________________
શશવકાલનાં સંસ્મરણે પીરની જગા - આ ખળાવાડની નજીકમાં જ પીરની જગા હતી. ત્યાં એક નાનું સરખે પત્થરને એટલે હતું, તેના પર દરગાહ જેવું કંઈક બાંધેલું હતું, એને જ લેક પીરની જગા કહેતા. અમારા ગામમાં મુસલમાનની ખાસ વસ્તી ન હતી. માત્ર બે જ ઘર હતાં અને તે ઘાંચીનું કામ કરતાં હતાં. પણ કેટલાક હિંદુઓ જ પીરને માનતા હતા અને પિતાની માન્યતા ફળે તે મોટા ભાગે તેને મળીદે ચડાવતા હતા. અહીં હું ભાગ્યે જ આવતો. એ સ્થાને મારું જરાયે આકર્ષણ કરેલું નહિ. ભવાન સુતારની મેલડી
ગામથી થોડે દૂર એટલે પાંચ-છ ખેતરવા એક ખેતરની અંદર આંબલીનાં ઝાડ નીચે મેલડી માનું સ્થાનક હતું, તેને ભવાન સુતારની મેલડી કહેતા. મારી યાદદાસ્તી પ્રમાણે ભવાન સુતાર એનો ખાસ ભૂ હતો, એટલે જ એવું નામ પડેલું. આ માતાજીનું કામ બહુ જોરાવર. કદી કોઈને વળગ્યા તે આવી જ બન્યું! પછી એ સગડ છોડે નહિ. મને યાદ છે કે અમારા ગામમાં કોઈને આકરામાં આકરા સમ ખવડાવવા હોય તો આ પ્રમાણે ખવડાવવામાં આવતા હતા કે “હું જે ખોટું બોલતે હોઉં મને ભવાન સુતારની મેલડી પૂછે!” એ માણસ આ પ્રકારના સમ ખાઈ લે તો લેકેને તેના પર વિશ્વાસ આવી જ કે એ બેટે નહિ જ હોય. આ માતાની ઘણીવાર માનતાઓ થતી. તેમાં સામાન્ય માનતા હોય તે શ્રીફળ વધેરવામાં આવતું ને મોટી માનતા હોય તો તાવો કરવામાં આવતો. એક તેલની કડાઈ ચડાવી તેમાં સુંવાળીએ તળવી એને તાવો કર્યો કહેવાય. પણ તેમાં એક વિશેષતા એ હતી કે એ બધી સુંવાળી ઝારા વડે ન કાઢતાં ભુ પોતાના હાથે જ કાઢતો હતે. ઉકળતા તેલની કઢાઈમાંથી એ શી રીતે કાઢો હશે? એ ઘણે વિચાર કરવા છતાં હું સમજી શકતા ન હતા. પાછળથી ખબર પડી કે સુંવાળીની કેર ચપટીથી બરાબર પકડતાં આવડે તો એમ બની શકે. એ રીતે દઝાય નહિ.
બાલ્યાવસ્થામાં મારી આસપાસ કેવા પ્રકારનું વાતાવરણ હતું, તે આ પરથી સમજી શકાશે.
[૨]
મારો કુદરતપ્રેમ આગળ જતાં મને કાવ્ય રચવાની પ્રેરણા થઈ ચિત્રકામ પસંદ પડયું અને પ્રવાસ કરવાને શેખ જાગે, એ બધાના મૂળમાં મારો કુદરતપ્રેમ કારણભૂત હતું. તેની શરૂત મારી બાલ્યાવસ્થામાં કેવી રીતે થઈ ? તે હું તમને જણાવવા ઈચ્છું છું.
