cIvaTa, dhIraja ane khaMta rAkhavAnA emanA svabhAva che. avyavasthA ke anizcitatA tarapha emane sakhta aNugamA che. jema emaNe peAtAnA jIvanane dharmAnurAga ane dha kriyA taraphanI abhirucithI surabhita
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanana 200 manAvyuM che, tema emAM khaDatalapaNA, zramazIlatA ane pramAdarahitatAnuM vAvetara karIne ane vizeSa tejasvI ane khamIrava'ta banAvyu che. ALasa ke akaLAmaNu te emane spathI zakatAM ja nathI--satata udyamazIlatA ane kartavyaparAyaNatA jANe emanA jIvanamaMtra che. jema emanI kArya zakti apAra che, tema emanI ceAjanAzakti paNa asAdhAraNu che, ane emanI saphaLatAnI A ja cAvI che. ja suMvALu, sukhazIliyu' ane sadA navI navI sagavaDAnI jhaMkhanAthI pAmara anelu jIvana emane mula pasaMda nathI, tethI ja tee sAdAI, saMyama ane svAzrayanA sAcA sAdhaka manI zakayA che; ane AmAMthI utpanna thatI AMtarika tAkAta e ja emanI bahumukhI saphaLatAnI gurucAvI che. zrI dhIrubhAInI zakti ane AvaDatanA lAbha janasamAjane lAMbA vakhata sudhI maLatA rahe evI zubhecchA huM... darzAvuM chuM. 6, amUla seAsAyaTI; amadAvAda-7 tA. 17-9-1905, budhavAra
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMDita zrI le, zrI zAntilAla nAgaradAsa zAha ApabaLe AgaLa vadhanAra ane sAmAjika tathA zaikSaNika kSetramAM UMDo rasa dharAvanAra lekhaka mahAzaya chellAM thoDAM varSothI zrI dhIrajalAlabhAInA saMparkamAM AvyA che. temanA vyaktitvanuM je citra temanA manamAM upasyuM che, te ahIM rajU thAya che. vyaktinA jIvananuM mUlyAMkana teNe jIvanamAM paripUrNa karela sImAcihnarUpa mahad kAryonA anusaMdhAnamAM karavAmAM Ave che. mahAna kAryothI vyaktinI mahattA pIchANavI e eka sAmAnya ziraste che. emAM khoTuM paNa kAMI nathI, paraMtu jIvananI roja-barojanI najIvI ane sAmAnya gaNAtI bAbatene paNa pAra pADavAmAM vyakti je cekasAI cIvaTa ane prAmANiktA dAkhave che, te ja tenI kharI mahattA vadhAre che. mahAna kAryonI * prApti pAchaLanuM mULa kAraNa paNa A ja hoya che. eTale ja kahevAyuM che ke nAnI ane najIvI bAbate vyaktine mahAna banAve che. jema kApaDanuM guNAMkana karavA mATe temAM rahela sUkama tANa-vANInuM nirIkSaNa Avazyaka che, tema jIvananI aMdI najIvI sAmAnya bAbate paNa vyaktinA guNAnuvAda mATe khUba ja upayogI che. chellAM pAMceka varSathI paMDitazrInA pustaka-prakAzana tathA bhakti-ArAdhanA aMgenA samArohamAM meM maMtrI tarIke temaja anya rIte kArya karyuM che. A samaya daramiyAna paMDitazrInA nikaTanA saMsargane kAraNe mane paNa emanA jIvana tathA vyaktitvanA darzananirIkSaNane hA maLela che, je viSe vinamra bhAve eka be vAta kahevA prerAye chuM. paMDitazrInI prathama mulAkAta mane Ajeya barAbara yAda che. paMDitazrI racita pratikramaNa-prabaMdha TIkA bhAga bIje keTakeTalAya sthaLe tapAsa karavA chatAM maLe nahi, eTale thayuM ke lAva lekhaka pAse ja mAgaNI karuM. paMDitazrInA cIMcabaMdaranA nivAsasthAne rUbarU gaye, paraMtu teozrIne meLApa na thA. temanA putra zrI narendrabhAIe jaNAvyuM ke temanI pAse graMthanI eka paNa prata nathI, paNa amadAvAda patra lakhI ekAda prata meLavavA jarUra prayatna karaze. tyArabAda temanI tapAsanuM zuM pariNAma AvyuM te arthe be-traNa vAra paMDitazrInA nivAsasthAne gaye, paraMtu ekeya vAra paMDitazrInI mulAkAtane ga na tha . keTalAka divasa bAda zrI narendrabhAI mArI ophise AvI rUbarU mAre joItA graMthanI eka prata pahoMcADI gayA, ane kahyuM ke anukULatAe kaIpaNa divase sAMjanA samaye maLI javA mATe pitAzrIe jaNAvyuM che. banyuM evuM ke kaMIka kAmasara keTalAka divasa
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 jIvana-darzana sudhI huM paMDitazrIne maLavA na jaI zake. eka divase baporanA samaye paMDitazrI khuda mArI ophise AvyA ! huM mAnI paNa nahi zako ke AvI mahAna vyakti khuda mane maLavA cAlI Ave. huM khurazI parathI UbhuM thaI gaye, ane kaMIka zaramAtA emanuM abhivAdana karatAM maLavA na jaI zake te badala mAphI cAhI. "kaMI nahi. kaMI nahi, mahammada pahADa pAse na jaI zake te pahADe te mahammada pAse AvavuM ja joIe ne ?" ema kahI hasatAM hasatAM paMDitazrIe beThaka lIdhI. amArI e pathama ja mulAkAta hatI, paNa eka svajanasulabha sahajatApUrvaka paMDitazrIe mArI sAthe vAte karI, ane temanAM keTalAMka bhAvi kAryomAM sAtha ApavA mane AmaMtraNa ApyuM. - tyArathI te Aja sudhImAM temanA dareke dareka prasaMgamAM bhUlyA sivAya emaNe mane vaju-e sthAna ApyuM che. temanA samArehanI cejanA paNa vyavasthita ane khubIyukta hoya che. zarUAtathI mAMDIne aMta sudhInI evI vyavasthita geDavaNI heya che ke mana upara kazAya bojA vagara lIdhela kArya nirdhArita rIte pAra paDe che. dareka samArohamAM saMskArI ane pratiSThita prekSakagaNathI hola khIcokhIca bharAI jAya che. AmaMtrita nANAM kharacI vizALa saMkhyAmAM hAjarI Ape che, te zuM AzcaryakAraka nathI lAgatuM? dareka samAroha aMge prabaMdhakasamiti racAya che ane sArI sArI vyaktio temAM haze haze joDAya che. dareka vyakitane lekhita AmaMtraNa ApavAmAM Ave ane saMmati lIdhA bAda ja tenuM nAma jAhera karavAmAM Ave. samitinI dareke dareka sabhAnI sabhyane agAuthI lekhita jANa karavAmAM Ave ane rUbarU maLI te sabhAmAM hAjara rahI zakaze ke nahi te jANI laI te mujaba beThakanI vyavasthA karavAmAM Ave. AvI sAmAnya lAgatI sarva bAbate paNa je cIvaTa ane ceksAIpUrvaka dhyAnamAM levAmAM Ave che temAMthI eka kAryakare ghaNuM ghaNuM zIkhavAnuM che. samitinA hoddedAro tathA sabhyone temanI zakita ane anukULatA mujaba kAryanI yogya vaheMcaNI karavAmAM Ave che. keI sabhya kAraNasara sepela kArya na upADI zake te jarAya Agraha nahi. emanuM kArya paMDitazrI pite upADI le. kaI vyakita keTaluM kArya karaze, tenI paNa TakAvArI temanA khyAlamAM ja hoya. Akhare gaNitazAstrI kharAM ne! samArohanuM moTAbhAganuM kArya pote kare, chatAMya badheya yaza samitine maLe. Ama chatAM kAryakramanI dareke dareka nAnImoTI bAbatothI samitine pUrepUrI vAkepha rAkhe ane AkhuMya kArya dareke dareka sabhyane vizvAsamAM rAkhIne kare. e vakhate ame paMDitazrInA "pArtha-padmAvatI ArAdhanA " samArohanI taiyArImAM paDyA hatA. prasaMgane anurUpa eka nATikA sTeja upara rajU karavAnI hatI. samAjanA koI eka varga zrI pArzvaprabhAva nAmanI A nATikA na bhajavavA mATe
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 paMDita zrI patra lakhyA ane sAthe dhamakI paNa uccArI ke emanI mAgaNI virUddha nATikA bhajavavAmAM Avaze teA te vidhamAM pikeTIMga vagere dvArA kAryakramamAM bhaMgANa paDAvaze. A patra ke|Ne, kacAMthI lakhyA che, te mAkhata pa'DitazrIe jAte tapAsa karI. vidhIene rUbarU maLI AkhAya kAryakramamAM jaina zAsana virUddhanI koIpaNa khAkhata nathI enI khAtrI ApI. sAmenA juthamAM khaLa ke sa`gaTTuna nathI tenu' paNa mApa kADhI lIdhuM. vAta ahIM patI jatI hatI, para`tu samitine paNa A vAtathI vAkepha karavI joI e ema mAnI tAtkAlika sabhA khelAvI. sabhyAne paNa vidhIenI vAta keTalI vajuda vagaranI che te muddAsara samajAvI vizvAsamAM lIdhA. kAryakrama vakhate virAdhIo kAipaNa jAtanuM tAphAna kare tene pahoMcI vaLavA cegya polisanA kha`dobasta paNa karAvyA. kahevAnI bhAgye ja jarUra haiAya ke paMDitazrInI dhAraNA mujaba kazIya dhAMdhala ke tAphAna vagara kAryakrama saphaLa rIte pUrA thayA. emanA kAkramanI vigatavAra chaNAvaTamAM patizrInA cIvaTa, cAkasAI, prAmANikatA vagere bahumUlya guNAnuM darzana thAya che. paMDitazrInI sAdAI, nikhAlasatA, prAmANikatA, cIvarTa, cAkasAI, satata kAya zIlatA vagere guNA emaNe AjasudhI hAMsala karela siddhienI pAchaLanA mukhya ane mULabhUta kAraNA che. patizrInu' sa'kalpakhaLa jamaru' ane prabaLa che. sa'kalpanI siddhine ja teozrI kAnI siddhi mAne che. temaNe racela * sa'kalpasiddhi ' graMtha saphaLatAnI cAvI rUpa che. gaNita, vaidaka, maMtra, taMtra, japa, dhyAna, yoga je je viSayA upADayA temAM pAragata thaI peAte aneka siddhie prApta karI che. peAtAnA A jJAna tathA anubhavanA lAbha leAkeAne paNa maLe te arthe te te viSaya upara vidvattApUrNa mananIya graMthA racI vipula sAhityavArA UbhA karyAM che. patizrI eka saphaLa lekhaka temaja nATayakAra uparAMta citrakAra paNa che, enA bahu echA jaNane khyAla haze ! paoNMDitazrIe avadhAnanA pratyeAgA jAheramAM karI peAtAnI ananya zakitanA paracA dekhADI 'zatAvadhAnI pa'DitazrI'nuM birUda meLavela che. temanA mAdana nIce keTalAya muni-mahArAjazrIe paNa zatAvadhAnI tarIke taiyAra thayA che. paMDitazrInuM jIvana vividha viSayenA jJAnanI upAsanAthI sarasa che, tA emanu' vyaktitva bahumUlya uddAtta guNNAnI saurabhathI sabhara che. AvI bahuguNusa panna kAsiddha vyakitanuM jAhera mahumAna karanAra samAja pAte paNa gauravAnvita bane che. paDiMtazrI jethI vyakita samAja ke rASTranI ja nahi balke samasta mAnavajAta mATe mahAna upakArI upayegI evI sa`patti samAna che. Izvara paDitazrIne cirAyu bakSe, e ja abhyarthanA.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhionA svAmI le. zrI yaMtabhAI mAvajIbhAI zAha bI. koma., e. sI. e. cArTarDa ekAunTanTase. spezyala ekajhIkyuTIva mejIsTreTa-muMbaI jana katAbara konpharansanA maMtrI vagere. che. paMDita zrI dhIrajalAlabhAI Aje jIvananA sItteramA varSane pravAsa karI rahyA che. temaNe atyAra sudhImAM 358 pustake anekavidha viSayo upara samAjanA caraNe dharI dIdhAM che. ATalI moTI saMkhyAmAM ATalAM pustake jyAre saraLa bhASAmAM samAjanA dareka gharane upayogI thAya te rIte samAja sAme mUkyAM che, tyAre zekasapIyaranI vAta yAda Ave . che ke eka mANasa ATalA TUMkA jIvanamAM ATalAM badhAM pustaka kema rajU karI zake? vaLI enA viSayamAM paNa ghaNI vividhatA che, chatAM A eka hakIkata che ane te temane jIvananI apUrva siddhi che. samAja temane mATe khUba ja RNa raheze. temanuM jIvana anekavidha siddhiothI bhareluM che. A siddhio temaNe anekavidha kaparA saMga sAme vIratAthI bAtha bhIDIne meLavI che. ' lIdhelA kAryamAM otaprota thaI javuM ane koI sAtha na Ape te ekalA paNa e kAryane AgaLa dhapAvavuM e emanA svabhAvanI khAsiyata che. jo ke have te temanI hAkala thatAM aneka kAryakartAo hAjara thAya che ane temaNe cIMdheluM kArya karavA macI paDe che. mAre temanI sAthe aneka vAra kAma karavAno prasaMga AvyuM che, ane temAM haMmezA jaza ja maLe che. A "jaza" nI pAchaLa zrI dhIrajalAlabhAInuM Ayojana, temanI dIrdhadaSTi ane satata parizrama karavAnI Teva kAraNabhUta che. AjanA yuvAne temAMthI bedha levA jevo che. . temanI prabhubhakti ane sAdhanA paNa dhapAtra che. zrI pArzvanAtha ane temanI zAsanasevikA zrI padmAvatIdevInI upAsanAmAM teo ghaNe rasa dharAve che ane tene lagatAM pUjana tathA anuSThAne temaNe aneka vAra karAvelAM che. mAre temanI sAthe aneka vAra jAheramAM kAma karavAne prasaMga bane. savAre kAryakrama heya, AgalA divase na dhAryo hoya tevo kudaratI ke rAjakIya banAva bane ane
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhinA svAmI 205 kAryAM nahi thAya tevA pAkA khyAla esI jAya, paNa teo AtmazraddhAthI kahe ke 'jayaMtabhAI phikara na kareA. kAle ApaNA kAryakrama kharAkhara pAra paDaze.' ane te kharekhara pAra paDe. AjathI be varSa pahelAM pATakara hAlamAM tA. 1lI julAI e kAryakrama rakhAyeA hateA. adhAne lAgyuM' ke A tArIkha pasaMda karavAmAM bhUla thaI che, paNa zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM : 'phIkara na karo. kAryakrama kharAbara thaze. ' have kAkramanI AgalI rAtre ja joradAra varasAda zarU thayA ane sahune lAgyu ke khela khalAsa che, paNa zrI dhIrajalAlabhAi nizciMta hatA. savAranA cha vAge varasAda khadha thaI gayA ane phUla hAusathI kArya krama thayA. e kAryakrama pUrA thayA pachI varasAda pAche zarU thayA ! AthI badhAne lAgyuM' ke nakkI kAI devIzakti temane sahAya karI rahI che. Azare cha varSa pahelAM teozrIne harakIzana hospITalamAM dAkhala karyAM hatA, kAraNa ke temane 'brena hemareja ' thaI gayu' hatu. AvA kesamAM kavacita koI sAjA thAya ane sAjA thAya teA zArirIka khAmI teA rahI ja jAya. jayAre cAganiSTha paMDita dhIrUbhAI jANe kAMI thayu' ja nathI, te rIte thADA divasamAM ja sAjA thaI gayA. DAkaTarene paNa navAI lAgI. paraMtu Aje paNa tee ApaNI vacce pUrvavat kAma karI rahela che. temanu' jIvana anekavidha zaktie ane upAsanAthI bharapura rahyuM che. temaNe samAja pAsethI je lIdhuM che, tenA karatAM samAjane anekagaNuM ApyuM che. zu A echuM gauravapAtra che ? paDita dhIrajalAlabhAI e aneka sthaLeAe temanAM zatAvadhAnanA kAryakramo ApyA che ane kaMIka vidyAthI'e tathA gurubhagavAne taiyAra karyA che. A uparAMta gaNitasiddhinA adbhuta prayogo rajU karIne hajArA haiyAMne Azcaya ane AnaMdamAM DUbAvI dIdhA che. teo kalamanA kasabI che ane tenA AdhAre mAnabharyuM ' svataMtra jIvana jIvI rahyA che. teo spaSTa vaktA che, evA anubhava aneka vAra thayA che. keAInI zehamAM dakhAI javuM e emanA svabhAvamAM nathI. AthI keTalIka vAra temane sahana karavuM paDayuM che, paNa temaNe tenI darakAra karI nathI. pUjaya mahAtmA gAMdhIjInA jIvanane anurUpa kAvyanI pa'kti paNa temanA jIvanane teTalI ja adhabesatI che ke " thAke na thAke chatAMya e mAnavI nA leje visAme cha ,, AjanA A bhavya prasaMge prAthanA karu` ke samAja ane zAsananAM kAryo karavA prabhu temane taMdurastIbharyu` dIrgha jIvana Ape.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM ka bhA ja ra | le. zrI dharaNendra vADIlAla zAha bI. esasI. (ejI) zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayanA junA chAtra tathA zrI cImanachAtra saMgha-amadAvAdanA mukhya kAryakartA temaja zaikSaNika kSetre suMdara kAmagIrI bajAvanAra lekhaka mahAzaya zrI dhIrajalAlabhAIne gADha saMparkamAM AvelA che. teo A lekhamAM aneka mIThAM saMbhAraNAM rajU kare che. mane yAda che tyAM sudhI I. sa. 1927nuM varSa hatuM ane citra suda 13ne mahAvIra jayaMtIne divasa hato. kALupura TaMkazALanA cegAnamAM jainenI sabhA rAtanA Azare ATha vAge mahAvIra jayaMtI ujavavA maLI hatI. muMbaInA eka AgevAna pramukhasthAne hatA. dhIrajalAlabhAI bolavA UbhA thayA. uMmara Azare 22-23 haze. mahAvIra prabhunA jIvananA eka pachI eka prasaMganuM varNana thavA mAMDayuM, temanA saMdeza aMge vivecana thayuM ane AjanI paristhitimAM jainee zuM karavA jevuM che, te badhuM evI te sarasa rIte rajU thayuM ke huM Azcaryacakita thaI gaye. zeTha cI. na. chAtrAlayanA bIjA vidyArthIonI sAthe huM paNa sabhAmAM hAjara hate jAhera sabhAomAM zretAone maMtramugdha karavAnI e uMmare emanI A zakti hatI. dhArmika ane citrakAmanA zikSaka tarIke temanuM zikSaNa pUba ja ucca kakSAnuM hatuM. dhArmika zIkhavavAnI emanI paddhati Aje paNa yAda Ave che. sUtranA artho sAmAnA manamAM utAravAnI emanI rIta bilakula ane khI hatI. e artho yAda rahI jatA, eTaluM ja nahi, bhaviSyamAM bhUlAtA paNa nahi. dhArmika sUtronA artho yAda rAkhavA sAruM je gujarAtIkaraNa emaNe kareluM te haju paNa yAda Ave che. tenA be dAkhalA nIce ApyA che? 1. navakAra sArU- namuM chuM arihaMtane huM, namuM chuM huM siddhane namuM chuM AcAryane huM, namuM chuM upAdhyAyane ....vagere. 2. legassa sArU lekanA udyotakartA, dharmatIrthakara ji. stavIza huM arihaMtagaNa vaLI vIze kevalI ...vagere.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 artha samajAvatI vakhate A paddhati hoya te artha bhUlAya ja nahi. uparAMta dhArmika vargomAM vidyArthIone AkarSaNa paNa rahe. chaThThA tathA sAtamA (AjanA dasamA tathA agIyAramA) dhoraNamAM vidyArthIone tatvArthasUtra zIkhavavAnuM zrI dhIrajalAlabhAIe zarU karyuM. emanI samajAvavAnI zailI, satronI goThavaNa aMgenI dalIlayukta samajUtI, je je mahAna AcAryoe A upara TIkAo vagere lakhI che, temanA arthaghaTana, A badhuM haju bhUlI zakAtuM nathI. moTA moTA paMDite jyAM gUMcavAya che, te emanA mATe saraLa hatuM ane A ja kAraNathI te pU. mANekabA ane mu. gajabena paNa A vargomAM ghaNIvAra hAjarI ApatA ane kaI vakhata na AvI zakAya te aphasosa vyakta karatA. A vakhate zrI dhIrajalAlabhAInI uMmara 26-27 varSanI haze. bAlagraMthAvalI aMge lakhavAnuM zarU karyuM tyAre amane temanI cIvaTa ane javAbadArInuM je bhAna lekhakamAM hovuM joIe tenAM darzana thayAM, dareka pustaka lakhatI vakhate te aMgenA badhA ja reference joI levAnA, kathAkALa aMge cokasAI karI levAnI, uparAMta lakhyA pachI jarUrI jaNAya tyAM pU. sAdhu mahArAjene vaMcAvI joyA pachI ja tenI prasiddhi karavAnI. A badhI vyavahArakuzaLatA ApaNe na kalpI zakIe eTalI emanAmAM che. jyAM bIjAonA lakhANenA AdhAra levAtA tyAM tene nirdeza karavAnuM bhUlatA nahi. jagadguru zrI hIrasUrijI saMbaMdhI jyAre lakhavAnuM hatuM, tyAre mane yAda che ke mArI naidhano temaNe upayoga kare ane AvI sAmAnya vAtane paNuM nirdeza karavAnuM teo cUkyA nahatA. sAhityanI sAthe citrakaLA paNa emane priya viSaya. citrakAmamAM paNa je je vidyArthIo sArA hatA temane AgaLa vadhAravAmAM teo khUba ja rasa letA ane temane khUba ja madada karatA. emanA khAsa vargo calAvatA ane citromAM voTara kalara tathA oIla kalaranA asarakAraka upaga sudhI emane laI jatA. AvI rIte sArI saMkhyAmAM vidyAthIo temanA hAthe taiyAra thayA. mane paNa A lAbha maLe. ' eka vakhate chAtromAM rekhAcitranI hariphAI yojI. mAre e viSaya te vakhatanA vidyArthIomAM sAro gaNAte. emane ema lAgyuM ke huM A hariphAImAM bhAga lauM te bIjAone khAsa utsAha raheze nahi. mane belA, bhAga nahi levA samajAvyuM ane e rIte lagabhaga 15 thI 16 vidyArthIone hariphAImAM bhAga levA protsAhita karyA. bhAI popaTalAla tribhovanadAsa zAha prathama AvyA ane zrI dhIrajalAlabhAInA saMpAdana ane prakAzanavALI jaina bAlagraMthAvalInI pahelI zreNInAM 20 pustako InAmamAM maLyAM kaI paNa viSayamAM vadhAremAM vadhAre vyakitaone pretsAhita karavAnI A emanI khUba ja anukaraNIya rIta che.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana chAtrAlayamAM te vakhate ghaNA udyoga zIkhavAtA citrakAma, saMgIta, netarakAma sonAcAMdI uparanuM egrevIMga, chApakAmanAM bIbA banAvavAnuM kAma, suthArIkAma, darajIkAma A mukhya hatA ane dareka udyoga zIkhavI zake tevA niSNAta zikSake paNa hatA. ekalA udyoga zIkhe ane tene bajAramAM mUkavAnI tAlIma vidyArthIone na maLe te dhaMdhAkIya bAbatene tene abhyAsa adhUre rahe e daSTie chAtrAlayamAM ughogazALAmAM nAnA pAyA upara dhaMdhAkIya vibhAga zarU karI tenuM saMcAlana zrI dhIrajalAlabhAIne soMpyuM. temanA hAthamAM A kAma AvyA pachI temaNe citronA Alabama banAvavA, cInI udyoganI mAphaka kAgaLanA hAra tathA paMkhA vagere banAvavA, nAnI netaranI TopalIo banAvavI vagere kAma zarU karAvyuM. tenA vecANa mATe teo vidyAthIone AjubAjunA latAomAM ekalatA ane je kAMI vecANa thAya te naphA-nukazAnane dharaNe mUlavatA. je vidyAthIo A kAmamAM rokAyelA temAM huM paNa hatuM ane mane pUrepUre khyAla che ke udyoganI AvaData haratagata karyA pachInI muzkelIomAMthI pAra utaravA temanI pAsethI ghaNuM jANavAnuM maLyuM. paryaTanane emane khUba ja zokha. chAtrAlayamAMthI nAnAM ghaNAM paryaTane temanI sAthe karavAne lAbha ghaNAne maLela che. uparAMta chAtrAlayamAMthI DAMganA jaMgalane pravAsa : e khUba ja yAdagAra pravAsa thaI gaye. te sivAya emaNe chAtrAlayanA vidyArthI bhAI: vADIlAla kezavajI sAthe karela brahmadeza bAjune pravAsa e emanAM pravAsanuM sImAcinha hatuM. saMkaTa samaye kema vartavuM te emanA pAvAgaDhanA pravAsa vakhate, sAme vAgha jaIne badhA vidyArthIo sAthe emaNe je Takkara jhIlI ane keIne gabharATa thAya nahi enI je takedArI rAkhI tenA uparathI samajAya che. temanI zArIrika taMdurastI ane daDha manobaLa A badhAnA mULamAM che. - sAta varSa agAu zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAvihAranAM praNetA zeTha zrI. cImanabhAInI janmazatAbdI ujavAI, junA chAtramAM temaNe kaNamukitanI bhAvanAne saMcAra karyo ane amadAvAda tathA muMbaInA A saMsthAmAM taiyAra thayelA chAtrone A " aMge sAro phALo ApavA preryA. A rIte e prasaMge chAtrAlayanA saMcAlakane rUA. 1,11,111 arpaNa karI junA chAtroe jaNamuktine kAMIka saMteSa lIdhe. A badhI pravRtti pAchaLa emanI doravaNI, samajAvaTazakti ane vyavasthAzakti khUba ja Adara mAgI le tevI hatI. ( 126 thI 1934 sudhInA ATha varSanA gALAmAM chAtrajIvana vakhate ane tyAra bAda temanI sAthenA saMbaMdhenA hisAbe amane temanI pAsethI kAmamAM cokasAI, yeya pAchaLa tanatoDa mahenata, lIdheluM kAma saMpUrNa utsAhathI pAra pADavAnI tamannA ane vyavasthAzakita aMge ghaNuM zIkhavAnuM maLyuM. emanAmAM zaktine akhUTa bhaMDAra che, e amAro anubhava che.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI cImana chAtramaMDaLanI kAryavAhaka samitine zrI dhIrajalAla zAhe udhana karI rahyA che. DAbI bAju: zrI ramaNalAla vADIlAla zAha tathA zrI vADIlAla zivalAla dozI ane jamaNI bAju zrI caMdulAla bhAIcaMda zAha tathA zrI jayaMtilAla rAjapAla zAha beThelA che. zrI dhIrajalAla zAhanA prayoga nihALatI mAnavamedanI | bIralA mAtuzrI sabhAgAra, sane 1968. sAmAnya rIte temanA pravege veLA AvI ja bhIDa hoya che.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha mananI ajaba ekAgratA keLavI aTapaTA praznonA tarata ja uttara Ape che.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjo khaMDa prazasti jIvanamAM prazasta kAryo karanAra sahu koinA prema ane mAnanA adhikArI thAya che.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta vibhAga [1] (MY2mA pU2i bhavadhAna yAM, te nibhitte mA yaye 4Avya ) zatAvadhAnAbhinandanam [ zArdUlavikrIDita-vRttam] devendrAsurarAja-vandita-lasat-pAdAmbujaM nirmalaM, pratyakSIkRta-vizvavastu-nikaraM nirmAyinAM gocaram / dakSaM duSkRtabhedane natanRNAM mokSazriyA''liGgitaM, vandadhvaM vizadapramaM zivadhiyA zrIpArzvacintAmaNim // 1 // devendra tathA dAnavendra vaDe vaMdana karAyelA uttama caraNakamalavALA, nirmala samagra vastu-samUhane pratyakSa karanArA, zuddha cittavALA lekene prApta thanArA, praNatajananA duSkatane bhedavAmAM paha, mAlakSmI vaDe AliMgita tathA nirmala kAMtithI vibhUSita evA zrIciMtA maNi pArzvanAthane maMgalabhAvathI vaMdana kare. 1. yo yogIndraziromaNiH zrutayazA vidvajjana-zlAghito, granthAnaSTazataM vidhAya rUcirAn nivRttimApat sudhIH / siddhAntAgama-pAragAmi-vibudhAnanda-pradAnakSama, taM sUrIzvara-buddhisAgara-guruM sazcintaye'haM mudA // 2 // je vidvatapravara megIndra-ziromaNi che, prakhyAta yazavALA che, vidvAna vaDe prazasita che ane 108 uttama graMthanI racanA karI nirvANane prApta thayA che, evA siddhAMta-Agamana pAragAmI, budhajanene AnaMdita karanAra, guruvarya zrIbuddhisAgara surI. zvarajInuM huM prasannatA pUrvaka smaraNa karuM chuM. ra. durdhyAna-vyasana-pramAda-malina-krodhAdharINAM kSayo, bhojyaM jATharadIpakaM ca suhitaM svessttaarth-cintaa-tpH| AtmIyAM smRtimunnayatyanudinaM dantendriyANAM nRNAmAtmAnanda-vivRddhi-heturaparo nAstyantarA musmRtim // 3 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM jIvana-darzana duSTa dhyAnarUpa vyasananA pramAdathI malina evA krodhAdi zatruonA kSaya karanArI, jJAnarUpI kSudhAne vadhAravAmAM uttama leAjya jevI, potAnI icchita vastune ApavAmAM taparUpa, pratidina AtmasmRtine unnata karanArI tathA tapasvI janAnA AnaMdane vadhAravAmAM kAraNabhUta jo kAi hAya, teA uttama smRti che, anya nahi. 3. [ zivaLiI-vRttam ] vaLAvIzAH sarve zruta-gaLadharAti-prasRtayastthaa''caaryaaH pUrva - prathitamatayazcArucaritAH / sadA bhavyarupakRtimanalpArthaviSayAM, vitenurniSkAmAH zrutaracanayA tactatayA // 4 // pramANathI ja prazasta buddhivALA tathA uttama caritrazALI evA badhA zrutadharo, gaNadharo, sUrIzvaro ane AcAryae tattvAthI paripUrNa anaMta viSayavALI-anekAthI zAstronI niSkAma bhAve racanA karI bhavyajIvAnA sadA upakAra karyo che. 4. [ zarTreTaniIti-nRttam ] sUriH zrIharibhadra uttamaguNaH zrIsiddhasenastathA, sUrIzava jinezvaro'dbhutatarAM zaktiM dadhAnAH same / vAvidhe vikasvara - pada - smRtyAM samasyAvidhau, rAjante sadA svakIyakRtitaH sarvottamatvaM gatAH // 5 // zrIharibhadrasUri, zrasiddhasena divAkara tathA zrIjinezvarasUri e badhA uttamaguNuzAlI, temaja zAstrArthImAM aneka prakAranI samasyApUrtinA prasaMgamAM tAtkAlika padonI smRtimAM atyaMta adbhuta zakti dharAvanArA hatA, je Aje potAnI kRtio ' vaDe uttamatAne prApta karI sadA virAjamAna che--ahIM zAbhe che. pU. [ zrA-vRttam ) sUriH zrIbappabhaTTiH para - hRdayagataM bhAvamuccaprabodhAdajJAsId yogavedI dhRtazucisamayaH pAdapUrti vyadhatta / rAjarSiH pUjyamUrtirnikhilajanapade vAdivRndaM vijitya, dharmAdharmAbhijJaM vijayapadadharo rejivAn bhavyakIrtiH // 6 // zrIbappabhaTTisUrijI paNa eka mahAn smRtizAlI hatA ke jee potAnA ucca jJAna ane cegazikitane lIdhe sAme AvelA manuInA mananI vAta jANI letA hatA, teo mAMtrazAstrI hAvAnA lIdhe samasyApUrti vagere nizcita samayamAM karatA hatA, te rASi ane pUjyamUrti hatA, temaja teo dharma ane adharmInAM jJAnathI zUnya evA vAdIone parAsta karI samasta janapadmamAMvijayapada meLavI bhavya kIrtivarDa zabhita thayA. 6.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti [gItiH] zrIhemacandramavibhUva kaalikaal-srvjnyH| ajJAna-timira-haraNe dvitIya iva bhAskaro jajJe // 7 // kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya paNa jaina paraMparAmAM mahAna AcArya thayA che, jeo ajJAnarUpa aMdhakArane dUra karavA mATe bIjA sUryanI jema utpanna thayA hatA. 7. [upajAti-vRttam] sadaH sthito yo vividhaprabandhAnalekhayallekhaka-vRndakena / na kvApi doSaskhalanA babhUva, bhejurbudhA vismayameva tasmAt // 8 // jeo sabhAmAM besIne lekhaka vaDe judA judA prabaMdhe lakhAvatA hatA ane temAM koI paNa sthaLe deSa ke khalanA na thatI, tethI vidvAne vismaya pAmatA hatA. 8. - vidvadgaNaH zaktimavetya yasya, sUrIzvAsyAtivikAsamAjam / - 'pramodarAziM bhajati sma nityaM, bhavyo yathA tIrthakaraprabhAvam // 9 // je sUrIzvaranI atyaMta vikAsazIla zaktine joI vidvAna ane bhavike niraMtara * tIrtha karenA prabhAvanI jema temane prabhAvazAlI mAnI ati AnaMda pAmatA hatA. 9 [AryA zrImunisundarasUriravadhAnasahasrakArakaH khyaatH| __vyAkaraNa-nyAya-gaNitAdiSu niSNAtaH kavipradhAno'bhUt // 10 // te pachI vyAkaraNa, nyAya ane gaNita vageremAM niSNAta, pradhAna kavi tathA hajAra avadhAna karavAmAM prasiddha zrImunisundarasUri thayA che. 10. [anuSTup ] ajIvAyata vAgvAde gAmbhIrye'sAgarAyata / yo'gotrAyata sadvRtte jaye'rAmAyata kSamI // // 11 // je munivara vAdavivAdamAM bRhaspati jevA hatA, gaMbhIratAmAM samudranI jevA hatA, uttama caritramAM pRthvInI jevA hatA ane jaya meLavavAmAM rAmacaMdranI jevA hatA. 11. [vasantatilakA-vRttam] zrImadyazovijaya-vAcaka-puGgavo'bhUt, siddhayambarendu (108) kalitAllalitArthavittAn / granthA~zcakAra jitakAzya-budhaprakANDasiddhAvadhAna-kuzalo vibudhAgraNIyaH // 12 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana tyAra pachI A paraMparAmAM vAcabreSTha zrImad yavijayajI mahArAja thayA, jemaNe uttama artha vaDe suzobhita 108 granthanI racanA karI hatI. temaja jemaNe kAzInA vidvAna nene vAdamAM parAsta karI vijaya meLavyo hato ane vidvAne mAM agraNI tarIke siddha avadhAnakAranI nAmanA meLavelI hatI. 12. AsInmahAkavivarazrutagaTulAlaAcAryazaGkaraguruzca shtaavdhaanii| adyApi vizrutayazAH kavirAjacandraH khyAtiM dadhAti viduSAM muniratnacandraH // 13 // temaja mahAna kavivare zrIgaTyalAlajI, AcArya zaMkaraguru zatAvadhAnI thayA che Aje paNa kavivara zrImad rAjacaMdrajI ane muni zrIratnacaMdrajI prasiddha avadhAnakAra pitAnI kItine prasArI rahyA che. 13. [3jJAti-vRtta| ] saurASTra deze prathite vizAle, zrIvarddhamAnaM puramasti bhavyam / tadantike rAjati 'dANavADA' grAmaH prazasto guNivRndazobhI // 14 // prasiddha ane vizAla evA saurASTra dezamAM bhavya zrIvAddhamAnapura che, tenI pAse guNijane vaDe bhita "dANAvADA gAma zebhe che. 14. tasmin nyavAtsIda dhaninAM pradhAnaH, 'TokarSi' ribhyapravaraH sumedhAH / jinendradharmAmRta-pAnarato, dakSo dayAluH srl-svbhaavH||15|| te dANAvADAmAM dhanikamAM pradhAna, buddhizALI, jaina dharmanA amRtanuM pAna karavAmAM tatpara, catura, dayALu, saraLa svabhAvI ane zreSThijemAM mAnya evA "zrIkarazIbhAI rahetA hatA. 15. tadaGganA zIlavatI-pradhAnA, svadharmaniSThA prathita-prabhAvA / nRnAtha-zIrSAbharaNe maNiryathA, vibhAti yoSitprakare 'maNiH' sA // 16 // temanA dharmapatnI zIlavatIomAM pradhAna, svadharmapAlanamAM tatpara, pUrNa prabhAvazALI, rAjAonA mukuTamAM jema maNi le che, tema strI jAtimAM maNirUpa "zrImaNibena' hatA. 16. madhye dine phAlgunakRSNapakSe, dviSaDrasendu (1962) pramite suvtsre| mahAguNaM dhIrajalAla-putramajIjanat sA zubhabhAvabhAjam // 17 // vi. saM. 192 nA phAgaNa vadi AThamanA divase mahAna guNavALA tathA uttama bhAvavALA zrI dhIrajalAla nAmaka putrane zrImaNibahene janma Ape. 17.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ -prazasti [ zAavidrIhita-vRttam ] at area aataa: kavikalA - sAhitya - citrAdiSu, jo vAsyAt rasiko madAgiri-vana-vyAvRtta-rezATane kaumArye kamalocca rAjanagare vidyArjito yaH sthittaMtravAya trinetra-zAsana-taH-mumbAsa-sasAdhanaH // 28 // mAlyakALathI ja je dhIrajalAla zAha kavikalA, sAhitya ane citrakalAmAM atyaMta kuzala hatA, temaja nAnapaNathI ja moTA patA, jaMgala ane vibhinna dezemAM bhramaNa karavAnA rasika hatA, kizeArAvasthAmAM jee dhana-sapattivALA rAjanagara-amadAvAda zaheramAM vidyArjana karI tyAMja rahyA ane Aje bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM rahI uttama sAdhane prApta karelA tyAMja rahe che. 18. [ kavajJAti-nRttam ] supustakAni grathitAni yena, mAdhuryapUrNAni manoharANi / dIpaprakAzA iva gaurjarANAM, gRhe gRhe bhAnti tamoharANi // 19 // te dhIrajalAlabhAIe madhuratAthI pUrNa temaja manahara evAM uttama pustako racyAM che, je Aje gujarAtavAsIonAM gharamAM aMdhArAne dUra karavAvALA dIpakAnA prakAzanI jema zobhe che. 19, [ zArdUDhavilita-nRttam ] pUrvAcArya mahodayairvividhatAkhyAtAni dRndhAnyapi, tArtha - prathitAni santi zatadhA mukhyAvadhAnAni vai / tatsanmApayati prakAmamadhunA vidvadvaro'yaM sudhiivizveSAM paritoSaH zritaTyA-dharma: hA--maDA 5 20 // pUrvAcAryAM vaDe vividhatAvALA, keTalAka navA prayogAvALA, temaja tattvArthInA lIdhe prasiddha evA mukhya seA prakAranAM avadhAnA prasiddha che. te avadhAna-prayAgAne atyAre vidvadvara, pratibhAvAt, badhAne sa MtoSa ApanAra, dayA-dhathI yukta ane karmaTha kalAkAra zrIdhIrajalAlabhAI pUrNa rIte karI khatAve che. 20 [ kapajJAti-vRttaC ] vibhinnavArtAntaralApikAdau, 'TokarSi' janmA gaNitAGkamelane / praznottare dakSamatiM dadhAti yaH pAdapUrtI ca nibandha-sAdhane // 21 // te TerazIbhAInA putra zrIdhIrajalAla judI judI vArtAonI racanAmAM; aMtarsthApikA
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-jAma bahirlIpikA vagerenA nirmANamAM akenI gaNita prakriyAmAM praznonA uttare kahevAmAM, samasvApartimAM ane nibaMdhanI sAdhanAmAM prakhara buddhi dharAve che. 21. [ zArjIvitrIhita-vRtta ] mumbAyAM vaTapadra-dharmapurayoH sAThaMghasaMjJe pure, ghaDDAlIpura-maNDalIpuravare prahalAdane vIrake / anyeSveva pureSu yena vihitAH zuddhAvadhAnakriyAH, vidvatAra-no--viSe sIriMthAtA II 22 / temaNe muMbaI, vaDodarA, dharamapura, sAThaMbA, vaDAlI, mAMDala, pAlaNapura, viramagAma ane bIjA aneka nagaramAM vidvajane tathA rAjA-mahArAjAonI samakSa zuddha avadhAna-prayAge karyA ane tethI aneka caMdraka, prazaMsApatra, tema ja bIjA upahAro vaDe uttama kIrtio arjita karI che. 22. zrImaddhIrajalAla uttamamatiH sacchraddhayA pUjako, mUrttardevagurozca dharmaratimAn jJAtAvadhAnakramaH / zrIvidyApura-pattane zatamitAM zuddhAvadhAnakriyAM, prAdurbhAvayati sma zuddhamatinA saGghana cAmantritaH // 23 // uttama atizALI, zraddhApUrvaka deva ane gurumUrtinI pUjA karanAra, dharmAnurAgI, avadhAnakalAnA jANakAra zrI dhIrajalAlabhAIe vijApura-zaheramAM zuddhamati jaina zrIsaMgha vaDe AmaMtrita thaI eka se zuddha avadhAna prayoga karI batAvyA che. 23. tasminneva sadasyaneka vibudhA vidyArthino'nyejanA. nItijJaH pramukhAspade janamataH zrIrAmacandraH sthitH| zrIsaGghana suvarNacandrakavarastasmai pradatto mudA, buddhArthena zatAvadhAna viduSe vidyApure pattane // 24 // - te vIjApuramAM avadhAnabge vaDe jAyela sabhAmAM aneka vidvAne, vidyArthIo tathA sAmAnya jane upasthita hatA. tathA adhyakSasthAne sarvasaMmatithI zrIrAmacaMdra jamanAdAsa amIna bI. e. elaela. bI. virAjamAna hatA. te vakhate zrI dhIrajalAla bhAIne temanA zatAvadhAna prayogo joI zrIsaMghe prasannatA pUrvaka "suvarNacaMdraka pradAna karyo. 24. [ anuSTra-vRtta] Azvine zuklapakSe ca, dvitIyAyAM tithau ravau / bhUminAgarasorvIbhiH, sanmite vatsare zubhe // 25 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ paritA temaNe vi. saM. 1992 nA A suda bIja ravivAra (tA. 28-9-35)nA divase A prayoga karyA che. 25. [45rAvRtta] zuddhAtmA'nantazaktivilasati vilasAdivyabhAvAtireko, pRddhi-hAsaM tadIyaM vrajati vikasanaM kSINakarmAnusArAt / puNyotkarSeNa so'yaM zubhazurukRpayA labhyate bhavyajIvaiH, prAkAzyaM prApya bhUyo nijavibhavayuto rAjate siddharUpaH / / 26 // * zuddhAtmA-jIva divya bhAve vaDe zebhate anaMtazaktine prApta karI vilasita thAya che. tene vikAsa tenAM karmo anusAra vRddhi ke hAsane prApta kare che ane pachI te suguranI kRpA vaDe putkarSanA kAraNe bhavyajIthI prakAzane pAmI pitAnA vaibhavathI saMpanna banI siddhanA rUpamAM zobhe che. 26. [35=Ati-vRtta ] ... zatAvadhAnAd vikasanti mAnasA, bhAvAH samAnAH shubhshrmhetvH| paropakArapramukhazca siddhayati, svajanmanA'rthoM hi kimanyathA GginAm // 27 // zatAvadhAnathI zubhakalyANanAM hetubhUta mAnasika samAna bhAvo vikasita thAya che ane mAnava-janmane sArthakatArUpa paropakArane pramukha hetu siddha thAya che. anyathA prANione zarIradhAraNanuM zuM phaLa che?. 27. . prakAzate buddhiratIva nirmalA, tataH sutatvAtizayo vijAyate / tatazca vaiduSyamacintitArthadaM, malAvilo nirmalatAM sameti // 28 // AvA avadhAna prayoganA lIdhe atyaMta nirmala buddhi prakAzita thAya che, te pachI atizaya tanuM jJAna thAya che, tyAra bAda akalpita IcchAone pUranAra vaiduSya maLe che ane avadhAnakAra atyaMta nirmalatAne prApta kare che. 28. - [vasanattati -vRtta] vidyApurIya-janatA-janitaprabhAvA, prAkpuNyabhAra-vazataH mudhiyAM vareNyA / siddhirjayasya sumateH pramadasya lakSmyA, hemnaH sukhasya ca vibhAtu vizeSavRddhayA // 29 // vijApuranI janatA upara prabhAva pADanAra pUrvapuNenI adhikatAne lIdhe buddhimAnamAM zreSTha vijaya ApanArI zrI dhIrajalAlabhAIne je siddhi maLI che, te harSa, kIrti, dhanadhAnya, temaja sukhanI vizeSa vRddhi vaDe zebita thAo. 29.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanazana [SA-vRttima dhIratvaM sandadhAno vidalita-durito 'dhIrajaH' zAntacetAH, prAkAzyaM zuddhazakteH svaparasukhakRte kAryavedI karotu / vidyAnandapramodI zubhaguNakalito jainasaGghasya sevAM, sarvatrAptaprayogaH satatamabhimataM dhanyavAdaM prayAtu // 30 // dhIrabhAvane prApta, nirmala svabhAva tathA zAntacitta "zrI dhIrajalAla zAha pitAnA temaja jagatanA kalyANa mATe avasarAnusAra pitAnI zuddha zaktinuM prakAzana kare. vidhAnA Ananda ane vinedapUrNa svabhAvazIla uttama guNothI yukta zrI zAha dareka sthaLe pitAnA avadhAna-prAge vaDe niraMtara ucita sammAnane prApta kare. 30. [vasa sisTa-vRtta] - 'hemendrasAgara'-munipravareNa samyak spaSTArthametadavalokya shtaavdhaanm| zreyo'bhinandanamadatta satAmabhISTaM, so'yaM sadonnati-paramparayA yunaktu // 31 // zrImenTasAgara munivara zrI dhIrajalAla zAha vaDe karAyelA avadhAna-pravegene. sArI rIte joI sajajanene abhISTa evuM maMgalamaya A padyAtmaka "abhinaMdana ApyuM che. zrI zAha sadA unnati-paramparAne prApta kare, e zubhecchA. 31. [ anuTu-vRn] saGghAgraheNa lekho'yaM racito vatsare shubhe| kArtika zuklapaJcamyAM dvinAgarasabhUmite (1992 ) // 32 // vijApura-jaina zrIsaMghanA AgrahathI saM. 1992 nA kArataka sudi pAMcamanA divase A lekhanI racanA karI che. 32.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2]. (kalakattA saMskRta-mahAvidyAlayanA AcArya mahAmahopAdhyAya zrIkAlIpada tarkacArya vaDe apAyeluM prazaMsApatra) prazastipatram mohamayI-prativAsI dhIrajalAlapTokarazItanayaH / .sa jayati zatAvadhAnI yat kRtiratyuttamA dRSTA // 1 // muMbaInA rahevAsI, TokarazIbhAInA putra zatAvadhAnI zrI dhIrajalAla zAha jayavaMtA varte che, jemanI ati uttama kRti (zatAvadhAnakalA ) meM joI che." 1. atyadbhutA tatsmRtizaktirIkSitA, sudIrghasaMkhyAgaNanAphalAdiSu / sparzeNa vastupraNidhAnakarmaNA, sandarzitA tena vicitracAturI // 2 // meTI-meTI saMkhyAonI gaNanA ane temanAM phaLa batAvavAmAM, tema ja kaI paNa vastune sparza vaDe yAda rAkhI kahI batAvavAmAM temanI AzcaryabharI caturatA temaNe darzAvI che. 2. hitvA kramaM padyapadAni zRNvatA, cirottaraM saMsmaratA padAvalIm / yathAyathaM padyamudAhRtaM kramAt, suvismayo yena sabhAsadAmabhUt // 3 // "(sabhAmAM AvelA praznantao vaDe rajU karelA) krama vagaranAM padyanA padane sAMbhaLI thoDA samaya pachI AkhIya padyanI padAvalIne vyavasthita rIte saMbhaLAvatA sabhAsadone temanI AvI smRtizaktinA lIdhe ghaNuM Azcarya ane ghaNe AnaMda thaye." 3. taduttarebhyaH samupAgatA janAH, sabhAtale praznakRto navA nvaaH| mahAntamAnandamupetya tatkRteH, prazastivAdaM sutarAmaghoSayan // 4 // "(temaja avadhAnanA prayogamAM judA-judA praznane sAMbhaLa) avasare temanA uttaro sAMbhaLI sabhAmAM AvelA praznakartAe atyanta AnaMdita thayA ane temanI AvI maraNazaktinA lIdhe niraMtara prazaMsA karavA lAgyA." 4. vicitrarUpA bahavaH purA'bhavan 'zatAvadhAnI' tyupnaambhuussitaaH| vicitrakRtyairjanavismayAvahAH, tathAvidhAH sampratidurlabhodayAH // 5 // purANA jamAnAmAM "zatAvadhAnI" evA nAmathI vibhUSita Azcarya pamADanAra aneka avadhAnakAra thayA che, jeo potAnA vismayakArI karyo vaDe janatAne AzcaryamAM mUkatA hatA, paNa Aje tevA vidvAne durlabha che. 5.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana imaM budhaM gUrjarabhUmibhUSaNaM, zatAvadhAnIti padena maNDitam / pRthagvidhapraznasaduttare rataM, samIkSamANAH mukhamAzritA vayam // 6 // A "zatAvadhAnI evA padathI suzobhita, gujarAtanI bhUminA bhUSaNarUpa paM. zrI dhIrajalAla zAhane judA judA praznanA uttara ApavAmAM tatpara joI ame atyaMta sukhI banyA chIe." 6. granthA aneke racitA manISiNA, lokopakAraM janayanti ye sd|| guNAH kilaitasya jayanti nirmalAH, purAtanAnAM suvipazcitAmiva // 7 // vidrapravara zrI dhIrajalAla zAha aneka graMthanI racanA karI che ke je sadA lekene upakAra kare che. A paMDitazrInA nirmaLa guNe prAcInakALanA uttama vidvAnonI jema jayavaMtA varte che. " 7. dRSTAntametat samupetya mAnavAH, pravarddhayantu smRtishktimgrtH| zatAvadhAnItyupanAmabhAginaH, zatAdhikA yena janAH susambhavAH // 8 // he manuSya ! A daSTAntane dhyAnamAM rAkhI tame paNa pitAnI smRtizakti AgaLaAgaLa vadhAre; jethI zatAvadhAnI evA upanAmathI vibhUSita seMkaDe vidvAna saraLatAthI maLI zake." 8 sudIrghamAyurlabhatAM nirAmayaM, budhottamo'yaM prmeshvrecchyaa| pravarddhatAmasya guNAvalI sadA, yayopakAro jagato bhaviSyati // 9 // A paMDita-pravara paramAtmAnI IcchAthI rogarahita dIrgha AyuSyane prApta kare tathA temanI guNavalI sadA vadhatI rahe, jethI jagatane upakAra thaze." 9 saMskRta kAleja, kalakattA. 27-3-15
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] | (sAhityavAridhi pada-pradAna-samaye sAhitya-sAMkhya-gAcArya paM. zrI deva tripAThI dvArA arpaNa thayeluM abhinandanakAvya) zatAvadhAnakalaikakuzala-prabhUtagranthagrathanadakSa-mahAsAhasika-dhImadhaureya-paM. . zrIdhIrajalAla TokarazI zAha mahodayebhyaH 'sAhityavAridhi' virudasamarpaNaviSaye padyapramUnAbhinandanam AntaraM vaH prakAzatAm ... ahaMdAdi-guru-grAmAbhirAmAtmaprakAzakam / namaskRtimayaM jyotirAntaraM vaH prakAzatAm // 1 // arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhurUpa gurue vaDe abhirAma ane AtmaprakAza karanAra evI namaskAra-mahAmaMtrarUpa jyoti tamArA aMtaramAM prakAzita thAo. 1. : jinazAsanaM jayati mA kazcid duHkha bhAk syAd bhuni bhavatu bhayAt trANamArAjjanAnAM, jIvAH sarve'pi sarvaiH saha vinayabharAH prItirIti carantu / vartantAtmavattAmakhila nanijuSo jIvane'pIti vA chat, khyAti yAtaM jagatyAM jayati jinapateH zAsanaM zAntimUlam // 2 // saMsAramAM kaI duHkhabhAgI na thAya, lekenI bhayathI sadA rakSA thAya, badhA ja badhAnI sAthe premapUrvaka vyavahAra kare ane prANImAtra eka bIjAne paraspara jIvanamAM AtmAnI jema mAne ema IcchatuM zrI mahAvIra prabhunuM zAsana jayavaMtu varte." 2. sAhityaM sumahaH ___ candrArkAvanizaM prakAzya bhuvanaM yAto'stazailaM punaH, zAnti yAti kRpITayonirapi kiM no vAribhArAditaH / / vAtyAvAribharAntarAyatimiraM nAlaM paraM yatkRte, sAhityaM sumahastadeva sutarAM vidyotitaM manmahe // 3 // caMdra ane sUrya baMne A lekane prakAzIne punaH astAcala para cAlyA jAya che. agni paNa pANInA vadhAre paDatA bhArathI zuM zAnta thaI jatuM nathI ? paraMtu tephAna, pANe ke
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanana tevA ja khIjA aMtarAyarUpa aMdhAru paNa jenuM zamana karavA samartha nathI, te sAhityarUpI teja ja nira Mtara prakAze che, ema ame mAnIe chIe.' 3. vijJAnato nandyate sUryo bhAtitarAmitidyutikRtau prAthamyamAzasyate, candro hlAdayatIti bhUmipaTale tasyAgatirvandyate / ratnAni pratibhAnti nUnamiti tAnyapyAdriyante janaistadvat santi sadAgrahAH sahRdayA vidvAnato nandyate // 4 // 6 sUrya gaganamAM prakAze che, tethI tene prakAza ApanArAomAM prAthamikatA apAya che. caMdramA sahune AlAdita kare che, tethI bhUmi upara tenuM Agamana thatAM vaMdanA karAya che. ane ratnA nizcayapaNe zezabhAyamAna thAya che, eTale janatA vaDe temanA pazu Adara rAya che. te ja rIte satyanA Agraha rAkhanArA sahRdayI puruSo vidvAnA vaDe vakhaNAya che. 4. bhaktizcidantaH sthitA zrImaddhIrajalAlazAharacitAM tasva-prabhA - bhAsitAM, sAhityazriyamatra vIkSya vibudhAH kasyAntaraM nollaset ?. yatrAste'nubhavasya sArabharitA vyaktiH parAmbAkRpApArAvAra - samudgatA'mRtamayI bhaktizcidantaH sthitA // 5 // * huM vidvajane ! zrI dhIrajalAla zAha vaDe racita ane tattvajJAnanI prabhAvaDe bhAsita evI sAhityazrIne joI kAnu aMtara ullasita na thAya ? temAM mAtA padmAvatInI *pAnA samudramAMthI utpanna ataHkaraNamAM virAjamAna bhakti ane sArapUrNa anubhavAnI abhivyakti rahelI che, tethI avazya ullasita thAya. pu. dhanyaM sumanyAmahe gotrAyAM guraNe guruM guruguNagrAmAgraNI grAmaNIM, granthagrantha nagauravagra garimayaiveyakAgre maNim / gAyaM gAyalaM na tRpyati mudA gAthAM yadIyAM zubhAM, taM zrIdhIrajalAlazAha vibudhaM dhanyaM sumanyAmahe // 6 // : bhUmi upara udyama karavAmAM je tatpara che, mahAna guNeAnA samUhane dhAraNa karanArA AmAM je agraNI che, svayaM netA che, granthAnA nirmANunu je gaurava tenA vaDe thayelI je mahAna gurutA tenA hAranA maNiemAM je sumerurUpa che ane jenA guNanI gAthAo
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 prazasti prasannatApUrvaka gAI gAIne janatA tRpti pAmatI nathI, te 5, zrI dhIrajalAla zAhane ame dhanya mAnIe chIe. 6. karmaThaM nandayAmaH vidvAnaM sAhasADhayaM nijavRSasi rataM rASTrasevAsu dakSa, nAnAzAstreSu satyaM vimalatamamalaM jJAnasampAdanotkam / yantra mantre'tha tantre prasRtamatidharaM karmaThaM vIkSyamAnaM, vijJazrIdhIrajAya svakRtikuzalairarpitaM nandayAmaH // 7 // vidvAna, sAhasika, svadharmamAM magna, rASTrasevAmAM dakSa, vividha zAstromAM rahelA sAcA ane pavitra jJAnanA saMpAdanamAM utsAhI, yantra-maMtra-tatva zAstramAM vistRta mati dharAvanAra tathA karmaTha evA guNothI yukta zrI dhIrajalAla zAhane joIne pitAnA kartavyapAlanamAM kuzala vidvAnoe temane je mAna arpaNa karyuM karI rahyA che, te prasaMge ame paNa temane abhinaMdIe chIe. 7. sutarAmabhinandayAmaH 'sAhityavAridhipadena suzobhamAnaM, jJAnarAziparipUritapustio ! nAnA'vadhAnadhara-dhIrajalAlazAhaM, padyArpaNena sutarAmabhinandayAmaH // 8 // "sAhityavAridhi' padavI vaDe suzobhita, satyajJAnanA rAzithI paripUrNa buddhinA khajAnAvALA ane zatAvadhAnavidyAne dhAraNa karanArA evA zrI dhIrajalAla zAhane A pa arpaNa karIne ame abhinaMdIe chIe. 8. tA. 1-12-57
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] (bhAratanA suprasiddha 57 vidvAna dvArA apAyeluM sammAna-abhinandanapatro // OM namo bhagavatyai bhAratyai // niravavidyodyadhuti-prayotita-pratibhAvivasvatAM, sanaya-vinaya-viveka-sekasaMskRta-dhiSaNAnAM, muvicAra-saJcAra-cAturI-cAmIkara-camatkRta-kRtimajjanAnAM, sampAdita-sacchAtra-pAthonidhi-nimajjanAnA, 'zatAvadhAni-sAhityavAridhi... gaNitadinamaNi-adhyAtmavizArada'-prabhRtivirudAlaGkRtivilakSaNAnAm, . paNDita-dhIrajalAlazAha-mahAnubhAvAnAM ___ sammAnAbhinandanapatram paramAdaraNIyAH zabdabrahmopAsanAparAyaNAH ! adyAsmin niravadhipuNyapracayopalabhye sadibhyajanapralobhye 'mantradivAkara'-grantharatnaprakAzanotsava-prasarAvasare nAnAvidhamAnAspadAnAM tatrabhavatAM bhavatAM puraHsamupasthitaviziSTAnAM sadguNigaNagoSThIgariSThAnAM ziSTAnAmiSTatamaM dhanyavAdastavastabakakarambitaM vAstavaM vastujAtaM kiJcicchAbdamupAyanamidaM prastotukAmA amndaanndtundiltaamnuvindaamH| ___ yato hi satyameva bhagavatyAH sarasvatyA varadaputratAM pratipannAnAM bhavatAM januSa ArambhAdadya yAvadanavaratamahamahamikayA guNanikarairalaM kAraM kAramAsAditaM sauhArdamArdavaM hArdam / santatasatsaMskAraprasavitrI pavitrA ca bhavadIyA lekhinI trizatAdhikAn granthAn viracyAdyApi tathaiva tAruNya dadhAti, kSaNe kSaNe ca navatAM kAGkSantI kAmapyanirvacanIyAM racanAmupaninISantI puromavatyeva / tadidamasti bhavatAM kalyANakalpavallIpraphullasatphalapravarSaNasamujjIvitasatkarmaNAmasaMzayaM samullasitaM kimapi vimalaM phalam / vidyA-vinaya-viveka -sauzIlya-samadhiSTitAH zrImantaH ! "vikArahetau sati vikriyante, yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrAH" iti mahAkavikAlidAsoktaM dhIra-niruktaM satyApayitumeva bhavatpUjyAbhyAM pitRbhyAM 'maNibahena-TokarazI'bhyAM sakalalokalAlye bAlye vayasi bhavantaH 'zrIdhIrajalAla' ityabhidhAnena sabhAjitAH kiM vA vaNijAmantravAye sambhUto'pyayaM dhiyAM rajasAmitastata ApatitAnAmapAkaraNapUrvakaM sadguNAnAM saGgrahaNe saMvaraNe pariSkaraNe paristaraNe puraskaraNe ca pATavaM sandhArya teSAM lAne-AdAne, alAne-dAne ca nipuNo bhaviSyatIti sazcintyaiva yathArthanAmnA ' ' mnAtAH / tAmevemAmArabhaTI saphalayituM saurASTeSu svIyAyAM janmagrAmaTikAyAM (dANAvADA) dAnavATikAyAM prArambhikazikSaNamAsAdya
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ CHICAGO RADIO bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM zrI dhIrajalAla zAha gaNitasiddhinA " kAmakuMbha' nAmanA heratabharyA prayogamAM prekSake dhArelI senAnI hAMsaDI kAmakuM bhamAMthI kADhI batAve che. bAju mAM ku. bhAratI prayogasahAyaka tarIke UbhelA che. zrI dhIrajalAla zAhe gaNitasiddhinA prayogomAM 'sugaMdhanI ajAyaba sRSTi " nAmane prayAga pATakara hAlamAM batAvyA hatA, tenuM dRzya. cAra vyakitaoe dhArelI judI judI sugaMdha kaTAsaNAnA cAra cheDA suMghavAthI prApta thaI rahI che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 zrI dhIrajalAla zAhe pATakara hAlamAM gaNitasiddhine dIpakaprakAzana ' nAmane eka Azcaya kArI prayAga karI matAnyeA hateA, tenu dRzya. traNa thALamAM 24 diveliyA ghIthI bharelAM che. tenA para saLagatA kAkaDo pheravatAM temAMthI 12 ja dvIpake| prakaTayA hatA ke je praznakArAe manamAM dhAryA hatA. bAjumAM prayAgasahAyake zrI kAMtilAla je. zAha tathA zrI rasikalAla zeTha UbhelA che.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti gUrjararASTrasyodyogapradhAnAyomahamadAbAda mahAnagaryA nijaparicaryA saMsargasaparyAparyAsaktamanasA'dhyayanAdhyApana - citracitraNa- pranthapAlana - granthalekhana - dainika sAptAhika - mAsikAdipatrasampAdana- samAja - samuddharaNa- mudraNayantrAlayasaJcAlana AyurvedavidyAvagAhanaprabhRtibhirnaikavidhaM jJAnArjanamAhitam / 17 zatAvadhAna-naipuNya-prAptipUrvakamanitarasAdhAraNa sAhasasAdhyAn pAdacArapravAsAn vidhAya nikhilo'pyAhlAditaH svabhujopArjitajJAnagarimakandalitena yazaH stomasomodayenAtmIyavargoM 'bhibhAvakavargoM dharmamarmajJavargazca / madhyekAlamApatitamApadAmutpAtaca tapaHsAdhanayA parAkRtya prataptakArtasvarabhAstrarayA bhavyamAvanayA mAhamayyAM 'jainasAhityavikAsamaNDalasaMsthA ' mAzrityASTAGgavivaraNIM pratikramaNasUtrasya prabodhaTIkAmATIkayadbhirbhavadbhirbhUrizaH samajyAsamAzrayaNapurassaraM dharmajJAnaM vizrANitam / sauvarNikAni candrakANi, prazastiparANi hRdyAni padyAni sasammAnaM samarpitA - nyupAyanAni, vAkyaMpuSpopahArarUpANi nAnA'bhinandanapatrANi ca tatpramANAyAlambhavantyadyApi / dharma - samAja - rASTra - sevA hevAkinaH sadupAsanApravaNAH ! itthaM pratibhAyA dArpaNike prAsAde paritaH prasphurantInAM bhavatAM mUrtInAM pratiSThApane 'kriyANAM khalu dharmyANAM satpatnyo mUlakAraNam' iti kAlidAsoktyanusArameva bhavatAM sarveSAM kalyANakarmaNAM mUlakAraNaM zrImatsahadharmacAriNI pAtivratyaparAyaNA ' khaNDasaubhAgyavatI zrImatI campA bahe - nAmidhAnA nizcitaM vandanIyatAM prApnoti, yamyAH kila dharmaniSThA - tapazcaryA ' harnizasevA satprasAdena sakalaM sampannam / kiJca tAsu mUrtiSu vibhAsitaM bhavatAM pratyekaM bhinnabhinnaM vyaktitvaM kRtitvaJca vIkSamANairidamanusandhAtuM na pAryate yatkatamA mUrtiretAsu katamasmin prakaraNe nyUnA'stIti ? yataH zrImad bhirjinadharmapratipAdakAnAM granthAnAM lekhanena caritAvalInAmAkalanena svayaM rASTriyAndolanakA - leSu rASTriyatAsaMrakSaNAya vividha sevAkAryasampAdanena samastasyApi saMsAriNaH kalyANAhnikakarmArpaNabhAvanayA ca sakalospi svajIvanasya koNaH prapuSTo vihitaH / sAmprataJca - 'bahuzAstrakathAkanthAromanthena pRthaiva kim ? / anveSTavyaM prayatnena, tajjyotirAntaraM sadA ||" ityanusAraM bhagavatyAH zrIpadmAvatyAH nirantaropAstipUrvakaM 'prajJA prakAzanamandira' - mAdhyamenAdhyAtmikagranthAnAM praNayanaM prArabdhaM vidyate / tatra hi kramazo - namaskAramantrasiddhi - mahAprAbhAvika - upasargaharastotra - jinopAsanA - mahAvIravacanAmRta-saGkalpasiddhi-mantravijJAna- mantracintAmaNi - prabhRtigrantharatnAni prakAzitAni / adyatane cAsminnavasare tasyA eva granthaparamparAyAH prasUnamAlikAyAM madhyaprasUnAyitasya 'mantra divAkara' granthasya prakAzanaM bhavati tadasti paramaprasatrAspadam / mantra - tantra - yantra - yogAdizAstreSu na bhavati sAmAnyAnAM janAnAM pravezaH / bhASAbhAvAdikAThinyamupaDhaukayanti prAyeNa ca tadviSayakANi pustakAni / tadidaM vicintyaiva janasAdhAraNadhoraNyanusAraM gUrjaragirAgumphitAni tAnI - mAna grantharatnAni lokAnAM prabodhanAya, durmatInAM zodhanAya, caJcalacetovRttInAM rodhanAya, sanmArgAvalasvAyAtmoddharaNAya ca satyaM sopAnaparamparAM sampAdayantIti smAraM smAraM bhavatAM vilakSaNena vaiduSyeNAmibhUtAntaHkaraNAH sahajasahajena saralasaralena kenacidantarAtmanaH prahavIbhAvena 'sarasvatI - varadaputra:' 'mantramanISI' ceti padavIbhyAM sammAnayAmaH samupajoSamakAraNa karuNAkaraNaparAyaNa paramAtmAnamabhyarthayAmaH saparicchadAnAM bhavatAM sArvadika sArvatrika - sArvabhauma mAGgalya yetyom / 3-3
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana -ete vayaM smo bhavatAM vaiduSyavazIkRtAntaHkaraNAH1. DA. surendranAtha zAstrI-em. e., ela ela. bI. pIeca. DI, liTa, bhU. pU. vAisacAnsalara vArANaseya saM. vi. vi., indaura (ma. pra.) 2. paM. haradeva trivedI-jyotiSAcArya, sampAdaka-jyotiSmatI, vizvavijaya-paJcAGaga, tathA zrIgajendra vijayapaJcAMga, adhyakSa-a. bhA. jyotiSa pariSada, solana (hi. pra.) 3. paM. lAlacandra bhagavAn gAndhI,-prAcyavidyA vizArada, paNDitaratna, bar3audA. 4. zrI 108 paM. satyadeva vAsiSTha-sAmasvara-bhAskara sAGgaveda vedacatuSTayI, AyurvedAnUcAna, bhivAnI. 5. paM. zAradAnivAsa zarmA-jyotiSasAhityAcArya, kAzmIrarAjaguru, jammU ( kAzmIra). .. 6. paM. mitranAtha yogI-nyAyasAMkhyayogAcArya zrIgorakSanAtha pITha, mRgasthalI, kAThamANDU (nepAla). 7. paM. narendracandra jhA zarmA-navyavyAkaraNa-navya-nyAya-sAhityAcArya, prAdhyApaka bambaI. 8. paM. maMgaladeva uddhavajI zAstrI-sadvidyAlaGkAra vyAkhyAna-vizArada, ahamadAbAda. 9. paM. viSNudeva sakalezvara zAstrI-em. e. vedAntAcArya, vyAkhyAnadivAkara, ahamadAbAda. . 10. zrI rAmaprasAda bakSI-em. e. suprasiddha gUrjara sAkSara, bambaI. 11. zrI. jyotindra ha. dave-em. e. suprasiddha gUrjarasAkSara, nivRtta pramukha, guja. sA. pariSad , bambaI. 12. zrI amRtalAla bI. yAjJika-prasiddha sAhityakAra, zikSAzAstro, prinsipAla-mIThIbAI ArTsa kaoNleja : ____vIle pArale-bambaI. 13. DA. ramaNalAla sI. zAha-em. e., pIeca. DI. prAdhyApaka-senTa-jheviyarsa kaoNleja, bambaI. 14. DA. revAprasAda dvivedI-sAhityazAstrAcArya em. e.; pieca. DI., prAdhyApaka-indaura... 15. DaoN. zrIkRSNa gupta-em. e. pIeca. DI. saMskRtavibhAgAdhyakSa, prAdhyApaka, gvAliyara. . 16. DA. rAjendra zukla-em. e,, pIeca. DI. AcArya, prAdhyApaka-hindU kAleja, dillI. 17. DA. kRSNalAla zarmA-em. e. pIeca. DI. prAdhyApaka tathA saM. vibhAgAdhyakSa, dillI. 18. DaoN. rAmanihAla zarmA-em. e. pIeca. DI. AcArya, prAdhyApaka evaM vibhAgAdhyakSa, rAyapura. 19. paM. indralAla zAstrI-jaina vidyAlaGkAra, dharmavIra, dharmadivAkara, jayapura (rAja.) . 20. gosvAmI paM. dhanagirizAstrI-bI. e. sAhityavizArada, kAvyapurANatIrtha, sItAmaU. 21. zrI. agaracanda nAhaTA-siddhAntAcArya, vidyAvAridhi, jaina sA. itihAsaratna bIkAnera (rA.). 22. paM. bhagavatIlAla rAjapurohita-zAstrI em. e. ( saMskRta-hindI tathA bhAratIya saMskRti ) ujjaina. 23. paM. balirAma zukla-navyanyAyAcArya em. e., brahmAghATa, vArANasI. 24. zrI vizvaprakAza-em. e. sAhityAcArya, gorakhapura. 25. paM. zukadeva zAstrI-jyotiSa-sAhityAcArya sA. ratna. labdhasvarNapadaka, mathurA. 26. paM. muktAprasAda paTeriyA-jaina darzanAcArya sA. ratna. labdhasvarNapadaka, curArA (jhA~sI). 27. paM. zrIrAma mizra-sAhityAcArya, sA. ratna. labdhasvarNapadaka, vArANasI. 28. paM. rAjendra jhA sAhityAcArya-bI. e. sAMkhyayogazAstrI, golDameDalisTa, mujaphpharapura (bihAra). 29. paM. vaziSThanArAyaNa pANDeya-jyotiSAcArya gaNitazAstrI, golDameDalisTa, chaparA, (bihAra). . 30. DA. harIndrabhUSaNa jaina-em. e. pIeca. DI. sAhityAcArya, prAdhyApaka, ujaina, (ma. pra.).
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ . prazasti 31. pro. bAbUlAla zukla-zAstrI, sAhityAcArya, sAhityaratna, saM. vibhAgAdhyakSa, narasiMhagar3ha (ma. pra.). 32. DaoN. rAmapratApa-em. e. pIeca. DI. zAstrI jammUvizvavidyAlaya jammU ( kAzmIra ). 33. paM. vizvanAtha jhA-jyotiSagaNita phalitAcArya * labdhasvarNapadaka, asIsTenTa DAyarekTara, esTroloji___ kala risarca insTITayUTa, dillI. 34. DaoN. bhavAnIzaMkara tripAThI-em. e. pIeca. DI. sAhityaratna, dhamanAra (ma. pra.). 35. paM. prabhAtazAstrI-sAhityAcArya sampAdaka-" saMgamanI", ilAhAvAda. 36. paM. vasanta ananta gADagIla-em. e. sampAdaka-" zAradA" saM. patrikA pUnA. 37.. zrI vardhamAna pArzvanAtha zAstrI, vidyAvAcaspati nyAyakAvyatIrtha, vyAkhyAnakesarI, solApura. 38. DA. viSNadatta bhAradvAja-em. e. (saMskRta-hindI ) pIeca. DI., dillI-7 39. paM. bhAgyanArAyaNa jhA-vyAkaraNa sAhityAcArya labdhasvarNapadaka, darabhaMgA (bihAra) 40. paM. badarInArAyaNa paMcolI-zAstrI, sA. ratna jAhitya-sAMkhya-yoga-purANetihAsAcArya, dillI. 41. zrI zrIcandra rAmapuriyA-bI. e. bI. ela. saMyojaka-Agama-sAhitya-prakAzana samiti, kalakattA. 42. paM. lAlanakRSNa zAstrI-veda-dharmazAstrAcArya nAgaragalI-mathurA ( u. pra.). 43. paM. bhagavAndatta zAstrI-rAkeza em. e. vyAkaraNa sAhityAcArya, kalakattA. 44. kavirAja sItArAma. zAstrI-AyurvedAcArya, kalakattA. * 45. zrIzAntikumAra ja. bhaTTa-em. e. ela ela. bI. sAhityaratna, sampAdaka-muMbaI samAcAra . sAptAhika-bambaI. 46. DaoN. candrazekhara go. Thakkura-DI. esa. sI. (e.) DI. e. es. eph. AyurvedAcArya, bambaI. * 47. prA. vI. ema. zAha-em. e. ahamadAbAda. 48. DaeN. jayadeva mo. zukla-em. e. pIeca. DI. prAdhyApaka-ela. DI. ArTsa kaoNleja, ahamadAbAda. 49. DaoN. bhagavatazaraNa agravAla-em. e. pIeca. DI. prAdhyApaka-ela. DI. ArTsa kaoNleja, ahamadAbAda. 50. zrIkAlidAsa vasanajI duve-nivRtta AcArya-garlsa ona skUla, ahamadAbAda. 51. paM. ramezacaturvedI-sAhityapurANetihAsAcArya mahAmantro-dillI pradeza saM. sA. sammelana, dillI. 52. jyo. paM. yati motIhaMsa-DI. Ai. e. es. jAtakabhUSaNa, sAhityaratna, unhela (ma. pra.). 53. zrIvijayasiMha nahAra-em. el. e. prasiddha tattvacintaka tathA rAjanItijJa-kalakattA. 54. paM. ke. bhujabalIzAstrI-vidyAbhUSaNa mUDabidrI-( dakSiNa kannaDa ). 55. paM. madanalAla jozI-' bhAgavata-bhAskara' zAstrI, sAhityaratna, mandasaura (ma. pra. ). samArohasyapra mukhyAtithi : zrI. TI. esa. bhArade, bI. e, ela-el. bI. adhyAtmavidyAnurAgI, mahArASTra rAjya vidhAna-sabhAdhyakSaH, bambai. dinAGka : 19-10-1969 ravivAsara : prAta: 9-00 samArohAdhyakSa : DA. rudradeva tripAThI, sAhitya-sAMkhyayogAcArya : em. e. ( saMskRta-hindI). pI-eca. DI., bI. eDa., kAvyapurANatIrtha :, sAhityAlaMkAraH, sAhityaratnam-dillI. -samarpaNasthAnam-viralA-mAtuzrI-sabhAgAraH, kvInsa roDa, bambaI-1,
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ >> bhagavatI bhAratIne namaskAra che. parama pavitra vidyAnA udaya vaDe kAMtimAna, pratibhAnA sUryarUpa, nIti, vinaya ane vivekanA siMcanavaDe saMskRta buddhivALA, uttama vicAronA pracAranI nipuNatArUpa suvarNa vaDe vidvAnene vismita karanAra, uttama zAstronA samudramAM susnAta, "zatAvadhAnI, sAhityavAridhi, gaNitadinamaNi, adhyAtmavizArada' vagere birudenA alaMkAro vaDe vilakSaNapaMDita zrI dhIrajalAla zAha mahAnubhAvane apAtuM samAnapUrvaka abhinaMdana-patra parama AdaraNIya, zabdabrahmanI upAsanAmAM parAyaNa! Aje aneka puNenA samUhavaDe prApya ane uttamattama vidvajanene lebhAvanAra A "maMtra-divAkara' graMthanA prakAzana samArohamAM ghaNuM ghaNuM sanmAnanA pAtra ApazrInI samakSa ahIM upasthita viziSTa guNijanenI geSThImAM uttama padane prApta ziSTajanene atyaMta ISTa evA dhanyavAdanA tavarUpa puSpagucchathI yukta, vAstavika vasturUpa keTalAka zabdanI bheTa ApavAnI IcchAvALA ame atyadhika AnaMdane anubhava karIe chIe. kemakekharekhara bhagavatI sarasvatInA varadaputra tarIke ApanA janmakALathI mAMDIne Aja sudhI guNene samUha Apane vAraMvAra alaMkRta karIne ApanA sauhArdapUrNa kemaLa hRdayamAM virAjamAna thaye che. niraMtara uttama saMskArane upajAvanArI ApanI lekhinI 300 thI paNa vadhAre graMthane lakhI Aje paNa tevI ja juvAnIne bhajave che ane te kSaNe kSaNe navInatAne icchatI uttarottara uttama racanAne rajU kare che, eTale A badhuM ApanI kalyANarUpa kalpalatAnA khIlelAM uttama phUle nAM varSaNathI baMdhAyelA satakarmonuM ja ke nirmaLa phaLa che. vidyA, vinaya, viveka ane suzIlatAthI yukta zrImAna ! ApanA mAtuzrI pUjya maNibena tathA pitAzrI pUjya TekarazI zAhe badhA lekane priya evA bAlyakALamAM ApanuM dhIrajalAla nAma rAkhyuM temAM mahAkavi kAlidAse dhIra zabdanuM je nirukata karyuM che-vikAranuM kAraNa hevA chatAM jemanAM cittamAM vikAre AvatA nathI, te dhIra' kahevAya che,-tene satya karavA mATe ja rAkhyuM che. athavA ApazrI vaizyakuLamAM utpanna hovA chatAM buddhimAM AvelA mAlinyane dUra karavAmAM prayatnazIla banI uttama buddhinA saMgrahamAM, tene saMskAra karavAmAM, phelAvavAmAM niraMtara Apa-le karatA raheze evI bhAvanAthI ja "dhIrajalAla nAme oLakhAyelA che. ane Ape pitAnA pUjya pitAzrInI AvI dhAraNAne saphaLa banAvavA mATe ja saurASTramAM pitAnI janmabhUmi dANAvADAmAM prAraMbhika zikSaNa pUruM karIne gujarAtanI udyogapradhAna mahAnagarI amadAvAdamAM potAnI
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti lAgaNI, satsaMgati ane sevAbhAvanAnA maLe adhyayana kyu. ane krame karIne adhyayana, citrakalA, graMthapAlapada, graMthalekhana, dainika, sAptAhika tathA mAsika vagere samAcArapatronu saMpAdana, samAjaseSA, chApakhAnAnu Adhipatya ane AyurvedavidyAnuM adhyayana vagere kA sArI rIte sa MpAdana karyAM. .. 21 tenI sAthe ja zatAvadhAnakalAmAM naipuNya meLavIne tathA sAhasabharelI pAyAtrAe karIne peAtAnA parizramathI prApta jJAnanI garimAvaDe utpanna apAra yazarUpa caMdramAnA udayathI AtmIya varga, hitaciMtaka varga ane dharmanA mate jANanArA AcAryAdi vargane AlAdita karyAM. vaLI vacce AvelA sakaTone potAnI tapazcaryA vaDe dUra karI tapAvelA sonAnI jema jhaLahaLatI bhavya-bhAvanA sAthe muMbaImAM ' jaina sAhitya-vikAsa maMDaLa 'nI nizrAmAM pratikramaNusUtra upara aSTAMga vivaraNavALI prakheAdhaTIkAnuM nirmANa karI Ape ghaNA ghaNA yaza meLavyo tathA dhajJAnanu' apUrva dAna karyuM, tenA pramANa mATe ApazrIne apAyelA sonAnA caMdrakA, prazastipadyo, sanmAnanI vastuo tathA sAhityika abhinadanapatra Aje paryApta che. dhama, samAMja ane rASTranI sevAmAM tatpara parama upAsaka ! A rIte ApanI pratibhAnA ArIsAmahelamAM cAre khAnu jhaLahaLatI AkRtionAM citraNamAM mahAkavi kAlidAsanI-dha saMmata kRtyAnAM anuSThAnamAM sapatnIe kAraNabhUta hoya che--ukti pramANe ApanAM badhAM kthANurUpa kAryamAM mULa kAraNabhUta ApanI sahadha cAriNI, pativratAparAyaNA, akhaMDa saubhAgyavatI zrImatI caMpAbahena nizcitapaNe vaMdana karavA yogya che, jenI dhaniSThA, tapazcaryA ane rAtadivasanI sevAnA prasAdathIja A badhuM saMpanna thayuM che. ane tethIja ApanI te bhinna bhinna mAkRtimAM bhinna-bhinna vyaktitva ane kRtitvane jonArA vidvAnA nirNaya levAmAM asamarthya ane che ke ApanI kaI AkRti kayA viSayamAM apUrNa che ? eTale ke ApanuM vyaktitva ane kRtitva badhA viSayamAM paripUrNa anyuM che. ApazrIe jaina dharmanuM pratipAdana karanArA graMtha lakhIne, aneka caritAvalIAnuM praNayana karIne, rASTrIya AMdolanamAM bhAga bhajavIne tathA rASTrIyatAnI surakSA mATe aneka sevAkAryo karIne, temaja AkhAya vizvanA kalyANa mATe potAnI kRtio aNu karIne jIvananuM dareka aMga pUrNa karyuM che. te pachI vamAnamAM-aneka zAstronI kathArUpa kathAne lakhavAthI zA lAbha have teA aMtatinuM ja prayatnapUrvaka anveSaNa karavuM joie'- evA nirNaya laI bhagavatI zrIpadmAvatI mAtAnI niraMtara upAsanApUrvaka ' prajJA prakAzana maMdira"nA mAdhyamathI AdhyAtmika graMthAnu sarjana cAlu karyuM che. temAM Aja sudhI, namaskAramaMtrasiddhi, mahA prAbhAvika uvasaggahara' svetra, jinApAsanA, mahAvIravacanAmRta, saMkalpasiddhi, maMtravijJAna, maMtraciMtAmaNi vagere vagere pramukha graMthA pragaTa thaI cUkayA che. '
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jIvana-darzana II Aje A zubha prasaMge te graMthaparaMparAnI hAramALAmAM madhya puSpanI jema-maMtradivAkara graMthanuM prakAzana thAya che, te atyaMta prasannatAnI vAta che. maMtra, taMtra, yaMtra ane vega Adi zAstromAM sAmAnya lekene praveza hetuM nathI. temAM bhASA ane bhAvanI kaThinatA ghaNuM hoya che. te badhuM vicArIne sAdhAraNa janatAnA dharaNe gujarAtI bhASAmAM lakhAyelA ApanA A maMtrazAstranA graMtha lekene prabuddha karavAmAM, temanI duSTa buddhine zuddha banAvavAmAM, caMcala cittavRttione rokavAmAM tathA sanmArganuM AlaMbana laI pitAne uddhAra karavAmAM uttama zreNarUpa che. te vAraMvAra yAda karI ApanI vilakSaNa vidvattAvaDe kRtajJa banelA aMtaHkaraNavALA ame bhAratanA vidvAne sahajabhAve saraLa ane vinamra aMtarAtmA vaDe prerita thaI ApazrIne "sarasvatIvadaputra" tathA "maMtramanISI' nAmanI padavIo vaDe vibhUSita karIe chIe. ane paramaprItipUrvaka akAraNa karuNA karavAmAM tatpara evA paramAtmAne prArthanA karIe chIe ke te Apane, zrImatI caMpAbahenane, ApanA putra zrI nareMdrabhAI tathA putrIo Adi samasta parivArane badhA samaye, badhA sthaLe badhI jAtanuM maMgaLa pradAna kare. . ame chIe ApanI vidvatA vaDe vazIbhUta aMta:karaNavALA1. De. surendranAtha zAstrI-ema. e., ela. ela. bI. pIeca. DI, DI. li. bhU. pU. vAIsa cAnselara vArANasI saM. vi. vi. Indara (ma. pra.) 2. paM. haradeva trivedI-tiSAcArya, sampAdaka-tiSmatI, vizvavijaya paMcAMga tathA gajendravijaya paMcAMga. adhyakSa-a. bhA. tiSa pariSa6. selana (simalA). 3. paM. lAlacandra bhagavAna gAMdhI-prAcyavidyAvizArada, paMDitaratna, vaDodarA. 4. zrI 108 paM. satyadeva vAsiSTha-sAmasvarabhAskara sAMgaveda vedacatuSTa, Ayurveda sUcAna, bhivAnI. pa. paM. zAradAnivAsa zammatiSa sAhityacArya kAzmIra-rAjaguru, jammu (kAzmIra). 6. paM. mitranAtha gI- nyAya-sAMkhya-gAcArya zrI gorakSanAthapITha, mRgasthalI, khaTamaMDu (nepAla). 7. paM. narendra kA. zarmA-navyavyAkaraNa-navyanyAya-sAhityAcArya, prAdhyApaka, muMbaI. 8. paM. maMgaladeva uddhavajI zAstrI-savidyAlaMkAra vyAkhyAna-vizArada, amadAvAda, 9. paM. viSNudeva sakalezvara zAstrI ema. e. vedAntAcArya vyAkhyAnadivAkara, amadAvAda, 10 zrI rAmaprasAda bakSI-ema. e. suprasiddha gurjara sAkSara, muMbaI 11 zrI tindra ha. dave-ema. e. suprasiddha gUrjara sAkSara, nivRtta pramukha guja. sA. pariSadu, muMbaI 12 zrI amRtalAla bI. yAjJika-prasiddha sAhityakAra, zikSaNazAstrI, prinsipAla mIThIbAI ArTasa koleja vIlepArale, muMbaI 13 prA. ramaNalAla sI. zAha-ema. e. pIeca, DI, prAdhyApaka senTaviyarsa keleja, muMbaI.
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti jaDe revAprasAda trivedI-sAhitya-zAsacArya ema. e. pIeca.DI. prAthApaka-indaura 15 che. zrI kRSNuguptA-ema. e., pIeca, DI. saMskRta vibhAgAdhyakSa, prAdhyApaka, gvAliyara, 16 che. rAjendra zukla-ema.e, pIeca.DI. AcArya, prAdhyApaka-hindu keleja, dillI. 17 De. kRSNalAla zarmA-ema.e. pIeca.DI. prAdhyApaka tathA saMskRta vibhAgAdhyakSa, dillI. 18 De. rAmanihAla zarmA-ema.e., pIeca. DI, AcArya prAdhyApaka ane vibhAgAdhyakSa rAyapura (ma. pra.). 19 paM, IdralAla zAstrI-jaina-vidyAlaMkAra, dharmavIra, dharmadivAkara, jayapura (rAjasthAna). 20 gosvAmI paM. dhanagiri-zAstrI-bI. e, sAhityavizArada, kAvyapurANutIrtha, sItAmau. . 21 zrI agaracaMda nAhaTA-siddhAntAcArya, vidyAvAridhi, jene sA. ItihAsa ratna, bIkAnera (rAja). 22 pa bhagavatIlAla rAjapurohita-zAstrI, ema. e., (saMskRta, hindI tathA bhAra tIya saMskRti) ujajaina 23 paM. balirAma zukala-navya nyAyAcArya ema. e, brahmAghATa, vArANasI. 24 zrI vizvaprakAza-ema. e., sAhityAcArya, gerakhapura. 25 5. zukadeva zAstrI-tiSa-sAhityAcArya sA.ratna, labdharavarNapadaka, mathurA. 26 para muktAprasAda paTeriyA-jaina darzanAcArya, sA. ratna, labdhasvarNapadaka, curAra (jhAMsI). 27 paM. zrIrAmamizra-sAhityAcArya, sA. ratna, labdhasvarNa padaka, vArANasI. 28 paM. rAjendra jhA-sAhityAcArya, bI. e., sAMkhya-yogazAstrI, golDa meDalisTa, mujapharapura (bihAra). " 29 paM. vaziSThanArAyaNa pADeya-jyotiSAcArya-gaNitazAstrI, golDameDalisTa, chaparA (bihAra). 30 De. harIndrabhUSaNa jaina-ema.e, pIeca. DI, sAhityAcArya prAdhyApaka, ujajaina (ma. pra.). 31 bAbulAla zukala-zAstrI, sAhityAcArya, sAhityarana, saM. vibhAgAdhyakSa, narasiMhagaDha (ma. pra). 32 De. rAmapratApa-ema. e; pIeca.DI., zAstrI janme vizvavidyAlaya, jajhma (kAzmIra). 33 paM. vizvanAtha jhA-jyotiSagaNitaphalitAcArya, labdhasvarNa padaka, alojikala - risarca insTITyuTanA AsisTanTa DAyarekaTara, dillI. 34 che. bhavAnIzaMkara tripAThI-ema.e., pIeca. DI., sAhityarana, dhamanAra (ma. pra.). 35 paM. prabhAtazAstrI-sAhityAcArya sampAdaka-saMgamanI alhAbAda. 36 paM, vasata ananta gADagIla-ema. e sampAdaka "zAradA' saM. patrikA, pUnA, 37 zrIvardhamAna pArzvanAtha zAstrI vidyAvAcaspati, nyAyakAvyatItha, vyAkhyAna kesarI, solApura
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 jIvana-darzana 38 Do. viSNudatta bhAradvAja-ema. e. (saMskRta-hindI) pI. ecaDI. dillI-7 39 De. bhAgyanArAyaNa jhA-vyAkaraNa-sAhityAcArya labdhasvarNa padaka, darabhaMgA (bihAra). 40 5 badarInArayaNa pacelI-zAstra, sAhityaratna, sAhityasAMkhyayega-purANa ItihAsAcArya-dilI. 41 zrI zrIcandra rAmapuriyA bI. e. bI. ela, saMjaka-Agama sAhitya prakAzanasamiti, lakattA. 4ra 5. lAlakRSNa zAstrI-veda-dharmazAstrAcArya, nAgaragalI, mathurA. (u. pra.) 43 paM. bhagavAnadatta zAstrI rAkeza, ema. e., vyAkaraNa-sAhityAcArya, lakattA 44 kavirAja sItArAma zAstrI-AyurvedAcArya, (71, baDalA) kalakattA. 45 zrI zAntikumAra jaya bhaTTa-ema. e., ela. ela. bI, sAhityaratna, muMbaI samAcAra sAptAhikanA sampAdaka-muMbaI. 46 De. candrazekhara ge. Thakura-DI. esa. sI. (e) DI. e. esa. epha. Ayu | vedAcArya, muMbaI 47 prA. vI. ema. zAha-ema. e, amadAvAda, 48 De. jayadeva ma. zukala-ema. e, pIeca. DI, prAdhyApaka, ela. DI. ArTasa keleja, amadAvAda, 49 De. bhagavatazaraNa agravAla-ema. e., pIeca. DI., prAdhyApaka-ela. DI. ArTasa keleja, amadAvAda, 50 zrI kAlidAsa vasanajI dave-nivRtta-AcArya-garlsa ona skUla, amadAvAda, 51 5, rameza caturvedI-sAhitya-purANatihAsAcArya, mahAmaMtrI dillI pradeza saM. sA. samelana, dilI. para je. paM. yati metIhaMsaDI. AI. e. esa. jAtakabhUSaNa, sAhityaratna, uhela (ma. pra.). 53 zrI vijayasiMha nahAra-ema. ela. e., prasiddha tatvacintaka tathA rAjanItijJa, kalaktA. 54 5. ke. bhujabalI zAstrI vidyAbhUSaNa, mUDabidrI (dakSiNa kannaDa). 55 5. madanalAla jozI-bhAgavata-bhAskara, zAstrI, sAhityaratna, maMdasaura (. pra.). - pada samArohanA atithivizeSa zrI TI. esa. bhArade bI. ela. ela. bI, mahArASTra rAjya vidhAnasabhAnA mAnanIya spIkara-muMbai pa7 samArohanA adhyakSa De. rukadeva tripAThI, sAhitya-sAMkhya-gAcArya, ema. e. (saMskRta-hindI), pIeca. DI., bI. eDa, kAvya-purANa-tIrtha, sAhityAlaMkAra, sAhityarana, dillI. samarpaNasthAna: bIralA mAtuzrI sabhAgAra, kavInsa reDa, muMbaI-1, tA. 19-10-69, ravivAra, savAranA 9-00
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti baDaudA zubhecchA-sandezaH sAhityodadhicandrako gaNitavid mantre ca tantre budhaH, citre yogakalA'vadhAnakuzalo mAnyo hi vidvadgaNaiH / vAgdevIpratipannaputrasadRzaH sthAne'tra sanmAnyate, dIrghAyubhavatAt sadA vijayatAM " dhairyAbhidhaH paNDitaH" // 1 // yo vijJo bibudhAdimAnitamatiH prajJAprakAze paTuH, / yogyAn yo mativaibhavAd racitavAn granthAn bahUn siddhidAn / dhImAn dhairyaguNojjvalo vividhavAgamantrAdisiddhau kSamaH, dIrghAyurbhavatAt sadA vijayatAM "dhairyAbhidhaH paNDitaH" // 2 // paM. lAlacandra bhagavAn gAMdhI (nivRtta jaina paNDita, baDaudA rAjya ) dhIrubhAine abhinandana dhI-viziSTho mahAmantrai- rupakAraM karoti yaH / bhASA-vijJAna-kuzala iti dhIrajalAlavid // 1 // netA'dhyetA vidhAtA ca atikarmaTha eva ca / bhiyAsya rogazokAca naM-diSyanti na yadgRhe // 2 // dayAlurjinabhaktazca naMdanazca pade pade / tato dhIrubhAItyasya-abhinandanamastu naH // 3 // . -paM. chabIladAsa ke. saMghavI khambhAta (gu.) zubhecchA zrIvardhamAnasya vicArasAraH, sampAditA 'dhIrazatAvadhAninA' / samUlabhASA-vacanAmRtaM tad bhUyAt sadA sAdhakamArgadarzakaH // zrIvAlakobAjI brahmavidyAmandira, paraMdhAma Azrama, pavanAra (vardhA). 3-4
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI vibhAga ( 1 ) mATe gujarAta " zrI dhIrajalAlabhAInI siddhi gaurava lai zake ema che. me' gaNitasiddhinuM samarpaNu eTalA mATe ja svIkAryuM ke e nimitte huM temanA pratyenA saddabhAva vyakta karI zakuM, " "C (2) gaNitamAM apUrva siddhi prApta karavA mATe tathA tene lAgatA sudara graMtha taiyAra karavA mATe huM zrI dhIrajalAla zAhane dhanyavAda apuM chuM, " mAnanIya zrI mArArajI dezAi bhAratanA vaDA nAyaba pradhAna (3) tamArI sAdhanA ane sAhitya kSetre uttarAttara saune ghaNA Ana Mda thAya che ane te mATe tamArA teTalAM ochAM che. mAnanIya zrI hitendra dezAI gujarAta rAjyanA mukhya maMtrI pragati thaI rahI che, tethI amane puruSArthIne jeTalA abhinaMdana Apu padmazrI indumatIbena cImanalAla zeTha amadAvAda (4) " zrI dhIrajalAla zAhanA gaNitasiddhinA prayAga joine huM kharekhara ! prabhAvita . thayA cheM. " --zrI raeNttehasiMharAva gAyakavADe ( 5 ) pa'Dita zrI dhIrajalAla zAhunA kAryakrama meM joyA che. te Azcaya ane Adara utpanna kare evA che. zrI bAbubhAI ja. paTela maMtrIzrI jAhera bAMdhakAma, vidyuta ane nAgarika puravaThA gujarAta rAjya
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti (6) - tamArI adbhuta dhAraNAzaktinA ja nahi paNa temAMthI leAkAne maneArajana paNu saMskArI rIte maLI rahe tevI tamArI kalAtmaka rajuAta mATe kharA hRdayanA abhinaMdana pADhavuM chuM.... " zrI amRtalAla yAjJika prinsIpAla, mIThIbAi koleja opha ArTIs vilepArle, su'bai 64 ( 7 ) gaNitanI je siddhi tame meLavI che, te virala ane AzcaryakAraka che, ane e siddhinA prayoge tame Ajanma kalAkAranI kuzaLatApUrvaka, vividha ane rocaka rIte rajU kare che. AvI adbhuta siddhi mATe huM tamane antaHkaraNapUrvaka abhinandana ApuM chuM. tamArI A siddhi mAtra gujarAtamAM ke bhAratamAM ja nahi, paNa videzeAmAM paNa tamane gauravaprada manA ! '' prA. zrI. manasukhalAla jhaverI ( 8 ) " ApanA prayAgAnA kAyayakrama joI adbhuta AnaMda thayA hatA. ame badhA mitra e vize 'adbhuta ' e eka ja vizeSaNa vAparI zakatA hatA. gaNita uparanuM ApanuM prabhutva ane leAkeAne camatkAramaya banAvI devAnI ApanI AvaDatathI kharekhara mugdha banyA "" zrI gulAbadAsa brokara suprasiddha lekhaka ane sAhityakAra (9) " vidyA ane vijJAnanA vividha kSetromAM ApanI adbhuta siddhie sAthe Apanu vinamra ane saMskArI vyaktitva suvarNamAM suvAsa prasarAve che. " zrI viSNukumAra paMDayA brITIza Inpharamezana sarvisIjhanA taMtrI, gujarAta vibhAga ( 10 ) tA. 29-9-68 nA roja tamAe gaNitasiddhi tathA smaraNa-zaktinA je prayAgo rajU karyAM, te saghaLA mane rasika tathA navAI pamADe evA jaNAyA hatA. tame je vidyA prApta karI che, tenA uttarottara vikAsa thatA rahe e mATe samAje uttejana Apavu joI e, ema mAru namra mAnavuM che. mInu desAi taMtrIzrI muMbai samAcAra
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana L. (11) zrI zAha dvArA bhAratIya saMskRtine prasAra tenA gauravasaha seMkaDo varSa sudhI te rahe, e ja Izvarane prArthanA che. De. brahmamitra avasthI Indu prakAzana, ema. e. pIeca. DI. rUpanagara, dillI-7 sAMkhya-gAcArya (12) parama pitA paramAtmAne prArthanA che ke teo zrI dhIrajalAla zAhane dIrdhAyu tathA uttama svAstha Ape, jethI teo bhAratavarSamAM sadAcAra ane satsAhityanA pracAramAM adhikathI adhika phaLa ApI zake. 173, raghunAtha purA De, rAmapratApa jammu tAvI. vedAlaMkAra, ema. e. pIeca. DI. (kAzamIra) jammu-kAzmIra vidyAlaya (13) bhAratanA atItakAlIna camatkArapUrNa adhyAyanA zrI gaNezamAM zatAvadhAnI paM. zrI dhIrajalAla zAhane phALe avazya che. navAgaMja, janakapurA paM. madanalAla jozI maMdasaura zAstrI, sAhityaratna zrI dhIrajalAla zAhanI sAhityasevAe mane ghaNI preraNA ApI che ane tethI prabhAvita thaIne mAtA zAradAnI eka dhAtumUrti bheTa svarUpa mekalI rahyo chuM. zrI gerakSamaMdira mRgasthalI mitranAtha yogI khaTamaMDU, nepAla. nyAya-sAMkhya-gAcArya (15) mAnanIya zAhajIe pitAnI ejasvinI lekhanI vaDe jaina sAhityanA vibhinna kSetranI beMdhapAtra sevA karI che. teo parama jaina, vidvAna, sajajana, susaMskRta ane madhura. svabhAvavALA puruSa che. AtmAnaMda jaina mahAsabhA pRthvIrAja jaina ema. e. aMbAlA zahera zAstrI ane saMpAdaka hariyANA. vijayAnanda. (14) (16) nizcitarUpathI zrI dhIrajalAla zAhanI racanAo bhAratIya sAhityanI amara anAmata siddha thaze. sarala bhASAmAM temanuM sAhitya ghaNuM lekapriya thayuM che. zrI zAha
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ prezasti pitAnI bahumukhI pratibhA tathA vidvattAthI mA bhAratInI adhikAdhika zrIvRddhimAM saphala thAe, e ja maMgala kAmanA. maMtrI rAjasthAna saMskRta paM. zivakumAra trivedI ema. e. vidyApITha, bhIlavADA sAhityaratna, saMpAdaka "lekajIvana (rAjasthAna) (17) zrI dhIrajalAla zAha ApaNA samAjanA ratnazimaNi che. sAhityanA kSetramAM emaNe je sarjana karyuM che, te seMkaDo varSa sudhI lokone preraNA ApatuM raheze. hindI sAhityamaMdira jitamala-luNiyA brahmapurI, ajamera (18) emAM saMdeha nathI ke zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAhanI sAhityasAdhanA pitAnA DhaMganI anerI che. kalakattA zrI canda rAmapuriyA (19). vidyAvAridhi tapaHpUta zrI dhIrajalAlabhAInA daDha saMkalpa jJAna-vijJAnanA aneka vidha kSetrane prakAzavaMta karyA che. 4 mIra bahAra ghATa sTrITa, tAjamala tharA kalakattA-7 (20) - zrI dhIrajalAla bhAInI sAhitya sAdhanA ati vistRta tathA pRhaNIya che. - De. madanalAla AcArya ema. e. pIeca. DI. zrI lAlabahAdurazAstrI rASTrIya saMskRta vidyApITha, dillI-7. (21) zatAvadhAnI zrI dhIrajalAla zAhe paMdara varSanI uMmarathI mAMDIne Aja sudhI zrI sarasvatI devInI ananya bhAve upAsanA karI che. temanA hAthe bhAratavarSanA aneka dhArmika naranArIo tathA rASTranetAonAM jIvanacaritra lakhAyAM che, aneka sauMdaryasthAnanA paricaya AlekhAyA che ane sAmAjika tathA dhArmika paristhitinI sudhAraNa aMge paNa saMkhyAbaMdha lekhe lakhAyA che. te uparAMta temanI kalamamAMthI keTalAMka kalAmaMDita kAvya paNa karyA che ane gaNita, mane vijJAna tathA AdhyAtmika kSetrane paNa temanI kalamanI virala prasAdI maLI che. ogaNapacAsa varSanI uMmaramAM temanA hAthe nAnAM moTAM ra74
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jIvana-dezana jeTalAM pustako lakhAIne prasiddhi pAmyAM che ane tenI 15 lAkha jeTalI naklAnA pracAra thayA che, e sAhityanAM kSetramAM jevI tevI siddhi nathI. sarasvatInI upAsanA karanArane suMvALI sejamAM suvAnu` hetu' nathI. e mAge che satata parizrama, adamya utsAha ane apUrva sahanazIlatA. zrI dhIrajalAla zAhumAM A traNeya guNAnA prAra'bhathI ja vikAsa thayelA DAvAthI teo sAhityanA kharabacaDA kSetramAM chevaTa sudhI TakI zakayA ane ATalA vizALa sAhityanuM sarjana karavAne bhAgyazALI banyA. AjanA aneka lekhakone temanuM jIvana mAdanarUpa che. " --prajAtaMtra-su baI tA. 2-2-55 (22 ) zrI dhIrajalAlabhAInI sAhitya sevA jeTalI vipula che, teTalIja vaividhyabharI che. jIvanacaritrA, pravAsavarNanA, kathA, kAnyA, vivecanA, zilpa, sthApatya, dharma, tattvajJAna, avadhAna, cega, maMtra aneka viSayAne temanAM sAhityasarjane AvarI lIdhA che. temanI vidvattA anekamukhI che ane pratibhA satAmukhI che. vidvAnA, tattvajJo, sAmAnya bhaNelA, strIo ane bALakA saune surucipUrNa vAcana maLe tevI maulika ane kathA sAhityamAMthI udhRta karelI saraLa ane rocaka zailinI kRtio temaNe samAjane ApI che. temanI lekhanazailI sAdI, manahara, prAsAdika ane saritAnA vahetA prazAnta jaLapravAha jevI ni`La che. vicArA vyakta karavAnI temanI AvaData aneAkhI che. temanAM lakhANAmAM sUkSma saukradraSTi, vizada vaNu nazakti ane gadyamAM paNa sthaLe sthaLe kAvya-mamatAnAM dana thAya che. gujarAtI sAhityanA ucca kakSAnA lekhakamAM temaNe mAnavaMtu sthAna prApta karelu che. julAi 1957 vaDAdarA. sva. nAgakumAra makAtI bI. e. ela ela. khI. (23) Dha rA. rA. bhAi zrI dhIrajalAla TA. zAhe potAnA jIvanamAM sakhyAbaMdha sAhityika graMthAnI racanA karI che. avadhAnanA kSetramAM temaNe AgavA vikAsa sAdhyo che. gaNitanA kSetramAM temanu aNu yazasvI che. maMtra-taMtranA viSayamAM paNa viziSTa kahI zakAya tevI temaNe sAdhanA karI che. ane temaNe khIjA patrakAratva AdinAM kSetre paNa kheDelAM che. A rIte emanI ApaNane ghaNI mATI dena che. AgamaprabhAkara pU. munizrI puNyavijayajI mahArAja. ( 24 ) dw mAnavInA manane tathA tenI buddhine khIlavavAmAM Ave, tenI suSupta AdhyAtmika zaktione jagADavAmAM Ave te te kevA camatkArA sarjI zake che ? satata jJAnApAsanA,
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti AtmavizvAsa, kAryaniSThA ane apramatta bhAvane puruSArtha A cAra guNe, aneka viTaMbanA ethI vIMTaLAelA eka gRhasthAzrama-sevI vyakti pAse paNa kevI zrute pAsanA ane calaNI nANAM jevA upayogI viSayenA vividha sAhityanuM sarjana karAvI, ke leke pakAra karI zake che? enuM udAtta udAharaNa zrIyuta zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAhe pUruM paDayuM che. kalamanA khoLe mAthuM mUkIne ucharelA A kalamajIvIe hamaNAM je sAhitya ApyuM che te, ane tAjetaranA varasamAM gaNitavidyAnA navA navA prasaMge dvArA abhinava prasthAne karI mAnavamananI khUbIonuM je darzana karAvyuM che te, anekhuM ane adbhuta che. | munizrI yazovijayajI (25) paMDita zrI dhIrajalAlabhAIe meLavela siddhio apUrva che ane te mATe deza gaurava laI zake tema che. zrI goradhanadAsa cekhAvAlA gujarAta rAjyanA zikSaNa ane nagarapAlikAonA maMtrI (26) paMDita prakAMDa dhIrajalAlabhAIne sAdara aMjali ApuM chuM ane emanI AdhyAtmika upAsanA akhaMDa rahe, evuM cirAyuSa ane svAdhya IcchuM chuM. zrI rAmaprasAda bakSI zAMtAkrujha (27) zrI dhIrajalAlabhAIe sAhitya, dharma, maMtrazAstra Adi kSetramAM ghaNAM varSo thayAM kiMmatI sevA bajAvI che. mArA teo eka junA mitra che. teo Agyamaya dIrdhAyu bhagave tathA pitAnA priya viSayenI adhikAdhika sevA kare, evI zubhecchA, zrI bhogIlAla ja, sAMDesarA 9-10-69 niyAmaka-prAcyavidyAmandira, vaDodarA (28) vidyAvihAranA sauthI prathama aMtevAsIo paikInA eka tarIke zrI dhIrajalAlabhAI vidyAvikAsamAM sau mATe akhUTa preraNA rUpa banyA che. temanI siddhio ugatI peDhIe mATe ghaNI preraNArUpa banI che. e dizAmAM temanI pragati vadhartA ja raho ane jJAna
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-dazana - tathA saMzodhanane kSetre emanuM pradAna atyaMta ujajavala ane ciraMjIva bane, evI amArA saunI zubhecchA, zrI jhINAbhAI desAI 'sneharazcima) niyAmaka zeTha cI. na. vidyAvihAra amadAvAda (29) gujarAtI bhASAmAM maMtrazAstra paranA AdhArabhUta graMthanI ghaNuM ja khoTa hatI. paM. zrI dhIrajalAlabhAIe "maMtravijJAna" "maMtraciMtAmaNi" ane "maMtradivAkara "thI A beTa pUrI che. A rIte temaNe karelI sAhityasevA mATe teo sI keIna abhinaMdananA adhikArI che. prA.vI. ema. zAha ema. e. amadAvAda, (30) paMDita zrI dhIrajalAlabhAI gujarAtanA eka AgaLa paDatA sAhityakAra ane kalAkAra che. temaNe potAnuM sAruM jIvana kalAne, vidyAne kSetre samarpita karyuM che. judAM judAM kSetre AvarI letAM temaNe lagabhaga sADA traNa pustaka lakhI sAhityanI sArI evI sevA karI che. ane temAM maMtrasAhitya lakhI maMtranA kSetramAM AgavuM evuM saMzodhana karI sahanA mAnanA adhikArI banyA che. zrI mANekSAla ke. bagaDIyA prInsIpAla kanyAvidyAlaya pAlItANA (31). paMDita zrI dhIrajalAlabhAIe svataMtra maulika dhArmika AdhyAtmika-sAhityanuM sarjana karyuM che, je vidyApIThamAM lakhAtA DokaTareTa mATenA nibaMdhe karatAM navina daSTithI ane hAlanA yugane anukULa vicArazreNIthI lakhAyeluM che, te mATe amArAM hArdika abhinaMdana. zrI naTavaralAla cha. zAha eDavokeTa, amadAvAda (32) tA. 1-3-68ne zukravAranA roja suratanA raMgabhavanamAM ApazrIe gaNitasiddhi ane avadhAnanA prayogane je kAryakrama rajU karyo hato, te kAryakramathI suratanI janatA khUba prabhAvita thaI che. ApazrInA kAryakrama aMge suratanA dainikapatromAM sArI evI prasiddhi thai che ane temaNe ApazrInA kAryakramane AvakAryo che. A kAryakrama nimitte ApazrIe je jahemata uThAvI ane bhAvi prajAmAM saMskAranA bIja ropavAne je prayatna
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhanA putra narendrakumAra tathA temanA dharmapatnI a, sau. raMjanabAlA. zrI dhIrajalAla zAhanI traNa putrIo svastikanI raMgoLI pUrI rahI che. DAbI bAjuthI : (1) bhAratI (3), (2) sucanA (1) tathA (3) razmikA (2).
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahakAryakartAo zrI jayaMta ema. zAha epha. sI. e. Do. ramaNalAla sI. zAha ema. e., pIeca. DI. 1 kapa ghI zrI suMdaralAla esa. jhaverI | mA kumArapALa desAI ema.e.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti karyo te badala samitinA sabhyo aMtaHkaraNapUrvaka ApazrIne AbhAra mAne che. mahAnagarapAlikA kacerI jayaMtilAla ThA. paTela mugalasarA, surata maMtrI tA. 5-3-69 gaNitasiddhi ane avadhAna prabaMdhaka samiti (33) mere lahekA jeza khabara de rahA hai khuda! yAda kahAM chupAtA hai phalle bahArake ! - vidyA e kalA che. vijJAna e karAmata che. game tevI mAmulI vidyAne jyAre vijJAnane sparza thAya che, tyAre e Ilma banI jAya che. Im zabda Aje jarAka aparicita lAge che, saMsAranuM eka Azcarya banI jAya che, ema kahevuM ucita thaze. AvA jJAna-vijJAnanAM AzcaryonI eka maMjuSA laIne, eka dahADe gujarAtanA panetA putra zrI ke. lAla amadAvAdane AMgaNe AvyA hatA. amadAvAda-gujarAte DAhyA dIkarAone dezAvara kheDavA ApyA che. lAMbA dezAvarathI nahiM, paNa kalakattA, siMdha, haidarAbAda ne bhAratanA bIjA prAMtamAM paryaTana karIne gujarAtanA eka bIjA lADIlA putra Aja ApaNe AMgaNe AvyA che. e vidvAna putranuM nAma che zrI dhIrajalAla zAha. e pitAnI sAthe aMkavidyAnI adbhuta karAmate lAvyA che. zatAvadhAnI emanI padavI che, gaNitadinamaNi emanuM biruda che, janatAnA e AdamI che, ne janatAe haiyAnA umaLakAthI e birUdonI navAjeza karI che. ke. lAla pAse vastunuM mejIka hatuM. zrI. zAha pAse methe-mejIka che, AMkaDAnA Azcaryo che. bhAratavarSamAM A prakAranA aMkazAstranAM Azcaryo batAvanAra gaNyAgAMThayA kalAkAromAM temanuM nAma che, ane bahu UMcuM nAma che! 13-10-66 -jayabhikhu (33) - athAka kAryazakti, mana cAhe te viSayane grahaNa karavAnI buddhizakti ane asAdhAraNa vyavasthAzakti A traNa zaktionA baLe zrI dhIrajalAla TokarazI zAha atyAre ekasaTha varSanI uMmare paNa dararoja kalAkanA kalAka sudhI ekAgratApUrvaka kAma karI zake che. emanuM jIvana sAdAI ane saMyamane vareluM che. bahuja ochI emanI jarUriyAta
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 jIvana-darzana che, ane jIvananI jevA nirdoSa ane sAttvika che. muzkelIomAMthI tee sahaja rIte mAga kADhI zake che ane koi paNa kAmane saphaLatApUrvaka pAra kema pADavuM enI sUjha, kuneha ane AvaDatanI bheTa emane UcharatI vayamAMthI ja maLI che. teoe jIvanacaritrA, vArtAe, sAhasakathA uparAMta dhArmika-sAmAjika pustako lakhIne tathA gaNita jevA vaijJAnika viSaya upara potAnI kalama ajamAvIne temaja vamAnapatra pragaTa karIne eka paMDita tathA nAmAMkita lekhaka tarIkenI pratiSThA prApta karI che. emaNe citrA paNa deryAM che, ane kavitA paNa racI che. vaLI mAnasika cikitsaka tarIke temaja vaidya tarIke paNa kAmagIrI khajAvI jANI che. ane zatAvadhAnI tarIke tA peAte zatAvadhAnanA saphaLa prayogA karavA uparAMta khIjAone e vidyAnu' mAdana ApIne emanuM zikSakapada paNa zaiAbhALyu che. Ama UgatI 'marathI ja teo eka prayAgavIra vyakti tarIke jIvananAM ane khAsa karIne vidyA ane kaLAnAM aneka kSetra kheDatAM ja rahyA che, ane hajI paNa khIjA kSetrAmAM sAhasa karavA prerAya evuM emanuM khamIra ane hIra che. ema kahevu joie ke peAtAnA jIvana ane kArya dvArA emaNe peAtAnA vatana saurASTra -jhAlAvADanuM temaja gujarAtanu gaurava vadhAryuM che, tA-22-10-66 -jaina saptAhika bhAvanagara ( 34 ) zatAvadhAnI pa. zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanu' nAma prAya: gujarAtI tathA jaina badhA loko jANe che. te eka kaTha kAkartA che ane lagabhaga 45 varSIthI sarasvatInI akhaMDa upAsanA karatA AvyA che. temaNe citrakAra, lekhaka ane kAvyazaktinI adbhuta pratibhA prApta karI che, je ekI sAthe te koI virala vyaktimAM ja jovAmAM Ave che. temaNe potAnu jIvana svAzrayathI ghaDayuM che, ane vibhinna sAhitya ane jJAnagaMgAnI dhArAomAM magna banIne pAragAmI thayA che. eka saphala kalAkAra tathA sa`pAdakatvanA khala para temaNe ' sAhityavAridhi 'upAdhi tathA suvarNa -caMdrakA tA prApta karyAM ja che, paNa peAtAnI smaraNazaktinA adbhuta camatkAra pradarzita karIne bhAratIya janatAne Azraya mugdha karI dIdhI che. A vidyAnA tee guru gaNAya che. temaNe aneka sAdhue, sAdhvIe ane gRhasthAne avadhAnaprayAgeA zIkhavIne niSNAta manAvyA che. kalakattA agaracaMda nAhaTA tathA bhavaralAla nAhaTA
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12th December, 1934. agarejI vibhAga APPRECIATIONS Your wonderful control over your memory and your amazing great talents are the subjects of pride for India. Bombay, 26th April, 1939. [1] India is Proud of Him Sir Philip Chetwood Ex. Commander-in-Chief of India [2] Complete Satisfaction and all Success. Having presided over a public demonstration which Prof. Dhirajlal T. Shah gave of his memory feats on Sunday the 16th April, I have pleasure in certifying that the 100 items of memory feats which were on the programme were gone through by Prof. Shah to the complete satisfaction of the audience. The general opinion at the end of the day's proceedings was that Prof. Shah had fulfilled the best expectation of the audience that morning. I wish Prof. Shah all success. Purushottamdas Thakurdas [3] Much Impressed by the Powers of Memory and Mind This is to certify that I was much impressed with the exhibition of the powers of memory and mind which Prof. Dhirajlal T. Shah displayed as a SHATAVADHANI at the very successful public performance given by him at the Sir Cowasji Jehangir Hall, Bombay, on the 10th January, 1942. over which I presided. Bombay, Pranlal Devkaran Nanjee 16th January, 1942.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana-darzana [41 Amazed and Hearty Congratulations I witnessed your Shatavadhan demonstration at Sir Cowasji Jehangir Hall on the 10th instant They were much amazing. I had never seen such demonstration. Your memory powers and your mathematical calculations were most astonishing. I heartily congratulate you for the developments of your talents. Bombay, Manilal B. Nanavati 16th January 1942. Deputy Governor of the Reserve Bank of India. [5] Exceptional Powers, Fascinating Feats, Excellent Treat & Marvellous Accurcy. This is to certify that Mr. Dhirajlal Tokershi Shah possesses exceptional powers of concentration, of attaention, and can show fascinating feats of memory in public before audiences interested in such feats. He gave an excellent treat to a meeting under the auspices of the Baroda Sahitya Sabha on 8-8-1934. He could reproduce with marvellous accuracy sentences of which disconnected portions were given to him while arithmetical figures also were being so given, and while he was listening to a story in a similar way, and attending to names of birds mentioned to him and words from languages like Sanskrit and French, and minding several other items to be remembered in a similar way. Such things mentioned to him in any awkward, disorderly way one after the other were in the end reproduced before the audience in the proper order, while his attention had interruptions in story-telling and story-listening in the middle. I attended to feats of memory performed by different men on different occasions, but I was never so well impressad on previous occasions as I was on this occasion when I saw Mr. Shah's feats. Mr. Shah deserves recognition and encouragement by all who feel interested in the Avadhan Prayogas (Feats of memory and concentration). A. K. Trivedi Baroda, Professor of Philosophy, Baroda 7-12-1934 College, and President-. Baroda Sahitya Sabha-Baroda.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti [6] A Symbol of Human Efforts. The belief that a man's powers are endowed by nature only is not correct. A man can develop his powers by his own efforts. Shri Dhirajlal Shah has proved that fact. He has developed his powers to such an extent that he can remember 100 things at a time. Shri Dhirajlal Shah should be considered a symbol of human-efforts. Everybody should admire his perseverence, industriousness and capabilities. Bombay, Amratlal Sheth 13--1-1942. . Editor : Janmabhoomi. [7] Unimaginable & Marvellous powers I very well remember your AVADHAN PRAYOGAS performed at Ghatakopar. I have been greatly impressed by your powers, calmness modesty and humbleness. What unimaginable and marvellous powers a man can possess have been very well demonstrated by your Prayogas. I wish you greater and greater success. Bombay Jamnadas Mehta 19-1-1937. Mayor of Bombay [8] A Worthy Son of India We had the pleasure of attending two meetings in Calcutta in which wonderful powers of mental retention and reproduction were exhibited by the Shatavadhani Pandit Shri Dhirajlal Tokershi Shah of Bombay. In our ancient Yoga Shastras, we came across accounts of Super-ordinary attainments of mental powers, from Pandit Dhirajlal, we had an actual demonstration of some of these............ .......... The above demonstrations of the Pandit show how limited is the scope of the present day empirical psychology and how a vast region of mental capacities lies unexplored beyond the ken of the modern psychologists. We wish a long and happy life to the Pandit who is really a worthy son of India. Calcutta, Harisatya Bhattacharya 27-3-1955. MA.,B.L.,Ph.D.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 [9] Marvellous Feats & Faultless Accuracy I had great pleasure to know Shri Dhirajlal Tokershi Shah of Bombay who demonstrated before me his marvellous feats of keeping in mind a number of boys working with complicated mathematical problems and state on spot the results of each with faultless accuracy. He is a giant in retaining in fixed memory a number of problems simultaneously. His natural gift in naming articles by mere touch is really deserving high credit. I pray a day may dawn when his talent is made known to many parts of the world. Baroda, 20-12-1949. 29-9-1935. jIvana--dezana [10] Spell-Bound the Audience by Unique and Admirable Proficiency. Under the auspices of the Jain Sangh of Vijapur, Mr. Dhirajlal T. Shah of Ahmedabad performed one hundred feats of memory commonly known as Shatavadhan. He held the audience spell bound for four hours... He is a man of versatile activities. ...He took to this branch of the science very recently. However his proficiency in the subject is unique and admirable...... This science of Avadhan is very old though its scholars are very rare It is one of the several glories of ancient India; though it is less known to the west. I wish in him, a master of Sahasravadhan and win laurels in India and abroad. T. G. Gajjar Handwriting Expert, C.I.D.B.P. Poona Attractive and Excellent Ramchandra J. Amin B.A (Hon.), LL.B,M.L.C. (Baroda) [11] Under the orders of His Highness the Maharaja Saheb, I have, pleasure in saying that Mr. Dhirajlal Tokershi Shah, Avadhankar had given performances of Avadhan before His Highness the Maharaja Saheb, Officers of the State, prominent guests and citizens of Dhara. mpur. Amongst the items of the programme, the talent of saying
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti multiplied figures by means of mathematical calculations was attractive. Besides these, there were several other items such as telling of exact birthdate, origin of panchdhatu, composing of prosody were equally exccllent. His Highness the Maharaja Saheb and the audience were much pleased by his performance. On the whole Mr. Shah seems to be well-versed in his art and deserves all encouragement. Dharampur Bhogilal J. Mody 22-1-1935 Personal Assistant to H, H. Maharaji Saheb of Dharampur State. [12] ... Extremely Interesting & Admirable. The performance of "Shatavadhan " you have given on the 26th of last month was extremely interesting to me as well as to all present. I may say that you have considerably trained to achieve such a stage. I believe the peak of the varied programme was when you repeated at the end the eight sentences in eight different European Languages, though the spelling and meaning were strange to you. There is every reason to admire. Bombay, P. O. Dzuebenski 4-1-1937. Froprietor of the "Showtrust." [13] Extraordinary Powers Of Memory. Shatavadhani Pt. Dhirajlal Tokershi Shah gave a demonstration of his powers at Bidasar on 5th November, 1939, in the presence of a very big audience and surprised us by his extraordinary powers of memory. He could remember correctly the slokas and passages from different places and different languages given to him in different order and he reproduced them in the correct order. Western and Eastern scholars and psychologists may be very interested in his achievements and may get ample materials for research and study. Calcutta, Chhogmal Chopda 18-12-1939. Honorary Secretary, The Jain Swetamber Terapanthi Sabha.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ yo jIvana-dazana [14] Completely Baffling and Marvellous, Professor Shah, the Well-Kncun Practitioner of mental control, gave a remarkable demonstration of his mental powers to a crowded audience. About three ccre people asked the Professor a great number of questions on different subjects. His answers to all these were so accurate and exacting as to completely baffle the ordinary mortal. His control and concentration was nothirg short of marvellous. " Karachi Daily" Karachi, 23-9-1937. [ 15 ] Audience Held Spell-Bound, Mr. Dhirajlal T. Shah, a well-known Jain writer and Editor of "Jain Jyoti" of Ahmedabad performed 100 extraordinary feats of memory popularly known in India as " Shatavadhan" before a large public gathering on 9th instant here (i. e., at Bijapur). The whole audience was held spell bound for nearly four hours. High tributes were paid to him by the President of the occasion. A gold medal was awarded to him by the Jain Sangh. 3-10-1934 " Bombay Chronicle" [16] Scholars & Examiners Wonderstruck. Uuder the Chairmanship of the Editor of " Vishwamitra ", Shri Mulchandraji Agraval, the eminent Gujarati Scholar, Shri Dhirajlal Shah, of Bombay gave a performance of Shatavadhan at the local Hall of the Royal Asiatic Society and all the scholars and examiners attending the performance were wonderstruck at the feats of Shatavadhan, Calcntta, 21-3-1955. Vishwamitra" Calcutta
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prazasti [17] Great Intellectual & Entertaining Value, 'I witnessed a psychic demonstration of memory and concentration presented by " Shatavadhani" Pdt. Shri D. T. Shah of Bombay, at the Royal Asiatic Society Hall, Calcutta, on Sunday, the 20th March, 1955, and do hereby certify that the items presented were of a very high order. I take this opportunity of mentioning that his remembering the calender from 1901, remembering and putting in order a sentence in any language of the world and finding and locating a missing article, had great intellectual and entertaining value. May he be given the opportunity of giving similar performances in other places. Calcutta 3-4-1955. Prince Orma [ 18 ] Our Country Should Be Proud Of Such a Talented Person, . I had the opportunity of witnessing a very interesting and educa. give demonstration of outstanding memory test of Shatavadhani Shri Dhiraj al Tokershi Shah of Bombay. Shri Shah is not only a reputed research student of Jainology but he has also an extraordinary developed memory and he demonstrated before learned audience at Asiatic Society of Bengal His ability of answering large digits of mathematical calculations and other memory tests were really worth noting by all scholars. He also explained the method as to how one can develop his memory to such an extent. Our country should be proud of such a talented person. I wish him a long and dedicated life for furtherance of the development of the country. Calcutta. 21-3-1955 Bijoy Singh Nahar General Secretary West Bengal Pradesh Congress Committee.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 19-4-39 [19] Something Remarkable Prof. D. T. Shah popularly known as 'Shatavdhani' performed some memory feats before a meeting held under our auspices on the 13th April 1939. We had heard or read about such remarkable people but Prof Shah's demonstration of memory feats showed us that he was a living example before our eyes. It was something remarkable, which pleased us all. His mental faculties are acute and repeated correctly answers to our questions in French, Sanskrit, Gujrati and English, and even told the correct day of birth date of two of our members. We all wish him every success and he deserves encouragement in his endeavours. jIvana-darzona 20-12-67 C. B Shethna O.BE,JP. Hon. Treasurer The Bombay Presidency Adult Education Association. [20] A good deal of community service The whole of the programme carried out here, was not only a success on your side, but it has given a valuable credit to the Rotary Club of Godhra. Your lectures arranged at College, high schools and at other places has given a new sight to the people of Godhra and we are greatly satisfied that the Rotary Club of Godhra has rendered a good deal of community service through you. S. L. Talati President Rotary Club of Godhra [21] India can boast of men and women with remarkable gifts for listening and remembering 100 items at a time. Shri Dhirajlal Shah obviously belongs to this gifted class of people. Bhakt Vatsalam Chief Minister of Madras.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti [22] It gives me pleasure to know it is proposed to honour pandit Dhirajlal Shah, one of the reputed scholars of India and to confer on him the title of Saraswati Varada putra' and 'Mantra Manisbi'. Hon'ble Shri K, C. Reddy Governor of Madhya pradesh, Bhopal [23] I have known Shatavdhani Pandit Shri Dhirajlal Shah. He deserves congratulations for exploring the heights that India has reached in Mathematics and explaining them to the modern generations. Hon'ble Shri K K. Shah Minister for Health, Family Planning etc. Government of India, New Delhi. [ 24 ] Pandit Dhirajlal Shah is a noted research scholar and gifted literateur. He has rendered valuable services by writing a unique book entitled 'Mantra Divakar' on India's ancient science of Mantra. Hon'ble Shri V. P. Naik Chief Minister, Maharashtra, Bombay. [ 25 ] Pandit Dhirajlal Shah is now well-known not only in Gujrat but also in the other parts of the country as a 'Shatavdhani'. He has a large number of books to his credit on subjects ranging from Mathematics to Philosophy and folklores. His Mantra Divakar' is the latest addition to more than 350 publications from his pen and I have no doubt, he will be a worthy successor to the earlier ones. Shri K M. Munshi Kulpati, Bharatiya Vidya Bhavan Bombay.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ TRIBUTE FROM Hon'ble Shri Babubhai J. Patel Chief Minister of Gujarat I am one of those who have had the privilege of witnessing the marvellous capacity of this great Intellectual giant of Gujarat. His contribution for enrichment of our spiritual life also has been considerable. The numerous publications of Shri Shah are testimony of his enormous' capacity, understanding and transmitting to a vast degree. I join you all in felicitating Shri Dhirajlal Shah.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmavizArada maMtramanISI vidyAbhUSaNa zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAhe viracita mananIya sAhitya [je hAla maLI zake che. ]. maMtravijJAna (bIjI A.) 10-00 maMtracitAmaNi (bIjI A.) 12-50 maMtradivAkara (bIjI A.). 12-50 japa-dayAna-rahasya 10-00 AtmadarzananI ane vidyA 10-00 saMka95siddhi yAne unnati sAdhavAnI addabhuta kalA (bIjI A.) gaNita-camatkAra (trIjI A.) 5-00 gaNita-rahasya (trIjI A.) gaNita-siddhi (bIjI A.) 6-cha 0 5-00 8-0 0 10-00. 7-50 namaskAramaMtrasiddhi (trIjI A.) mahAmAbhAvika uvasaggaharaM stotra (bIjI A.) ... hIkAraka95taru zrI pAzva--padmAvatI ArAdhanA (bIjI A.) * jIvavicAraprakAzikA yAne jaina dharmanuM prANIvijJAna (bIjI A.) navatattvadIpikA yAne jaina dharmanuM addabhuta tattvajJAna (bIjI A.) 7-50 8-00 8-00 -: prAptisthAna :| prazA prakAzana maMdira ladhAbhAI gaNapata bIlDIMga, bIje mALe, 113-15, kezavajI nAyaka roDa (cIMcabaMdara), mubaI-400089. AvaraNa * dIpaka minTarI * amadAvAda 380001