________________
જીવન-દર્શન
મારા ઘરમાં ઠીક ઠીક મેટું ફળિયું હતું. આ ફળિયાને ખુલા ભાગમાં ચોમાસાના દિવસે દરમિયાન ચેડાં શાકભાજી વવાતાં, જેને અમે બકાલું કહેતા. તેમાં ભીડે, ગવાર, તુરિયા તથા કોળું મુખ્ય હતાં. બીજ વવાયા પછી એ બકાલું ઉગવા માંડતું અને તેને કુણા કુણાં પાન આવતાં ત્યારે મારા આશ્ચર્યને પાર રહેતે નહિ. એક નાનકડા બીજમાંથી આ બધું તૈયાર કરનારું કેણ હશે? એ પ્રશ્ન મારા બાલ. માનસમાં વારંવાર ઉઠતે. એને જવાબ એમ મળ કે રાત્રે ભગવાન છાનામાના આવીને આ બધું બનાવી જાય છે! એ વખતે અમારે માટે ભગવાન શબ્દ એ ભારે હતો કે તેની સામે કંઈ પણ બોલવાની, વિચારવાની કે પ્રશ્ન કરવાની હિંમત થતી નહિ. પરંતુ આ છોડ–વેલાને પાંગરતા તથા ફૂલવાળા થતાં જોઈને મને ખૂબ આનંદ આવતે. ખાસ કરીને ફૂલની સામે તે હું ટગર ટગર જોયા જ કરતે. એમાંથી કોઈ ફૂલ ખરી જતું તે મને ભારે દુઃખ થતું. એ ભાવ આગળ જતાં નીચેની પંક્તિઓમાં વ્યક્ત થયે છે:
| ( શિખરિણી) હજી તે ખીલ્યા ને કુસુમ ઘડીઓ બે થઈ હશે! હજી તે રેલ્યાને સુરભિ ઘડિયે બે ગઈ હશે! અરે હાવાં હૈયાં જગ સલનાં એહ હરતું!.
ગયું ક્યાં એ પ્યારું મધુર ફૂલડું હાસ્ય કરતું! ભીંડાની કૂણી ગિ, ગવારની લાંબી ફળિયે તથા તુરિયાને તેના વેલા પર લટક્તા જેવા એ પણ જીવનને એક આનંદ છે! પણ આજે તો આપણું આનંદનું ધારણ એટલું વિકૃત થઈ ગયું છે કે આપણે આવી શાંત ને નૈસર્ગિક વસ્તુને આનંદ માણી શકતા નથી ! આપણને તે પંપ-ટીટીં કે છ–ન-ન-ન-છમ હોય ત્યાં જ આનંદ આવે છે !!
કહેળાના દિન-પ્રતિદિન વધતા જતા કદે મારી કુતૂહલવૃત્તિને સારી રીતે ઉશ્કેરેલી. શું તે હજી મોટું થયા જ કરશે? કેરડું મેટું થશે? એ આવડું મોટું શી રીતે થતું હશે? વગેરે વગેરે. પરંતુ આખરે તેને ઉતારી લેવામાં આવતું, એટલે મારી કુતૂહલ વૃત્તિ શાંત થતી. આ ફળમાં એક મોટી ખૂબી એ છે કે તેને કાપીને ઘઉંના આટાની બાંધેલી કણક પાસે મૂક્યું હોય તે કણક અવશ્ય ઓસરી જાય, અર્થાત્ ઢીલી પડી જાય.
આ બકાલાં કે શાકભાજીને લીધે કઈ કઈ વાર અમારાં ફળિયામાં ઘ આવતી. એ નાની પાટલા હતી. બીજી ચંદન થાય છે, તેને એક વાર કૂવાના પથ્થર પર ચડેલી જોઈ હતી. વાતોમાં સાંભળેલું કે ચંદનને પૂંછડે રેશમની દેરી બંધાય છે, પછી તેને ઘા કરવામાં આવે કે કેટ-કિલાનાં મથાળે બરાબર ચેટી જાય
