________________
જીવન-પશ્ચિય
છુટ
તેમણે બ્રહ્મદેશ જોયા પછી શાન સ્ટેટના પ્રવાસ કર્યાં અને ત્યાંથી ચુનાન ચીનની સરહદ પર પહોંચી ભયંકર જગલેામાં ત્રણ દિવસ પગપાળા પ્રવાસ કર્યાં, તે ઘણેા જ સાર્હસિક હતા. એ વખતે એમની સાથે શ્રી વાડીલાલ કેશવજી શાહ નામના એમના એક વિદ્યાર્થી હતા. આ પ્રવાસમાં તેમણે એક નાના કેમેરા સાથે રાખ્યા હતા અને તેનાથી કેટલાંક પ્રાકૃત્તિક દયેા ઝડપતા હતા, પણ તે કેમેરા એમને આફ્ત રૂપપુરવાર થયા હતા.
એ વખતે જાપાની લેાકેા આ પ્રદેશની ખાનગી સર્વ કરતા અને તેના ફોટા લેતા, એટલે બ્રિટિશ સરકારના સખ્ત હુકમ હતા કે કોઇ અજાણ્યા માણુસને અહીં આવવા દેવા નહિ કે કંઇ સ્થાનનો ફોટા પાડવા દેવા નહિ.
રસ્તામાં મીલીટીના ચાકીદારાને ભેટા થયા, શ્રી ધીરજલાલભાઈના હાથમાં કેમેરા જોઇ તેએ એમને અધિકારી પાસે લઇ ગયા.
અધિકારીએ તેમને પૂછ્યું : ‘અહી' કેમ આવ્યા છે ? ’
શ્રી ધીરજલાલભાઈએ કહ્યું : ‘કુદરતનાં દક્ષ્ચા જોવા. ’ અધિકારીએ પૂછ્યું : ‘અહી' જોવા જેવું છે શું ? '
શ્રી ધીરજલાલભાઈએ કહ્યું : ‘ઘણું મધું. અહીંના પહાર, ઝરણા, જંગલે, પશુ, પક્ષીએ મધુ જોવા જેવુ છે. ’
અધિકારીએ પૂછ્યુ... : ‘ તમે આ કેમેરા તમારી પાસે શા માટે રાખ્યા છે ? ' શ્રી ધીરજલાલભાઈ એ કહ્યું: પ્રાકૃતિક દૃશ્યાને ઝડપી લેવા, ’
'
અધિકારીએ કહ્યું : ‘હું. હું અધુ' સમજું છું. અહીં આવવાનુ` ખરું કારણ જણાવી દો, નહિ તે તમને હમણાં જ જેલ ભેગા કરી દઉ છું.'
શ્રી ધીરજલાલભાઈએ કહ્યું : ‘ અહી` આવવાનું. ખરૂં. કારણ તમને જણાવી દીધુ છે. છતાં તમને ખાતરી થતી ન હાય તા જુએ અમારી પાસેનું પ્રમાણપત્ર,’ શ્રી ધીરજલાલભાઇએ અમદાવાદથી આ પ્રવાસ શરૂ કરતાં પહેલાં ત્યાંના મેજીસ્ટ્રેટ પાસેથી સાચા પ્રવાસી (Bonafide traveller ) તરીકેનુ' પ્રમાણપત્ર લઈ લીધું હતુ. આ પ્રમાણપત્ર વાંચતાં જ અધિકારી ઠંડા પડી ગયા અને અને પ્રવાસીઓને કાફીના કપ પાઈ વિદાય કર્યો.
ચીનની સરહદ પર નામ-ખમ પહેાંચ્યા પછી રાત્રિના સમયે તેમણે પેઈ ( ચીની લેાકમેળે ) જોવા અંદરના ભાગમાં જે પ્રવાસ કર્યાં, તે જીવનભર યાદ રહી જાય એવા હતા. અજાણી ભૂમિ, પહાડી પ્રદેશ, રાત્રિના સમય અને ભાષાનું અજ્ઞાન છતાં તેએ પેાતાના સાથી સાથે `પાઈ જોવા નીકળી પડયા. અહી તેઓ એક પ'જામી
