________________
J
સ્મૃતિવિકાસની પ્રક્રિયા શતાવધાનવિદ્યા
લે. સાઘ્વીશ્રી નિર્મલાશ્રીજી મહારાજ એમ. એ. સાહિત્યરત્ન, ભાષારત. જ્ઞાનપ્રચાર માટે અવિશ્રાંત પરિશ્રમ કરનાર પૂ સાધ્વીજીના આ લેખ તેા વૈજ્ઞાનિક છે, પણ તેમાં પ`તિશ્રીના જીવનનાં સોનેરી સંસ્મરણા સંકળાયેલાં છે, તેથી અહી પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે.
અચીન યુગ ભૌતિકવાદી યુગ છે. મનુષ્ય ભૌતિકવાદના આકર્ષણમાં અધ્યાત્મવાદને ભૂલી રહેલ છે. ત્યાગથી ભાગની તરફ વધી રહેલ છે. અપરિગ્રડથી પરિગ્રહ તરફ ઝુકી રહેલ છે. મનુષ્ય જ્યાં સુધી ભૌતિકવાદમાં ભટકતા રહેલ છે, ત્યાં સુધી તેને સુખ, શાંતિ અને સતાષ પ્રાપ્ત થઈ શકતા નથી. ભારતીય સ ંસ્કૃતિનું લક્ષ્ય ભાગ નહિ, ત્યાગ છે. સંઘષ નહિ, શાન્તિ છે. વિષમતા નહિ, સમતા છે. વિષાદ નહિ, આનંદ છે. જીવનની આધારશિલા ભેાગને માની લેવાથી જીવનના વિકાસ નહિ પણ વિનાશ થઈ જાય છે. જીવનના વિકાસ માટે આધ્યાત્મિક વિદ્યાની અનિવાય આવશ્યકતા છે.
ભારતવષ સદૈવ અધ્યાત્મવિદ્યાની પ્રયાગભૂમિ રહેલ છે. જયારે આજના ભૌતિકવાદી વિદ્યાના પ્રયાગશાળાઓમાં બેસીને અણુશક્તિના અન્વેષણમાં લાગેલ છે, ત્યારે અધ્યાત્મવાદી ઋષિ-મુનિઓએ આત્મ-શક્તિઓનું અન્વેષણ કર્યું હતું. જ્યાં આજના વૈજ્ઞાનિકાએ અણુખમ, ઉજનખમ જેવા જનહિતકર વિઘ્ન'સક શસ્ત્રોનું સન કર્યું, ત્યાં ભારતીય આત્મનિષ્ઠ તે મનીષિએએ અહિ'સા અને સત્ય આ બે વિશ્વકલ્યાણકારી શસ્ત્રોને આવિષ્કાર કર્યું. વિજ્ઞાને જ્યારે મનુષ્ય દૂરથી જોઈ શકે, દૂરની વાર્તા સાંભળી શકે અને જાણી શકે તેવા સાધનેા આપ્યાં, ત્યારે ભારતીય ચાગ અને અધ્યાત્મસાધનાએ આત્મશક્તિને ઉદ્દીપ્ત કરી અને કોઈપણ સાધન-સામગ્રી વિના આંખ
