Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmahopAdhyAya zAvijaya viracitta sAmAcArI prakaraNa ArAdhaka-virAdhaka caturmI kUpadeSTAnta vizadIkaraNa prakaraNa gujarAtI bhAvAnuvAda sahita) praka vadhasAvadhAvidhi tA.bhagavaMta zrIbhuvAbhAjIsUrIzvarajI mahArAjA (c) prakAzaka (c) zrI aMdherI gujarAtI jaina saMgha,muMbaI-paDa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ GEETAGGINGING TEST FRIENT FEETING? YAYASAANTAYYYYYYYYYYY zrI jinendrAya namaH zrImadvijayapremabhuvanabhAnusUrIzvarasazulya namaH nyAyavizArada nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrImadda yazavijaya viracita svapajJavRttiyuta sAmAcArI prakaraNa ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI kRpadaSTAntAvizadIkaraNaprakaraNa (gurjara bhAvAnuvAda sahita) A miniTaTET-111 I ! ja vAra = kapa, phare. -: preraka - nyAyavizArada vardhamAna tapenidhi syAdavAdasiddhAMtaprarUpaka pa.pU. AcArya deveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA : prakAzaka : zrI aMdherI gujarAtI jaina saMgha 106, esa. vI. reDa, ilabriIja, muMbaI-400 056. Wanauawasasa
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mudraka prathama AvRtti nakala-500 mUlya rUA. 35-00 belA TAIpa seTIMga varkasa ghIkAMTA, amadAvAda, vira ni. saM. 2513 vi. saM. 2043 sarvahaka zramaNa pradhAna zrI jainasaMdhane AdhIna che. -: prAptisthAne - 1. prakAzaka 2. divyadarzana kAryAlaya C/o bharatakumAra caturadAsa kALuzInI piLa, kALupura, amadAvAda-1 3. divyadarzana kAryAlaya C/o kumArapALa vi. zAha 68, gulAlavADI muMbaI-4 % R rakara ra % % -% mAdhyasthyameva zAstrArtho yena taccAru sidhyati / sa eva dharmavAdaH syAdanyad bAlizavalganam // artha -zAstranuM tAtparya madhyasthabhAvanI siddhimAM che che che. jenAthI suMdara madhyasthabhAva siddha thAya te ja kharo ? dharmavAda che. bAkI badhuM bAliza pralApatulya che. -adhyAtmaupaniSada che rivara vararara-% E %E%
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana: eka vikramanI 17 mI sadInA uttarArdha ane 18 mI sadInA pUrvArdhanA jhaLahaLatI sitArA 8 prabhAvakemAMnA prathama prAvacanika prabhAvaka che. zrutakevalIbhagavaMtanI kaMIka jhAMkhI karAvanArA brAhmaNa paMDita pAsethI paNa nyAyavizArada ane nyAyAcAryanI mAnavaMtI padavI pAmanArA... laghuharibhadra birudadhArI mahAmahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjAthI keNa ajANa che? teo zrImade Agamagra, prakaraNa , yoga vagerenuM rahasya prakAzita karanArA aneka grantho racIne ApaNA sahu para ajoDa upakAra karyo che. ApaNuM e kamabhAgya che ke teo zrImaddanA ghaNuM vra mAtra 300 varSanA TUMkA gALAmAM luptaprAyaH thaI gayA che. tema chatAM teo zrImaddana je grantha Aje paNa vidyAmAna che te paNa satya rAha cIdhavAmAM ghaNuM upakAraka che. teozrIe TUMkA jIvanakALa daramyAna ghaNuM kArya karavAnuM hoI saMkSipta vAkayamAM ghaNuM ghaNuM rahasya bharI dIdhuM che. vaLI emAM bhegI duruha nyAyazailI gUMthAelI che. emAM vaLI jamAnAnA pavane potAnI asara phelAvI che. tethI zrAvaka-zrAvikAvargamAM te lagabhaga rahyuM nathI ja, paNa sAdhu-sAdhvIjI bhaga vatemAM paNa pUjya upAdhyAyajI bhagavaMtanA granthanuM adhyayana-adhyApana maMda banI gayuM che. ekabAju A paristhiti che ane bIjI bAju pUjya upAdhyAyajI mahArAjAnI 300 mI puNyatithi Ave che, tethI vartamAna saMghamAM upAdhyAyajI mahArAjanA graMthanuM adhyayana-adhyApana vadhe ane teozrImadda pratye kRtajJabhAva kaMIka aMze prakaTa thAya e daSTie ame teozrInA pAMca grantha gurjara bhAvAnuvAda sAthe prakAzita karavAno pavitra saMka9pa karyo. paNa A saMkalpane sAkAra kare saraLa nahoto. vartamAna aneka mahAbhAomAMthI amArI najara vardhamAnataponidhi nyAyazAstranipuNamati syAdvAdasiddhAnta prarUpaka pa. pU. AcArya deveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA para TharI. teozrI pAsethI ja A saMka9pa sAkAra thavAnI ghaNI zakyatAo dekhAI. kAraNa teozrI svayaM ajoDa bahuzruta vidvAna che ane teozrIne kuzaLatApUrvakanA adhyayana-adhyApananA AyojananA prabhAve teozrInA ghaNuM zikhya paNa sArA vidvAna thaelA che. ane kharekhara ! teozrImadanI acitya kRpAthI ane preraNAthI amAro saMkalpa sAkAra thaI rahyo che. teo zrImadanI anujJA ane kRpAdRSTithI nIce mujabanA grantha tayAra thaI rahyA che. U jJAnabiMdu-(bhAvAnu) pa. pU. jayasuMdara vi. ma. sA. D dharmaparIkSA-(bhAvAnu.) pa. pU. abhayazekhara vi. ma. sA. T sAmAcArI prakao D arAi virA0 catu' (bhAvAna) pa pa. abhayazekhara vi. ma. sA. T kUpadaSTAntavizadIkaraNaprakaraNa pratimAzataka (bhAvAnupa. pU. ajitazekhara vi. ma. sA.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama amArA saMkalapane sAkAra banAvavA badala temaja te sivAya paNa amArAM zrIsaMghane ArAdhanAmAM vadhu ne vadhu joDavA mATe teozrInI maLatI niraMtara preraNA ane mArgadarzana badala ame sahu vardhamAnatanidhi AcArya bhagavaMtazrInA atyaMta RNI chIe. temaja te te granthane suMdara bhAvAnuvAda-saMpAdana vagere karI ApanAra uparokta mahAtmAonA paNa ame khUba khUba RNI chIe. prastuta sAmAcArIprakaraNa granthamAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMte e paricita ane sthira karavA gya dazavidha sAmAcArInuM nirUpaNa che ane ArA. virATa catubhagI graMthamAM paMcamAMga zrI bhagavatIsUtranA eka sUtranuM vivaraNa che jemAM bheguM bIjAnI brAnDamAnyatAnuM nirAkaraNa paNa che A bane gratho pUrve vi.saM. 1973mAM zrI jaina AtmAnaMda sabhA bhAvanagara taraphathI bhegA pratAkAre chapAyA hatA. kupadaSTAntavizadIkaraNaprakaraNa granthamAM, jinapUjA aMge je kupadaSTanta ApavAmAM Ave che tenuM arthaghaTana kaI rIte karavuM tenI vicAraNA che. A grantha saMpUrNapaNe pUrve bhAratIya prAccatattva prakAzana samiti ane yAbhAratI jaina prakAzana samiti taraphathI pustakAkAre prakAzita thayelo che. A traNeya grAne gujarabhAvAnuvAda sAthe amArA zrI jJAnakhAtAmAMthI punaH prakAzita karatAM ame anero AnaMda anubhavIe chIe. A prastutagranthanA bhAvAnuvAda-saMzodhana-saMpAdana vageremAM pratyakSa-parokSa sahAya karanAra tamAma zubhecchakene temaja granthanuM suMdara mudraNa karI ApanAra belA TAIpa seTIga varkasanA mAlika-saMcAlaka-kaMpojhITaro vagerene dhanyavAda pAThavIe chIe. bhaviSyamAM paNa AvA uttama graMthanA prakAzanane lAbha vAraMvAra amane maLatuM rahe e zubhecchA. zrI aMdherI gujarAtI jana saMgha vatI harSada saMghavI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvikam anAdikALathI anaMtAnaMta jIvo saMsAramAM paribhramaNa karI rahyA che. A paribhramaNa daramyAna, cho sukha meLavavA mATe niraMtara usuka hoI aneka prakAranI judI judI pravRttio karyA kare che. paNa meha rAjAe jIvamAM e viparyAsa UbhuM karI dIdho che ke sukha mATenI enI pravRttio dhamadhokAra cAlatI hovA chatAM e duHkhI ne duHkhI ja thaI rahyo che. sukhanuM to jANe ke nAmanizAna paNa dekhAtuM nathI. eTale ke enI A pravRttio-enA A AcAra ja ene karmabaMdhAdi karAvavA dvArA duHkhanuM kAraNa banI jAya che. A AcArothI baMdhAelA karmo ane kusaMskAro jyAM sudhI dUra thatAM nathI tyAM sudhI jIva potAnA zuddha cidAnandamaya svarUpane prApta karI zakato nathI. A viparIta pravRttio-mithyA AcAro eTalA badhA abhyasta thaI gayA hoya che ke sAdhupaNuM lIdhA pachI paNa jo sAvadhAnI rAkhavAmAM na Ave, "mAre kevA AcAra AcaravAnAM che?" "anya mahAtmAo vagere sAthe kevI rIte vattavAnuM che ? ene spaSTa viveka zIkhavAmAM na Ave te e abhyasta AcAro dvArA maharAja pAchA jIvane ramADI jAya che. potAne zaraNe AvelA che, A rIte punaH maharAjanI cuMgAlamAM phasAI na jAya e mATe vizvavatsala paramakaruNAnidhAna tAraka zrI jinezvaradee sAdhu-sAdhavIone, teone pALavAnA AcAronuM spaSTa baMdhAraNa ghaDI ApyuM che. A AcArone sAmAcArI kahe che. A AcAronuM traNa grupamAM vagIkaraNa hoI sAmAcArInA paNa traNa prakAra che. (1) e sAmAcArI, (2) dazavidha sAmAcArI, ane (3) padavibhAga (padaccheda) sAmAcArI prastuta granthamAM A traNamAMthI dazavidha sAmAcArInuM nirUpaNa che. A sAmAcArInuM nirUpaNa, zrI uttarAdhyayanasUtra, zrI Avazyakaniyukti zrI paMcAzakacha vagere zAstromAM karAyeluM che. tenuM nyAyavizArada nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrImadda yazovijayamahArAjAe pitAnI nyAyazelIgarbhita kalame ukta granthane anusaranAruM ane tema chatAM maulika evuM spaSTa prarUpaNa A granthamAM kareluM che. jANe ke teo zrImadda paNa sUcana karI rahyA che ke A sAmAcArIne ekAda vAra sAMbhaLI levAthI, ke jANI levAthI ke ekAda be vAra AcarI levAthI kAma sarI jatuM nathI. eTalA mAtrathI anAdikAlIna te mithyAcAronA saMskAre bhUMsAI jatA nathI, paNa A sAmAcArIne vAraMvAra sAMbhaLavAthI, samajavAthI ane jIvanamAM AcarI AcarIne vAraMvAra ghUMTavAthI e saMskAre dhIme dhIme bhUMsAtA jAya che, yAvata sarvathA naSTa thaI jAya che. A sAmAcArIne ghUMTIghUMTIne evI sthira karavAnI hoya che ke jethI anupagadazAmAM paNa sadadhunyAye enuM pAlana thayA ja kare. sau prathama sAmAcArI aMge nayavicAraNA karI che. emAM granthakArazrIe pUrvAnumUvI ane pazcAnupUvI e vizeSaNone anvaya karI dekhADI nathI vicAraNuM karavA mATe eka suMdara mArgadarzana karyuM che. e pachI kramazaH "IcchAkAra' vagere sAmAcArIonI prarUpaNa karI che. dareka sAmAcArInI prarUpaNAmAM te te sAmAcArInuM avyApti-ativyApti vagere doSothI mukta evuM lakSaNa, tene viSaya vagere dekhADayAM che. lakSaNagata te te vizeSaNanuM padakRtya karI dekhADeluM che. temaja prasaMge prasaMge pati para suMdara chaNAvaTa karI rahasya kholI dekhADyuM che. jemake (1) mAtra bhAvathI paripUrNa phaLa maLatuM nathI. (2) kharaMTaNI paNa Avazyaka cheH nivRttinA utsAha mATe. (3) akSarArthanA upagapUrvaka "micchAmI dukkaDama' evo prayoga karavo e vihita che. (3) tahattinA 'avika95vika95" evA vibhAganuM kAraNa. (5) AvarUhInA sthAne nisihI kema nahIM ? (6) upAzraya praveza
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisihI zA mATe ? (7) nisipI" zabdaprayogathI zuM lAbha? (8) ApRchA e maMgalarUpa che. (9) pratipRchA sthaLe mAtra ApRchAthI kAryasiddhi na thAya. (10) pratipRcachA e ApRchArUpa nathI. (11) chaMdanAnA asvIkAramAM anumodanAjanya phaLano abhAva rahe che. (12) mokSecchA e rAgarUpa nathI. (13) mokSecchanuM sArvadika kartavyaH apramAda (14) mokSecchanI upAchA avicichana hoya. (15) nimantraNA vageremAM gurvAjhA Avazyaka che. (16) arthAnuyoga e rogI avasthAmAM paNa gurunuM kartavya che. (17) AraMbhe pRthak maMgalAcaraNanuM rahasya. (18) jJAna e paNa ratnatrayImAMnuM eka ratna che, mATe nA paNa anuyogadAtA jJAnarUpa ratnanI apekSAe ratnAdhika" che. eTale e vaMdanIya paNa che ja, (19) jJAnadAtAne vaMdana aMge nizcaya vyavahAra, (20) vyavahAranayanI virAdhanA ayogya che. vagere. Ama aneka viSayo para suMdara prakAza pAtharyA bAda pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe chelle rahasyabhata upadeza ApatAM pharamAvyuM che ke "vadhu zuM kahIe? je je rIte rAga ane dveSa zIdha vilaya pAmatAM jAya che te rIte pravRtti karavI, e zrI jinezvaradevanI AjJA che." A upaniSadUbhUta upadeza karamAvavA dvArA teo zrI madda e sucana karavA mAMge che ke sAmAnyathI A dazeya prakAranI sAmAcArI jIvanA rAgadeSane vilaya karatI jAya che mATe zrI jinezvaradevoe te pharamAvI che. temaja teo thI A paNa sucana karI rahyA che ke jyAre deza-kAlanI evI vizeSa paristhiti upasthita thaI che ya ' jenA kAraNe zAstramAM utsarga mArge kahelI te te bAbatothI ke te te garacha AdimAM pravartelI te te sAmAcArIethI rAga-dveSa haNavAne badale vadhI jatA hoya, te evI paristhitimAM te te bAbatone ke te te sAmAcArIone pALavAmAM jinAjJA rahetI nathI. | [ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI grantha] . paMcamAMga zrI bhagavatIjI sUtranA 8 mA zatakanA 10 mAM uddesAmAM cAra prakAranA jIvanI RpaNa Ave che. dezaArAdhaka, dezavirAdhaka, sarvaArAdhaka ane sarvavirAdhaka, navAMgI TIkAkAra zrImad vari mahArAjAe bhAvathI dharmanA ajANa bALatapasvIne dezaArAdhaka kahyo che, ane saMpraSta anya AcAryonA mate gItArtha anizrita evA tapa-saMyamapAlanAdimAM tatpara agItArthane TA ArAdhaka kahyo che. " jikata sAdhusAmAcArInuM pAlana e ja ArAdhanA che, anya darzanamAM rahelA mAnasArI jIvonI paNa tattadarzanakata kriyAonuM pAlana nahi" evI mAnyatAvALo hovAne kAraNe pavapakSI ItaramArgastha jIne to dezaArAdhaka paNa mAnavA yAra ja nathI. tethI e bALa tapasvI tera jinokata sAdhasAmAcArInuM pAlana karanArA dravyaliMgInuM grahaNa karI ene ja dezaArAdhaka kahe che. mArgAnasArI tApasa vagerene nahi, prathakAra pUjya upAdhyAyajI zrImada yazovijayajI mahArAjA vapakSInI A vAtane ayogya eTalA mATe Therave che ke dravyaliMgIne dezaArAdhaka tarIke levAmAM, A cacbhagInI prarUpaNAnuM je prayojana che te saratuM nathI. 'ekalI kriyA e mokSanuM sAdhana che ke ekaluM jJAna e mokSanuM sAdhana che" evuM jeo mAne che teone (1) "ekalI kriyA ke "ekaluM jJAna" kevA adhUrA che ? (2) baMne ekalAM ekalAM hoya to baMnenuM sAmarthya keTaluM badhuM apUrNa rahe che ane (3) e baMne bhegA thAya te e baMnenuM sAmarthya kevuM paripUrNa thaI jAya che...ItyAdi jaNAvavA mATe bhagavatIjI sUtramAM A prarUpaNa karavAmAM AvI che. AnA parathI jaNAya che ke ahIM vyiA (zIla) tarIke ane jJAna tarIke evI kriyA ane evuM jJAna levAnuM che ke je bane svataMtra hoya tyAre AMzika rIte paNa mokSanA kAraNarUpa hoya ane bane bhegA thAya eTale paripUrNa kAraNarUpa batra abhayAdi dravyaliMgInI jikta kriyAo a pradhAnadravyakriyA 35 hAI eka sAva sUkama aMza jeTalA paNa kAraNarUpa nathI, tethI enA jora para dravyaliMgIne dezaArAdhaka kahI zakAtuM nathI. mArga
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ nusArI tApasa vagerenI kriyAo AMzika ArAdhanArUpa hoI teo dezaArAdhaka havAmAM koI vAMdho nathI. vRttikArane A bALatapasvI ane anya AcAryone pUrvokta agItArtha deza ArAdhaka tarIke mAnya che. A be matomAM bahu bheda nathI enuM granthakArazrIe anyatra prarUpaNa kareluM che. dezavirAdhAkabhAMgA aMge paNa pUrvapakSIne eka bhrama pedA thayo che ke "AmAM vAstavika virAdhanA levAnI che. potAnI A bhrAntamAnyatAnA kAraNe pUrvapakSI, jeNe cAritranuM grahaNa ja nathI karyuM evA avirata samyakatvane dezavirAdhaka mAnavA taiyAra nathI. paNa emAM Apatti e UbhI thAya che ke (1) e avirata samyaktvI pachI A caturbhagImAMthI bAkAta thaI jAya che. (2) vRttikAre "mAtrA " evuM je vikalpa vyAkhyAna karyuM che (jene cAritranI prApti nathI thaI te avirata samyaktrI cAritrane virAdhaka che,) tenuM khaMDana karavA rUpa jJAnanI mahAna AzAtanA pUrvapakSIne karavI paDe che. vRttikAre kareluM A vika95vyAkhyAne ayogya paNa nathI ja, kema ke khuda sUtrakAra bhagavate pote ja "kajuvag" zabdathI sUtramAM enuM sucana karyuM ja che. Ama AvI Apattio AvatI hovAthI A bhAMgAmAM gRhIta cAritranI vAstavika virAdhane ja levAne pUrva pakSa abhiprAya yogya nathI. tAtparya e che ke A bIjA bhAMgAmAM vAstavika nahi paNa pAribhASika virAdhanAne abhiprAya mAnavo yogya che. (1) prAptacAritranuM pAlana ja na karavuM te ke (2) cAritranI prApti ja na hovI te ahIM pAribhASika virAdhanA tarIke abhipreta che. tethI aprAptarvA' vyAkhyAmAM pUrvapakSI e je Apattio A pelI che te paNa UbhI rahetI nathI. A prarUpaNA pAribhASika che evuM rahasya kholI ApIne ane aneka tarkapUrNa dalIlethI e rahasyane yathArtha siddha karI ApIne pUjya upAdhyAyajI bhagavaMte pUrvAcAryonA vacanamAM udbhavatI ApattionI zakAnA aniSTathI rakSaNa karavArUpa ananya upakAra karyo che. A catubhagInI vistRta pUrvapakSa sAthenI savistRta prarUpaNA upA. mahArAje svakIya dharmaparIkSA (le. 18 thI 31) granthamAM karI che. vistarAthIne e grantha joI levA bhalAmaNa. [ kUpadaSTAntavizadIkaraNaprakaraNa ] zrAvake je dravyastava(jinapUjA) kare che te nirdoSa che e bAbatane samajavA mATe zAstramAM kapakhanana (ko khodavAna) daSTAMta ApyuM che. 1444 zAstronA praNetA zrIharibhadrasUrimahArAja viracita zrI paMcAzakazAstranI vRttimAM navAMgI TIkAkAra zrI abhayadeva rAje A dRSTAntanuM AvuM artha ghaTana karyuM che ke "kuvo khodavAmAM pahelAM zrama, kAdavathI kharaDAvuM, tRSAvRddhi vagere dezo thAya che. paNa chevaTe nirmaLa jaLanI prApti thatAM e pANIthI ja e badhA doSo dUra thaI jAya che ane svaparanI tRSAnuM zamana thavA rU5 lAbha thAya che. mATe kUvo khodave e lokika dRSTie sva-para upakAraka che. A ja rIte jinapUjA karavAmAM pANI-puSpa vagerenA jIvonI hiMsAnA kAraNe a9555 baMdha rU5 doSa thAya che, paNa e jinapUjAthI je zubhabhAvalAsa jAge che tenA prabhAve e doSa dUra thaI vipula nirA ane pracurapuNyabaMdha rU5 lAbha thAya che. jenAra vagerene paNa anumodanAdi dvArA A lAbha thAya che. mATe jinapUjA e sva-para upakAraka che." A rIte arthadhaTana karyA bAda teo zrImade ja vita' nA mata tarIke jaNAvyuM che ke "snAnAdi vakhata paNa nirmaLajaLa tulya zubhaadhyavasAya hAjara hovAthI kAdavathI kharaDAvuM vagere rU5 a9papAbaMdhane doSa lAgato ja nathI. mATe dRSTAntane A rIte joIe. "jema kRpakhanane svaparane upakAra mATe thAya che tema jinapUjA karaNaanumodana dvArA sva-parane upakAra mATe thAya che." ti ne Avo mata darzAvIne pachI zrI abhayadevasUri mahArAje " taddAmAnupAti' kahIne tenuM khaMDana karyuM che,
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa granthakAra zrI upAdhyAyajI mahArAjane abhiprAya AvA che ke "vidhizuddha jinapUjA vagere saMpUrNa nirdoSa che. emAM je hiMsA thAya che tenAthI alpapaNu pApa dharUpa doSa lAgatA nathI. mATe, 'dhUpakhanana jema sva-parane upakAraka che tema jinapUjA paNa sva-parane karaNa-anumedana dvArA upakAraka che' A rIte arthaghaTana karavu. joIe.' svAbhipreta A adhaTananuM granthakAre Agama-yukti puraskara joradAra samarthAMna karyuM che. e mATe sAdhune azuddha AhArAdinuM dAna, kaka zevadanIyakhadha, dhruvaLadhaprakriyA vagerenI paNa vicAraNA karIne svakIya abhiprAya paranI saMbhavita zaMkAonu` nivAraNa karyuM... che. Ama heAvA chatAM zrI abhayadevasUri mahArAjanuM tee zrImadde khaMDana nathI karyu. paNuM samanvaya sAdhI ApyA che ke ame vidhizuddha jinapUjAnA tApathI A arthATana karyuM che, jyAre zrI abhayadevasUri mahArAje vidhivikala jinapUjAnA tApa thI. mATe kAI virodha nathI. vaLI granthakAre zrI abhayadevasUri mahArAja! A abhiprAya te zrImanA ja vacana parathI tAravI batAvyA che temaja teo zrImade nacetavALamAnavAti kahIne je khaMDana karyu che te vidhizuddha-vidhivikala dareka jinapUjane sAva nirdoSa siddha karavAnI vRtniA je mata che tenuM khaMDana che, vidhizuddha jinapUjAne sAvaniSi siddha karatA amArA matanuM nahi e khAkhatanuM paNa granthakAre spaSTIkaraNa karyu che. pUjapa'cAzakamAM caityava danAnte je praNidhAna kahyuM che te ane pahelAMthI ja pUjadikAle je praNidhAna rAkhavAnuM hoya che te bhinna che, eTale pahelAM paNa praNidhAna hoya teA che ja ane tethI praNidhAnA viraha hovAthI jiMrtapUjA dravyastava rUpa che evuM nathI ItyAdi darzAvIne te zrImade, e rIte paNa alpadoSanI je saMbhAvanA hatI tene dUra karI che. emAM bhegI, tIrthaMkarapaNAMnI prAthanA niyaNArUpa che ke aniyaNArUpa enI paNa suMdara vicAraNA dAkhavI che. pUrve zrI jaina grantha prakAzaka sabhA taraphathI pratAkAre chapAyele A grantha apU mudrita thayA hatA. pachI bhAratIyaprAcyatattva prakAzana samiti ane yoAbhAratIjaina prakAzana samiti taraphathI pustakAkAre mudrita thayelA pustAmAM A grantha pUrNa hatA. e khaMtemAM mULa granthanI khAra gAthA darzAvavAmAM AvelI. granthamAM TIpaNumAM meM jaNAvyuM che tema, khAramI gAthAnI vRttimAM uddhRtazleAka tarIke je 'jvo...' ItyAdi zlAka chapAyA che te vAstavamAM uddanaleAka nathI, paNa granthakAre svaya racelA mULaleAka che. mATe granthanA mULaleAkA khAra nahi, paNa tera che. temaja e teramA zrlokanI avataraNikA kaMIka khUTatI hoya evu' lAgavAthI me... enuM anusaMdhAna kayu che, A bAbatane vAMcakAe dhyAnamAM levI. [graMthakAra vize kaMika ] megalasamrATa akabara pratiAdhaka jagadguru zrI hIrasUrIzvarajI mahArAjAnI paraMparAmAM thaelA zrI navijaya ma. sA. pAse vi. sa. 1988 mAM cAritra grahaNa karanAra granthakAra upA0 zrI yazA vijayajI mahArAjathI kANu aparicita che? pATaNa najIka kaneADuM gAmanA jaina vaNika zreSThI nArA yaNanI saubhAgyadevI nAmanI dha*patnInI kukSine ajavALanAra A ratna jazavaMtakumAranA laghusaheAdara pasiMha paNa cAritra grahaNa karI padmavijaya banyA hatA. granthakArazrI yazeAvijayajI ma.nI buddhi pratibhA, tejasvitA ane suyeAgyatAthI Avarjita thaelA zreSThI dhanasurA nI vinati ane vyavasthAne anusarIne kAzImAM prakAMDa vidvAna bhaTTAcAya pAse SaDUdana vagerenu' talaspazI adhya cana thayuM. kAzImAM 3 varSoM ane pachI AgrAmAM 4 varSI adhyayana karyuM. zrI vinayavijaya ma. sA. sAthe bhAgIdArImAM teezrIe eka rAtrImAM nyAyadarzananA 1200 leAka pramANu mUnyagrantha kaMThastha karyA hatA evI leAkeAkti che. kAzInA vidvAnee te zrImane nyAyavizArada ane nyAyAcAnu mAnavaMtuM biruda ApyuM hatuM. gaMgAnA kinAre teozrIe 'E' kAnA jApathI sarasvatIdevIne prasanna karelI hatI.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ teo zrImade saMskRta-prAkRta ane gujaragirAmAM aneka ajoDa racanAo karI che. pajJavRtti sahita grantha racyA che te svatantra grantha paNa racyA che. anyakartaka grantha para vRttigrantha paNa racyA che te gujarAtI bhASAmAM stavana-sajajhAya-DhALa-Taba vagere racIne lokabhogya sAhityane paNa samRddha banAvyuM che. AcArya zrI devasUrijI mahArAjAnI anujJAthI ane zrIsaMdhanI AgrahabharI vinaMtithI teo zrImad 1718 mAM upAdhyAya padathI alaMkRta banyA hatA. 1743 nuM cAturmAsa haI nagarImAM karI pachI tyAM ja anazana karIne paMDita maraNane teozrIe sAdhyuM hatuM. Aje paNa tyAM teozrInuM samAdhimaMdira teozrInI yazagAthA gAI rahyuM che. (traNa svIkAra) siddhAMtamahedadhi karmasAhityaniSNAta naiSThika brahmacArI suvizALagacchAdhipati sva. AcAryadeveza zrImada vijaya premasurIzvarajI mahArAjA. vardhamAnatanidhi nyAyavizArade syAdavAdasiddhAMtasaMrakSaka AcAryadeveza zrImada vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA. baMdhavidhAna mahAgranthanA eka mukhya AdhAra bha adhyAtmarasika paMnyAsapravara zrI dharmajita vijayagaNivara. mUpiyaDi rasabaMdhe granthanA vRttikAra viThaTharya paMnyAsapravara zrI jayazekhara vijaya gaNivara. prastuta traNeya granthanA bhAvAnuvAda penamAMthI utaratI sahIthI nathI lakhAyA, paNa jANe ke A badhA parama upakArI pUjyapAda gurubhagavaMtonI amIdaSTimAMthI utaratI kRpAthI lakhAyA che. siddhAMtadivAkara ajoDa vidvAna pa. pU. AcAryadeveza zrImavijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAo cirasmaraNIya che. nyAyazAstranipuNumati vidvadarya pa. pU. jayasuMdara vi. ma. sAhebe A saMpUrNa bhAvAnuvAdanuM saMzodhana karI ApI enI upAdeyatAmAM vadhAre karyo che. sahavattI tamAma munibhagavatAne A bhAvAnuvAdanA lekhanAdimAM suMdara sahayoga prApta thayo che je avismaraNIya che.' mahAmahopAdhyAya zrImadda yazovijayajI mahArAjAnA vacane mahAtha ane gaMbhIra rahasyavALA che. tenA meM svakSayopazamAnusAra bhAvAnuvAda karyo che. saMbhava che ke emAM kyAMka meM upAdhyAyajI mahArAjanA abhiprAyane barAbara spaSTa na karyo hoya, athavA kayAMka teozrInA abhiprAyane anyAya karI viparIta abhiprAya ja lakhI nAMkhyo hoya. teo zrImadanA AzayavirUddha ke parama pavitra trikALa abAdhita zrI jinAjJAnI viruddha AmAM kAMI paNa lakhAyuM hoya to te badala hu trividha trividhe micchAmI dukakAma dauM chuM. temaja saMvigna gItArtha bahuzrutane tenuM saMmArjana karavA namra vinaMti karuM chuM. zuddhipatraka ane tenI nIce ApelI neMdha vAMcI levA khAsa bhalAmaNa karuM chuM. zrI aMdherI gujarAtI jena saMgha, IrlA bIja (muMbaI)e potAne tyAM thayela jJAnakhAtAnI upajane A nA prakAzanAdimAM sadvyaya karela che te anumodanIya che ane bIjA TrasTane paNa prAcInagrantha vagerenA prakAzanAdimAM sadvyaya karavAnI preraNArUpa che.. A granthanA bhAvAnuvAda-saMpAdana vagere karavAthI je puNyaprAkSAranuM upArjana thayuM hoya tenA prabhAve bhavya jinakti sAdhu sAmAcArInuM yathArtha jJAna prApta karI tenuM paripUrNa pAlana karanArA sarva ArAdhaka bane eja zubhecchA. gurupAdapaNuM. muni abhayazekharavijaya
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA granthamaMgala ' 47 53 papa 17 57 viSaya pAna viSaya pAna 1 (4) AvazyakI sAmAcArI sAmAcArI aMge vicAra 2 AvarUhInuM lakSaNa sAmAcArI vize anya abhiprAya AvasahI na bolavAmAM lAgato doSa 48 dazavidha sAmAcArInuM lakSaNa lakSaNamAM rahelA vizeSa aMge zaMkA-samAdhAna 49 sAmAcArInA daza bheda AvasahInA sthAne nisihI kema nahIM ? 51 kAra' e svataMtra zabda che, pratyaya nahi 10 AvasahI nisihInA viSayanuM aikaya (1) icchAkAra sAmAcArI 12-26 agamana-gamana utsaga-apavAdarUpa IcchAkAranuM lakSaNa 12 (5) aidhikI sAmAcArI 55-59 IrachAkArane viSaya ane phaLa 13 nirisahInuM lakSaNa mAtra bhAvathI paripUrNa phaLa na maLe 15 "nisiDI" zabdaprayoga zA mATe ? abhyarthanA apavAde; karaNu utsarga avagrahabhUmimAM praveza zI rIte ? IcchAkAra vihita che, mATe sarvatra kartavya . 19 upAzraya praveze nisihI zA mATe ? AjJA-baLAbhiyoga apavAde kapya 20 "nisiDI' zabdaprayogathI thatA lAbha 59 azvanuM dRSTAnta (6) ApRcchA sAmAcArI 60-66 nivRtta thavAnA utsAha mATe kharaMTanA 23 ApRchAsAmAcArInuM lakSaNa AcArye svayaM paDilehaNAdi karavuM ayogya 25 ApRcchAthI thatA hitane krama (2) mithyAkAra sAmAcArI 27-39 ApRchA maMgalarUpa che nizcayathI ane vyavahArathI lakSaNa che, vihita anuSThAnamAM udyamazIla rahevuM 65 "micchAmI dukkaDam' evo ja prayoga kema? 29 (7) pratipRcchA sAmAcArI 67-73 akSarArthanA upayoga pUrvakano prayoga vihita 30 pratipRrachAnuM lakSaNa micchAmI dukkaDamane akSarArtha 31 pratipRchAnA kAryAntarAdi kAraNe eka eka akSaro paNa arthavALA saMbhave pratipRcchAne anya prakAra punaH pApa na karavAne saMka95 Avazyaka 35 pratipRcchAnuM prayojana bolavA mujaba na karavuM e meTuM mithyAtva pratipRchA sthaLe mAtra ApRchAthI kAryasiddhi zI rIte ? na thAya. pApanuM akAraNa e ja moTuM pratikramaNa 37 pratipRcchA ApRchArUpa nathI niSiddhanuM punaH punaH Asevana abhinivezathI ja thAya. 38 (8) chaMdanA sAmAcArI 73-80 (3) tathAkAra sAmAcArI 39-46 74 chaMdanA sAmAcArInuM lakSaNa lakSaNa ane viSaya chaMdanA sAmAcArInA adhikArI kenA vacanane kevI rIte tahatti karavA? 41 AjJAzuddhabhAva vipulanijerAnuM kAraNa saMvinItArthanA vacanamAM tahattine abhAva chaMdanAnA asvIkAramAM anumodanA abhinivezathI ja ja phaLAbhAva tahattinA avikalpa-vikalpa evA vibhAganuM chaMdaka-chaMghane chaMdanAthI lAbha kaI rIte ? kAraNa 45 mekSerachA rAgarUpa nathI w 36 73 'ke che
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja 2 viSaya pAna viSaya pAne (9) nimatraNe sAmAcArI 81-89 anugaprAraMbhe maMgala kAvya nimatraNAnuM lakSaNa ane viSaya pRtha- maMgalAcaraNanuM rahasya 99 mokSecchanuM sAvadika kartA-apramAda anugadAtAne vaMdana aMge pUrvapakSa mekSecchanI upAchA avichina heya 83 jJAnAdhikaya paNa ratnAdhikapaNuM che-uttarapakSa 101 caDhiyAtI vaiyAvaccanI IcachA UbhI ja hoya 84 anuyAga dAtA nAnA hoya te paNa vaMdanIya :101 namuhurNamAM utkRSTa namaskAranI prArthanA jAtane niNa jANanAre vaMdana na levAya 102 vaiyAvaccechI yogyatA vinA ahitAvaha jJAnadAtAne vaMdana aMge nizcaya-vyavahAra 104 nimatraNa vageremAM gurvAsA Avazyaka vyavahAranayanI virAdhanA ayogya 106 cAritro pasaM56 (10) upasaM5rdU sAmAcArI 89-112 108, 109 cAritrApasaMdanA bheda 108 upasaMpanuM lakSaNa ane vibhAga vaiyAvacca karanAra aMgenI vyavasthA 109 jJAnapasaMpanA 4 bhAMgA kSapakepasaMpad 110 bhAMgAomAM zuddhatva-azuddhatva gRhasthApasaM56 112 jJAnagrahaNanI vidhi upasaMhAra 1. 113 arthAnuyogaH rogI gurunuM paNa kartavya rahasyabhUta upadeza 114 a85bacelI zaktine paNa gopavAya nahi 95 prazasti 116-120 9 1ke 'na , i che ArAdhakavirAdhaka caturbhAgI - 130 131 cAra bhAMgAnI TUMkI samajaNa 121 aprAptimAtrathI virAdhakatA mAnavAmAM prathama bhAMge : deza ArAdhaka 122-128 kapita Apattio sAdhusAmAcArI pAlaka dravyaliMgI e ApattionuM nirAkaraNa deza ArAdhaka-pU0 122 ArA virATa anArAdhakanI trirAzidezaArAdhakapaNAmAM dravyAjJAnI ArAdhanA zaMkAsamAdhAna 132 niyAmaka-u0 123 dezaArAdhanA-virAdhanAnI A paribhASAmAM ItaramArgastha apunabaMdhakAdi paNa kriyA ja pradhAna, zrata nahi * 133 dezaArAdhaka 125 dezaArAdhanA mATe mAnasArI kriyA ' , ' ' aviratasamyaktvI dezaArAdhaka kema nahIM ? 126 Avazyaka 134 caturbhagInI prarUpaNuM svataMtra anabhiniviSTa ekAkI paNa dezaArAdhaka paribhASArUpa che saMbhave 136 bIje bhAMge : dezavirAdhaka 128-136 trIjo bhAMge : sarvaArAdhaka 137 bhagna ke agRhIta vratavALe jIva cethe bhAMge : sarvavirAdhaka 137 dezavirAdhaka 127 228
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAna 163 141 167 padaSTAntavizadIkaraNaprakaraNa viSaya pAna viSaya vRttigata maMgala loka 139 ApekSika apAyuktA adhikAra granthane abhidheyArtha 140 jeTalo AraMbha eTalI hiMsA' evuM 164 kUpadRSTAntanuM arthaghaTana mAnavAmAM sthUla asaMgati kupadaSTAnta aMge paMcAzakane adhikAra 142 karkaza vedanIyabaMdhanI sUkSama asaMgati 165 , "kacita "ne mata 143 pUjAbhAvI AraMbha paNa anAraMbha abhayadevasUrimahArAjakata arthadhaTananuM tAtparya 144 karkazavedanIya zuM che ? 167 te tAtparyanuM sUcana hRtti zabdathI 145 devAmAM ene niSedha e prauDhivAda pUjadibhAvI dravyahiMsAnI anujJA kaI rIte ? 146 AvA proDhivAde utkRSTaniSedhanA tAtparyavALA 168 niSedha avidhikRtahiMsAne, . dravyastavayahiMsAmAM dhruvabaMdhI pA5hetutA 168 vidhikRtahiMsAne nahi 147 ayogya alpAyuSkatAmAM paNa vidhivikalajinapUjAnuM te hiMsAmAM vizeSahetA mAnavAmAM 170 ja dRSTAna 3, 147 anyAzraya azuddhadAna aMge vicAraNuM 148 dhruvabaMdhAdi prakriyA 171 AgamArtha avyutpananI pUjAmAM vidhivikalatAne dhruvabaMdhanA anAdi anaMta vagere bhAMgA 172 ja saMbhava 149 pUjAdikAle praNidhAna na hoI alpadoSa lAge 174 azuddhadAna aMge anya AcAryane mata 151 ja zaMkA granthakArakRta arthadhaTana aMge saMbhavita zaMkA 15ra pUjAdikAle sAmAnya praNidhAnAdi saMbhavita 175 avi zabda sadaSatvanI saMbhAvanAne sUcaka 153 ja-samA. na caitavAnuiAti thI zenuM nirAkaraNa? 153 stavanI vyAkhyA 175 vidhisaha jinapUjAmAM nirdoSatA abAdhita 153 praNidhAnAdi pAMca zubhAzaya 176 niSkarSa 155 aMtabhAvI praNidhAnAdi viziSTatara heya 177 bhaktipariNAma pramANu, chatAM ajayaNAthI praNidhAna stavaphaLanI prArthanArUpa, hiMsAdeSa lAge 156. chatAM niyANuM nathI 178 dugatanArInuM dRSTAnta tIrthaMkarapaNunI prArthanA niyANArUpa che? 178 snAnapUjadimAM pALavAnI jayaNA 159 tIrtha kara5NunI prArthanA aMge vAstavikatA 179 yogAdimAM zuddhAzuddhatva 159 nirabhinkaMga prArthanA e niyANuM nathI. 180 bhaktibhAva vagerenI satata dhArA cAle tyAre 160 oda kSAyika ubhayabhAvAnuparata dravyamAtrahiMsAnA kAraNe duSTatva mAnavAmAM 162 prArthanA kevI che? 181 Apatti pariziSTa : uddhatapADAze 183
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 dosA jeNa nirujjhati jeNa chijjaMti puJcakammAI | so so mokkhovAo rogAvasthAsu samaNaM va // artha :- rAgAvasthAmAM nA jenAthI rAga maTe e jema auSadha banI jAya che tema jenA jenAthI rAgadveSarUpI doSA ghaTatA Ave che ane jenA jenAthI pUddha karyA chedAtAM jAya che te te badhuM mekSamAga rUpa banI jAya che. vikiMci aNuNAyaM paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehiM / esA tesiM ANA kajje sacceNa hoavvaM // artha :- zrI jinezvaradevAe kAI khAkhatanI sarvathA anujJA nathI ApI, ke tevuM kAraNa upasthita thae kAI khAkhatanA sa thAniSedha nathI karyA. temanI AjJA tA e ja che ke kAI paNa kArya upasthita thayu' hAya te satya=niSkapaTa rahIne te kArya pAra pADavu. 323333X2 mahAmahApAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAnI trIjI svargArAhaNu zatAbdIe vardhamAnatapeAnidhi pUjya AcArya bhagavaMtaznonI preraNAthI bhAvAnuvAda sahita pragaTa thaI cUkelA ke thaI rahelA upAdhyAyajI mahArAjAnA grantharatnA~ upadeza rahasya nayarahasya adhyAtmamata parIkSA jJAnabindu dharma parIkSA pratimAzataka sAmAcArIprakaraNa ArAdhaka-virAdhaka caturbha gI, kRpadeSTAntavizaDhIkaraNa
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNa ane vaMdana zi jeozrI vardhamAna tapanI 108 oLInA ArAdhaka che. hi. jeozrInI nizrAmAM lagabhaga 200 mahAtmAo pavitra jIvana jIvI rahyA che. che jeozrIe uccaprakAzanA paMthe (paMcasUtravivecanA), parama teja (lalitavistarAnI vivecanA) jevA lokabhogya tAtvika granthonI zrIjinazAsanane bheTa dharI che. che jeozrIe divyadarzana sAptAhika dvArA potAnA zAstrAnusArI maulika UMDA ciMtanone loka sudhI pahoMcADI lokone vairAgyarasanA pAna karAvyA che. idhArmika zikSaNa zibiro dvArA jeozrI hajAro yuvakenA jIvananuM dhArmika utthAna karanArA che. zi jeozrInA adhyayana-adhyApanAdinA kuzaLa AyojananA prabhAve zrIjinazAsanane eka pachI eka vidvAna ziSyonI bheTa maLatI ja rahe che. |i karmaviSayaka "baMdhavidhAna sahAgranthanA be mukhya sUtradhAra mahAtmAo ane aneka vRttikAra mahAtmAo jeozrInA ziSya-prazikhyAdi che. |i vartamAna zrI saMghamAM, hajAro yuvakene AkaSIne jinavANInuM pAna karAvI zake evA je kAuDa pulara dharmopadezaka vaktA mahAtmAo che temaja je siddhahastalekhaka mahAtmAo che teo moTe bhAge jeozrInuM ziSya-praziSyAdipaNu. ke nizrA pAmelA che ane dhanyatA anubhavI rahyA che. 8i jeozrIe svayaM syAdavAdane jANyo che, yathArtha rIte samaje che ane jeozrI anyone yathArtha rIte samajAvI rahyA che. hijeozrIe svajIvanamAM ane svanizrAmAM svAdhyAyanI dhUNI dhakhAvI che. che jeozrI paMcAcAranA svayaM apramattapAlaka che, ane nizrAvatI mahAtmAone paMcAcAranuM pAlana karAvavAmAM tatpara che. hi. jeozrI tapa-tyAga ane titi vardhamAnataponidhi nyAyavizArada saMghahitaciMtaka pUjyapAda gurubhagavaMta AcArya deveza zrImadavijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA karakamalamAM sAdara samarpaNa, ane caraNakamalamAM keTizaH vaMdana..
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAcArAga 'kRtAMga nAga ya DR. pravacana prabhAvaka vardhamAna taponidhi pUjyapAda janana AcAryadeca zrImada 99D9 vijayamucanAmAnusUcirajI mahArAja
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 sAmAcArIprakaraNagatamUlazlokAnAmakArAdikramaH zlokAdyacaraNa/zlokAGkaH esA NicchAyaNayao/3 tatto isamattI/48 ajjhappajjhANarayassesA/99 kattikaDaM me pAvaM/25 tamhA akaraNayacci ya/29 aNigRhiyabalaviraeNa/11 kappAkappaMmi Thiyassu0/31 . tamhA gurupucchAe/68 aNuogadAyagassa/79 karaNaM puNa ANAe/13 tayahINa kajjagahaNe/69 abbhatthaNAvihANe/7 kAraNajAyaM pappa ya/74 tAvaiyA vi ya sattI/78 abbhatthaNaM vi kujjA/12 kAreu a iaro vi/60 tIse Na dosaleso/17 abbhatthieNa vi imo/10 kiM bahuNA iha jaha jaha/100 dakkhasseya paoge/23 aha do vi laddhimaMtA/95 khaNamavi muNINa kappai/79 daDhajattuvaogeNaM/42 AgaMtugo ya purANao/94 khalaNAi pavittIe/52 donni nisijjAu tao/76 ANAbalAbhiogo/15 khele ya kAiyAe/77 naNu egaTThattaNao/39 ANArAhaNajogo/22 gacchaMtassuvauttaM/36 naNu jeThe vaMdaNayaM/84 ANAsuddho bhAvo/57 guruANAijaharihaM/55 naNu savvaM jiNavayaNaM/34 AbhogA puNakaraNe/27 gurupucchAi muNINa 62 nANAduvaggahassA 0/59 icchAkAraM kiccA/19 ghaDaNaM ca saMghaNA kira/71 nANeNa jANaicciya/33 icchAmicchAtahakAro/4 caraNovasaMpayA puNa/93 nicchayaNaeNa ihayaM/89 icchA'viccheo vi ya/67 chuhiasma jahA khaNamavi/65 pajjAeNa vi lahuo/85 icchA'vicchedeNa/63 jaivi hu icchAkAro/50 / paDhamo etthavisuddho/73 iyarammi vigappeNaM/32 jaivi hu Na dANagaNa/58 paDhama icchAkAro/16 iyaresu vi bhaMgesu/16 jaivi hu maMgalabhUyaM/81 pucchA kira paDipucchA/51 iya saMthuo mahAyasa/101 jaha muNisAmAyAri/1 bhannai iyaM jeTho/86 ihayaM atthaggahaNe/75 jaM NiyaNiyakajjamI/6 mANussaM saMsAre/64 ihayaM ApucchA khalu/53 jANaMtassa vi aguNaM/87 mi tti miumaddavatte/24 uccAgoavihANa/8 jeNa guruvihiNAyA/47 vakkhANaMmi samatte/83 ubhayagahaNA ya Niya/92 jeNevaM vavahAro/11 vattaNasaMdhaNagahaNe/70 uvasaMpayA ya kAle/5 jo jahavAyaM na kuNai/28 vaMdaMti tao samve/80 eeNa nANaguNao/90 jo micchatti paogo/20 vaMdiya tatto vi guru/82 etto avavAeNa/88 jo sayameva ya bhIo/18 vihie kajje kajjo/50 etto ceiyasiharAi/43 jhANeNaM ThANeNa vi/44 saccattapaccayaThaM/30 etto tivvA saddhA/35 Naya esA puccha cciya/54 saMdiTThoM saMdiTThasseva/72 evaM eyaguNANa/61 Naya kevalabhAveNaM/9 sA ya paiNNA tIse/37 evaM NisIhiyA kaya/41 Na ya dosabahulabhAvA/38 sAvajjajogavirao/2 evaM bhUaNaeNaM/49 Na ya saMkeyAhINo/26 siddhe muNINa kajje/66 evaM sAmAyArI/98 NiyahiyakajjapaiNNA/46 hoi agamaNe iriyA/40 esA jamattaladdhiya/56 Neyo NijjaraheU/21 hoi paiNNAbhaMge/45 zrI ji-milAna radari
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 g/ g/i 3/6 temaja Ama zratanI vRddhi eNe zuddhipatraka azuddha azuddha 2/2 samAcArI sAmAcArI 93/27-29 pAsa , papad teSAmaSi teSAmapi 99/3 zrotaNAma zrotRNAma 21/3 'kAranto ukArAnto. 105/3 'pyalaya 'pyAlaya 26/6 niSedhe niSedhe 105/18 rAdhAnamapi rAdhanamapi 26/27 baLAbhiyoga baLAbhiyoganA 106/7 samghAna sandhAna 115/30 temAM ja viroSaH viroSa; 124/30 zruta zrutanI 27/7 'cchAkAra icchAkAra 22/4 viyAUNa viyANiUNa 12.8/25 Ama apekSAvALuM rU4/2. ubhayabodha | ubhaya arthabodha 134/4 vratapebhaGgA vratabhaGgA SnyaH ko'nyaH 147/34 149 vyAkhyAya' 'jyAkhyAya' vasAna da vAsAnAda 147/34 18 149 48/1 athA nAva athAnAva 49/28 che "paNa 147/34 9 che." paNa 5026 niSika-nirarthaya niviSaya-nirarthaka 149/21 dAnAdi ja dAnAdi 4 157/1 DhandanaH nandanaH 53/7 IyaNa ra 164/6 dvipayA dviSayA 59/15 vRdbhi 165/30 svapa sva95 (ana95) da2/2 bhramara yitaM bhramarAyitaM 168/16 baMdha jaI baMdha thaI 66/20 ene 170/2 sthalAya sthalIya 73/8 nirUtyate nirUpyate 179/20 evuM enuM 93/13 AttA Atto 181/4 tIrthakara tIrthakaratva noMdha : (1) pR. 12/5. 15 "kema ke.....kahyo che" nA sthAne A pramANe vAMcavuM - "kema ke AvazyakamAM sAmAyika adhyayananI upodaghAta niktimAM je kAladvAra che temAM upakramakAlanA prathama prakArabhUta je sAmAcArI upakramakAla tenA avasare A sAmAcArI kahevAmAM AvI che." idha : (2) pR. 16ra para kRpadaSTAntanA 8 ma ka mAM "varU vidiyapUrANa" evuM prathamapAda che. enI avataraNikAmAM avidhiyutabhaktikarma aMge dravyahiMsAthI mitratva mAnavAnI zaMkA che. vaLI budhanA dIrghakAlanI apekSAe mizratAnI prarUpaNA granthakAre je karI che te paNa avidhiyutabhaktikarma aMge karI che. eTale ukta lokamAM prathamapAda na vihigyagyA...havuM paNa yogya lAge che. prathama pAda jo evuM laIe to enI vRttimAM paNa vidhiyuta... nA sthAne avidhiyuta... zabda jANa. AmAM evI zaMkA na karavI ke avidhiyuta prajAmAM a5doSa hAvAM te granthakArane paNa mAnya ja che to evA pUrva pakSanI zI jarUra che ? AvI zaMkA eTalA mATe na karavI ke granthakArane avidhiyutamAM je a9padoSa mAnya che te dravyahiMsAnA kAraNe nahi, paNa ajayaNA-avidhi vagerenA kAraNe. vaLI pUrvapakSInI cAla evI che ke avidhiyutamAM paNa je granthakAra dravyahiMsAnA kAraNe aha5doSa svIkArI le te dravyahiMsA te vidhiyutamAM paNa rahI hovAthI vidhiyutamAM paNa alpaSa siddha karI zakAya. AvuM na thAya eTalA mATe granthakAre evA pUrvapakSanuM ukta gAthAthI nirAkaraNa karyuM che,
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zaGkhezvarapArzvanAthAya namaH / zrI mahAvIraparamAtmane namaH / zrIpremabhuvanabhAnusUrIzvarapaMnyAsadharma jajjazekharagaNivaryebhyo namaH / nyAyavizArada-nyAyAcArya-zrImadupAdhyAyayazovijayakRta sAmAcArIprakaraNam che namaH [ TIkAgranthanuM maMgaLAcaraNa ] ai kArakalitarUpAM smRtvA vAgdevatAM vibudhavandyAm / sAmAcArIprakaraNameSa svakRtaM suvivRNomi // 1 / iha hi bhavArNave duHkhasahasravIcinicayabhISaNe bhavyaprANinAmAdhArazcAritrameva yAnapAtraM, tacca samyaksAmAcArIrUpAnukUlapavanapreritameva tvaritaM tannistArAya prabhavatIti dviguNaphalA- . . thitayA bhagavadvardhamAnasvAmistuti vyAjena tatsvarUpa pratipipAdayiSuH pratijAnIte jaha muNisAmAyAri saMseviya paramanivvui patto / taha vaddhamANasAmiya ! homi kayattho tuha thuIe // 1 // yathA munisAmAcAgaM saMsevya paramaniva'tiM prAptaH / tathA vardhamAnasvAmin ! bhavAmi kRtArtha stavastutyA // 1 // ] kArasaMvalita svarUpavALI ane deve temaja paMDitene paNa pUjya evI vAOMvatAnuM smaraNa karIne svakRta sAmAcArI prakaraNa(mULa)nuM huM vizada vivaraNa karuM chuM. athavA- kAranA jApathI anubhavAyela svarUpavALI ane devone paNa pUjya evI zrIjinavacanasvarUpa devatAnuM smaraNa karIne svanirmita "sAmAcArI prakaraNa mULa granthanuM vizada vivaraNa karuM chuM. A bIjA arthathI zrIjinazvaradevanA cAra atizaya sUcita thAya che. vAgevatA' zabdathI sAkSAt vacanAtizayanuM sUcana karyuM. tathA te ja zabdathI apAyApagamAtizaya ane jJAnAtizayanuM arthataH sUcana kareluM jANavuM, kAraNa ke trikALaabAdhita satyavacanarU5 vacanAtizaya vItarAgatA ane sarvajJapaNa vinA asaMbhavita che. temaja vibudhavavAma' padathI, paramAmA sAthenA vacananA abheda upacArathI pUjAtizaya jaNAvyo. hajAro duHkharUpI mojAone samUhanA kAraNe bhayaMkara evA A saMsArasamudramAM lavyajIvone cAritrarUpa vahANa ja AdhArabhUta che. vaLI A cAritra-vahANa paNa samyapha sAmAcArarUpa anukUla pavananI sahAyathI ja saMsArasamudrathI jIvane pAra karAvI zake che. tethI e sAmAcArInI prarUpaNa ane bhagavAnanI stuti e bannenA phaLanI IrachAvALA hovAnA kAraNe e banne ekasAthe thaI jAya e mATe bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInI tatinA bahAne sAmAcArInA svarUpanuM pratipAdana karavAnI IcchAvALA granthakAra granthanA pratipAdya arthano nirdeza kare che- he mahAvIra prabhu ! je rIte IcachAkArAdikriyAonA samuharUpa sAdhusAmAcArIne sadA upagavALA rahIne apramattabhAve ArAdhIne sakalasAMsArika sukha karatAM caDhiyAtA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] sAmAcArI prakaraNa ple, 1-2 jaha tti / 'yathA' yena prakAreNa 'munisAmAcArI' sAdhusaMbandhIcchAkArAdikriyAkalApam , oghadazavidhapadavibhAga(ccheda)rUpakriyAkadambazaktasyApi 'sAmAcArI'padasya prakaraNamahimnA vizeSaparyavasAyitvAt , 'saMsevya' upayuktatayA''rAdhya 'paramanirvatisakalasAMsArikasukhAtizAyimokSasukhaM prAptastvamitigamyam / he vardhamAnasvAmin ! tathA-tena prakAreNa 'tavastutyA'= icchAkArAdibhedopadarzakabhavatstavanena kRtArtho bhavAmi / etadeva hi stutikalpalatAyAH phalaM yadbhagavadguNavarNanamiti bhaktizraddhA'tizayajanitAdasmAdacirAdevAjarAmaratvasiddheH // 1 // ____ athAdau pratijJAtanirUpaNAM sAmAcArImarthato nayavibhAgena vivecayan vizeSaNa-vizeSyabhAvasvarUpeNa nirUpayati 'sAvajjajogavirao tujjha tigutto susaMjao samae / AyA sAmAcArI samAyaranto a uvautto // 2 // [sAvadyayogaviratastava triguptaH susaMyataH samaye / AtmA sAmAcArI samAcaraM zcopayuktaH // 2 // ] mokSasukhane tuM pAme te rIte huM tAruM, icchAkArAdibhedone jaNAvanAra tarIke stavana karuM chuM. ane e stavanathI kRtArtha thAuM chuM. "sAmAcArI" zabda joke gha-dazavidhapadavibhAga( chaMda) e badhI kriyAone jaNAvavA samartha=rUDha che, chatAM prastuta-prakaraNanA mahimAthI arthAt adhikAravazAt ahIM IcchAkArAdi dazavidha sAmAcArIrUpa sAmAcArI vizeSane ja "sAmAcArI" zabdathI nirdeza jANavo "bhagavAne AvI sAmAcArIonuM akhaMDa pAlana karyuM' ema kahevuM e bhagavAnanA guNenuM varNana che. stutirUpa kalpalatAnuM A ja phaLa che ke bhagavAnanA guNonuM varNana karavuM. kAraNa ke UMcA prakAranI bhakti ane zraddhAthI utapanna thayelA e guNavarNanathI ja zIdya ajarAmaratva prApta thAya che. lokamAM paNa ka95latAne e pariNAma ja phaLa kahevAya che je vAMchitane zIdhra pamADe. 1 ' jenI prarUpaNuM karavAnI pratijJA karI che e sAmAcArInuM ja arthathI navibhAga karavA pUrvaka vivecana karatAM granthakArazrI vizeSaNa-vizeSyabhAva svarUpe sAmAcArInuM nirUpaNa kare che [sAmAcArI aMge nayavicAra] he prabhu! tArA siddhAntamAM sAvadyayogathI aTakela, trigupta, susaMyata, AcaraNa karatA, upayukta AtmAne sAmAcArI kahyo che. AmAMthI judAjudA aMzane pakaDIne te te no sAmAcArInuM AvuM AvuM svarUpa kahe che. saMgrahanaya-AtmA sAmAcArI che, nahi ke Atmabhinna keIguNa evuM saMgrahAya kahe che. kAraNa ke e AtmA rUpa vizeSyamAM vizeSaNabhUta sakala sAmAcArIne saMgraha kare che. arthAt vAstavika IcchAkArAdi sAmAcArIthI vikala ane anicchAkArAdi AcArathI yukta evA AtmAone paNa, teomAM rahela anupayoga-avidhi Adi deSa dUSita sAmAcArIne anulakSIne A naya "sAmAcArI' mAne che. tethI sarva AmAomAM saghaLI sAmAcArIne saMgraha karato hovAthI e saMgrahanaya che. 1. sAvajjajogavirao tigutto chasu saMjao / uvautto jayamANo AyA sAmAiya hoI // mULabhASyanI A gAthA [le 0 149] sAthe sarakhAve,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArInI nathI vicAraNa sAvajjatti / tava samaye-siddhAnte AtmA samAcArI na tvanAtmA tadvyatirikto guNaH / ida ca saMgrahanayamataM, Atmani vizeSye sakalasamAcArIsaMgrahaNAt / atha vyavahAranayo brUte-na hyAtmA sAmAcArIti vyavahattuM zakyate, evaM sati sarvatrAtmanyavizeSe tadvyavahAraprasaGgAt / tannaivaM nigAdyam , kintvitthaM nigAdya yad-"icchAkArAdikamAcAraM samAcarannAtmA samAcArI" iti / evaM cA'samAcaratyAtmani nAtiprasaGga iti / atharjusUtranayo brUte-evaM satyapi vyavahArasamAcaraNazAlini dravyaliGginyatiprasaGga iti 'upayukta' ityapi vizeSaNaM deyam / upayukto nAma jJeyapratyAkhyeyaparijJApara ityarthaH / na ca dravyaliMgyevaMvidha iti / evamabhihite zabdanayaH pratyavatiSThate-nanvemapyaviratasamyagdRSTyAdayo'pi sAmAcArIpariNAma prAptAH, teSAmapyevamprAyatvAt , ataH susaMyata ityapi vizeSaNIyam / susaMyato nAma SaTsu jIvanikAyeSu saGghaTTanaparitApanAdivirata iti / eva notadoSaH / samabhirUDhastvAha-nanveva pramattasaMyatAdayo'pyeva prAyA iti teSAmapi tatprasaGga iti 'trigupta' ityapi vizeSaNIyam / tadarthazcAkuzalacittAdinirodhitva kuzalacittAyudIrakatva ca, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNam' itinyAyAt 'paJcasamita' ityapi draSTavyam / vyavahAra naya-"AmAM sAmAcArI chee vyavahAra karI zakAte nathI, kAraNa ke e rIte to dareka AtmA vize eka sarakhI rIte "sAmAcArI" vyavahAra karavAnI Apatti Ave. tethI "IcchAkArAdi AcArane Acarato AtmA sAmAcArI che e vyavahAra karavo joIe jethI IcchAkArAdine na AcaratAM AtmAmAM te vyavahAra thavA rU5 atiprasaMga Ave nahi. jusatranaya-A rIte vyavahAra karavAmAM paNa dravyathI ja IcchAkArAdinuM pAlana karatAM dravyaliMgImAM atiprasaMga thAya che. tethI "upayukta" evuM vizeSaNa paNa lagADavuM joIe. arthAt IcchAkArAdine upagapUrvaka Acarate AtmA sAmAcArI che. ahIM rUparijJA ane pratyAkhyAna parijJA yukta jIvane "upayukta' jANa. dravyaliMgI Ave na hovAthI atiprasaMga AvatuM nathI. kemake zraddhA na hovAnA kAraNe tene jJaparijJA nathI ane bhAvathI virati na hovAthI pratyAkhyAna pariNA paNa nathI. sAmAcArInuM jJAna prApta karavuM e jJaparijJA che ane paccakkhANa pUrvaka asamAcArathI aTakavuM te pratyAkhyAna parijJA che. ' zabdanaya-A rIte ubhaya parijJAta5ra AtmAne ja sAmAcArI kahevAnA hoya te avirata samyagudaSTi vagerene paNa "sAmAcArI mAnavAnI Apatti Avaze. kAraNa ke badhA samyagUdaSTi jIvo ghaNuM karIne icchAkArAdinuM pAlana karavAmAM tatpara hoya che, teo paNa balAbhiyogAdithI dUra rahI sAmAnI IcchAdine anukULa vattatA hoya che. tethI teomAM paNa "sAmAcArI vyavahAra karavAne atiprasaMga na thAya e mATe "susaM1 TIkAmAM ahIM "avirata samyagU daSTavAdo" che tenA badale "sAticAra saMtAda" pada hevuM vadhu yukta lAge che kemake "avirata...' pada laIne A athe parANe besADavo paDe che. "sAticAra. pada hoya to e takalIpha nathI,
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArI prakaraNa - 2 . . athaivaMbhUtaH siddhAntayati-nanvevamapramattadayo'pi tathAbhAva prAptAH ! na ca tatphalamavadyaparikSayamantarA tatsadbhAvo nizcIyate, kurvapasyaiva kAraNasyAbhyupagamAt , kuzUlanihitavIjasyA'bIjAdavizeSAt / tadidamabhipretyoktam-"nicchayaNa yassa caraNassuvadhAe nANadaMsaNavaho vi" iti / tattvamatratyamasmatkRtAdhyAtmamataparIkSAyAmadhyavaseyam / tat(taH) sAvadyayogavirata ityAdi vAcyamiti / 'sAvadyayogavirataH' iti-avadyena kAraNIbhUtena saha vidyata iti sAvadyaH karmabandhaH, "sAvajjo nAma kammabaMdho' iti cUrNikAravacanAt , tena saha yogo-vyApAro-vIryasAmarthyamityanarthAntaram , tato virataH parijJAtatatka iti yAvat / tadevambhUtasyAyamAzayaHyadaivAtmA'bhihitasakalavizeSaNaviziSTastadeva sAmAcArIpariNAmabhAga , nAnyadA / caramavizeSaNenaiva kRtArthatve'pi tasyetarasakalA(la)vizeSaNA''kSepakatvAt / naigamanayasya punaH zuddhA'zuddhabhedena dvaividhyAtsakalavizeSaNaviziSTo dvikatrikAdisaMyogaviziSTo vA''tmA tathA prasthakanyAyadunneyaH / thata vizeSaNa lagADavuM Avazyaka che. eTale ke chae javanikAne saMghadana-paritApinAdi karavAmAMthI virata thaelo ane upayukta thaIne sAmAcArIne Acarate AtmA sAmAcArI che. avirata samyagRSTi vagere kaMI cha javanikAyanA saMghaTTanAdithI virata hetA nathI. samabhirUDhanaya-'susaMvata' vizeSaNa lagADavA chatAM pramattasaMyatAdimAM atiprasaMga Ubhe ja che, kAraNa ke teo paNa jIvavirAdhanAthI virata te hoya ja che. e atiprasaMganA vAraNa mATe "trigupta" vizeSaNa paNa lagADavuM joIe. ahIM, akuzalacittAdi (Adi zabdathI akuzalavacanAdi)ne nirodha ane kuzalacittAdinuM pravartana karanAra jIvane trigupta' jANavo. temaja "eka vyaktino zabdathI ullekha karavAmAM tajajAtIya anyavyaktiono paNa ullekha thaI jAya che evA nyAya mujaba, ahIM 'trigupta" e je ullekha che tenA dvArA "paMcasamita" evuM vizeSaNa paNa jANavuM. niSkarSa e ke A mate susaMyatAdi vizeSaNa yukta AtmA paNa traNa gupti ane pAMca samitinuM samyapha pAlana karanAra hoya te ja sAmAcArI che, anyathA nahi. evabhUtanaya -trigupta-paMca samita AtmAne sAmAcArI kahevAmAM apramattasaMyatAdine paNa "sAmAcArI' zabdathI vyavahAra karavo paDe. paNa karI zakAya tema nathI, kAraNa ke tenA [ sAmAcArInA ] phaLabhUta pApakSaya vinA tenI hAjarIne nirNaya ja thaI zakatuM nathI. je kArya karatuM hoya tevuM kutUpa ja kAraNa che. je bIja aMkurAne utpanna karatuM nathI te kaThArAdimAM rahela bIja, kharekhara bIja ja nathI, abIja karatAM temAM koI vizeSatA nathI. tethI jo kAraNa hAjara hoya te kArya avazya thavuM ja joIe. A abhiprAyathI ja kahyuM che ke "nizcayanaya mate to cAritranA upaghAtamAM jJAnadazanane paNa avazya upadhAta mAnavo ja paDe. je jJAna-darzanarUpa kAraNa hAjara hoya to enA kAryarUpa cAritrane upadhAta thaI ja na zake.' A aMgenuM vizeSa rahasya ame racela zrI adhyAtmamata1. attarArdhaH vavahAra naragni mayauri3 seari || [ paDyA. 26--4 ] nizcayanasya caraNasyopaghAte jJAnadarzanavagho'pi / vyavahArasya tu caraNe hate bhajanAtu zeSayoH //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArInI nathI vicAraNA ___ anye tvAhuH-AtmA sAmAcArIti saMgrahaH / sAvadyayogavirata iti vyavahAraH / parijJAtasAvadyayogo'pi caturthaguNasthAnavattI na tatheti triguptastAdRzastathA iti RjusUtraH / dezaviratisAmAcArImanicchan zabdastu 'susaMyata' ityapi dethamityAha / pramattAdArabhya sUkSmasaMparAya yAvattAmanicchan samabhirUDhastu 'upayukta' ityapi vizeSayati / evaMbhUtastvAkevalina (no) na 5 parIkSA grantha [zlo0 56 mAM jevuM. apramatta saMyatAdimAM paNa je sAmAcArI rUpa kAraNa hAjara hoya to pApakSayarUpa kArya thavuM ja joIe. paNa thatuM nathI, kAraNa ke " pApanI sattA atre paNa che. tethI jaNAya che ke teo samAcArI nathI. mATe teo vizeno "sAmAcArI" vyavahAra ayukta che. A ayuktatA dUra karavA mATe "sAvadyoga virata" evuM vizeSaNa paNa lagADavuM. kAraNabhUta avadya sahita je hoya te sAvadyaarthAt je potAnA kAraNabhUta pApanI sAthe vidyamAna hoya te karmabaMdha "sAvadya che. cUrNikAre paNa kahyuM che ke "sAvadya eTale karmabaMdha..." karmabaMdha sahitano yoga te sAvaghayoga...arthAt karma baMdhanA kAraNabhUta che ke roga hoya te sAvadyAga. A sAvadya cogathI virata hoya-sAvadyoganI ubhayaparijJAvALo hoya-te AtmA sAmAcArI che. AvuM kahenAra evabhUtanayane Azaya A che-jyAre AtmA pUrvokta saghaLA vizeSaNothI yukta hoya, eTale ke IchAkArAdine upagapUrvaka Acarato hoya-susaMyata hoya-trigupta hoya. paMcasamita hoya temaja sAvadyoga virata hoya tyAre ja sAmAcArI pariNAmavALo bane che, e sivAya nahi. Ama te je ke "sAvadyagavirata AtmA sAmAcArI che" eTaluM ja kahIe to paNa kaI avyApti-ativyApti doSa raheto nathI, to paNa e vizeSaNa zeSa saghaLA vizeSaNonI hAjarImAM ja saMbhavita banatuM hovAnA kAraNe e badhA vizeSaNane kheMcI ja lAve che. nigamanaya-A zuddha ane azuddha ema be bhedavALe hovAthI saghaLA vizeSaNathI yukta AtmAne ke be-traNa vagere vizeSaNothI yukta AtmAne sAmAcArI mAne che. AnA judA judA abhiprAya prasthakanA khAta mujaba jANI levA. eTale ke A naya lAkaDuM lAvavAnI, cholavAnI, prasthaka tarIke taiyAra banI gayelAnI, tenAthI dhAnya mApavAnI vagere judI judI avasthAmAM paNa tene judA judA abhiprAyathI jema prasthaka mAne che tema AtmAne te sAmAcArInA kAraNa havA rUpe, IcchAkArAdinA AcaraNakartArUpe, susaMyata hovuM, sAvadyoga virata hovuM vagere judI judI avasthAmAM paNa judA judA abhiprAyathI "sAmAcArI mAne che. ( [ sAmAcArI vize anya abhiprAya ] vaLI bIjAo kahe che ke-"AtmA sAmAcArI che' evuM kahenAra saMgrahanaya che jyAre sAvadyoga virata AmA sAmAcArI che' evo abhiprAya vyavahAranayano che. ahIM avadya eTale moTAmAM moTA pAparU pa mithyAva. tenAthI yukta yoga eTale sAvadyAga. AvA sAvadyoganI parijJAvALe to aviratasamyagdaSTi paNa hoya che. paNa te "sAmAcArI" rUpa nathI. tethI emAM atiprasaMga na thAya e mATe "trigupta' vizeSaNa
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAmicchati / tatrApi yoganirodhAdyAkhyamahAprayatnavirahakAle na tAmicchatIti samAcarannityapyAha / tAdRzazca viziSTakevalI / iti pazcAnupUrvI pUrvAnupUrvIbhyAM vyAkhyAteya gAthA / evamanAnupUrvyApi vyAkhyeyAni vizeSaNAni neyaniSNAtaiH // 2 // atha nizcayavyavahArAbhyAM dazavidhaH sAmAcArIlakSaNamAha esA NicchayaNayao icchAkArAigejjhapariNAmo / vavahArao a dasavihasaddapaogo muNeavvo // 3 // (q! nizcayanayata sUchIY=IRADhiADharanAmaH | vyavahAratathya vidhaH rAjayono jJAtavyaH rUA) esa tti / eSA-dazavidhasAmAcArI nizcayanayataH 'gamyayapaH karmAdhAre' (si0 1-2-74) ityanena paJcanIvidhAnAnnizcayanayamAzrityetyarthaH, icchAkArAdigrAhyaH-icchAkArAdinA liGgenAnumeyaH pariNAmo-vicitracAritrAvaraNakarmakSayopazamAdisamutthaH pariNAmavizeSa iti yAvat / evaM cecchAkArAdikaM vinA'pi na tadanupapattiH, liGga vinApi liGgino darzanAt , jAtavedasa iva dhUmaM vinApyayogolake, prazamAdivyaGgayasamyaktvasyeva vA prazamAdikaM vinA'pi zreNikAdau / paNa Avazyaka che, evuM jusUtranaya kahe che. sAmAyika-pauSadha vakhate zrAvake paNa trigupta hoya che. zabdanaya deza viratinA A AcArone "sAmAcArI' vyavahAranuM kAraNa mAnatA nathI. tethI e "susaMyata vizeSaNane paNa jarUrI mAne che. pramattathI mAMDIne sUkSama saMpAya sudhInA jIvone "sAmAcArI' na mAnato samabhirUDhanaya "upayukta evuM vizeSaNa paNa lagADe che. evaMbhUtanaya ne kevalI sudhInA keI jIvo sAmAcArI tarIke mAnya nathI. kevaLIomAM paNa "yoga nirodhAdi nAmanA mahAprayatnanI gerahAjarImAM tene sAmAcArI saMmata nathI. tethI "samAcara"evuM vizeSaNa paNa te mAne che. eTale ke tenA mate yoganirodhAdi mahAprayatnane Acarate AtmA sAmAcArI' che viziSTa kevaLI ja AvA hovAthI teo ja sAmAcArI che. ahIM gAthAno anvaya A rIte tamArA siddhAntamAM sAvadyogavirata, trigupta, susaMyata sAmAcArIne Acarato upayukta AtmA sAmAcArI che. A anvayavAkayamAM "AtmA" vizeSya che ane sAvadyayogavirata vagere pado vizeSaNa che. A vizeSaNonI judA judA nayane AzrIne pazcAnupUvI ane pUrvAnu pUrvAthI vyAkhyA karI. e ja rIte nayaniSNAta vidvAnoe anAnupUvathI paNa vyAkhyA karavI cherA have granthakAra nizcaya ane vyavahAranayane AzrIne dazavidha sAmAcArInuM lakSaNa kahe che - [dazavidha sAmAcArInuM lakSaNa] nizcayanayane AzrIne, IcchAkArAdithI jaNAto AtmapariNAma e sAmAcArI che jyAre vyavahAranayane AzrIne IcchAkArAdi daza prakArano zabdaprayoga e "sAmAcArI che. "bhyAH jarmAdhAre" e vyAkaraNa sUtra, "jyAM saMbaMdhakabhUtakRdantano artha gamya hoya (arthAt jaNAto hovA chatAM zabdathI tene ullekha na hoya) tyAM tenA karma ane AdhArane pacamI vibhakti lAge evuM vidhAna kare che. tethI ahIM nizcayanayataH ane
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavidha sAmAcArInuM lakSaNa [7 atha nizcayanayata iti katha1 vyavahAranayenApi tadAzrayaNAt iti cet ? na, upasarjanatayaiva tena tadAzrayaNAt , mukhyatayA tu vyavahArakSamasyecchAkArAdiprayogasyaiva tathAtvenAbhyupagamAt / na cetaraviSayatAmAtreNa nizcayaviSayatAtikramaH, tasya sakalanayaviSayatAvyApyaviSayatAkatvAt , yadabhihitaM bhagavatA bhASyakAreNa-1 samvaNayA bhAvamicchaMti' ityanyatra vistaraH / athecchAkArAdikaM na talliGga, mAtRsthAnAdito'pi tatsaMbhavAt , na ca bhAvapUrvakamicchAkArAdikaM tathA, bhAvasya sAmAcArIparyavasAyitvena vizeSaNagrahaM vinA viziSTahetoragrahe'nyonyAzrayAditi cet 1 na, dathavaThTharattA ema be zabdone paMcamI vibhakti lagADelI che, tethI "nizcayanayane AzrIne e artha phalita thayo. tAtparya, nizcayanayanA AdhAre vicArIe te IcchAkArAdi liMgathI anumAna karAta ane vicitra evA cAritrAvaraNa karmanA kSaye pazamAdithI prakaTa thaela pariNAmavizeSa sAmAcArI che. Ama IcchAkArAdine sAmAcArInA liMgabhUta ja kahyA hovAthI, (lakSaNa rUpe kahyA na hovAthI) icchAkArAdinI gerahAjarImAM paNa pariNAmarUpa sAmAcArI hovAmAM kaI asaMgati rahetI nathI. kAraNa ke liMga vinA paNa liMgI rahI zake che, jemake (1) lokhaMDanA dhagadhagatA goLImAM dhUma na hovA chatAM agni hoya che. athavA (2) upazamAdi liMga na hovA chatAM tenA liMgI samyaphavAdi zreNikAdimAM hAjara hatA. zaMkA - vyavahAra naya paNa AvA pariNAmane sAmAcArI mATe ja che, to tame nizcayanayane AzrIne ema kema kaho cho? samAdhAnaH- tamArI zaMkA yukta nathI, kemake nizcayanayanA viSayabhUta AtmapariNAmane te e gauNarUpe ja sAmAcArI mAne che. mukhyarUpe te vyavahArasamartha IcchAkArAdi zabda prayogane ja sAmAcArI tarIke svIkAre che. vaLI A rIte AtmapariNAma svarUpa sAmAcArI vyavahArane gauNa viSaya banate havA mAtrathI kaMI emAMthI nizcayanI viSayatA cAlI jatI nathI. kemake nizcayanayanI viSayatA sakalanaya viSayatAne vyApya che. arthAt je je nizcayanayane viSaya hoya te te zeSanane paNa viSaya hoya ja che. tethI AtmapariNAmamAM vyavahAranayanI viSayatA hovA chatAM nizcayanayanI viSayatA paNa abAdhita ja che. bhASyakAra bhagavAn zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa mahArAje paNa kahyuM che ke "sarvana bhAvane (nizcayanayanA viSayane) potAnA viSaya tarIke svIkAre che. A bAbatano vistAra anyatra karela che. zaMkA-IcchAkArAdi zabdaprayAgane Atma pariNAtmaka sAmAcArInuM liMga mAnava cogya nathI, kAraNake tevA pariNAmanI gerahAjarImAM paNa mAyA vagerethI tevo zabdaprayAga saMbhavita hoI te anekAntika che. "ame zabdaprayoga mAtrane liMga nathI kahetAM, kinta bhAvapUrvakanA zabda prayogane liMga kahIe chIe. je vyabhicAradoSaduSTa nathI" evuM paNa kahevuM nahi kemake emAM anyAzraya deva che. te A rIte-bhAvapUrvaka zabdaprayoga" svarUpa liMgamAM bhAva tAdaza AtmapariNAma vizeSAtmaka heI sAmAcArI rU5 je 1. sarvanayA mAvamiti |
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8] sAmAcArI prakaraNa le. 3 mAtRsthAnAdyapUrvakatvasyaivoktahetuvizeSaNa vAt , tadbhramapramAbhyAM ca sAmAcAryanumitibhramapramAtvopapatteH / itthameva ca sadAlayavihArAdiliGgena suvihitatvAnumitiniyuktikRdabhihitA saGgacchata iti dig / vyavahArata:-icchAkArAdizabdaprayogo muNitavyaH= jJAtavyaH / na ca lakSyalakSaNayorabhedaH, oghapadacchedabhinnasAmAcArI lakSyIkRtyecchAkArAdyanyatatvasya tallakSaNavidhAnAt / atra ca bhAvapUrvako dazavidhazabdaprayogaH zuddhavyavahAranayenAzrIyate / azuddhavyavahAranayena tu vAGmAtramiti vizeSaH // 3 // uktA dazavidhA eva prkttytiliMgI tasvarUpa hovo ja phalita thAya che, tethI sAmAcArI sAdhaka anumAnano "sAmAcArI viziSTa zabdaprayoga e hetu banyo. "jyAM sudhI AtmapariNAmAtmaka sAmAcArI" rUpa vizeSaNa jaNAyuM nathI tyAM sudhI e vizeSaNaviziSTa hetu jANI zakAto nathI, ane jyAM sudhI e hetu ajJAta che tyAM sudhI enAthI sAmAcArInuM anumAna karI zakAtuM nathI. Ama a nyAzraya doSa spaSTa che. samAdhAna-mAyA vagere pUrvakane na hoya evA ja IcchAkArAdi zabdaprayogane ame liMga mAnyo hovAthI vyabhicAra ke anyAzraya doSa nathI. anatizayita jJAnIne apratyakSa evI mAyAne abhAva paNa apratyakSa hoI tenuM anumAna ja karavAnuM rahe che. A anumAna jo pramAtmaka thayuM hoya to te vizeSaNayukta hetuthI sAmAcArInI thaela anumiti pramAtmaka jANavI ane je te abhAvanI e anumiti bhramAtmaka thAya te tenAthI thaela sAmAcArInI anumiti paNa bhramAtmaka jANavI. niyuktikAre AlayavihArAdinI pravRtti rUpa liMgathI suvihitatvanI je anumiti kahI che te paNa A rIte ja saMgata jANavI. arthAt anumAtAne jyAre adhikRta vyaktinI AlayavihArAdinI pravRti nirdabha lAge tyAre enAthI suvihitavanuM anumAna te thaI ja jAya. adhikRta jIva mAyApUrvaka te pravRtti karate hoya te eTalA mAtrathI paNa e anumAna kaMI aTakI na jAya. paNa e vakhate nibhatAnI ela anumiti bhramAtmaka hovAthI suvihitatvanI thaela anumiti paNa bhramAtmaka jANavI. e ja rIte enI pramAtmaka anumiti aMge paNa jANavuM. vyavahArane AzrIne vicArIe to daza prakArane IcchAkArAdi zabda prayoga e sAmAcArI che. na zakA-ahI prakaraNamahimAthI dazavidha icchAkArAdirUpa sAmAcArI prastuta che evuM tame kahI gayA. have e sAmAcArInA lakSaNa tarIke paNa dazavidha IrachAkArAdi zabdaprayogane ja tame u9lekha karI che. tethI lakSya ane lakSaNano abheda hovAnI Apatti Ave che. samAdhAna-AvI Apatti AvatI nathI kemake ogha sAmAcArI ane pada cheda sAmAcArIthI bhinna sAmAcArIne ahIM lakSya tarIke laI IcchAkArAdi anyataravane tenA lakSaNa tarIke kahyuM che. emAM paNa zuddha vyavahAranaya bhAvapUrvakanA dazavidhazabdaprAgane ja tenA lakSaNa tarIke svIkAre che, jayAre azuddha vyavahAranaya tevA zabdaprayoga mAtrane tenA lakSaNa tarIke svIkAre che e jANavuM. meM kahela dazaprakAranuM ja prarUpaNa karatAM graMthakAra kahe che
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArInA dasa bheda icchAmicchAtahakkAro AvassiyA ya NisIhiyA / ApucchaNA ya paDipucchA chandaNA ya NimantaNA // 4 // (icchAmithyAtathAkAra AvazyakI ca SedhikI / ApRcchA ca pratipRcchA chandaNA ca nimantraNA // 4 // ) uvasaMpayA ya kAle sAmAyArI bhave dasavihA u / eesiM ayamaTTho tuha siddhante mae diTTho // 5 // ( upasaMpacca kAle sAmAcArI bhavet dazavidhA tu / eteSAmayamarthastava siddhAnte mayA dRSTaH // 5 // ) iccha tti-uvasaMpaya tti / atra kArazabdaH prayogAbhidhAyI, sa ca sarveSu dvAreSu saMbadhyate / icchAkAro yAvadupasaMpadAkAra iti / yaduktaM bhagavatA cUrNikRtA-"ettha kArasaddo paogAbhidhAtI daTThavo, so ya savvadAresu saMbajjhati / icchaggahaNAya icchakAraggahaNam / saTaThANe icchakArappaogo dasavihasAmAyArIe paDhamabheu tti vutta bhavati / evaM micchAdukkaDappaogo jAva uvasaMpadAkArapaogo vi bhAsiyavvo" iti / na ca 'kAra' zabdasya prayogAbhidhAyitvamadRSTapUrva, raNatkAra ityAdau taddarzanAt / 'varNAt kAraH' ityatra varNakyavivakSAyAH prayojanavazAdatraiva saMkocAt / vastuto nAya kArapratyayaH, kintu prayogAntaram / ataeva 'kArazabda' iti cUrNAvuktaM na tu 'kArapratyaya' iti, tathAtve prakRtyAdanyatra tasyAnanvayaprasaGgAt / evaM cAtra kArazabdo'samasta eva draSTavyaH, samastatve sarvadvAreSvananvayaprasaGgAt / evaM cAnena sahAbhedAnvayAyecchAdipadAnAM zabdaparatva draSTavyam / samastatve ca kArazabdo'nyatrAnuvRtya yojyaH, anyathA cUrNiranArAddhA syAt / [samAcArInA dasa bhedI. IcchAkAra, mithyAkAra, tathAkAra, AvarUhI, nisihI, ApRcchA, pratipRrachA, chaMdanA, nimantraNa ane yogya kAle upasaMpadA e dazaprakAranI sAmAcArI che. A daze padane tArA pravacanamAM meM A (AgaLanI gAthAomAM kahevAze te mujabane) artha je che (jANe che). ahIM "kAra" zabda prayogane jaNAve che. IcchA vagere dareka kAromAM e zabda lagADa. arthAt IrachAkAra-miyAkAra..yAvat upasaMpadAkAra ema daza dvArA jANavA. bhagavAn cUrNikAre paNa kahyuM che ke "ahIM "kAra" zabda prayogAbhidhAyI jANavo. ane tene dareka dvAramAM lagADe. IcchAnuM grahaNa karavA IcchAkAra" zabdane ullekha karyo che. yogya sthAne 'IchAkAra" prayoga karavo e dazavidha sAmAcArIne prathamabheda che. ema mizyAduSkata pravega yAvata upasaMpadAkAraprayoga paNa jANo.. kAra" zabdano artha "prayoga thAya che evuM kyAMya joyuM ke sAMbhaLyuM nathI evuM na mAnavuM, kAraNa ke "raNakAra vagere zabdamAM "kArane evo ja artha he prasiddha che. "va7 vAH" "a" vagere vaNe sUcavavA tenA upara kAra pratyaya lagADavAnA niyamamAM je varNanA ejyanI vivakSA che (arthAtkAra" pratyaya lAgIne banelA "a" vagere zabdomAM te "" vagere eka eka vaNane ja lAge paNa varNa samudAyarUpa pUrA zabdane nahi evI je vivekSA che.) tene prayojana vizeSanA kAraNe ahIM ja saMkeca jANo. eTale ke ahIM, prayogavAcaka tarIke "kAra" zabda vaparAyo hovAthI evI vivakSA che nahi e jANavuM.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ pare tu 'icchAmithyAtathAkAra' ityatra dvandvottarazrUyamANasya kAgzabdasyaiteSveva pratyekamabhisaMbandhAdanvayaH, AvazyakyAdipadAnAM ca zabdaparatvAvazyakatvAdevAnupapattivirahe tatra 'kAra'zabda yojanamanatiprayojanam / ata eva pazcAzakavRttAvukta'--"icchA-mithyA-tathA ityeteSAM zraddhArtha-vyalIkArthA'vaitathyArthAnAM zabdAnAM kAraH karaNaM yathAsvaviSayaM prayoga icchaa-mithyaa-tthaakaarH| athavA'vayave samudAyopacArAd 'icchA' iti 'icchAkAraH' 'mithyA' iti ca mithyAduSkRtam , tathAzabdena ca 'tatheti' ityevabhUtaM padamabhigRhyate, tatazcaiteSAM kAraH kAraNamiti samAsa iti / " yukta cetaduttarAdhyayanAdiSvetebhyo'nyatra kArazabdaprayogA'darzanAdityAhuH / etanmate cUrNikRto'nyatra kArazabdasya parvavasitasyaivAbhidhAnamiti mantavyamityalamatipallavena / vastutaH te "vatAramAM je "kAra" pratyayane adhikAra che te pratyayane ahIM prayoga ja nathI. kintu bIje ja svataMtra kArazabdano prayoga che. tethI ja cUrNimAM tene "kAra pratyaya tarIke ullekha na karatAM "kAra" zabda tarIke ullekha karyo che. vaLI e kAra" je pratyaya ja hoya te prakRti (je zabdane te pratyaya lAgyo hoya te zabda)nA artha sivAya bIjA keI padArthamAM tene anvaya thaI na zakavAnI Apatti Ave. kemake pratyayano anvaye prakRtinA arthamAM ja hoya che. vaLI svataMtra prakRtirUpa A kAra' zabdane IcchAmithyAtathA joDe samAsa karelo na mAna. kAraNa ke samAsa karyo hoya te AvarUhI nisihI vagere rU5 bIjA badhA dvAramAM eno anvaya thaI zake nahi. tethI asamasta evA "kAra" zabda sAthe IcchAdi padanA arthone abheda anvaya karavA mATe te IcchAdi padane "IcchA vagere rUpa uccArAtA zabdanA ja vAcaka mAnavA, AtmaguNarUpa IcchA vagerenA nahi. zA mATe ? eTalA mATe ke (1) nahitara "IcchAkAra" artha asaMgata thaI jAya, kAraNa ke AtmaguNAtmaka IcchA prayogarUpa banI zakatI nathI. temaja e AtmaguNAtmaka IcchA sAmAcArI nathI kintu "IcchA" evo zabdaprayoga ja sAmAcArI che. ane (2) "IcchA" zabdanA uccArAtmaka IcchApraga suzakya che. "kAra" zabdane je sAmAsika ja mAna hoya te AvasahI Adi dvAromAM paNa tenI anuvRtti karI darekamAM e lagADo. nahitara cUNino virodha thAya, kema ke cUrNimAM darekane "kAra" zabda lagADa che. keTalAka AcAryo mAne che ke IcchA mithyA ane tathA zabdanA kaddhasamAsane aMte vaparAyelA "kAra" zabdano e traNa zabda sAthe ja saMbaMdha hovAthI e traNamAM ja anvaya che. "AvazyakI" vagere pado "AvazyakI" vagere rUpe uccArAtA zabdonA ja vAcaka hovA Avazyaka che. tethI kAra zakhahita "AvazyakI para paNa zabdaprayoga ne ja sAmAcArI tarIke jaNAvavA samartha heI kaI anupapatti rahetI nathI. tethI AvazyakI vagere padane "kAra lagADavAnuM keI vizeSa prayojana paNa nathI, tethI ja zrI paMcAzakajInI vRttimAM kahyuM che ke zraddhA arthavALA IcchA" zabdane, vyalIka=mRSA arthavALA mizyA' zabdane temaja aparItya arthavALA "tathA" zabdane karavo-uccAravo e icchAkAra, mizyAkAra ane tathAkAra che. athavA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArInA dasa bheda 11 akSarArtha -ug =rUcha karavaMza rUjhathI mane phuracAhiyA rU . mithyA vitathamanRtamityanarthAntara', mithyAkaraNa mithyAkAraH, duSprayukteH mithyAprayoga ityarthaH / tathAzabdo'vaitathyArthe, gurUdite'rthe tathAkaraNaM tathAkAraH / avazyamityarthe 'vazyazabdo'kAranto'pyasti, tato'vazyasya avazya karttavyasya kriyA AvazyakI / caH samuccaye / niSedhena nirvRtA naiSedhikI / vihArAdigamanAdyartha gurorApracchanaM tathAvidhavinayalakSaNayA maryAdayA sarvaprayojanAbhivyAptilakSaNenAbhividhinA vA pracchanamApRcchA / ekazo niSedhe prayojanavazAd guroH pratipracchanaM prtipRcchaa| prAggRhItenAzanAdinA mantraNA chndnnaa'| prAgeva grahaNAdAmantraNa nimantraNA / tathopasaMpattirupasaMpad, jJAnAdyartha gurvantarAAyaNamityarthaH / kAlapadamavasarArthakamupasaMpadi saMbadhyate sarvatra vA, 'sarvamapi hyanuSThAnaM vihitakAlakRtameva phalavadbhavati nAnyatheti pratipAdanArtham / athavA 'kAle' sAmAcAryu pakramakAle'bhidhAtavye satItyarthaH, upodghAte tadavasara etadbhaNanAt / 'sAmAcArI' uktIcchA', 'mithyA' ane "tathA' rUpe avayavomAM anukrame "IcchAkAra', mithAduSkRta" ane "tathA Iti (tahatti)" rU5 samudAyano upacAra karI "IcchAkAra" vagereno nirdeza thayelo hovo jANo. "IcchA" zabda vAgye te IcachA kArAdine "kAra" (=karaNa=prAga=uccAra) e IcchAkAra evo SaSThI tapuruSa samAsa karavo." vaLI A rIrta traNa padane ja "kAra lagADa yukta che, kAraNa ke zrI uttarAdhyayana vagere sUtramAM paNa evuM ja jovA maLe che. anya AcAryonA AvA mata mujaba vicAra karIe to cUNikAre AvazyakI vagerene paNa je kAra lagADavAnuM kahela che te arthathI phalita thaI jatuM hovAnA kAraNe ja kahela hovuM jANavuM. mATe AnI vistRta carcAthI sayuM. - have akSarArtha kahIe chIe-IcchA=eSaNa, kAra=karaNa"IcchApUrvaka mAruM ATaluM kArya karo" ItyAdi zabdaprayoga karavo te IcchAkAra. mithyA=vita =amRtaHkhATuM, "mAro te duprayoga mithyA thAo" evuM jaNAvanAra "micchAmi dukakaDama' zabdaprayoga e mithyAkAra. tathA=avita=satya. gurue kahela vAta aMge "e ema ja che ItyAdi jaNAvanAra "tathati" (tahatti) zabdaprayoga kare te tathAkAra che. avazya arthamAM akArAnta avazya" zabda paNa vaparAya che. avazya kartavya cIjanI kiyA te AvazyakI. "niSedha zabdathI thaela sAmAcArI te naiSedhikI. derAsara vagere javA mATe, tevA prakAranA vinaya rU5 maryAdAne jALavavA pUrvaka gurune pUchavuM te ApRcchanA (ApRcchA). athavA sarva prajanamAM (kAryomAM) vyApaka hovA rUpa abhividhithI pRcchA karavI te ApRcchA. eka vAra niSedha karAela bAbata aMge paNa tevA viziSTa prayojananA kAraNe pharIthI pUchavuM te pratipRcchA. pahelAM laI Avela azanAdino lAbha ApavA mATe mahAtmAone AmaMtraNa karavuM te chaMdanA azanAdi lAvyA pahelAM ja AmaMtraNa ApavuM ke "huM tamAre mATe AvuM AvuM maLaze to lAvIza, mane lAbha Apaze te nimaMtraNa. jJAnAdi mATe bIjA gurunI nizrA svIkAravI te upasaM56. gAthAmAM rahela "kAla" zabdane artha "avasara che. e zabda upasaMpadda dvAramAM lagADo athavA dareka anuSThAna vihita kAle=avasare karAela hoya to ja phaLa Ape che, anyathA nahi" evuM pratipAdana
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] samAcAra prakaraNa-icchAkArasAmAM. lakSaNA bhaveddazaviyA, 'tuH' evakArArthe, dazavidhaiva na nyUnAdhiketyarthaH : vibhAgavAkyamahimnaitallAbhe'pi spaSTArthamavadhAraNam / eteSAMuktapadAnAmayaM vakSyamANo'rtho lakSaNaviSayavibhAgAdirUpastava siddhAnte mayA dRSTaH / evaM ca siddhAntAnurodhini svAbhidhAne'nupAdeyatvazaGkA parihRtA bhavati // 4 // // 5 // icchAkArasya lakSaNamAha-- jaM NiyaNiyakajjaMmI icchAsaMpaccayatya vihivakkaM / so khalu icchAkAro tahA paiNNA ya parakajje // 6 // ( yannijanijakArya icchAsaMpratyayArtha vidhivAkyam / sa khalu icchAkArastathA pratijJA ca parakAyeM // 6 // ) jaM Niyatti / yannijanijakArye icchAsaMpratyayArtha vidhivAkyaM, yA ca parakAyeM icchAsaMpratyayArthA pratijJA tadubhayamicchAkAraH / evaM ca svakAryakarmakecchAkaraNakavidhivAkyaparakAryakarmakecchAkaraNakapratijJAvAkyAnyataratva' tallakSaNaM labhyate / vidhizca karttavyatvapratipAdakapratyayamAtraM na tu paJcamyeva, tena tavyAdighaTitatathAprayoge nAvyAptiH / pratijJA ca kriyamANatvakariSyamANatvajJApakA'smadarthapratyayaH, tene damicchayA karomI''damicchayA kariSyAmI'tyAderavizeSeNa saMgraha ityAhyam // 6 // athecchAkAraviSayopadarzanArtha maahkaravA dareka dvAramAM lagADe. athavA kAla eTale sAmAcArI upakama kAla. enI prarUpaNumAM A sAmAcArI kahevAne avasara che, kemake AvazyakanA upadaghAtamAM tene avasara kahyo che. sAmAcArInA A dasa ja prakAra che, ochA ke vadhAre nahi. vibhAjana dekhADanAra vAkyathI ja jo ke A vAta jaNAI jAya che te paNa spaSTa avadhAraNa karavA mATe "dazavidhA" zabdane upanyAsa karyo che. A padone have pachI kahevAnAra artha mArA vaDe tArA siddhAntamAM jovAya che, tethI meM karela A prarUpaNa paNa siddhAntAnusArI che. mATe "A grantha svakapanAkalpita hoI bhaNavA jevo nathI evI zaMkAne avakAza raheto nathI. jApA have IchAkAranuM lakSaNa kahe che pitapotAnA kArya aMge sAmAnI IcchA che ke nahi e jANavA mATe je vidhivAya belAya che te, temaja bIjAnuM kArya karavAnI potAnI IcchA che te jaNAvavA mATe je pratijJA karAya che te IrachAkAra che. eTale ke svakArya che karma jemAM ane IcchA che karaNa jemAM evuM je vidhivAkya, temaja parakAya che karma jemAM ane IcchA che karaNa jemAM evuM je pratijJAvAkya e bemAMthI keIpaNa eka rUpa te IcchAkAra, evuM IcchAkAranuM lakSaNa thayuM. ahIM vidhi tarIke mAtra paMcamI (viSyakALa)nA pratyaya abhipreta nathI, kintu kartavyatAnA pratipAdaka keIpaNa pratyaya abhipreta jANavA. tethI vidhyartha kRdanA "tavya vagere pratyayavALA padane prayoga thayo hoya te paNa avyApti doSa raheze nahi, vaLI pratijJA eTale vartamAnamAM karavA paNuM ke bhaviSyamAM karAnArapaNuM jaNAvanAra prathama puruSa bedhaka pratyaya jANo. tethI parakArya aMge "huM A mArI IcchAthI karuM chuM ke huM A mArI IcchAthI karIza" ItyAdi badhA vAkyone ekasarakhI rIte saMgraha thaI jAya che. dAIcchAkArane viSaya jaNAvavA mATe granthakAra kahe che-
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ abbhatthaNAvihANe icchAkAro samucio doNhaM / ArAhaNamANAe gurUNa ThiipAlaNa ca jao // 7 // (kaccarthanA-vidhAne rUchAvAra samuvataH yoH ! mArAdhanamANAyA gunAM thitivAdanaM 2 vataH AgA) abbhatthaNAvihANe tti / abhyarthanA='tvaM mamedaM kArya kuru' iti parapravartanA, vidhAnaM ca paraprayojanasya karaNapratijJA 'ahaM tavedaM kArya karomi' iti, tataH samAhAradvandvAdekavacanam / tatra 'icchAkAraH' icchayeti prayogaH / cakArasyApyarthasya bhinnakramatvAd dvayorityatra yojanA / dvayorapyabhyarthayamAnakArakayoH samucitaH saGgataH / kutaH ? yato gurUNAmAjJAyA abhiyogaparihArapradhAnopadezasyArAdhanam / atha gurupratipAditasyArthasyAnuSThAnenaiva gurvAjJArAdhana na tu tatkaraNapratijJayA'pi iti cet ? na, guruNA ' tvamida' kArya kuru' ityukte ziSyeNe 'dabhicchayA karomItipratijJAyAM guroH ziSyasyecchApUrvakAbhyupagamajJAnAdatizayitapramodotpAdAcchiSyasya tathAvidhapuNyaprakRtyarjanAt / ida ca phalaM kArakasya natvabhyartha kasyeti sAdhAraNaM phalamAha- 'sthatipAlana ca' iti, sthitiH saMpradAyastasya pAlana tadanukUlAcaraNam / 'abhyarthanAyAM vidhAne ca sAdhava icchAkAra prayuJjate' iti kadAcidicchAkAra vinA kRtyakaraNe saMpradAyabhaGgarUpabalavadaniSTAnubandhitvajJAnAdicchaiva na bhavati / tatkaraNe ca, ziSTAcAraparipAlanajanitAyA mahatyA nirjarAyA lAbhaH / tathA ca svaviSaye icchAkAraprayogasya svAtantryeNaiva hetutvamiti paryavasyati / / 7 / / etasyaiva phalAntara samuccitya darzayati abhyarthanA ane vidhAnamAM prArthanA karanAra ane kArya karanAra bane e "IcachAkAra" prayoga karavo yukta che, kAraNa ke emAM gujJAnuM ArAdhana ane sthiti maryAdAnuM pAlana che. "tame mAruM A kAma karo' ityAdi vacanathI bIjAne svArya aMge pravartAvavA e "abhyarthanA" che. bIjAnuM kArya karavAnI "hu. A tAruM kArya karu' ItyAdirUpa pratijJA e vidhAna che. A bannemAM IrachAkAra="IcachAthI" evA zabdane bannee prayoga karavA yogya che, kemake e prayoga karavAmAM ja gurue karela AjJAnI="baLAtkAra-dabANanA parihArapUrvaka karela upadezanI ArAdhanA thAya che. zaMkA-gurue batAvela kArya karavAthI ja gurvAjJAnI ArAdhanA thAya che, nahi ke - huM e kArya IcchAthI karIza" evI pratijJA karavA mAtrathI. samAdhAna-'tuM A kAma kara" evuM gurunA kahevA para ziSya "huM e kAma IcchApUrvaka karIza" ItyAdirUpa pratijJAmAtra kare te paNa gurune atyaMta pramoda thAya che, kemake "ziSya potAnuM kArya svecchAthI karavA svIkAryuM che, dabANa-bhayalajajA vagerenA kAraNe nahi evuM gurune jANavA maLe che. gurune AvA pradarUpa zAtA ApavAthI ziSyane viziSTa prakAranuM puNya baMdhAya che. tethI AvA vAkyaprayegathI paNa gujJAnI ArAdhanA thAya ja che. A gurvAjJAnI ArAdhanA rUpa phaLa abhyarthanA svIkAranArane ja maLe che, abhyarthanA karanArane (gurune) nahi, e banene samAna rIte maLatuM phaLa sthitipAlana che. '
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] raNa-IcchAkAra sAmo. sasalora uccAgoavihANaM abhiogaNimittakammahANI a / sAsaNamANo ahave etto cciya haMdi mu~habhAvA // 8 // (uccairgotravidhAnamabhiyoganimittakarmahAnizca / zAsanamAno'thavA ita eva haMdi zubhabhAvAt // 8 // ) uccAgoavihANaM ti / uccairgotrasya lokapUjyatAnidAnasya karmavizeSasya vidhAna bandha ita evecchAkArAdve n / mA bhUt pareSAM balAbhiyogazaGkayA svalpA'pi pIDeti parapIDAparihArAdhyavasAyenaiva hi kRpAparItacetasaH sAdhava icchAkAra prayujata iti kathana tathAvidhAdhyavasAyena teSAmuccairgotrabandhaH 1 / na kevalaM tabandha eva, kintvabhiyoganimittasya pAratantryaprayojanasya nIcairgotrAdikarmaNo'bhiyogAdhyavasAyapratipakSatatparihArAdhyavasAyena hAnirapi nirjarA'pi / tathA zAsanamAno'pi- aho ! jainA nipuNArthadarzino'lpIyaso'pi parakhedasya parihArAya prayatante' ityevaMrUpA pravacanazlAghA'pi, 'haMdi' ityupadarzane 'zubhabhAvAt ' prazastAdhyavasAyAt // 8 // athavaM bhAvamAtrAdeva phalasiddhau kimicchAkAravidhAnena ? ityata aahsthiti eTale saMpradAya= paraMparAthI cAlI AvelI maryAdA. tene jALavI rAkhatuM AcaraNa e sthiti pAlana "abhyarthanA ane...vidhAnamAM sAdhuo IcchAkAra prayoga kare che evuM jANanArane "kayAreka paNa IchAkAraprayoga karyA vinA ja kArya karavAmAM saMpradAyabhaMga thavA rUpa baLavAna aniSTa pedA thAya che evuM jJAna hovAthI e rIte kArya karavAnI IcchA ja thatI nathI. vaLI IcchAkAraprayoga karavAmAM ziSTAcAra paripAlana thAya che jenAthI vipula nirjarA thavAne phAyado thAya che. tethI potAnA viSaya aMge karAela IcchAkArano prayoga svataMtra rIte ja karmanirjarAnuM kAraNa che, mAtra guru prasannatA dvArA ja hetu che evuM nathI. zA A icchAkAranuM ja bIjuM phaLa dekhADatAM granthakAra kahe che - A IchAkAra prayogathI zubhabhAva pravartAvA dvArA (1) lokamAM pUjya banAvanAra uccagetra karma baMdha thAya che. kArya dekhADanAra vaDIla parANe mArI pAse kAma karAvavA mAMge che evI zaMkA paDavA dvArA sAmAne a95 pIDA paNa na thAo evA zubha avyavasAyathI ja kRpAta52 sAdhuo IcchAkAra prayoga kare che. tethI teone ucagotra karmano baMdha zA mATe na thAya? (2) vaLI bhaviSyamAM parataMtratA vagere lAvI ApanAra ane abhiganA kAraNe baMdhAtA evA nIcagetra vagere karmonI nirjarA thAya che, kemake abhigaadhyavasAyanA pratipakSabhUta tene parihAra karavAne adhyavasAya pravara che. (3) "aho! jo kharekhara nipuNa vicAravALA hoya che jethI a955Na parapIDAne parihAra karavA prayatna kare che" ItyAdirUpa pravacana prazaMsA paNa thAya che. parapIDA parivAranA zubha bhAvamAtrathI ja je uccagetrabaMdha vagere rUpa phaLasiddhi thaI jAya che to IrachAkAra prayoga karavAnI zI jarUra che?" evI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM granthakora kahe che. je parapIDA parivAra rUpa hitakArya karavAne bhAva=adhyavasAya mAtra rAkhe che, paNa e parihAra karavA mATe icchAkAra praga karavA rUpa vIryane pheravata nathI te varyAcAranA pAlanathI thanAra cAritrazuddhi pAmI zakato nathI ane tethI tevA vizuddha
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtra bhAvathI paripUrNa phaLano abhAva [15 Na ya kevalabhAveNaM hiyakajje vIriaM NigRhaMto / viriyAyAravisohiyacaraNociyaNijjaraM pAve // 9 // (na ca kevalabhAvena hitakArya vIrya nigRhayan / vIyAcAravizodhitacaraNocitanirjarAM prApnuyAt // 9 / ) ___Na ya tti / na ca 'kevalabhAvena' parapIDAparihArAdhyavasAyamAtreNa hitakArya =parapIDAparihArarUpe vIrya =taddhetvicchAkAraprayoga nigRhayan AcchAdayan vIryAcAravizodhitacaraNocitAM nirjarAM prApnuyAt / evaM ca prazastAvyavasAyavAMstanmAtranimittakaphalabhAve'pi vIryamaprayuJjAno vIryAcAraparipAlanAnimittakanirjarAlAbhena vaJca yata iti saMpUrNaphalArthinA sAdhunA bhAvato yatno vidheyaH // 9 // ita evAbhyarthitenecchAkAraH saphalIkartavyo'zaktau vA kAraNa dIpanIyamityAha - abbhatthieNa vi imo etto cciya Neva Nipphalo kajjo / kAraNadIvaNayAe kajjo va imo asattIi // 10 // ( abhyarthitenApyayamita eva naiva niSphalaH kAryaH / kAraNadIpanayA kAryoM vA'yamazaktau // 10 // ) abbhatthieNa vitti / ata eva vIryAcchAdane vIryAcAraparipAlananimittakanirjarAlAbhavaJcanAdeva * abhyarthitenApi ' vivakSitakAryakaraNAyoktenApi 'ayaM' icchAkAro niSphalo na kAryaH, kintvabhyarthitArthakaraNAtsaphala eva vidheyaH / azaktau tu asAmarthya tu kAraNadIpanayA vA kAraNaprakAzanena vA ayaM-icchAkAraH kAryaH / 'ahamidaM bhavadIyaM prayojanamicchAkAreNa karomi paraM na tAvacchaknomi, gurubhirvA kAryAntaramAdiSTamiti / kAraNAbhAve svanugrahArthamabhyarthayamAnasAdhukRtyamavazyaM karttavyam , yadAgamaH-[A0 ni0 675 samana zaSaH : 'tattha vi so icchaM se karei dIvei kAraNaM vA vi / iharA aNuggahaDheM kAyavvaM sAhuNo kiccca / iti / 10 // cAritrathI jevI viziSTa nirjarA thAya tevI viziSTa nirjarA karI zakato nathI. tAtparya e che ke prazasta adhyavasAya rAkhanAra te adhyavasAya mAtranuM phaLa meLavavA chatAM zakti vAparate na hovAthI vIryAcArapAlanathI thanAra nirjarAnA lAbhathI to vaMcita ja rahe che. tethI saMpUrNa phaLa meLavavA IcchanAre bhAvapUrvaka IcchAkAra prayogAdino prayatna karavo joIe. 9 tethI ja jene prArthanA karAya te sAdhue sAmAnI IcchAkArane saphaLa karavo joIe, ane je pote asamartha hoya te e aMgenuM kAraNa jaNAvavuM joIe, e vAta jaNAvatAM granthakAra kahe che- abhyarthita=vivakSitakArya karavA mATe kahevAela sAdhue paNa, vIrya je gopavavAmAM Ave te vIryAcAra paripAlana nimittaka karmanirjarAnA lAbhathI ThagAvAnuM hovAthI prArthakasAdhunI IcchAkArane niSphaLa karavo na joIe kintu abhyathita kArya karI ApavA dvArA saphaLa ja karavo joIe. te kArya karavAnI je potAnI zakti na hoya to tenuM kAraNa jaNAvavA pUrvaka "huM tamAruM A kArya IcchApUrvaka karuM to kharo. paNa te mATe samartha nathI tethI, athavA gurudeve mane soMpelA bIjA kAmamAM parovAyelo chuM 1. tatrApi sa icchAM tasya karoti dIpayati kAraNaM vA'pi / itarathA'nugrahArtha karttavyaM sAdhoH kRtyam //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16] athotsargato'bhyarthanaiva sAdhunA na kAryetyAha sAmAcArI prakaraNa-ichAkAra sAmA www. aNigUhiyabalavira (viriye )Na sAhuNA tAva jeNa hoyavva / antyamA Na kajjA teNa viNA kajjamukkiTThe // 11 // da ( anigUhitabalavIryeNa sAdhunA tAvad yena bhavitavyam / abhyarthanA na kAryA tena vinA kAryamutkRSTam ||11|| ) aNihiyati / sAdhunA tAvadavaiyaM yena kAraNenAnigUhita balavIryeNa bhavitavyam, balaM zArIram vIrya N cAntaraH zaktivizeSaH, athavA balaM sAmarthyam vIryamutsAhaH, yaha cUrNakRt--'balaM sAmattha N viriyaM ucchAho" iti, tato'nigUhite'nAcchAdite balavIrye yena tena kAraNenotkRSTa kArya vinA'bhyarthanA na kAryA / yadi tu vastraparikarmA deralpIyasaH svaprayojanAt puruSAntarA'sAdhyaM viziSTa glAnapraticaraNadharmAnuyogAdikaM svasAdhyamanyaprayojanamavagacchati tadA para pratyevaM viziSTanirjarArthitayecchAkAra kuryAt yaduta - ' madIyaM vastrasavanAdikaM tvami cchAkAreNa kuru, ahaM ca glAnapraticaraNAdikaM karomi' iti / na hIyamabhyarthanA vIrya nigUha yata udeti, api tvadhikatara vIrya prayuJjAnasyeti neyamutsargavirodhinI // 11 // tethI karI zakatA nathI,' ityAdi rUpa cchiAkAra karavA joIe. paNa jo AvuM kAraNu hAjara na hoya te sva-para anugraha mATe prAkasAdhunu` kA` avazya karavu joie. AgamamAM paNa kahyuM che ke-- kAie peAtAne prArthanA kaye chate icchAkAra prayoga karavA. guru upadiSTa kAryAntarAdinA kAraNe jo prArthaMkanuM kAma karI apAya tema na heAya tA kAraNa jaNAvavuM. evuM kAraNu ta hAya tA anugraha mATe sAdhunuM kAma avazya karavu`'' '|| utsargathI tA sAdhue abhyarthanA ja karavI na joie e jaNAvatAM granthakAra kahe che sAdhue haMmezA khaLa ane vIryane geApavyA vinA rahevAnuM hAya che. tethI utkRSTa kAya vinA teA abhyanA ja karavI na joie. zArIrika zakti e khaLa che ane AMtarikazakti (vIla pAvara)e vIya che. athavA cUrNikAranA vacana mujaba-khaLa eTale sAmarthya ane vIrya eTale utsAha. sAdhue haMmezA khaLa ane vIne gApaLyA vinA ja vattavAnu hoya che. tethI viziSTa kArya sivAya A abhyanA karavAnI hAtI nathI. paNa jo vastra sIvavuM vagere rUpa peAtAnA mAmUlI prayeAjananA kAraNe, bIjA sAdhu vagere na karI zake-mAtra pote ja karI zake evuM glAnasevA-dhamakathA vagere rUpa viziSTa paraprayeAjana sIdyAtuM lAge teA viziSTanirjarAnA lAbha mATe bIjA pAse eka mAmUlI prayAjananA paNa A rIte IcchAkAra prayAga karavA anujJAta che ke 'mAruM' vastra sIvavA vagerenu` kA` tame IcchApUrvaka karI te huM glAnavaiyAvacca vagere karuM !? AvI abhyarthanA vIya geApavanArane hAtI nathI kintu adhika vI` pheAravanAra ne ja hAya che. tethI e sAmAnyathI abhyarthanA ja na karavI' evA utsaganI vidhinI nathI. 5115 A rIte teA abhya nA sa`ba...dhI IcchAkAranA upanyAsa karavAnI koI jarUra ja raheze nahi" evI zakA dUra karavA apavAda batAvatAM granthakAra kahe chejJAnAdi sivAyanuM kArya hoya tA mAMdagI vagere kAraNe ratnAdhika sivAyanA sAdhu
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ " [17 abhyarthanA apavAdapade-karaNa utsagapade nanvevamabhyartha nAviSayakecchAkAropanyAso'nartha kaH, ato'pavAdArthamAha abbhatthaNaM vi kujjA gelannAIhiM kAraNehiM tu / rAyaNiyaM vajjittA mottaM nANAiaM kajja // 12 // (abhyarthanAmapi kuryAd glAnatvAdibhiH kAraNaistu / rAtnikaM varjayitvA muktvA jJAnAdikaM kAryam // 12 // ) __ abbhatthaNaM vi tti / glAnatvAdibhiH kAraNaiH 'tuH avadhAraNe' tairevAbhyarthanAM kuryAt , mA bhUd glAna derazanAdyabhyarthanAM vinA tadalAbhe kliSTAdhyavasAyena sNymphlvnycnetyutsrgsaapeksssthApavAsthAzrayaTr TmoDaji-[kAva. ni. 670] --rekha ! 1 jai hojja tassa aNalo kajjassa viyANaI na vAvANaM / gelannAI hiM vi hojja vAvaDo kAraNehi so||| iti / athaivaM sarveSAmabhyarthanA prAptau saMkocamAha-ratnaijJAnadarzanacAritrairadhiko ratnAdhikastaM, ratnaizcaratIti rAtnikastaM vA varjayitvA / rAtnikastvabhyarthanAyogyo na bhavati, taM prati vastraparikarmAdyabhyartha nAyAmavinayaprasaGgAt / na ca so'pi sarvathA'bhyarthanA'yogya ityAha-muktvA jJAnAdikaM kArya, jJAnAdIcchAyAM tu so'pIcchAM kAraNIyaH / / 12 / / * , nanvabhyarthanAvatkaraNamapyutsargato na bhaviSyati ? ityAzajhyAha karaNa puNa ANAe viriyAyAro tti Neva paDisiddhaM / parakajjatthaNaNAse daTTaNaM NijjarahAe // 13 // ( karaNaM punarAjJayA vIryAcAra iti naiva pratiSiddham / parakAryArthananAze dRSTvA nirjarArthAya // 13 // ). ene abhyarthanA kare paNa kharA. glAna vagere svayaM te bhikSAe jaI zakatA nathI. eTale je teo bIjAne abhyarthanA paNa na kare te azanAdi pAmI na zakavAthI teone saMkaleza thAya. A rIte saMkaleza thavA dvArA saMyamanA phaLabhUta viziSTa karmanirjarAthI bhraSTa na thaI javAya e mATe utsarga sApekSa apavAdane Azraya karAya che. AgamamAM paNa kahyuM che ke- adhikRta kArya karavA asamartha haya, akuzaLa hoya athavA jJAnAdinA kAryamAM vyagra heya te AvA kAraNe avamAnikane (nAnA sAdhune) IcchAkAra kare." AvA kAraNe game te sAdhune abhyarthanA karI zakAya evuM phalita na thaI jAya e mATe ahIM vyApakatAmAM saMkeca jANa ke jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnathI jeo adhika hoya che te ratnAdhikane (=arthAta moTA paryAyavALA sAdhune) cheDIne bIjAne prArthanA karavI. ratnAdhikane vastrasIvanAdinI abhyarthanA karavAmAM avinaya thato hovAthI ratnAdhikane tenI abhyarthanA karavI yukta nathI. tema chatAM jJAnAdi kArya mATe temane IcchA pedA thAya e IcchAkAra prayoga karavAmAM teone avinaya thatuM na hovAthI e IcchAkAra anujJAta che. tethI ratnAdhika paNa abhyarthanAne sarvathA ayogya nathI e jANavuM. 1rA abhyarthanAnI jema karaNa (=parakArya saMpAdana) paNa utsargathI hetuM nathI evI zaMkAnuM nirAkaraNa karavA granthakAra kahe che parakArya prajanane nAza thato joI nirjarA mATe, ratnAdhikanI AjJA mujaba 1. yadi bhavettasyAnalaH kAryasya vijAnAti na vA vA nnN)| glAnAtvAdibhirvA bhaved vyApRtaH kAraNaiH sa //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNa puNatti / karaNaM punarvIryAcAra iti kRtvA naiva pratiSiddhamutsargato'pIti zeSaH / na cAtmamAtrapratibandhavizrAntasya zrAmaNyasya parapratibaddhavaiyAvRttyakaraNamapyapavAdAya, jJAnAcArasyeva vIryAcArasyApi cAritramUlatvena tannibandhanavaiyAvRttyasya parapratibandhamAtreNApuvAdAbhAvAdepekarSApavAdayorekArthatve AzailezyAstatprasaGgAdityanyatra vistaraH / tacca karaNa rotnikAjJayA para prati parasya kAryaprArthanaM, svayaM kurvataH parasyA'kauzalena kAryanAzaM dRSTvA nirjarArtha ca, Aha ca'ahavA vi viNAsaMtaM abbhatthataM ca aNNa daT ThUNaM / aNNo koi bhaNijjA ta sAhU NijjaraTThIo // 2ahaya tumbhaM eya karemi kajjaM tu icchakAreNaM / [Ava0 ni0 672--673 ) iti // 13 // bIjAnuM e kArya karavuM e viyacAranA paripAlanarUpa hAI usargathI paNa pratiSiddha nathI. - pUrvapakSa:- AtmamAtra dravyanA pratibaMdhamAM saMyama vizrAta che. arthAt je anuSThAnamAM mAtra potAnA AtmadravyanI ja ciMtA hoya te anuSThAnarUpa ja saMyama che. mATe jemAM parane (svAtmadravyabhinna cetana ke jaDa dravyano) pratibaMdha (=apAze paNa rAga) hoya tevA vaiyAvaccAdi kRtyo paNa utsarga nathI, apavAdarUpa ja che. tethI bIjAnuM kArya karavA vagere rUpa vaiyAvacca, utsargathI pratiSiddha nathI ema zI rIte kahevAya? uttarapakSa :- jJAnAcAranI jema varyAcAra paNa cAritranuM mULa che. tethI para. dravyapratibaMdha yukta havA mAtrathI e vaiyAvaccAdika apavAdarUpa banI jatA nathI ke jethI utsargathI ene niSedha karavo Avazyaka bane. pUrvapakSa - jemAM mAtra svAtma dravyano ja pratibaMdha che evA paramapekSA saMyama karatAM te A vaiyAvaccAdi anuSThAnarUpa saMyama apakRSTa (kaMIka hinakakSAnuM) ja che, kAraNa ke emAM paradravyapratibaMdha beThelo che. tethI zakya hoya tyAM sudhI to e paramapekSArUpa utkRSTa saMyama ja upAdeya che. vaiyAvacca vagere anuSThAnarUpa saMyama nahi. mATe, evI zaktinA abhAvamAM svIkArAtuM vaiyAvacAdi anuSThAnAmaka saMyama te apavAdarUpa ja che. uttarapakSa - Ano artha e thAya ke je je caDhiyAtuM hoya te utsarga ane utaratuM hoya te apavAda. AvuM havAmAM Apatti e Avaze ke zailezI avasthA sudhInI pUrvanI badhI avasthAo apavAdarUpa ja thaI jaze, kemake sarvasaMvararUpa zreSThasaMyama tyAM ja hoya che. e pUrve to enI apekSAe kaMIka ne kaMIka hinakakSAnuM ja saMyama hoya che. A aMge vadhu vistAra zrI adhyAtmamata parIkSA grantha (gAthA naM-22) mAM joI levo. ratnAdhikanI AjJAthI, bIjA pAse enuM kArya pitAne karavA ApavAnI prArthanA karavI e karaNa che. potAnI meLe kArya karanArA bIjA sAdhumAM kuzaLatAnI uNapa hovAthI 1. athavA'pi vinAzayantamabhyarthayantaM cAnyaM dRSTvA / anyaH ko'pi bhaNet taM sAdhu nirjarArthI // 2, asyottarArdha:- tattha vi so icchaM se karei majjAyamUliyaM // mU |. .. ahaM yuSmAkamidaM karomi kArya vicchAkAreNa / tatrApi sa icchAM tasya karoti maryAdAmUlAm //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ IcchAkAravihita heI sarvatra kartavya 1 ___ nanu bhavatu parasyApyabhyarthanAyAmicchAkAraH, yastu paramabhyarthayamAnamudvIkSya svayamevecchAM kurute ta pratyabhyarthayamAnasya kimarthamicchAkAraH ? AjJAbalAbhiyogazaGkAparihArArtha khalvayam"icchAkArapaogo NAma jaM icchayA karaNaM, na punaH balAbhiogAiNA, icceyassa asthassa saMpaccayaLaM jaM icchakArasadaM pauMjaMti" iti cUryukteH / ata Aha jaivi hu icchAkAro balAbhiogassa vAraNahAe / tahavi ha sA majjAyA aNNattha vi hoi kAyayA // 14 // ( yadyapi khalu icchAkAro balAbhiyogasya vAraNArtham / tathApi khalu sA maryAdA'nyatrApi bhavati karttavyA // 14 // ) jaivi hu tti / yadyapi 'huH' vAkyAlaGkAre, 'icchAkAro' balenAbhiyogo balAbhiyogo haThena preraNamityarthastasya vAraNArthamukta iti zeSaH, tathApi secchA maryAdA-vihitArtha ityanyatrApi svato'bhiyogazaGkAvirahasthale'pi bhavati kartavyA / taduktaM niyuktikRtA-[A0ni0 673] 1"tattha vi so icchaM se karei majjAyamUlIyaM" iti // cUrNikRtA'pi vivRtaM-tattha vi jassa kajjihiti so bhaNati karehi icchAkAreNa / naNu kimiti so vi icchAkAraM karei ? bhannati-majjAdAmUlIyaM sAhUNaM esa majjAdAmUlaM" iti / ayaM bhAvaH- na khalvatrAbhiyogazaGkAparihArakAma evecchAkArAdhikArI, kArya bagaDatuM joIne temaja potAne nirjarAne lAbha maLe e mATe A karaNa hoya che. kahyuM che ke "vivakSita kAryane akuzaLatAdinA kAraNe nAza karatA athavA kuzaLa hAI vinAza na karatAM hovA chatAM gurutara kAryamAM vyApRta hAI bIjAne prArthanA karatA sAdhune joI te kArya karavAmAM samartha bIja nirjarAthI sAdhu kahe ke huM tamAruM kArya tamArI IcchA hoya te karuM.' 13 zake - bIjAnuM kArya karavAnI mAMgaNI mATe paNa bhale IcchAkAra prayoga karAya. kiMtu je sAdhu bIjAne prArthanA karatA sAdhune joIne potAnI meLe ja tenuM te kArya karavAnI IcchA kare te sAdhune kAma bhaLAvavA mATe prArthanA karanAra sAdhue IcchAkAra prayoga karavAnI zI jarUra che? "IrachAkAraprayoga eTale "kArya karanAra sAdhu IcchAthI te kArya kare che. baLAbhiyogAdithI nahi evI vAtanI khAtrI karavA je IcachAkAra zabdane prayoga karavo te." cUNi kAranA AvA vacanathI jaNAya che ke IcchAkAraprayoga AjJA-baLAbhiyeganI zaMkA dUra karavA mATe che, ahIM to sAmAe svayaM ja IcchA karI che. tethI AvI kaI zaMkA na hovAthI IcchAkAraprayoga karavo jarUrI nathI. samAdhAna - AvI zaMkAnuM samAdhAna karatAM granthakAra kahe che- je ke IcchAkAraprayAga baLAbhiyoga (dhAkadhamakIthI karAvavuM tenA) vAraNa mATe kahyo che te paNa e maryAdA=vihita padArtharUpa hovAthI anyatra=jyAM svataHja abhiga zaMkA hatI nathI tyAM paNa kartAvya ja che. niyuktikAre kahyuM che ke "kAma karAvanAra sAdhue paNa maryAdAnA mULabhUta IcachAkAra karavo joIe." cUrNikAre AnuM vivecana karatAM kahyuM che ke tyAM paNa, jenuM kArya karAya che te kahe ke IcchA hoya te kare. zaMkA-e zA mATe IcchAkAra prayoga kare ? samAdhAna-jJAAmUrIyaM-sAdhuone A maryAdAmUlarUpa che mATe." ahIM Ave abhiprAya che"mAtra baLAbhiyoga zaMkA dUra karavAne IrachatA sAdhuo ja IcchAkAra prayoganA adhikArI che. 1. tatrApi sa icchAM tasya karoti maryAdAmUlam /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ yena svatastacchaGkAvirahasthale'nadhikArikRtatvena kAryavaiphalyApattiH, kintu nirjarA vizeSakAma eva tadadhikArI / tatkAmanA coktasthale'pi nirapAyA / uktazaGkAparihArastu vidhivAkyAntagatecchApadAdeva zrotuH saMbhavati / uktazaGkAparihArasya tatprayojanatvAbhidhAnaM tu prAyika gauNa ca / pravRttistu tatra nirjarAvizeSakAmana/va, "eya sAmAyAri' (A0ni0 723) ityAdinA sAmAcArIsAmAnyasya karmakSapaNaphalatvAbhidhAnAditi dig // 14 / / nanu guroH ziSyasyAbhyarthanAyAM kimarthamiyaM maryAdA 1 tatra balAbhiyogasyAnaucityAbhAvAt , ityAzaGkayAha ANAbalAbhiogo savvattha Na kappai tti ussaggo / avavAyao a IsiM kappai so AsaNAeNaM // 15 / / (AjJAbalAbhiyogaH sarvatra naM kalpata iti utsargaH / apavAdatazceSat kalpate sa azvajJAtena // 15 // ) zALA tti | zA mate zArcameveti kayoA, tarvato vaDhAvo vAmaNo: tata AjJayA saha balAbhiyoga iti tatpuruSaH / AjJAbalayorabhiyogo vyApAra ityanye / Ajaiva balAbhiyoga ityapare / sa sarvatra rAtnike zaikSe vA sAmAnyataH sAdhUnAmiti zeSaH, na kalpate nocito bhavati ityayamutsargaH kAraNApodyo niyamaH / yadAgamaH-(Ava0ni0677) ANAbalAbhiogo NiggaMthANaM Na kapae kAuM / icchA pauMjiyavvA sehe rAyaNie taha tti // evuM nathI ke jethI tevI zaMkA jyAM svataH ja na hoya tyAM IchAkArano adhikAra na hAI e prayoga niSphaLa thavAnI Apatti Ave. kintu viziSTa prakAranI nirjarAnI IcchAvALA sAdhuo ja tenA adhikArI che. ukta sthaLamAM paNa tevI IcachA to akSata , hoya ja che. tethI IcchAkAraprayoga zA mATe na kare? prazna - je IcchAkAraprayoga nirjarA mATe ja che te enAthI zaMkAparihAra zI rIte thAya? uttara:- nirjarAvizeSanI IcchAthI prajAela vidhivAkyamAM aMtargata IcchA" padathI ja zrotAne baLAbhiga zaMkAno paNa sAthe sAthe parihAra thaI jAya che. tethI IcchAkAraprayoganA prayojana tarIke uktazaMkAparihAra je kahevAya che te paNa prAyaH karIne ane gauNa rIte jANavuM. mukhyatayA te nirjarA ja tenuM prayojana che. tethI vizeSa prakAranI nirja rAnI IcchAthI ja IcchAkAra prayoganI pravRtti thAya che, kemake "A sAmAcArI.." ItyAdi (Ava. ni. 723) gAthAmAM paNa sAmAcArInuM phaLa karmakSapaNa kahyuM che ke 14 "gurue ziSyane kAma batAvavAmAM IcchAkAra prayoganI zI jarUra che? kemake teo ziSyane baLAbhiyoga kare to paNa kaI anucitatA nathI" evI zaMkAne manamAM rAkhIne granthakAra kahe che- AjJA-balAbhiyoga kayAMya vAparavo nahi e utsaga che. apavAdarUpe e paNa thoDA pramANamAM karavAnuM azvanA udAharaNathI ka9pe che. AmAM "tamAre A kArya karavAnuM 1. 'eyaM sAmAyAriM jujatA caraNakaraNamAuttA / sAhU khavaMti kammaM aNegabhavasaMciyamaNate / / 1. AjJAvalAbhiyogo nimranthAnAM na kalpate kartum / icchA prayoktavyA zaikSe zatnike tatheti //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjJA-baLabhiga apavAde kahyuM [21 apavAdatastu apavAdapadamAzritya tu ISat manAga mahatastasya prAyaH pradveSanibandhanatvAt kalpate'sAvAjJAbalAbhiyogaH azvajJAtena azvadRSTAntena / sa cAyam-yathA kilaikasya jAtyavAhIkAzvakizorasya damanArthamekena rAjJA sandhyAvelAyAM tamadhivAsya prAtarvAhyAyAM purataH kavikamupaDhaukita, tena vinaivAbhiyoga svayameva tadgRhItam / rAjA ca ta svayamadhirUDhaHsatkRtazcAhAradAnAdinA / eva' yo gurUpadiSTa kArya svayameva ziSyaH kurute na tatrAbhiyogaH / anyaH punarmagadhAdijanapadajAto'zvakizoro'dhivAsanavelAyAM mAtaramapRcchat-'kiM mamAyaM kariSyati ?' iti / tayoktaM- prAtastvAM vAhayiSyati, tatsvayameva khalInamAdAya rAjJastoSamutpAdayaH' iti / tena tanmAtRvacana pratizruta tathaiva ca kRtam / rAjJA ca tasyAhAradAnAdinopacAraH kRtaH / tena tanmAturupadiSTam / tayoktaM-'vatsa ! nijaguNaphalametat / atha sA vyatirekato drddhyitumaahja che' A vAkyaprayoga karavo e AjJA che. e kArya na karanArane (karavAnI nA pADanArane) baLAtkAra-viziSTa sajAnI dhamakI ApIne paNa e kAma karAvavuM e baLAbhiyoga che. tethI AjJAsahita baLAbhiyoga e AjJAbaLAbhiyoga evo tapuruSa samAsa jANa. athavA bIjAe, AjJA ane baLano abhiga vyApAra e AjJAbaLAbhiyoga evo dvandraghaTita SaSThI tapuruSa samAsa kare che. vaLI bIjA keTalAka AcAryo "AjJA e ja baLAbhiyoga" evo karmadhAraya samAsa kare che. A AjJAbaLAbhiyogane sarvatra=nAnA ke meTA keIpaNa sAdhu pratye prayoga karavo sAmAnyathI ka9pa nathI. eTale ke ucita nathI. A utsarga kahyo. sAmAnya rIte avazya pAlana karAte je niyama puSTa kAraNe choDI devAya te "utsarga kahevAya che. AgamamAM paNa kahyuM che ke nigranthane AjJAbaLAbhiyoga karavo ka5to nathI. tathA tevA viziSTa prayojanana avasare zaikSa ke ratnAdhika pratye IcchAkAraprayoga karavo joIe." apavAdapadane AzrIne vicArIe to (eTale ke evA puSTakAraNanI hAjarImAM) kaMIka apAMze AjJA-baLAbhiyoga kare anujJAta che. vadhu paDato AjJA-baLAbhiyoga prAyaH karIne praDhaSanuM kAraNa banate hoI tenI paNa apAMze ja anujJA che. A anujJAna samarthanamAM azvanuM udAharaNa A pramANe jANavuM -eka rAjAe eka jAtavAna taruNa ghaDAnuM damana karavA mATe saMdhyAkALe adhivAsita karI savAre savArI vakhate kavika= cAkaDuM tenI sAme mUkayuM. koI paNa jAtane abhiyoga karAvyA vagara ja teNe e svayaM ja grahaNa karI lIdhuM. rAjA svayaM tenA para ArUDha thaye ane teno khorAka ApavA vagere rUpa satkAra karyo. ema gurue kahela kAryane je ziSya svayaM karI le che tenI pratye abhiyoga karavAno hoto nathI. magadhAdidezamAM janmela bIjA koI azvakizore adhivAsana vakhate mAtAne pUchayuM ke "A mane zuM karaze?" tyAre mAtAe kahyuM ke "savAre tArA para savArI karaze. tethI tuM svayaM ja kavikanuM grahaNa karI rAjAne khuza karaje." teNe mAtAnuM vacana svIkAryuM ane e ja pramANe karyuM. tethI rAjAe teno AhAradAna vagere dvArA satkAra karyo. ave tenI mAtAne A vAta karI. mAtAe kahyuM-"vatsa ! mAlikane anusaravAnA tArA potAnA guNanuM A phaLa che." vyatirekathI (na anusaravAmAM
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22]. sAmAcArI prakaraNa-IcchAkAra sAmA 'zvastayA na grAhyaM kavikam' iti / tena tathaiva kRtam / rAjJA tasya kazAprahAro dApitaH, niSiddhaM ca bhojanam , vAhitazca balAtkAreNAyam / tena mAturuktam / tayoktaM-'doSaphalamidam' iti / 'tadubhayamArga dRSTavAnasi, yathA bhavyaM jAnIyAstathA kuryAH' / ityeSa dRSTAntaH / ayamupanayaH- yaH svayaM vaiyAvRttyAdika na kurute sa balAbhiyogenApi kAraNIya iti yadAha - (jAvani68-676). jaha jaccavAhalANa AsANaM jaNavaesu jAyANaM / sayameva khaliNagahaNaM ahavAvi balAbhiogeNaM // purisajjAe vi tahA viNIyaviNayammi Natthi abhiogo| annammi u abhiogo jaNavayajAe jahA Ase // ___ iti // 15 // athA'yogye'pi pUrvameva nAbhiyogaH pravartate, kintvicchAkArAdikrameNa / yogyasyApi skhalanAyAM ca bhalainamityanuzAsti paDhama icchAkAro tatto ANA tao a abhiogo| jogge vi aNuvaogA kharaNTaNA hoi khaliyammi // 16 // (prathamamicchAkArastata AjJA tatazcAbhiyogaH / yogye'pyanupayogAtkharaNTaNA bhavati skhalite // 16 // ) thatuM nukazAna dekhADIne) paNa A vAta daDha karavA tenI mAtAe kahyuM ke "AvatIkAle tAre khalinanuM grahaNa karavuM nahi. eNe bIje divase evuM ja karyuM. rAjAe tene cAbUkano prahAra marAvyo, e divase cAre na ApavAnuM pharamAvyuM ane chatAM baLAtkAre paNa savArI te karI chetene mAtAne vAta jaNAvI. mAtAe kahyuM-"vatsa! tArA mAlikane ne anusaravAnA doSanuM A phaLa che. anusaravAne ane na anusaravAne e bane mArga te have joI lIdhA, je mAge hita dekhAtuM hoya te Acaraje." A daSTAntane upanaya Avo jANo-je svayaM vaiyAvacchAdi karatA nathI tenI pAse baLAkAre paNa karAvavA. kahyuM che ke "jema bAhalAdi dezamAM utpanna thaela jAtya azvo svayaM ja khalina svIkArI letA hoI teo para baLAbhiyoga karAto nathI. magadhAdi dezamAM utpanna thayala je azva tene svayaM svIkAratA nathI tenI pAse tene baLAtkAre paNa sarakAra karAvAya che. tema manuSyomAM paNa vinayayukata ziSyo aMge baLAbhiyoga hoto nathI. magadhAdidezamAM utpanna thaela azvanI je ma anya= avinIta ziSya aMge abhiyoga paNa hoya che." 1pA vaLI ayogya ziSyane paNa pahelethI ja baLAtkAra na karavo, kintu IcchAkArAdi kame ja karavo. temaja yogya ziSyanI paNa khalanA aMge bharsanA karavI e vAta jaNAvatAM granthakAra kahe che- ' sau prathama IrachAkAra, pachI AjJA ane pachI baLAbhiyoga karo. anupayogathI khalanA karI hoya te yogyanI paNa tarjanA karavI. sAmAnyathI te agyanI sAthe rahevuM ja nahi e utsarga che. paNa jo e agya ziSyanA ghaNuM svajanAdi gacchamAM hoya ke jeo paNa A agyane kADhI mUkavAmAM cAlI javAne bhaya hoya to e agyane kADhI zakAto nathI. AvA aAgyane sauprathama IcchAkArapUrvaka kahevuM. to 1. yathA jAtyavAhalIkAnAM azvAnAM janapadeSu jAtAnAm / svayameva khalinagrahaNamathavA'pi balAbhiyogena // 2. puruSajAte'pi tathA vinItavinaye nAstyabhiyogaH / anyasmiMstvabhiyogo janapadajAte yathAsxve //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivRtta thavAnA utsAha mATe khareTanA [ 23 N ___ paDhama ti / ayogyena saha saMvAsa eva na karttavya ityutsrgH| yadi tu bahusvajanAdikAraNapratibaddhatayA sa parityaktu na zakyate tadA tasya prathamamicchAkAraH karttavyaH / tato'pi kAryamakurvata AjJA / tato'pyakurvataH padaikadeze padasamudAyopacArAdabhiyogo balAbhiyoga ityarthaH 'kArya' iti zeSaH / tathA ca cUrNikRtoktam-"jo puNa khaggUDo taMmi ANAvi balAbhiogo vi kIrai, taMmi vi paDhama icchA paujjati jadi karei suMdaraM / aha Na karei tAhe balAmoDIe kArijjai / tArisA Na saMvAseyavvA / aha te bhAyAbhAgiNejjAdI vA Na taraMti paricAeu tAhe ANAbalAbhiogo vi kIrai" iti / iyaM ca vyavasthA yaH svajanAdirayogyo'nicchannapi gurvAdibhayena bibheti kulalajjayA vA pratyAvarttate ta prati draSTavyA / rastvAjJAbalAbhiyogena na kathamapi pratyAvarttate pratyuta prakAma prakopabhAg bhavati ta prati na tadaucityam / ukta ca paJcAzake "gAr3hAjogge u paDiseho" iti / sUktamapiupadezo hi mUrkhANAM prakopAya na zAntaye / payaHpAna bhujaGgAnAM kevalaM viSavardhanam // iti / / __yogye 'pi = guNi vAdahe'pi anupayogAt = ajJAnAnna punarabhinivezAt skhalite = sAdhusAmAcArAt pracyute kharaNTanA = durvAkyabhasanA bhavati / etena vinItavineye nAstyabhiyoga ityapohita bhavati / atha tasyAnupayogapratipakSopayogahetave icchAkAra eva punaH prayujyatAM ki kharaNTanayA ? iti cet ? na, tasya samAcArapravRttimAtrArthatvAt , asamAcArapravRttasya tnnipaNa je kArya na kare te AjJA karavI. chatAM je kArya na kare te tenI pratye baLAbhiyAga kare. cUrNikAre paNa kahyuM che ke "vaLI, je khagUDaEuchuM khela hoya tene AjJA paNa karAya che ke baLAbhiyoga paNa karAya che. chatAM tene vize paNa prathama te IchAkAra praNa ja kare. je kArya kare te sAruM. paNa je na kare to baLAtkAre paNa karAvavuM. mukhyatayA to tevAone sAthe rAkhavA ja nahi, paNa tenA bhAI-bhANiyA vagere ghaNA svajane dIkSita hoI je tene tyAga karI zakAto na hoya to tyAre AjJAbaLAbhiyoga paNa karAya che." A rIte AjJAbaLAbhiyoga karavAnI vyavasthA paNa je svajanAdi ayogya sAdhu anicchAe paNa guru vagerenA bhayathI bIte hovAnA kAraNe ke kulanI lajajA-AbarUnA kAraNe akAryathI pAcho pharato hoya tevA aMge jANavI. je AjJA-baLAbhiyogathI paNa keIpaNa rIte pAcho na phare, uhuM atyaMta gusse thaI jAya tene pratye AjJA-baLAbhiyoga paNa ucita nathI. zrI paMcAzaka zAstramAM kahyuM che ke atyaMta ayogya aMge kharaMTaNI = tiraskArane paNa niSedha che." anyatra subhASita paNa che ke "mUrkhAone, upadeza paNa gusso vadhAranAra bane che, zAMti karanAra nahi. jemake sApone dUdha pIvaDAvavAthI paNa jhera ja vadhe che." guNI hovAnA kAraNe yogya evo paNa ziSya jyAre abhinivezathI nahi, kintu anupayoganA kAraNe sAdhu sAmAcArInuM ullaMghana karavA rUpa khalanA kare che tyAre tenI paNa sAMbhaLavA na game evA kaDaka zabdothI tarjanA karavI. vinItaziSyane abhiyAga kare nahi e je utsarga batAvyo hato tene A kathana dvArA apavAda dekhADelo jANavo. 1. paMDyA - 62-6. jAne tu prativeSaH |
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] sAmAcArI prakaraNa-cchiAkAra sAmA SedhArthatayA tu kharaNTanAyA aucityAt / tadukta - tasyA asamAcAraniSedhArthatvAditi / na ca niSedhavAkyamAtrAdeva tadupapattiH stutivacanena pravRttAviva nindAvacanena nivRttAvapyAtyantikosodayAditi ki / tadidamabhipretyokta' haribhadrasUribhiH = ""jogge vi agAbhogA khaliyaMmi khaTAva ucitti isi pannavaNijjA" iti ||16|| atha kharaNTanAyAmISatpradveSo'pi na doSAvaha ityanuzAsti tIse Na dosaleso nUrNa dosAvaho pasattho tti / parikammio Na jIviyaghAyakaro vacchaNAgo vi // 17 // ( tasyAM na dveSalezo nUnaM doSAvahaH prazasta iti / parikarmito na jIvitaghAtakaro vacchanAgo'pi // 17 // ) tIseti / tasyAM = kharaNTanAyAM nUna nizcita' dveSalezo'pi = iSadveSo'pi na doSAvahaH na zrAmaNyavirodhI prazasta iti hetoH prazastarAgasyeva prazastadveSasyApi zrAmaNyAnupaghAtitvAt yathA ca dveSasya prAzastya tathA saprapaJcamadhyAtmamataparIkSAyAM vyavasthApitam / = za'kA : yAgya ziSyathI anupayeAga thaI javA para tenA pratipakSabhUta upayAga rAkhavAnu jaNAvanAra icchAkAra prayAga ja karavA joIe ne! tanA zA mATe karavI ? samAdhAna : icchAkAraprayAga mAtra sAmAcArInA pAlanamAM pravRtti karAvavA mATe ja hoya che, asAmAcAranI pravRttithI aTakAvavA mATe nahi. tethI e aTakAyata mATe teA kharaTanA ja ucita hAI karavI yeAgya ja che. kahyuM ja che ke te=khara'TanA asAmAcAranA niSedha karavA mATe hAya che.' za'kA : 'jo AvuM na karIe hAM' ityAdi kAmaLa zabda yukta vAkayathI ja e asAmAcArInA niSedha thai jAya che, te tevA tanAbharyA vAkayane prayAga karI ceAgya ziSyanuM dila dubhAvavAnI zI jarUra? samAdhAna : jema satkArya pravRttimAM stutivacanathI atyaMta utsAha jAge che ema duSkAnI nivRttimAM ni`dAvacanathI ja atyaMta utsAha jAge che. tethI evA niDhAvacana kahevAmAM kAi anucitatA nathI. AvA abhiprAyathI ja zrI haribhadrasUri mahArAje kahyu che-yogya ziSyanI anupayoganA kAraNe skhalanA thaI gaI hoya tA prajJApanIya evA tenI paNa thADI tarjanA karavI, tete AjJA-khaLAbhiyogathI mArgomAM pravartAvA ucita che. / / 16 / vaLI, kharaTanA karavAmAM kaMIka pradveSa thAya e paNa doSAvaha nathI evuM graMthakAra jaNAve che-- jema sa'skAra karAela viSa jIvitaghAtaka nathI tema kharaTanAmAM thatA AMzikadveSa prazasta hAi doSAvaha =zrAmavirodhI nathI e vAta nizcita che, kemake prazastarAganI jema prazastadveSa paNa sAdhupaNAnA nAzaka nathI. dveSa paNa prazasta hAvA sa`bhavita che e vAtanA vicAra adhyAtmamataparIkSA (zlA0 16) granthamAM karyA che tyAMthI jANI levA. svarUpe duSTa vastu paNa parika karavA dvArA adRSTa banI zake che emAM vatsanAga 1. paJcA0 12-9, aMsya caturthaH pAdaH gADhAjogge hu paDiseho / yogye'pyanAbhogAtskhalite kharaMTaNApi uciteti ISatprajJApanIyA /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya svaya* paDilehaNAdi karavu' acegya [5 = svarUpato duSTasyApyupaskAreNAduSTatve dRSTAntamAha vacchanAgo'pi viSavizeSaH parikarmitaH . - auSadhavizeSayogena rasAyanIkRto 'na jIvitaghAtakaraH ' nAyupAyavidhAyI / svarUpatastasyAyuHkSayakarasyApi yathA na parikarmaNAyAM tathAtva' pratyutArogyakAntyAdiguNAdhAyakatvameva, tathA svarUpataH saMsArahetodveSasya kharaNTanAdau prazastAdhyavasAyaparikarmitasya na tathAtvaM pratyuta saMyamapravarttanAdiguNahetutvameveti bhAvaH ||17|| atha kharaNTanAdipradveSabhayAdya AcAryaH svayameva vaiyAvRttya' karoti tadanaucityamudbhAvayannAha - jo sayameva ya bhIo vaiyAvaccaM karei Ayario / teNa NiyapANiNacciya sIsA kijjaMti aviNIA | 18 || ( yaH svayameva ca bhIto vaiyAvRttyaM karotyAcAryaH / tena nijapANinaiva ziSyAH kriyante'vinItAH // 18 // ) no sayameva catti / caH svayameva = Atmanaiva caratvarthaH bhItaH = parasya vaiyAvRttyAdikAraNe kharaNTanAdidveSaprasaGgAdavAptabhayaH vaiyAvRttya = upadhipratilekhanAhArAdyAnayanAdika' karoti_AcAryaH = AcAryapadasthaH tena nijapANinaiva = svahastenaiva ziSyA avinItAH kriyante, guruNaiva svavaiyAvRttyakaraNe teSAM tatkaraNaprayuktavinayocchedAt / eva ca teSAM tatkaraNa - janyanirjarAlAbhena vaJcanam, gurozca tatkAraNajanyanirjarAlA bheneti doSaH / idamupalakSaNam - sUtrApalimantho vAdini rAjAdau vA samAgate vaiyAvRttyapare gurau 'aho ! anIzvarAH pravrajitA te' kRti pravacanajIAvamadhyugAyate / tatrutta [ ] evu (eka prakAranuM jhera)nuM uddAharaNa jANavu'. jIvitanA nAza karavAnA svabhAvavALu paNa jhera jema auSadhivazeSathI jyAre rasAyaNurUpa banAvAya che tyAre vitanA nAza tA nathI karatuM paNa ulaTu AreAgya-kAnti vagerenI vRddhirUpa guNa ja kare che. tema saMsAranA kAraNabhUta evA paNa dveSa khara'TanA vageremAM prazasta adhyavasAyarUpa auSadhathI rikami ta hAI saMsArahetu tA khanatA nathI paNa ulTA saMyamamAM pravRtti karAvavA rUpa guNakArI * ja ane che. ||17NA tanA vagerethI sAmAne pradveSa thaze evA bhayanA kAraNe je AcAya tarjanAdi dvArA vaiyAvacca vagere karAvavAne badale svaya' ja vaiyAvacAdi karavA mAMDe che teo anucita karI rahyA che evu' jaNAvatAM granthakAra kahe che vaiyAvacca vagere karAvavA mATe kharaTanA karavAmAM aAgya ziSyane pradveSa thaze evA bhayathI je AcAya udhinu paDilehaNa-geAcarI lAvavI vagere rUpa vaiyAvacca svaya' kare che te peAtAnA hAthe ja ziSyAne avinIta pakave che, kemake te vaiyAvacca karavAthI je vinayasaMpAdana thavAnuM hatuM te have thatuM nathI. tethI ziSyA te vinaya karavAthI thanAra nirjarAne lAbha gumAve che temaja guru paNa te vinaya karAvavA dvArA peAtAne thanAra nirAlAbhathI vAcita rahe che. ahI upalakSaNathI khIjA doSA paNa jANavA. dA. ta. guru vaiyAvacca karavAmAM rAkAya tA eTaleA vakhata ziSyAne sUtra artha bhaNAvI na zakavAthI sUtra-arthanI hAni thAya. temaja vAdI ke rAjA vagere Ave tyAre gurune vaiyAvaccamAM rAkAelA joI ahA ! kharekhara A lAkoe AjJA-aizvaya vinA ja dIkSA 4
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArI prakaraNa-IDhAkAra sAmA www 'suttatthesu aciMtaNa Aese vuDDhasehagagilANe / bAle khamaNe vAI iDDhImAI aNiDhIA // eehi kAraNehi tuMbabbhUo a hoi Ayario / veyAvacca karaNa' kAyava tassa sesehi / / ujeNa kula Ayatta ta purisaM AyareNa rakkhijjA / Na hu tubami viNaThe arayA sAhArayA huti / / eva caitAvaddopAn paryAlocyoktadoSAbhAsa ca paryAlocya svayameva vaiyAvRttyakaraNamAcAyasyAnucitamiti bhAvaH // 18 // ___atha 'ahaM tava prathamAlikAdyAnayAmi' itIcchAkAraM kRtvA labdhyabhAvAttadanAnayane nirjarAvaikalya syAdityAzaGkAmapAkartumAha icchAkAraM kiccA adINamaNassa laddhivirahe vi / viulo NijjaralAbho hoi dhuvaM bhAvadANeNaM // 19 // (icchAkAraM kRtvA'dInamanaso labdhivirahe'pi / vipulo nirjarAlAbho bhavati dhruvaM bhAvadAnena // 19||) | | rajhAjhArane sanmattat iaa icchAkAra ti / icchAkAra = 'ahaM tavecchayA''hAramAnayAmi' ityAdirUpaM kRtvA labdhivirahe'pi = AhArAdyalAbhe'pi adInamanasaH = pazcAttApAnAkrAntacetasaH bhAvadAnena dhruva = nizcita vipulo nirjarAlAbho bhavati / dravyadAna hi AhArAdidAnarUpamanaikAntikamanAtyantikaM ca / bhAvadAna tu tatpratipakSamiti na tato nirjarApracyavaH / na hi shktynigRhnlIdhI che' ItyAdi vicArebele, tethI pravacanalAghava thAya. kahyuM che ke strArthanI avicAraNa, prAdurNaka (mahemAnasAdhu), vRddha, zaikSaka, glAna, bALa, kSapaka, vAdI, RddhimAna, je AcArya Rddhirahita hoya to A badhA sadAya vagere kAraNe AcArya tuMba jevA hoya che. mATe AcAryae bIjAo pAse vayAvazya karAvavI joIe. (kahyuM che ke, kula jenA upara avalaMbita hoya te puruSanI Adara sahita rakSA karavI joIe. tuMba naSTa thaye cakranA ArA AdhAravALA rahetA nathI." Ama A badhA daze vicArIne ane "praaSAdirUpa te mAtra dekhAvanA ja doSa che, hakIkatamAM nahi." e vicArIne AcAryae svayaM vaiyAvacca karavI yukata nathI e jANavuM. 18 "huM tamArI prathamAlikA lAvIza" ItyAdi IcchAkAra prayAga pahelAM karyo hoya paNa labdhi na hovAnA kAraNe kadAca e lAvI na zake to nirjarA paNa thAya nahi evI zaMkAne dUra karavA granthakAra kahe che "IcchAthI tamArA AhArAdi lAvIza ItyAdi IcchAkAra karIne pachI AhArAdi na maLavA chatAM manamAM "A IrachAkAra prayoga kayAM karyo ? " A pazcAttApa na karanArane bhAvadAna te thaI ja jatuM hovAthI vipula nirjarA thAya che. AhAra vagere ApavA rUpa dravyadAna te phaLa ApavAmAM anekAtika ane anAtyatika che. bhAvadAna ja ekAtika ane AtyaMtika che. tethI nirjarAthI vaMcita rahevAnuM thatuM nathI. zaktinuM anigRhana ane bhAva kayAreya phaLavyabhicArI hetA nathI. temaja nizcayanayAnusArI sAmagrImAM dravyadAna samAviSTa nathI, kemake te pudagalapariNAmarUpa hoI sva=AtmAnuM upakAraka 1. sUtrArthayoraciMtanamAdeze vRddhazaikSakaglAne / bAle kSapaNe vAdI RddhayAdayo'nRddhikAH / / 2. eteH kAraNaistuMbabhUtazca bhavatyAcAryaH / vaiyAvRttyaM karaNaM kartavyaM tasya zeSaiH // 3. yena kulamAyattaM taM puruSamAdareNa rakSet / na hu tuMbe vinaSTe 'rakAH sAdhArakA bhavanti / /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ '7 / mithAkAranuM vyavahAra-nizcaya lakSaNa [ 27 bhAvayoH phalavyabhicAritvamasti / na ca dravyadAnamapi nizcayasAmagryAM nivizate, tasya pudgalapariNAmarUpasya svAnupakAritvAt iti prapaJcita nizcayanayavicArAvasare' dhyAtmamataparIkSAyA masmAbhiH / tadidamabhipretya niyuktikRtoktam - [Ava0 ni0 681] 1veyAvacce (? saMjamajoe) abbhuTThiyassa saddhAe kAukAmassa / lAbho ceva tavassissa hoi adINamaNassa tti / / 19 / / ||iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe icchAkAraH samApto'rthataH / / idANi micchAkAro bhannaima) idAnInicchAkAranirUpaNAntaramavasaraprAptatayA mithyAkAro bhaNyate, tatrAdau mithyAkArasya lakSaNamAha jo miccha tti paogo niyasaMjamajogaduppauttaMmi / so khalu micchAkAro tuha siddhate samuvaiTTo // 20 // (yo mithyeti prayogo nijasaMyamayogaduSprayukte / sa khalu mithyAkArastava siddhAnte samupadiSTaH // 20 // ) ___ jo miccha tti tti / yo nijasaMyamayogaduSprayukteH svakRtasaMyamayogavitathAcaraNe mithyeti prayogaH, saH 'khalu' nizcaye mithyAkArastava siddhAnte samupadiSTaH = samyak prakAreNa nirUpitaH / 'svaduSkRtArthakapadavizeSaNakavaitathyArthakaprayogaH svasya mithyAkAra' ityAdi prAti- . nathI. tethI enI gerahAjarImAM paNa nija rAtmaka phaLa aTakI jatuM nathI, e te bhAvadAnathI maLI ja jAya che. A vAta ame zrI adhyAtmamata parIkSA graMthamAM nizcayanayanI prarUpaNAnA avasare karelI che. A abhiprAyathI ja niyuktikAre kahyuM che ke-dIyAvazyamAM (saMvamayogamAM) udyata banelA, zraddhApUrvaka (nirAzaMsa bhAve-mananA AdarapUrvaka) te karavAnI IcchAvALA adInamanavALA tapasvIne ADArAdi na maLe to paNa nirjarAne lAbha ja thAya che. 19aaaa nyAyavizArade viracita sAmAcArI prakaraNamAM IchAkAranI aprarUpaNuM pUrI thaI. che [ mithyAkAra sAmAcArI] icchAkAranI prarUpaNA karyA pachI have mithyAkArano avasara hovAthI tenuM nirUpaNa karAya che. temAM sau prathama tenuM lakSaNa jaNAvatA granthakAra kahe che saMyamayoga aMgenA pote karela vitatha galata AcaraNa vize "mithyA e vacana prayoga karavo e mithyAkAra sAmAcArI che evuM (prabhu !) tArA siddhAntamAM kahela che. arthAt jemAM svaduSkatane jaNAvanAra pada vizeSaNa tarIke hoya ane enuM vitathya jaNAvanAra pada vizeSya tarIke hoya e vacanaprayoga e potAnI mithyAkAra sAmAcArI che. A rIte svapada garbhita pitA potAnA mithyAkAra mATe svataMtra lakSaNa jANavuM. A rIte karelA mithyAkAra sAmAcArInA lakSaNamAM "svadukRta pada paNa aMtargata hoI "paraduSkRtamithyAthAo ItyAdi vacanaprayoga ke "svasukRta mithyA thAo" ItyAdi vacanaprAga mithyAkAra sAmAcArI rUpa thaI javAne atiprasaMga Avaze nahi. temaja "svaduSkRtArthaka pada 1. vaiyAvRttye'zyusthitasya zraddhayA kartukAmasya / lAbhazcaiva tapasvino bhavatyadInamanasa iti // .
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ svika lakSaNa' draSTavyam' / tena na 'paraduSkRta' mithyA' 'svasukRta' mithyA' ityAdiprayogAti- ' vyAptiH, na vA 'mithyA me duSkRtam' ityAdi prayoga iva ' vitathaM me durAcarita" ityaadiprayone ta-vyavahArAttiriti AranA idaM ca vyavahAraupayika' lakSaNa, naizcayika tu nirjaraupayika, tadAhayo NijjaraheU 'micchAmI dukkaDaM' iya paogo / NicchayamicchAkAro taya saMpaccayapatto // 21 // (jJeyo nirjarA hetu: 'micchAmIdukkaDa' iti prayogaH / nizcayamithyAkArastadarthasaMpratyayaprayuktaH // 21 // ) yo ti / 'micchAmI dukkaDaM ' iti prayoga eva nizcayamithyAkAro jJeyaH, na tu tadartha prayogAntaramapItyavadhAraNaphalatvAd vAkyasya labhyate / atra hetugarbhaM vizeSaNamAhanirjarAheturiti mithyAcAra samarjitapApakarmakSayakaratvAdayameva naizcayiko mithyAkAro nAnyaH, nizcayena phalakAriNa eva kAraNasyAbhyupagamAditi bhAvaH / athAyameva kuto vizeSaH ? yadasyaiva prayogasya viziSTa nirja' rAhetutva' nAnyasyetyatrApi hetugarbhavizeSaNamAha - tadarthasaMpratyayayuktaH iti = tasyo prayogasyArthAH pratyekAkSarArtha padArtha vAkyArthAstatsaMpratyayena prayukta uccarita iti / evaM ca viziSTajJAnapUrvakatvena praiyogAntarAdasya vizeSa ityavadheyam ||21|| tato'pi kimityAha ema kahevAthI ane zvetathyArthIka prayAga' ema kahevAthI mAruM duSkRta mithyA thAo' ItyAdi prayAganI jema 'mAruM durAcarita vitatha thAo' ityAdi prayAganA mithyAkAra sAmAcArI tarIke vyavahAra na thavA rUpa avyAptinI Apatti paNa raheze nahi. ghara0nA mithyAkAra sAmAcArInuM A lakSaNa eneA vyavahAra kai rIte karavA e jANavA mATe upayAgI che, nizcayathI mithyAkAra sAmAcArI keAne kahevAya ? e naiRRyika lakSaNa jaNAvatAM granthakAra kahe che nirAnAhetubhUta temaja tadarthAMsa pratyayayukta 'micchAmi dukkaDam' evA prayAga ja nizcayathI 'mithyAkAra' che. kAIpaNa vAkaya sAmAnya rIte avadhAraNa ('ja'kAra) yukta hAya che tethI ahIM paNu ja kAra yukta vAkaya jANavuM. arthAt 'micchAmi dukkaDam' prayAga ja nizcayathI mithyAkAra che, tevA ja avALA khInne vAkayaprayAga paNa nahi, kemake ukta prayAga ja mithyA AcaraNathI badhAela pApakarmanA nAza kare che. anya prayAgeA nahi. nizcayanaya phaLa lAvI ApanAra cIjane ja kAraNa mAnatA hAi enA abhiprAye A ja mithyAkAra sAmAcArI che. prazna :- * micchAmI dukaDam' prayAga ja viziSTanirjarAnA hetu ane che, anya prayAgeA nahi, evI vizeSatA kema che ? uttara :- A prayAga ja tasa'pratyayaprayukta hAvAthI evI vizeSatA che. arthAt te prayAganA ni vagere pratyeka akSaranA adbhUta padmA ne jaNAvanAra vAkayanA je arthA hAya che te anA saMpratyaya=savedanapUrvaka mAtra A prayAga ja uccArAya che, anyapratyeAgA nahi. tethI A prayAga ja viziSTajJAnapUrNAMka hAI bIjA prayAgeA karatAM viziSTatA vALA che. ra1A te viziSTatAvALA haiAvAthI zuM lAbha ? te have kahe che-- OU
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ anamtamaanlardan narsa tanan neresplatreensmammann ANArAhaNajogo tatto puNa hoi tivvasaMvego / aiviulaNijarahA apuNakaraNasaMgao eso // 22 // (mAsAdhanayostaoN punamevAte tAtrasaMvaiH | prativipustrArthamapunaH#LAta ggH 22aa) zALa tti ! tatA =prArthajJAnAzAdhanoH "mirajhA kharce ti viyAkaLa micchukkaDaM deyaMiti vidhyartha paripAlanaM kRtaM bhavati / atraitadA mama duSkRtamityasya parAmarza na vAkyArtha jJAnapUrvakatvAbhidhAnasyAkSarArthajJAnapUrvakatvopalakSaNatvAt(? tvaM, anyathA'gre tadabhidhAna syAnatiprayojanatvaprasaGgAt / 'upayuktatayoktaprayoga iSTasAdhanamiti hi vidhyartha sarvasvam / upayogazcoktarItyaiva saMpUryata iti kimaticacitena ? punastotraH-mithyAcArAdhyavasAyApekSayA'dhikataraH saMvegA=bhavavairAgyAtmA svasaMvedanasiddhaH samujjIvati, yoginAM hi jJAna saMvegaphalameveti yadAha pariNatajinapravacanatattvaH zrIharibhadrasUriH eso se atthanANami" iti / apunaHkaraNasaMgataH 'na punarakaraNIya kariSyAmi' iti nizcayasamanvitaH eSaH uktaprayogaH ativipulataranirjarArtha = 'tathAvidhaprayogAntarajanyanirjarApekSayA viziSTanirjarArtha' bhavati / ukta ca-(suddhaNaM bhAveNaM apuNakaraNasaMgaeNa tivveNaM / evaM takkammakhao" iti // 22 // ukta prayoganA arthajJAnanA prabhAve AjJAnI ArAdhanA eTale ke A "A mithyA che evuM jANI micchAmI dukkaDam devuM ' evA vidhivoyanA paripAlanarUpa ArAdhanA thAya che jenAthI tIvrasaMga pragaTe che. A ukta vidhivAkyamAM 'ta' zabdathI "mAruM duSkRta" e artha upasthita thAya che. tethI "vAkyarthajJAnapUrvaka micchAmI dukkaDam devuM" evuM je kahyuM che te, akSarArthajJAnapUrvaka devuM evA arthanA upalakSaNabhUta jANavuM. nahitara ta" A mAruM duSkRta mithyA che evuM jANune micchAmI dukkaDama' devuM evA vidhivAkyanA kathana bAda "vAkayArthajJAnapUrvaka te devuM" evA kathananuM kaI vizeSa prayojana na rahevAnI Apatti Ave. kema ke "upayoga sahita karAela ukta prayoga ja ISTasAdhana= viziSTa nirjarA karAvanAra che" evo vidhivAkyathI je baMdha thAya che temAM upayoga vAkyarthajJAna rUpa che. tethI te jJAna-pUrvaka micchAmI dukkaDama devAmAM ja vidhyarthanuM pAlana thatuM hoI "vAkyarthajJAnapUrvaka devuM" evuM pRthar abhidhAna nirarthaka bane che. mATe enA upalakSaNathI "akSarArthajJAnapUrvaka micchAmi dukkaDam devuM e artha karavo. "mAruM duSkata mithyA che evuM jANIne micchAmI dukkaDama devuM" evA vidhivAkyamAM micchAmI dukkaDama' nA akSaronA arthane upayoga aMtargata na hovAthI akSarArthajJAnanuM paNa pratipAdana karanArA "vAkayArthajJAnapUrvaka" evA zabdonuM pRthar abhidhAna nirarthaka banatuM nathI. Ama e zabda upalakSaNamaka hovAmAM ja badhuM susaMgata thatuM hoI vadhu carcAthI sayuM. 1. micaitaditi virAya mithyAtuvRta revan / 2. paMDyA 0 22-12. taravArthasAne | 3. paMcAzaka 12-11 asya caturthaH pAdaH eso se atthanANami / zuddhena bhAvenApunaHkaraNasaMgatena tALa | gvuM talbarmakSayaH |
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArI prakaraNa mu-mithyAkAra sAmA nanvetAdRzopayoga vinoktaprayogo niSprayojanaH, tAdRzopayoge tu prayogAntaramapi samyageveti ko nAmAtraitra pakSapAtaH ? ityAzaGkya vizeSamupadarzayannAha - dakkhasse paoge NiyamA ullasai tArisI bhAvo / aNNaoge bhayaNA teNa accAyaro iha yo ||23|| (vAdvaitaprayone niyamAnusati tAdo mAvaH / anyatrayone mananA tenA'tyA phannu yaH / / 235) dakkhasse tti / dakSasya = pratyeka samudAyArtha vyutpannasya etatpragoge niyamAt = nizcayataH ullasati pratisamayaM vRddhimupaiti tadaikAgryeNa viSayAntarasaMcArAbhAvAt tAdRzaH tattadartha - jJAnajanyaH bhAvaH=saMvegaH / anyaprayoge = etatprayogAtiriktaitadarthaM prayoge tu tAdRzabhAvasya bhajanA= vikalpaH, tathAvidhagurUpadezAdika pAratantryatadabhAvAbhyAM phalabhAvAbhAvayoH saMbhavAt / teneha = 'micchAmi dukkaDam' iti prAkRta zailIzAlini prayoge atyAdara: gADhAgraho dakSasyeti zeSaH / akSaH puttatrAdhironceva neti aa tapekSA ? ti mAvaH // 6 // 30] - " A rIte micchAmI dukkaDama devAthI tIvra saMvega uchaLe che arthAt mithyA AcaraNa karatI vakhate je malina adhyavasAya thayA hatA tenA karatAM vadhu prakhaLa evA sa'sArapratyenA vairAgyarUpa zubha adhyavasAyAtmaka svasa`vedanasiddha sa`vega pragaTe che, kema ke yAgIonuM jJAna saMvegarUpa phaLavALu ja hAya che. zrI jinapravacananA tattvAnI pariNativALA zrI haribhadrasUri mahArAje paNa kahyu che ke skhalanAnita karmonA kSaya karavAmAM sama evA tIvrasAva 'micchAmI dukkaDam' zabdanA arthanA jJAnanI hAjarImAM ja prakaTa thAya che' . vaLI A 'micchAmI dukkaDam' prayAga 'akaraNIya evuM A duSkRta huM pharIthI karIza nahi' evA nizcayAtmaka apunaHkaraNathI yukta hAya teA ja mArA duAcAra mithyA thAe' ityAdi khIjA prayAgAthI thatI nirjarA karatAM vadhu nirjarA karAve che. kahyu` che ke *apunaHkaraNayukta tIvrazubhabhAvathI ja te karmAMnA kSaya thAya che.' rA zaMkA :- 'micchAmI dukaDam' nA akSarAnA upayAga eTale 'mAruM vivakSita AcaraNa mithyA hatu. tenI huM ni MdA karu chu" ityAdrirUpa akSarA jJAnAtmaka sa`vedana. Ave! upayAga na heAya tA 'micchAmI dukkaDama' prayAga niSprayeAjana rahe che=ka nirA karAvI zakatA nathI. evu' tame ja kahI gayA. have, jo evA upayAga hAjara hAya tA game te zabdone prayAga kare, kanirjarA thai ja javAnI che, (kemake nirAmAM te upayAgarUpa bhAva ja mukhya bhAga bhajave che.) teA pachI micchAmI dukkaDama' evA ja zabda prayAga karavA joie evA pakSapAta zA mATe rAkheA che ? AvI zaMkAnA samAdhAna mATe granthakAra kahe che. samAdhAna :- pratyeka zabdanA ane temaja samudAyanA ane sArI rIte jANanAra dakSa sAdhune A prayAga karavAmAM te te anA jJAnathI utpanna thayela tevo bhAva avazya uchaLe che-pratisamaya vRddhi pAme che, kemake te anA upayAgamAM ekAgratA heAvAthI khIjA viSayamAM manane saMcAra hAtA nathI. A prayAga mukIne khIjA prayAga karavAmAM Ave viziSTa bhAva pragaTa thavAmAM bhajanA che. arthAt te pragaTe paNa kharA ke na paNa pragaTe,
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ " micchAmI dukkaDama ne akSarArtha [ 31 . atha yataH paramAnandanidAna' viziSTasaMvegaH samullasati, ko'yamuktaprayogasyAkSarArtha: ? ityAkAGkSAyAmetadarthAbhidhAyakaM niyuktigatameva gAthAdvayaM likhati mi tti miumaddavatte chattiya dosANa chAyaNe hoi / mi tti ya merAiThio dutti dugacchAmi appANa // 24 // (mIti mRdumArdavatve cheti ca doSANAM sthagane bhavati / mIti ca merAyAM sthita duiti jugupsa AtmAnam // 24 // ) 'katti kaDaM me pAvaM Datti ya Devemi taM uvasameNaM / eso micchAdukkaDapayakkharattho samAseNa // 25 // (keti kRta me pApa Deti ca DIye tamupazamena / eSo micchAdukkaDapadAkSarArthaH samAsena // 25 // ) mi tti tti / ka tti tti / 'mi tti' mi ityetadakSaraM mRdumArdavatve bhavatIti yogaH / bhAvapradhAnanirdezAnmRdupada mRdutvArtham / tato mRdu ca mArdavaM ca mRdumAda ve kAyanamratAbhAvanamrate, te sto'syeti matvarthIyo'pratyayaH, tadbhAvastattva tsminnityeke| mRduzvAsau mArda vazceti karmadhArayAttvapratyaya ityapare / mRdu sukumAra mArdavaM yasya tadbhAvastattvamityapyAhuH / cha tti cha ityetadakSara 'doSANAM' asaMyamalakSaNAnAM sthagane-apunarAsevane bhvti| mi tti ya= mi kema ke tevA prakAranA gurunA upadezAdine parataMtra rahevAmAM zubhabhAvAdirUpa phaLano sadubhAva [=hAjarI] ane na rahevAmAM abhAva [gerahAjarI] thavA saMbhavita che. tethI dakSa sAdhuo [Avo nizcita rIte zubhabhAva kamAvAne maLato hovAthI] prAkRtazailIvALo A "micchAmI dukakaDama" prayoga karavAne ghaNe Agraha rAkhe che. adakSavyakti to A sAmAcArIne adhikArI ja na hoI tenI zI vAta karavI ? [ahIM upalakSaNathI A paNa samajI levuM ke dakSa sAdhuoe dareka anuSThAno vidhipUrvaka karavAne ja Agraha rAkhavo joIe. vidhi sAcavavAno pUro bhAva havA mAtrathI saMtoSa na rAkhavo] 23 ukta prayoganA akSarono evo kayo artha che jenAthI paramAnaMda (mokSa)nA kAraNabhUta viziSTa saMvega pragaTe che? evI jijJAsA pUravA mATe AvazyakaniyuktinI ja te arthane jaNAvanAra be gAthAone granthakAra jaNAve che fma" akSara mRdumArdava7 artha mAM che. AmAM mRdu zabdano nirdeza bhAvapradhAna hoI teno artha mRdu na karatAM mRdupaNuM karavo. (ahIM mRdu-mRdutva eTale zArIrika namratA ane mArdava eTale bhAvanamratA jANavI.) pachI mRdu ane mArdava zabdano dvandrasamAsa karo. te be jemAM hoya te vyakti paNa mavathI "" pratyaya lAgavAthI mRdumArdava kahevAya. te evALA hovApaNuM e mRdumArdava7. "u" zabda AvA zArIrika namratA ane bhAvanamratAvALA hovApaNArUpa mRdumAEvatvane jaNAve che evuM keTalAka AcAryo kahe che. mRdumAEvatva zabdamAM mRdu-mArdavana vizeSaNavizeSa karmadhAraya samAsa thaI tenA para bhAvavAcaka "va" pratyaya lAge che evuM bIjA keTalAka AcAryo kahe che. vaLI bIjA keTalAka AcAryo mRdu(=sukumAra) che mArdava jenuM te vyakti mRdumAva evo bahuvIhisAsa karI enA para bhAvavAcaka "va" pratyaya (mRdumAvavA zabdamAM) lAgyo
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] sAmAcArI prakaraNa-miththAkAra sAmA ityetadakSara' ca merAyAMcAritramaryAdAyAM sthito'hamityetadarthAbhidhAyakaM bhavati / du tti-du ityetadakSara' jugupse = nindAmi AtmAnaM = duSkRtakarmakAriNamityetadarthakam / katti = (ka ityetadakSara) kRtaM mayA pApaM nAnyenetyarthakam / Da tti=Da ityetadakSA DIye = laghayAmi tat = pApa upazamena karaNabhUtenetyetadarthakam / eSaH=anantaroktaH 'micchAmi dukkaDa' iti prAkRtazailyogAthAnulomyena ca 'mithyA me duSkRtami'tyatra pade ye varNAsteSAmartho'bhidheyaH samAsena = saMkSepeNa / atra caturNAmakSarANAM saMbhUryakavAkyatayA'nvayabodhajanakatvam / dvayostu tAtparyavazAtsvAtantryeNa mukhyavAkyasyApi pArthakyeneti bodhyam // 24 // 25 // nanu padavAkyayorarthavattA dRSTA, na tu padaikadezasyApi tatkathamayamartha vibhAgaH 1 ityAzaGkAM nirasitumAha-- Naya saMkeyAhINo attho iTTho Na vaNNamittassa / diTTho ya ripavAyaM manaNA tANA ya manto tti // 26 // (na ca saMketAdhIno'rtha iSTo na varNamAtrasya / dRSTazca nirapavAda mananAt trANAcca mantra iti // 26 // ) ___Nayatti / na ca varNamAtrasya = akSaramAtrasya paraikadezasyeti yAvat saMketAdhInaH = saMketayitrabhiprAyAdhIno'rtho neSTaH nAbhipretaH asmAtpadAdayamartho bodhyavya ityabhiprAya vadasmAdakSarAdayamartho boddhavya ityabhiprAyasya daNDAnivAryatvAt / na kevalamiSTa eva, nirapavAda = nirbAdha dRSTazca = anubhUtazca, mananAt = jJAnAt trANAt = pAlanAcca mantra iti / yathA hi mantrapaI mantrAvAcakaH tadakSaradvayaM coktArtha dvayavAcaka, tathA prakRte'pi pratyekasamudAyArthobhayabhedo nAsaMbhavItibhAvaH / nanu paGkajAdi padavanmantrAdipadAnAmastu yogarUDhibhyAmubhayArtha bodhakatva, hovAnuM kahe che. "' akSara asaMyamarUpa denA chAdana=sthagana =pharIthI na karavApaNAne jaNAve che. bIjo ni' akSara "huM merA=cAritramaryAdAmAM rahelo chuM" e artha jaNAve che. 'du' akSa2 'duSkRta 42nA2 bhaa2| mAmAnI du gupsaa-ni| 4 chumevA arthano vAcaka che. " akSara "pApa mArA vaDe karAyuM che, nahIM ke bIjA vaDe evA tAtparya sUcaka che. te pApane upazamAtmaka sAdhana vaDe ALaMgI jAuM' evA arthane 'Da' za6 ve che. 'mithyA me duSkRtam' sevA zanA prAkRtazIthI tama yaanusAre banelA "micchAmi dukkaDama" zabdamAM je varSe vaparAyA che teone saMkSepamAM A artha jANa. A arthamAM pahelA cAra akSaro bhegA thaIne eka vAkyarUpe avabodha karAve che jyAre "" ane "Tu' e be akSaro tevA tAtparyavazAt svataMtra rIte-mukhyavAkyanA paNa pArthakyathI artha baMdha karAve che e jANavuM. tAtparya, pahelA cAra akSarono artha maLIne eka vAkyanuM nirmANa kare che. te A rIte- mRdumArdava evo huM de pharI na thAya e rIte saMyamAtmaka maryAdAmAM rahI dukRtakArI mArA AtmAne niMdu chuM. chellA be akSaromAM ja akSara svataMtra vAkayAtha bodhaka A rIte che ke "A pApa meM karyuM che nahiM ke bIjAe" A rIte pApanI kabUlAtasUcaka svataMtra 14yA 35 cha. Da akSa2 55 "75zabha3 te pApane zamA chu" mAvA svata.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka eka akSare paNa arthabodhaka saMbhave [33 prakRte tu naivamiti cet ? nanu tathApi mAMsa iti padAt * "pretya mAM sa bhakSayitA yasyA'ha mAMsamami" iti asyArthasya kathamupasthitiH ? na hyatra yogarUDhiH, yogArthAvacchinnarUDhayarthAbhAvAt / 'smArttaniruktavazAttathAbodho'pI(stI)ti ced ? ArSanirutavazAdasmAkamapyuktabodho nAnupapanna iti vika / syAdetat-padajJAnasyaiva zAbdabodha prati hetutvAt kathamapadAdarthopasthitiH ? iti cet ? na, ekavarNasyApi padasya darzanena 'varNa samudAyaH padam' iti niyamAbhAvAt / 'zaktimat pam' ityabhyupagame tu na kSatiH, abhiprAyavizeSarUpAyA arthAntararUpAyA vA tasyA vatravyanAyAt ava pratyekamakSarAmarthavara pratye cAluuttakara, dhAtuvimaktivaakyvrjaarthvttven tasya nAmatvAditi cet ? na, tatrArtha vatpadasya yogArthavatparatvAditi adhikamasmatkRtA'dhyAtmamataparIkSAyAmavaseyam // 26 // vAkyArthIne mukhya vAkyathI pRthaphapaNe sUcita karanAro che. parakAra pA are! pado ke vAkyo arthane jaNAve che evuM jovA maLe che paNa padanA ekadezabhUta akSara paNa artha bedhaka che evuM to kyAMya joyuM nathI. to tame zI rIte Avo te te akSarono judo judo artha kaho cho? evI AzaMkAne dUra karavA granthakAra kahe che padanA ekadezabhUta varNamAtrane saMketAdhIna artha "abhipreta nathI" evuM nathI. arthAt saMketa karanArano "A padathI A arthano bodha karavo" evo abhiprAya jema mAnI zakAya che tema "A akSarathI A arthane baMdha karavo evo abhiprAya kaI rIte aTakAvI zakAto nathI. tethI te te akSaramAtrano paNa artha hovAnuM svIkAravuM ja paDe tema che. vaLI AvI yuktithI mAtra amane ja AvuM artha bedhakatva ISTa che evuM nathI. kinta prAcIna ziSTa prayogamAM nirbAdha rIte e daSTa paNa che ja, jema ke- "matra" zabdamAM "mana" akSararUpa pakadezano artha manana=jJAna ane "tra" akSararUpa pakadezane artha trANa=pAlana che. tAtparya e che ke- jema AkhuM "manna" pada manTane jaNAvatuM hovA sAthe tenA be akSara jJAna ane pAlanane paNa jaNAve ja che tema prastutamAM paNa A "micchAmI dukSakaDama" prayAga tenA samudAyAthane, temaja "mi" vagere pratyeka akSaro mRdumAEvatva vagere pRthagu pRtha> arthane jaNAvI zake che. zaMkA - jema garUDha "paMkaja' evuM Akhu pada avayavanA yogathI "kAdavamAM utpanna thaela" evA arthane ane rUDhithI mAtra kamala rU5 arthane jaNAve che. arthAt yoga ane rUDhithI bhinna bhinna be arthanuM vAcaka che tema "maMtrI pada paNa bhale evA bhinna bhinna bane arthanuM vAcaka hoya, paNa prastutamAM "micchAmi dukkaDama'mAM to "mi" vagere akSarone kaI artha na hoI evuM ubhayArthabodhakatva zI rIte manAya ? samAdhAna - to e rIte to "mAM" zabdathI jenuM mAMsa huM khAuM chuM te mane bhaviSyamAM khAze" evA manusmRtimAM pratipAdita arthanI upasthiti zI rIte thaze? kema ke yogAthe viziSTa rUDhi arthano abhAva hovAthI ahIM keI yogarUDhi che nahi. * mAM sa bhakSayitA'mutra yasya mAMsamihAmyaham / etanmAMsasya mAMsatvaM pravadanti manISiNaH [ manu smRti ]
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] -vv sAmAcArI prakaraNa-mithyAkAre sAmA. www.w atha yaduktamapunaHkaraNasaGgatasyAsya phalahetutvamiti, tadvayatirekato draDhayitumAha-AbhogA puNakaraNe nUNaM mijchukkaDe bhave micchA / = . mAyA niyaDI ya tao micchattaM piya jao bhaNiyaM // 27 // (AbhogAt punaHkaraNe nUna mithyAduSkRtaM bhavenmithyA / mAyA nikRtizca tato mithyAtvamapi ca yato bhaNitam // 27 // Abhogatti | AbhogAt = upayogAt punaH karaNe - mithyAduSkRtadAnAnantaraH pApAcaraNe nUna = nizcitaM micchukkaDaM iti prAkRta zailIvazAnmithyAduSkRtaM (bhavet mithyA) mRSAvAdo vyalIkabhASaNaM, 'na punaH kariSyAmi' iti pratijJAya tadatikramAt / tathA punarAsevya kSullakakulAlajJAtena mithyAduSkRtadAne 'smRti'mAM nirdezela nirukti (zabdevyutpatti)ne anusarIne AvA kSu jaNAya che evuM jo kahezeA tA ame paNa kahIzuM ke amane paNa zrI bhadrabAhusvAmI vagere RSioe karela niruktine anusarIne micchAmi dukkaDam' zabdathI AvA ubhayakhAdha thAya che. 'mi" vaMgere dareka zabdo pRthagU avAcaka che enu' A ja rIte svabuddhithI vadhu samarthAna karavuM. "zAbdAdha pratye pajJAna hetu che. 'mi' vagere akSarA padarUpa na hoI padmajJAna dvArA zAbdakhAdha zI rIte karAve?" evI zaMkA thAya teA samAdhAna e samajavuM ke mAtra eka vaNu vALA paNa paMda jovA maLatA heAvAthI vasamudAya ja padarUpa hoya che' evA niyama. nathI. tethI 'mi' vagere paNa nirmAdharIte padarUpa hAvA sabhavita hAI zAbdaedha anupapanna nathI. e mATe 'padma'nuM lakSaNa AvuM karavu` ke je varNa ke varSoMsamudAya zaktimat hAya te pada! abhiprAyavizeSa rUpa ke anya koI padArtharUpa A zakti varNa mAtramAM paNa akhASita ja che. zaMkA - 'mi' vagere pratyeka akSarA pRthagU pRthak arthAvALA hAya tA e darekane '"i vagere vibhaktie lAgavI joIe, kemake dhAtu, vibhakti ane vAkaya sivAyanA je vaNu ke vaNu samudAya a vALA (sAka) hoya che te nAma che ane nAmane ' vagere vibhaktie lAge che. samAdhAna - nAmanA lakSaNamAM je 'arthAvat' (arthAMvALu) pada che te caiAgA vat' artha jaNAvavAnA tApa mAM che. 'mi' vagere akSarA 'avat' hAvA chatAM avyutpanna hAvAthI 'yeAgAvat' nathI. mATe tene 'tti' vagere lAgavAnI Apatti nathI. A a MgenI vadhu vicAraNA zrI adhyAtmamataparIkSA (zleA. 178) granthamAM jovI. ra6A apunaHkaraNasa'gata ja A prayAga viziSTanirA rUpa phaLano hetu bane che" evuM je kahyuM tene vyatirekathI paNa dRDha karavA granthakAra kahe che 'micchAmi dukkaDam' dIdhA pachI AbhAgathI=jANI joine te pApa pharI AcaravAmAM Ave to dIdhela micchAmidukkaDama mithyA bane che, arthAt mRSAvAda rUpa bane che, kemake 'chA' zabdathI pharIthI A duSkRta karIza nahi' evI pratijJA karIne tenA eja duSkRta karavA rUpe pAcho bhaMga thAya che. A rIte pratijJAneA bhagna karavAthI thaela duSkRtanu' punaH micchAmi dukkaDama daI dezuM. tethI kAi doSa raheze nahi' evI zakAtuM nivAraNu karavA granthakAra kahe che ke pharIthI te duSkRta AcarIne kSullakamuni--kuMbhAranA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ punaH pApa na karavAnA saMka95nI AvazyakatA t35 tato= mithyAduSkRtadAnAt mAyaiva= kapaTameva nikRtiH= paravaJcanam , sa hi duSTAntarAtmA nizcayatazcetasA'nivRtta eva gurvA diraJjanArtha mithyAduSkRtaM prayacchatIti / na hi jJAtvA pratIpAcaraNe niHzUkatayA pratibaddhaH saMvegaH samutthAtumutsahate / na ca taM vinA tadAnaM phalavadityuktam / ghauM 2 tatra TurnivAramAyA 2-[bAva0 ni 68] 1ja dukkaDa ti micchA taM ceva nisevae puNo pAva / paccakkhamusAvAI mAyA niyaDI 5saMgo y| // iti / evaM ca tasya ruciviparyAsAnmithyAtvamapi bhavati / api: samuccaye, caH punararthe / svokte'rthe zrutakevalisammatimAha-yato bhaNitamiti / yataH= yasmAt kAraNAt bhaNita' upadiSTa mupadezamAlAdau // 27 // bhaNitamevAha jo jahavAya na kuNai micchaTThiI tao hu ko anno / bar3ei ya micchattaM parassa saMkaM jaNemANo // 28 // (yo yathAvAdaM na karoti mithyAdRSTistataH khalu ko'nyaH / vardhayati ca mithyAtva parasya zaGkAM janayan // 28 // ) jo jaha tti / yaH prANI yathAvAda pratijJAnatikrameNa na karoti= na vidhatte saMyatAcAramiti shessH| mithyAdRSTi: viparSastaruciH, ataeva mithyAjJAnI ca, tata;= tasmAdayathAvAdakAriNaH huH vAkyAlaGkAre ko'nyaH ko'paro na ko'pItyarthaH, sa eva mithyAdRSTiyathAvAdAnanuSThAyitvena tajjJAnadarzanayoH satorapi vaiphalyenA'sattvAt / na kevalaM svayamevAsau mithyAdRSTiH daSTAnta mujaba "marichAmi dukkaDama' devAmAM mAyA(=kapaTa) ane nikRti (=bIjAne ThagavuM te) ja lAge che, kAraNa ke e rIte micchAmi dukkaDam detAM duSTa antarAmAvALA jIvo, nizcayanayAnusAre e duSkRtathI bhAvathI aTakyA vinA ja gurnAdine khuza karavA micchAmi dukkaDama detA hoya che. jANIne viparIta AcaraNa karavAmAM niHzutA (sUga na rahevApaNuM) AvatI hAI mithyAdukRta dAna detI vakhate sAmAnyathI je saMvega Ave che te saMvega Avato nathI. ane tevA saMvega vinA to e mithyA duSkatadAna viziSTanirja rAtmaka phaLavALuM banatuM ja nathI. tethI emAM mAyA lAge ja che. kahyuM ja che ke-"duSkata tarIke jANIne jenuM micchAmi dukakkaDam dIdhuM te pApane ja je punaH seve che te spaSTa mRSAvAdI che ane tene mAyAnikRti lAge che." vaLI AbhegathI te dukRta punaH karavAmAM duSkRta na karavAnI rucithI viparIta ruci thatI hoI tene mithyAtva paNa lAge che. pote kahela A vAtamAM zrutakevalI zrI dharmadAsagaNi mahArAjanI paNa saMmati che evuM jaNAvavA granthakAra kahe che ke-kAraNa ke zrI upadezamAlA granthamAM paNa kahyuM che-ArA e je kahyuM che te ja gAthAne utAro karatAM granthakAra kahe che je prANa pote jevuM belyo hoya tevuM saMyata AcAra pAlana vagere karato nathI tenA karatAM jude bIje kayo mANasa vadhu mithyASTi che? ane tethI ja bIje kaNa mithyAjJAnI paNa che? arthAt vacana mujaba na karanAra tevA jIvo ja mithyAdRSTi ane mizyAjJAnI che bIjA nahi, kemake teo jevuM bole che tevuM karatAM na hovAthI teonA hAjara evA paNa jJAna ane darzana niSphaLa rahetA hoI paramArthathI to gerahAjara ja 1. yaduSkRtamiti mithyA tameva nisevate punaH pApam / pratyakSamRSAvAdI mAyAnikRtiprasaGgazca // .
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ J sAmAcArI prakarNa-mithyAkAramAMmAM. kintu vardhayati ca = vRddhiM nayati ca mithyAtvaM = = viparyAsaM parasya = Atmano'nyasya zaGkAM= sandehaM kimayamevAnucitaM karoti uta Aptopadeza evAyam ? ityevaM rUpAM janayan = vidhAnaH | iyaM hi zaGkA tatra tathAvidhamAyAvazAdanAcAritvanizcayamanAskandantI tadAcAre AptopadiSTatvanizcayamAdAyaiva paryavasyatIti kathaM na tataH parasya viparyAsaH ? idaM ca nizcayanayamatam / vyavahAratastvabhinivezena yathAvAdAnanuSThAne'zraddhayA samyaktva parikSayAnmithyAtvam | anabhinivezAttvanAbhogAdinA pratiSiddhAcaraNe jJAnakAryapazcAttApAdyupalambhAnna tadabhAvaH / tadukta' paJcAzake 2 [ 2/47-48 ] = 2 - TiLa: ' ti mI: sakhIcIna: teya vidhyAtmasya cavo na 'eva ca ahiNivesA caraNavighAe na NANamAIA / tapyaDisiddhaseva gamohAsadahaNabhAvehiM // 'aNabhiNivesAu puNa vivajjayA hoti tavvighAe vi / takkajjuvalaMbhAo pacchAyAvAibhAveNaM // iti // 28 athoktadoSA'kalaGkitamekAntahitAvahamutsarga vyatireka pradarzanamukhena vidhizuddhamapavAdaca none. darzayannAha - che. vaLI e ekalA ja mithyAtvI bane che eTaluM ja nathI kintu A pAte ja AvuM anucita kare che ke Apta udeza ja AvuM karavAnA he|i AvuM kare che ?' evI khIjAone zaMkA pADatA te teonu paNa mithyAtva vadhAre che. vaLI viparIta AcaraNa karatA te paNa bhegI evI mAyA karatA hAya che ke jethI jonArane paDelI uparokta zaMkA anAcAranA nizcayamAM pariNamatI nathI. arthAt jonArane A peAteja anAcAra karI rahyo che, AptApadeza evA nathI' evA nizcaya thaI zakatA nathI. tethI e zakA tenA mithyA AcArane vize paNa 'A AcAra AptapuruSAe ja batAvyA haze' evA AptApatrinA nizcayamAM ja pheravAI jAya che. mATe Ave viparyAsa thatA hAvAthI khIjAnu paNa mithyAtva kema na vadhe ? A nizcayanaya mujaba vAta karI, vyavahAranaya mujaba te| abhinivezathI belavA mujaba na karavAmAM, AptApaSTi AcArAmAM azraddhA thai jatI heAvAthI samyaktvathI bhraSTa thavAnAM kAraNe mithyAtva lAge che. abhiniveza na heAvA chatAM anAbhAgAdinA kAraNe thaI jatA pratiSiddha AcaraNa aMge pazcAttApAdi dekhAya che. A pazcattApAdithI, tee jJAnanA kAbhUta hAvAthI jJAnanI hAjarInuM anumAna thAya che. tethI tevA jIvAmAM jJAnanA samyaktvanA abhAva hAtA nathI. zrI pa`cAzakajImAM paNa kahyu` che ke --ema abhinivezathI cAritrA vidhAta thavAmAM cAritramAM jenA niSedha che tenu AcaraNu, mehu=ajJAna ane azraddA vagere thavAnA kAraNe jJAnAdi paNa TakatA nathI, atibhinavezathI thaelA khAdha viparyAsa (bhramAtmaka-ajJAnAtmaka nahi) nA kAraNe akRtyanuM je Asevana thAya che tenAthI cAritrabhaMga thavA chatAM sammaka jJAnAdi akhaMDita rahe che. (athavA 'vivajJayA' zabda AgaLa AkAra prazrleSa karavA. anabhiniveza avasthAmAM kheAdhanA aviparyAsa hAvAthI cAritrane nAza thavA chatAM jJAnAdi hAjara rahI zake che) prazcAttApArUipa kArya dekhAtuM hevAthI jJAnAdi kAraNanI hAjarI anumAnathI jANI zakAya che.'' AradvA 1 evaM cAbhinivezAccaraNavighAte na jJAnAdayaH / tatpratiSiddhA sevanamohA zraddhAnabhAvaiH / / 2 anabhinivezAtpunarviparyayAd bhavanti tadvighAte'pi / tatkAryopalaMbhAt pazcAttApAdibhAvena //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApanuM akaraNa e ja moTuM pratikramaNa tamhA akaraNayacciya kahiyaM nu tae para paDikkamaNaM / no puNa uvecca karaNa asai karaNe ya paDikkamaNaM // 29 // (tasmAdakaraNataiva kathita'nu tvayA pade pratikramaNam / na punarupetyakaraNe'sakRtkaraNe ca pratikramaNam // 29 // ) mirajhA mU ] tamha tti / tasmAt = uktadoSabhayAt akaraNamevAkaraNatA saiva nu iti vitarke, vitarkazca nizcayanayaparyAlocanarUpaH tae iti tvayA pade-utsargapade pratikramaNaM kathitam / pae tti paDhama sutarAmiti cUrNikAraH, pApaM kRtvA pratikramaNApekSayA tadakaraNasyeva nyAyyatvAt , " prakSAlanAddhi paTTI TUrAnaM vanrUti cAcAju cata havA nirivAraH [Ave. ni683] 1 jaivi paDikkamiyavvaM avassa kAuNa pAvayaM kammaM / taM ceva Na kAyavvaM to hoi pae paDikkaMto iti / / uktadoSathI nahi kharaDAela ane ekAte sukhAvaha evA utsagane dekhADatAM temaja vyatireka dekhADavA dvArA vidhizuddha apavAdane dekhADatAM graMthakAra kahe che - Ama vitathaAcaraNa karavAmAM mithyAtvAdi doSo thavAno bhaya hoI (he prabho !) tame akaraNatAne ja nizcayanayAnusAre sargika pratikamaNarUpa kahI che. pApa karIne pachI pratikamaNa karavuM enA karatAM pahelethI ja pApa na karavuM e "kAdavathI hAthane kharaDIne pachI dhovA enA karatAM kAdavane aDakavuM ja nahi e vadhu sAruM che" evA nyAya mujaba vadhu yukta che. tethI ja niryuktikAre kahyuM che "pApa karma karIne paNa je enuM pratikramaNa avazya karavAnuM ja che te bahetara che ke e pApa ja na karavuM. Ama karavAmAM ja pade utsarga pade pratikramaNa karyuM kahevAya." zaMkA - ahIM micchAkAranA adhikAramAM pratikramaNa saMbaMdhI keI AkAMkSA na hAI tenI vAta anAkAMkSita che, arthAt atyaMta asaMbaddha che. samAdhAna - mithyAduSkRta" prayogane padArtha pratikramaNa ja che. arthAt e prayogathI pratikramaNa ja karavAmAM Ave che. tethI pratikamaNanI vAta ahIM anAkAMkSita nathI. cUrNi kare paNa kahyuM che ke "micchAmi dukkaDama prayoga vaDe pratikramaNa karavuM.' zakA:- pratikamaNathI jIvane ghaNuM guNe thAya che. pApathI aTakI pratikramaNa na karavAmAM A lAbhe gumAvavA paDe che. tethI duSkRtathI aTakI jaI pratikamaNa na karavuM enA karatAM duSkata sevIne pratikramaNa karavAmAM ja phAyado che. samAdhAna - pratikamaNathI AnuSaMgika rIte je bIjA guNe thAya che te paNa pariNAme te prAphakRta duSkRtane kSaya mAtra kare che evI vivekSAthI pratikramaNa ukta prakSAlanAddhi..." nyAyano viSaya bane che. arthAt bIjA guNo paNa UbhA thayelA duSkRtane nAza karanAra ja che tevI ahIM vivekSA che. tethI pratikramaNa karIne guNo pedA karavA dvArA duSkatane davaMsAtmaka abhAva Ubho kare enA karatA. pahelethI duSkRta na karIne tene atyaMtabhAva ja jALavI rAkhavo e vadhu hitAvaha che. temaja pratikramaNanuM vidhAna 4 yadyapi pratikrAntavyamavazyaM kRtvA pApakaM karma / taccaiva na kattavyaM tato bhavati pade pratikrAntaH / /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38] sAmAcArI prakaraNa-mithyAkAra sAmA, pratikramaNapadArthoM mithyAduSkRtaprayogastena nAnAkAGkSitAbhidhAnam / ukta ca cUrNikRtA"micchAdukkaDappaogeNa paDikkamiyadhvaM" iti / syAdetat-pratikramaNaM vinA tatpratyayaguNAbhAvAdakaraNApekSayA kRtvA pratikramaNaM samyagiti ! maiva', eteSAM guNAnAM prAkkRtaduSkRtakSayamAtrakaratvenoktanyAyAvatArAt , phalAntarArjanasya vihitatvenakiraNe'pyanepAyAcca / Aha cUrNikAraH-- "syAnmatirevam-paDikkalaNavattiyA guNA Na havaMti tti / bhannati-jadi ta ceva Na karei pae pddikkte|" iti / upatyakaraNe-sakRdapi jJAtvA karaNe 'asakRt ' paunaHpunyena karaNe ca pratikramaNaM na bhavati / evaM ca yathAvatprayatamAnasyaivAnAbhogAtpunarAsevane pApAntarAcaraNe ca punaH punaH pratikramaNamapavAdato'pi vyavasthitaM, na hyanAbhogAdupetya karaNa, vyAghAtAt , nApyasakRtkaraNa, tatrAnAbhogasyA'prayojakatvAt , abhinivezAdevAsakRtkaraNasaMbhavAt , anAbhogasya tu kAdAcitkatvAt / tadidamabhipretyoktamAvazyakavRttau--" saMyamayogaviSayAyAM ca pravRttau vitathAsevane mithyAduSkRtaM doSApanayAyAlam, na tUpetya karaNagocarAyAM nApyasakRrakaraNagocarAyAm" iti // 29 // // iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe mithyAkAraH samApto'rthataH / / iyANiM tahakkAro bhnnite bIjA guNo rUpe phaLa mATe nathI, mukhyatayA duSkRtanAza mATe che. tethI pApakSayAtmaka phaLathI bhinna evA te guNorUpa phaLa mATe e na karAya te paNa keI nukazAna nathI. (athavA "pApanuM akaraNa vihita hAI phaLAntaranI prApti aTakatI nathI." e artha karo ) cUkire paNa kahyuM che ke "kadAya ema vicAra Ave ke A rIte pahelethI pApa ja na karavAmAM pratikramaNa pratyAyika lAbhathI vaMcita rahevAnuM thAya. to ene javAba e jANa ke e rIte pApa ja na karavAmAM utsaga pade pratikramaNa thaI ja jAya che ! vaLI jANIjoine ekavAra paNa karela duSkRtanuM temaja vAraMvAra karela enA e duSkRtanuM micchAmi dukkaDam devA chatAM pratikramaNa thatuM nathI. eTale ke jayaNApUrvaka pravartanArane ja anAbhogathI te pApa punaH sevAI javAmAM ke bIjA pApanA AcaraNamAM ApavAdika pratikramaNa thAya che. (sargika pratikamaNa te pApa na karanArane ja hoya che e kahI gayA chIe) jANI joIne thatuM pApa anAbhegathI thayela hatuM nathI, kemake jANI joIne karavuM ane anAga e be paraspara viruddha che. ema vAraMvAra thatAM pApamAM paNa anAjoga hoto nathI, kAraNa ke e emAM aprAjaka che. pApanuM vAraMvAra sevana to abhinivezathI ja thAya che jyAre anAga to kyAreka ja hoya che. tethI anAgane pApanA anekaza sevanamAM prayojaka mAnI zakAya nahi. A abhiprAyathI Avazyaka vRttimAM kahyuM che ke "saMyamayogaviSayaka pravRtti aMge thaI gayela vitatha AsevanathI thayela doSane mikyAduSkatadAna dUra karI zake che, nahi ke jANI joIne karela pravRttimAM ke vAraMvAra karela pravRttimAM thaI gayela vitatha AsevanathI thaela karmabaMdhAdirUpa doSane." 29 che che nyAyavizAradaviracita sAmAcArI prakaraNamAM aidhyAkAranI arthaprarUpaNuM samApta thaI che mithyAkAranA nirUpaNa pachI have tathAkAranI prarUpaNA karAya che
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAkAranuM lakSaNa ane viSaya [ 39 idAnI mithyAkAranirUpaNAnantara tathAkAro bhaNyate-- saccattapaJcayI jaM aTThe kira guruvaiTTammi / ruipuvvaM abhihANa lakkhijjai so tahakkAro // 30 // (satyatvapratyayArtha yadarthe kila gurUpadiSTe / rucipUrvamabhidhAnaM lakSyate sa tathAkAraH / / 30 // ) saccatta tti / yatkila gurUpadiSTe'rthe rucipUrva = zraddhApUrva satyatvapratyayArtham= avaitathyapratipAdakamabhidhAnaM sa tathAkAro lakSyate lakSyIkriyate / tena 'tathArthakaprayogAntare nA'vyAptiH, na vA svabhaNite vakSyamANalakSaNA'gurubhaNite vA 'tatheti' prayoge'tivyAptiH, na vA 'rucyapUrve, tatra sA ityAdi draSTavyam / atra "yadA prasiddhamanUdya tadA'prasiddhavidhAnaM lakSyalakSaNayoruddezya-ta vidheyabhAvasya kAmacArAd draSTavyam / vyavasthitaM cedaM syAdvAdaratnAkare / tadidamAzayAcUrNikRtoktam-'tahatti paogo NAma ja evameta avitahameyaM jaheyaM tubbhe vadaha icceyassa aTThassa saMpaccayaTTha savisae tahatti sadaM pauMjaMti // 30 / / athaitadviSayamevAha kappAkappaMmi Thiyassuvaoge savvaguNavao jaiNo / vAyaNamAimmi have avigappeNa tahakkAro // 31 // (kalpAkalpe sthitasyopayoge sarvaguNavato yateH / vAcAnAdau bhavedavikalpena tathAkAraH // 31 // ) gurue upadezela padArtha vize "e padArtho evA ja che evA abhiprAyane jaNAvanAra kathana zraddhApUrvaka karavuM e tathAkAra che. "tahatti" sivAyanA paNa evA arthavALA bIjA prayogomAM "tathAkAra" sAmAcArInuM lakSaNa jatuM hoI avyApti nathI. temaja pote kahela padArtha vize ke jenuM svarUpa AgaLa kahevAnA chIe tevA aguru (gurubhinna vyakti ) e kahela padArtha vize karAela "tahatti" prayogamAM ativyApti nathI. e ja rIte ruci vagara ja karAelA tevA prayogamAM paNa ativyApti nathI e paNa jANavuM. ahIM "yat' zabdathI prasiddhano ullekha karI "ta" zabdathI aprasiddhanuM vidhAna kareluM hovuM jANavuM. arthAt lakSya ke lakSaNa e banemAM uddezyatA ke vidheyatA e banne hovA saMbhavita che. abhiprAya e che ke jyAre lakSya prasiddha hoya ane lakSaNa aprasiddha hoya tyAre lakSyane uddezIne lakSaNanuM vidhAna hoya che. ema jyAre lakSaNa prasiddha hoya ane lakSya aprasiddha hoya tyAre lakSaNane uddezIne lakSyanuM vidhAna jANavuM. A aMgenI vadhu carcA zrI syAdavAda ratnAkara granthamAMthI joI levI. AvA AzayathI ja zrI cUrNikAre kahyuM che ke "tahari praga ene kahevAya ke je "A evuM ja che" "A avitatha che jevuM Ape kahyuM ' ityAdi arthane jaNAvavA mATe tathAkAranA viSaya vize "tahatti zabdano prayoga karAya che. A3che "tathAkArane viSaya jaNAvatAM granthakAra kahe che kapAka95mAM sthita sarvaguNayukta sAdhue upayogapUrvaka Apela vAcanA vageremAM nizcita rIte tathAkAra prayoga karavo." ahIM ka9pa eTale vidhi-AcAra ane aka95 eTale avidhi, athavA ka95 eTale jinaka95-ke sthaviraka95 vagere ane aka95 eTale caraka parivrAjakAdi, athavA kapya eTale grAhya ane akalpya eTale agrAhya. A ka95 5 'yada' ityanena zabdena 6. 'tad' ityanena zabdena
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40] sAmAcArI prakaraNa-tathAkAra sImA kappAkApaMmitti / kalpo-vidhirAcAra ityarthaH, akalpazca avidhiH, athavA kalpo jinasthavirakalpikAdiH, akalpazcarakaparivrAjakAdiH, athavA kalpyaM grAhyamakalpyamitarat , tataH samAhAradvandvAdekavacanaM, tatra sthitasya-jJAtatadrahasyasyeti yAvat / etena jJAnasaMpaduktA, 'kappAkappe pariNiTThiyassa' [ Ava0 ni0 688] iti ca vyAkhyAtam / tathA sarvaguNavataH= mUlottaraguNavataH yateH sAdhoH, anena saMpUrNacAritrasaMpattiruktA, 'ThANesu paMcasu Thiyassa saMjamatavaDaDhagassa' iti ca vyAkhyAtam / upayoge-Abhoge sati etAdRzaguNo'pyanupayogAdatathAbhASetetyupayogagrahaNam / ayaM ca niyuktigAthAgata'tu'zabdArthaH / uktaM ca cUrNikRtA-"tusadA eso vi jai uvautto AyaNAya uvadhAritaM" iti / paJcAzakavRttau tu tuzabda evakArArtha iti vyAkhyAtam, tatrApIdamupalakSaNAdraSTavyam / tasya vAcanA-sUtradAnalakSaNA, tasyAM, makAro'trA'lAkSaNikaH AdizabdAccakravAlasAmAcArIpratibaddhe sAmAnyopadeze'rthavyAkhyAnavidhau pratipRcchottarakAlaM gurubhaNite ca avikalpena=nizcayena tathAkAro bhavedAvazyaka iti zeSaH / tduktm(ke kamya) ane aka95 (ke akapya)ne samAhAradranda samAsa karyo hovAthI ekavacana lagADela che. AvA ka9pAka9pamAM sthita eTale ka9pa temaja aka9pa banenA rahasthAnA jANakAra, A vizeSaNathI vAcanAdidAtA gurunI jJAnasaMpaduM jaNAvI temaja niyuktinI gAthAmAM rahela "kapAkape pariNiDhiyassa" aMzanI vyAkhyA thaI gaela jANavI. tathA sarvaguNayukta eTale mULa-uttaraguNavALA. A vizeSaNathI saMpUrNa cAritra saMpatti jaNAvI temaja niyuktigAthAnA "su..." aMzanI vyAkhyA karI. AvA guNavALA mahAmAthI paNa anupayoganA kAraNe kayAreka avitatha belAI jAya. tethI e vacano vize paNa "tathAkAra prayoga karavo Avazyaka na thaI jAya e mATe granthakAre "upayoga" zabda lIdho che. Avazyaka niyuktinI gAthAmAM "upayoga" zabda che nahi, paNa je "tuM" zabda che teno artha A upayoga jANavo. cUrNikAre paNa kahyuM che ke " "tu' zabdathI e paNa jANavuM ke AvA guNayukta mahAtmA paNa je Aya-vyayane vicAra karI upayukta rIte bolatA hoya to ja avazya tathAkAra karavo." zrI paMcAzakajInI vRttimAM te "tuM" zabdano artha "ja" kAra karyo che. arthAt upaganuM sUcana nathI karyuM. tema chatAM tyAM paNa upalakSaNathI upayoganuM sUcana kareluM jANavuM, have A sAmAcArIno viSaya batAve che. -"kapAkazyapariniSThita" Adi vizeSaNayukta AvA mahAtmAnI sUtra ApavA rU5 vAcanA aMge, zlokagata " kAra alAkSaNika che] cakravAla sAmAcArI aMgenA sAmAnya upadeza vize, sUtrArtha vyAkhyA vidhimAM tema ja ziSya karela pratipRchAnA teoe Apela javAba aMge kaI paNa jAtanA vika5 zaMkA] vagara avazya tathAkAra prayoga karavo joIe. kahyuM che ke "garanI vAcana sAMbhaLavAmAM, sAmAcArI saMbaMdhI upadeza [sUcanAo Ape tyAre, satranI vyAkhyA kare tyAre, temaja prativaNA=yurvAjJAne svIkAra karatI vakhate zikhe "A avitatha che' ItyAdi jaNAvanA Avazyaka niyuktinA tathAkArano viSaya dekhADanAra A lokanA "tapadimuLarg' aMzamAM 1. kalpAkalpe pariniSThitasya, sthAneSu paJcasu sthitasya saMyamatapaAyakasya /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4 kenA vacanane kevI rIte "tahatti karavA? vAyaNa paDisuNaNAe uvaese suttaatthakahaNAe / avitahameyaM ti tahA paDisuNaNAe tahakkAro // iti / atra 'tahA paDisuNaNAe' ityatra pratizravaNA 'amukaM kuru' iti gurvAjJAgrahaNaM cUNoM dRzyate / ayaM cecchAkArasAmAcArIviSaya ityAzaGkaya tathAzabdaM 'etad ' ityatra yojayitvA taduttarapratizravaNApadamupadezAdipadasaMbaMdhazAlItyanye vyAcakSata iti tatraivoktam / tadanye punaryathoktamevArtha vyAcakSata ityapi tatraiva / paJcAzake punaratra caturtha pAdasyAdau -- avigappeNa' iti parAvRttyA likhitamiti draSTavyam // 31 // nanvetAdRze vaktari kriyatAM niyamena tathAkAro'nyatra tu katham ? ityAzaGkAyAmAha iyarammi vigappeNa so ya vigappo vavaDhio eso / saMvigge gIyammi ya taheva aNNattha juttikhame // 32 // (itarasmin vikalpena sa ca vikalpo vyavasthita eSaH / saMvigne gItArthe tathaivAnyatra yuktikSame // 32 // ) rahela "DhisugaLarg" [pratizravaNa] zabdano "amuka kara" ityAdi prakAranI gurvAsAnuM je grahaNa karavuM te..evo artha cUrNimAM kahe che. tethI phalitArtha e thAya ke vAcanAdimAM temaja gurvAzA grahaNa karavAmAM tathAkAra karavo. (tahatti kahIne svIkAra karavo.) gurvAjJAna te IcchakArathI svIkAra karavAnuM hoya che. tethI A svIkAra IcchAkAra sAmAcArIne viSaya che, tathAkAra sAmAcArIne nahi evI zaMkA uThAvIne tenuM nirAkaraNa karavA) keTalAka AcAryo "tA padamuLaTIT" nI vyAkhyAmAM ema kahe che ke "tathA" zabdane "patana' zabda pachI mUkI enA pachI rahela prativaNA padane upadeza-pratizravaNa sUtrArthakathanapratizravaNuM ItyAdirUpe upadezAdi pada sAthe joDavuM, (vAcanI zabda sAthe to ghaTituLa" zabda che ja. tethI vAcanAdi na kahetAM upadezAdi kahyuM che.) arthAt jema vAcana sAMbhaLatI vakhate "tahatti "A avitartha che te pramANe kahevAnuM hoya che tema sAmAcArI saMbaMdhI upadeza zravaNa vakhate ane sUtranI arthavyAkhyA sAMbhaLatI vakhate paNa "A avitatha che e pramANe kahevuM. AvI e AcAryonI vyAkhyA paNa cUrNimAMja kahI che. vaLI bIjA AcAryo to tApariyuITIC" e zabdanI vyAkhyA tarIke pUrvokta artha ja kahe che. arthAt "amuka karI ItyAdi guru AjJAne svIkAra karatI vakhate paNa vAcana-zravaNAdinI jema tathAkAra karavo ema kahe che. evuM paNa cUrNimAM ja kahyuM che. zrI paMcAzakajImAM ahIM cothA pAdanI zarUAtamAM "dimuLagANa ne badale vALa' zabda lakhyo che e jANavuM. tethI artha e thAya che ke "vAcanA zravaNa upadeza, sUtrArthakathanAdi avasare A (Apa kaho cho te) avitatha che" evuM jaNAvavA niHzaMkapaNe tathAkAra karavo" che 31 che uparokta guNayukta mahAtmAnA vacanamAM bhale avazya tathAkAraprayAga karavAnuM hoya, paNa bIjAonA vacana aMge zuM karavuM? evA praznane manamAM rAkhIne prathakAra kahe che upara kahela saMvignagItArtha sivAyanI vyaktinA vacana vize vika9pe tathAkAra karo. 1 vAcanApratizravaNAyAmupadeze sUtrArthakathanAyAm / avitathametaditi tathA pratizravaNAyAM tathAkAraH //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArI prakaraNa-tathAkAra sAmA ___ iyarammitti / itarasmin-uktalakSaNAdanyatra vikalpena tathAkAraH karttavyaH / eka vizeSavidhiniSedhayostaditaravizeSavidhiniSedhaphalakatvAduktalakSaNe'vikalpena tathAkAravidhAvanyatra viziSTaniSedhalAbhAttatrApi tathAkArasya svaviSayaprAptatayA vizeSaNabhAvamAdAyaiva tatparyavasAnAdanyatra vikalpo labhyata iti draSTavyam / tadidamabhipretyokta' cUrNikRtA="aNNassa puNa vibhAsAe" iti / evaM ca gItArtha sAdhuvyatirikte sarvasminnaivAvizeSeNa tathAkArA'tathAkArau prApnuta ityAzaGkAyAmAhasa ca vikalpo vyavasthita iti / tathA ca cUrNI vibhASApadaM vyavasthitavikalpArtha jJeyamiti bhAvaH / vyavasthAmevAha-eSaH-tathAkAraH saMvigne padaikadeze padasamudAyopacArAt 1 suddha susAhudhammaM kahei' (upa0 mAlA-515) ityAdilakSaNalakSite saMvignapAkSike, jJAtvotsUtrabhASaNapratipanthipariNAmavizeSazAlini vA, uktanyAyAdeva ca gIte-gItArthe ca tathaiva-nizcayenaiva / ayaM cApavAda ityeke, phalitavidhyantaramevetyanye / anyatra asaMvignagItArthe-saMvignAgItArthe 'saMvignAgItArthe ca vaktari satIti zeSaH / yuktikSame yuktisahe'rthe tathAkAra ityanuSaGgaH / tathA cAha ninAvanArada madra--i [ gvArA-12-26] 2iyarammi vigappeNaM jaM juttikhamaM tahiM Na sesaMmi / saMviggapakkhie vA gIe savvattha iyareNa // 32 // eka vizeSa aMge vidhi ke niSedha bIjA vizeSa aMgenA niSedha ke vidhimAM phalita thAya che. prastutamAM kapAka9pasthita ItyAdi vizeSaNa yukta puruSanA vacana rUpa eka vizeSamAM avikalpa (avazya) tathAkAra prayoga karavo evuM vidhAna karyuM che. tethI ukata vizeSaNa zUnya puruSanA vacanarUpa ItaravizeSa aMge avikalpa (vikalpa zUnya rIte) tathAkAra prayogane niSedha ("nizcita rUpe tathAkAra prayoga karavo ja" evuM na hovA rUpa viziSTa niSedha) phalita thaI jAya che. viziSTa niSedha traNa rIte hoI zake che-mAtra vizeSyanA niSedhanA kAraNe thaela, mAtra vizeSaNanA niSedha dvArA thaela ke te banenA niSedhathI thaela. prastutamAM ItarapuruSavacana paNa tathAkArane viSaya hovAnuM saMbhavita hAI (arthAt teonA vacana aMge paNa kavacita tathAkAra karavAno to hoya che, tethI) vizeSyane niSedha bAdhita che. tethI ukata viziSTa niSedha (Avazyaka viziSTa tathAkAra prayogane niSedha) mAtra vizeSaNanA niSedha dvArA ja hAI A vikalpa (Avazyakatva) rUpa vizeSaNanA niSedhamAM ja phalita thAya che. eTale ke anyatra karAtA tathAkAra prayogamAM Avazyakatva vizeSaNano ja niSedha phalita thAya che. tethI anyatra, tathAkAraprayAga "avazya karo", evuM nathI, kintu "vikalape karo" evuM phalita thAya che. A abhiprAyathI ja cUrNikAre kahyuM che ke "anyanA vacanamAM karAtA tathAkAranI vibhASA jANavI." zaMkA - "vikape tathAkAra kare evuM phalita karavAmAM te e artha nIkaLaze ke gItArtha sAdhubhinna keIpaNa vyakitanA vacana aMge ekasarakhI rIte IcchA mujaba tathAkAra karavo athavA na karavo. (atathAkAra karo.) samAdhAna - AnuM samAdhAna ApavA granthakAra kahe che ke "sa ja virA..." 1. 'suddha susAhudhamma kahei nidai ya niyayamAyAraM / sutavassiyANaM purao hoi ya smvomraaynniio| * itarasmin vikalpena yadyuktikSamaM tatra na zeSe / saMvignapAkSike vA gIte sarvatretareNa //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ savignagItArthanA vacanamAM atathAkAra abhinivezathI - E 83 atha saMpUrNacAritrasyApi sAdhorakSINarAgAdimattvena saMvignapAkSikasya cA'sakriyatvena katha na tayovitathopadezasaMbhava ityArekAmapacikIrSurAha nANeNa jANai cciya saMvegeNa taheva ya kahei / to tadubhayaguNajutte atahakkAro abhiNivesA // 33 // (jJAnena jAnAtyeva saMvegena tathaiva ca kathayati / tasmAttadubhayaguNayukte'tathAkAro'bhinivezAt // 33 // )" . nALa tti jJAnena=pAramiyAna nAnA jJAnaniSThAmAmagheva, ive anyatra prApta thaela A vika95 vyavasthita (asvaicchika) che arthAt ADedhaDa nathI kintu paddhatisarane che-vizeSa prakAranI vyavasthAvALe che. AvuM jaNAvavA ja cUrNimAM vyavasthita vika95 artha vALuM vibhASApada vAparyuM che e jANavuM. enI vyavasthA A pramANe jANavI-saMvignapAkSika ane gItArtha vize e rIte ja (avikalape) tathAkAra kare. arthAt temanA vacane aMge tathAkAra prayoga avazya karavo ja joIe ahI saMvigna pAkSika eTale zrI upadezamALA zAstramAM kahela nirdoSa sAdhu dharmanI prarUpeNa kare, potAnA zithila AcAranI niMdA-ghaNa karanAra, uttama sAdhuonI AgaLa sahuthI nAne thaIne rahe' ityAdi lakSaNavALA cAritrazithila puruSo athavA "jANIne belAtA usUtra'nA virodhI pariNAma vizeSavALA (eTale ke usUtra belAI na jAya enI kALajI rAkhavAnA pariNAmavALA) puruSe jANavA. ahIM "saMvigna pAkSika' evA padasamudAyanA eka bhAgarUpa "saMvigna pada ke jene gAthAmAM ullekha che temAM "saMvigna pAkSika, padasamudAyane upacAra karI saMvigna padanA padArtha tarIke "saMvigna pAkSika e artha le. e ja rIte padanA eka dezamAM padasamudAyane upacAra karI "gIta padane artha gItArtha karavo. AvA saMvigna pAkSika gItArtha puruSo aMge paNa je avikalpa tathAkAra kaho te ApavAda che evuM keTalAka AcAryo mAne che jyAre bIjA keTalAka AcAryonuM mAnavuM evuM che ke e pUrva pratipAdita vidhi parathI ja phalita thayela anya vidhi che. saMvignagItArtha ane saMvigna pAkSika gItArtha sivAyanA puruSo (eTale ke asaMvignagItArtha athavA saMvigna agItArtha temaja asaMvigna-agItArtha vyaktie) jyAre vaktA tarIke hoya tyAre teonA vacana jo yuktisaMgata hoya to tathAkAra karavo, nahitara nahi. zrI jinapravacanarUpa samudrane pAra pAmelA zrI haribhadrasUri mahArAje paNa che. kahyuM che ke- "ka9pAka9pamAM pariniSThita vagere vizeSaNazanya gurunA vacana vize vikalpa tathAkAra karo. arthAta yuktisaMgata vacanamAM tathAkAra karo, zeSavacanamAM nahi athavA gItArthasaMvijhapAkSika pAsatyAdinA sarva vacanomAM ItareNu=apavAdarUpe tathAkAra karavo." athavA "Itare Na' zabdanI bIjI". vyAkhyA-Itare= agItArtha prajJApaka hoya tyAre -tathAkAra karavo nahi." 3rA paripUrNa cAritravALA sAdhune upadeza rAgano saMpUrNa kSaya thayo na hovAnA kAraNe temaja saMvigna pAkSikano upadeza a&iyAo hAjara hovAnA kAraNe vitatha hovo kema na saMbhave? evI zaMkAne dUra karavAnI IcchAthI granthakAra kahe che -
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44] sAmAcArI prakaraNa-tathAkAre sAmA0 ca tasyA'jJAnanimittakamRSAvAdo na bhavatItyukta' bhavati / anenaiva ca sAmarthyAdupayogAdya) danupayoganimittakamapi mRSAbhASaNaM tatpratyAkhyAtam / tathA saMvegena = bhavabhIrUtApariNAmena tathaiva ca = yathAvasthitameva ca kathayati = bhASate / etena jAnatA'pyabhinivezanimittako mRSAvAdI nirastaH / tat= tasmAtkAraNAt tadubhayaguNayukte= jJAnasaMvegobhayaguNazAlini viSaye'tathAkAraH abhinivezAt = asadgrahAt, nAnyathetyavadhAraNam / na hyajJAnA'saMvegavyatirekeNa vitathopadezaH saMbhavati, rAgadveSayavizeSa eva hetutvAt / na ca jAnatA'pi tathAbhUte'tathAkAro'sadgrahaM vineti bhAvaH / atra tathedamityaprayoge tu vidhayuktArthAnArAdhanAt phalA'yoga ityanutamapi sAmarthyAddraSTavyam / na caivamapi mithyAtvameveti vAcyam, pramAdenA'karaNe tadabhAvAd, abhinivezenA'karaNe punridhdAvattiya / tavimAnlR[ paMcArA 2/7] 'saMviggotraesaM Na dei dubbhAsiyaM kaDuvivAgaM / jANato taMmi tahA atahakkAro hu micchatta // iti // 33 // uparASThata vizeSaNayukta sAdhue temaja savignapAkSikagItArthI kalpa-akalpa AddhinuM' pratipAdana karanAra AgamathI vidhi-avidhine jANatA ja hAya che. tethI ajJAnanA kAraNe khelAtu' mRSAvacana teone hetu' nathI. jJAna haiAvAnu` A kathana ja sAmarthyathI upayAgane paNa jaNAve che. tethI anupayAnimittaka mRSAvacana paNa teene hAtu' nathI e vAta paNa pratipAdita jANavI. temaja bhavabhIrUtApariNAmarUpa saveganA kAraNe teo yathAvasthita ja khele che. arthAt sAcuM jANavA chatAM abhinivezanA kAraNe je jUTha khelAya che te paNa sa`veganA kAraNe teo kheAlatA nathI. mATe jJAna ane savega ubhayaguNu cukta puruSanA upadeza avitatha ja hAya e nizcita thAya che, kAraNa ke ajJAna ane asavega vinA vitatha upadeza sa`bhavatA nathI. vaLI rAgadveSa paNa vizeSaprakAranA ajJAna ke asaveganA ja hetu che. eTale ke e evA ajJAnaasa'vega karAvavA dvArA ja vitatha upadeza karAvI zake che, e vinA nahi. uparokata guNayukta puruSanA meALA paDelA rAgadveSa tevA vizeSa prakAranA (hAjara rahela jJAna-sa`veganA pratipakSabhUta) ajJAnaasaMvegane uttpanna karI zakatA na heAvAthI vitathAdeza paNa karAvI zakatA nathI. tethI AvA puruSa vize, tene yathAvasthita upadeza denArA tarIke jANavA chatAM thatA atathAkAra abhiniveza-kadAgrahathI ja hAya che, e vinA nahi. AvA puruSanA vacana vize manamAM zraddhA karavA chatAM e emaja che' ityADhi prayAga jo karavAmAM na Ave te vidhi tarIke batAvela anuSThAnanI ArAdhanA na thavAthI tathAkAra sAmAcArI pAlananu phaLa maLatuM nathI e vAta leAkamAM kahI na hovA chatAM arthApattithI jANI levI. paNa, ATalA prayeAga na karavA mAtramAM mithyAtva ja AvI jAya evuM na mAnavuM, kemake pramAdanA kAraNe tevA prayAga na thavAmAM mithyAtva lAgatuM nathI. abhinivezathI tevA prayAga na karavAmAM Ave te mithyAtva lAgI jAya che e te amane paNa saMmata ja che. A ja vAta zrI p'cAzakajImAM kahI che- anAmika upadezarUpa durbhASita kaTuvipAkavALuM heAya che evuM jANutA saMvigna anupadeza detA nathI. tethI tenA vacanamAM tathAkAra ta karavA e mithyAtva che" ||33zA 1. saMvigno'nupadeza na dadAti durbhASita kaTuvipAkam / jAnAnastasmistathA tathAkAraH khalu midhyAtvam //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ - nanu ko'yaM vibhAgaH 1 yatsaMvignagItArthasya yuktikSame'yuktikSame vA tathAkAraH kAryaH, itarasya tu yuktikSama eva, yato( 1 )gItArthasaMvigno'pi jinapravacanameva bhASiSyate, tacca sakalaM yuktikSamamevetyekaiva gatirAstAmityAzaGkaya samAdhatte naNu savvaM jiNavayaNa juttikhama teNa ko viseso'yaM / bhannai ANAgejjhe paDucca atthe viseso'yaM // 34 // (nanu sarva jinavacana yuktikSama tena ko vizeSo'yam / bhaNyate AjJAgrAhyAn pratItyArthAn vizeSo'yam ) naNu tti / nanu iti pratyavasthAne sarvaazeSa jinavacanaM yuktikSama tarkasahaM tena hetunA'yaM yadekasya yuktikSamA'yuktikSamayostathAkAraH, anyasya tu yuktikSama eveti vizeSaH= vibhAgaH kaH ? na ko'pItyarthaH / evaM pratyavasthAne kRte samAdhAnamAha-bhaNyate atrottaraM dIyateAjJAgrAhyAn arthAn pratItya AzrityAyaM vizeSaH yadayuktikSame'pi tathAkAra iti : dvaye khalu pravacane'rthAH-yuktigrAhyA AjJAgrAhyAzca / tatra yuktigrAhyA yuktipUrvameva nirUpaNIyA AjJAgrAhyAzvAnyathaiva / anyathA vyaackssaannsyaarthkthnaashaatnaa| uktaM ca- (paMcavastu-994 ) ANAgejho attho ANAe cetra so kaheyavyo / diLaMti u didrutA kahaNavihivirAhaNA iharA // iti / upalakSaNaM cedaM, yuktikSame'pi yuktyanavatAradazAyAM vizeSAvakAzAt / tadaya paramArtha:-zabdaprAmANya nizcityaiva tatra tathAkAraH kAryaH / tannizcayazca kvacidAptAktatvaliGgena kvacicca yuktyantareNeti // 34 // etatphalakadambakamAha "A vaLI kevo vibhAga ke saMvignagItArthanA yuktisaMgata ke asaMgata game te vacana vize tathAkAra karavAne jyAre agItArthasaMvignanA yuktiyukta vacana vize ja tathAkAra karavAne? kAraNa ke agItArthasaMvigna paNa belavAnA te jinavacana ja che je saMpUrNa yuktiyukta ja che. mATe bannenA vacana vize samAna vidhi hovo joIe evI pUrvArdhathI zaMkA karIne uttarArdhathI samAdhAna karatAM granthakAra kahe che - zaMkA - saMpUrNa jinavacana dAkhalA-dalIlathI yukta ja che te ekanA yukita kSama ke akSama bane vacana vize tathAkAra karavo ane bIjAnA mAtra yutikSama vize ja tathAkAra kare evo bheda kema ? samAdhAna - AjJA grAhya padArthone AzrIne A vizeSa=bheda che ke gItArthanA ayukitakSama vacana aMge paNa tathAkAra karavo. zrI jinapravacanamAM prarUpAelA padArtho be prakAre che (1) yuktigrAhya ane (2) AjJA grAhya. AmAMthI yukitagrAhya padArthonI prarUpaNu yukitapUrvaka ja karavAnI hoya che jyAre AjJA grAhya padArthonI prarUpaNa anyathA ja hoya che. arthAt enI prarUpaNamAM yukti dekhADavAnI hotI nathI kintu AjJAthI ja karavAnI hoya che, eTale ke "zrItIrthakaroe ane gaNadharoe A padArtho AvA kahyA che mATe AvA che ItyAdirUpe ja prarUpaNuM karavAnI hoya che. A be jAtanA padArthonI prarUpaNa karavAmAM pheraphAra karanArane arthakathana (vidhi)nI AzAtanA lAge che. kahyuM ja che keAjJa grAhya artha AjJAthI ja kahevI joIe ane yukitagrAhya padArtha dRSTAntathI kahevA jaIe. 1 AjJAgrAho'rtha AjJayA caiva sa kathayitavyaH / dRSTamiti tu dRSTAntAtkathanavidhi virAdhanetarathA //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArI prakaraNa-tathAkAra sAmAM etto tivvA saddhA tIe micchattamohakammakhao / aNNesi pi pavittI viNao titthaMkarANA ya // 35 // || tavakkAra sanmatta che. (itastIvA zraddhA tayA mithyAtvamohakarmakSayaH / anyeSAmapi pravRttivinayastIrthakarAjJA ca // 35 // ) etto tti / itaH tathAkArAdgurUkte'rthe tIvrA zraddhA bhavati, tadbhAvena kRtAyAH kriyAyAstadbhAvavRddhikaratvAt / taduktam-"1 tabbhAveNa kayA puNa kiriyA tabbhAvabuDhikarI / " iti / tayA-tItrayA zraddhayA'sadgrahaikajIvanasya mithyAtvamohakarmaNaH kSayaH pradezaparihAnirbhavati / na TekapratipakSotkarSe'parasya na vinAzaH, jalaprAgbhAreNa jvAlAjAlajaTilasyApi jvalanasya parikSayadarzanAt / tathA'nyeSAmapi = zrotRNAM mugdhAnAmapi pravRttirbhavati, nizcitAptabhAvena tathA kriyamANe upadeze prAmANyanizcaya syAvazyakatvena zraddhApUrvakaniSkampapravRtteranapAyAt / tathA vinayo gurubhktiAmAM pheraphAra karanArane zAstrakathanavidhino bhaMga karavAnuM pApa lAge che. A vAta upalakSaNabhUta jANavI. arthAt yukitakSama padArthanI paNa jyAre yukita batAvavAmAM ke jANavAmAM AvI na hoya tyAre eTalI vizeSatA ke e paNa AjJA grAhya banI jAya che. tethI AvI paristhitimAM enI paNa AjJAthI ja prarUpaNA karavAnuM vidhAna upalakSaNathI jANavuM. saMvignagItAnA ayuktikSama vacano AjJA grAhya padArtha viSayaka hoya che, mATe tahatti' karavA paramArtha A che-belAtA zabdo pramANabhUta che evo nizcaya karIne ja tathAkAra prayoga karavo. e nizcaya kayAreka AptatatvarUpa (Apta vaDe belAela hovApaNu rU5) liMgathI thAya che jyAre kyAreka bIjI yukitaothI. 34 tathAkAra sAmAcArI pAlananA lAbhe batAvatAM granthakAra kahe che A tathAkAra prayoga karavAthI gurue kahela padArtha vize tIvra zraddhA pidA thAya che, kemake zraddhAdirUpa te te bhAvathI karAela kiyA te te bhAvane vadhAranArI hoya che. kahyuM che ke te bhAvathI karAela kriyA puna: te bhAvane vadhAranArI bane che." prakaTa thaela A tIvra zraddhAthI, asaddagraharUpa ekamAtra pAyA para jIvana TakAvI rahelA mithyAtva mehanIyakarmane kSaya thAya che. eka virodhIne utkarSa thAya tyAre bIjA majabUta paNa virodhIne nAza na ja thAya evuM banatuM nathI, kemake pANInA joradAra mArAthI bhaDabhaDatI javAlAevALA agnino nAza thato dekhAya ja che. vaLI ziSTapuruSane tathAkAraprayoga karatAM jaIne bIjA mugdhajIvo paNa e prayoga karavAnI pravRtti kare che. jeone potAnA karatAM hoMziyAra ane ziSTa mAne che tevA paNa puruSa jeonA vacana vize tathAkAra prayoga kare che te aMge "A Apta che" evo nizcaya mugdhajIne thaI ja jAya che. A rIte jeonA AptapaNAne nizcaya thaI gayo che teonA upadezamAM prAmANyane nizcaya (te upadeza pramANa che e nizcaya) avazya thaI ja jatuM hovAthI tathAkAraprayAganI zraddhApUrvaka niSkapa pravRtti paNa thaI ja jAya che. 1. tadmAvena phutA punaH kriyA mAvadvivAreTI
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvarUhI na bolavAmAM lAgate doSa [47 cannaDhicAvizeSaH | tIrthayajJa = mAvadupati . rUdramupara-sutAnumonA thocityen draSTavyam / ukta ca cUrNI-' taha tti sukatANumodaNAdi" iti / / 35 / / ___ iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe tathAkAraH samApto'rthataH // 3 // iANiM AvastiA bhannaiidAnIM = tathAkAranirUpaNAnantaramAvazyakI bhaNyate, tatra pUrva tasyA lakSaNamAha gacchaMtassuvauttaM gurUvaeseNa vihiyakajjeNa / __Avassiya tti saddo NeyA AvassiyA NAma // 36 // (gacchata upayukta gurUpadezena vihita kAryeNa / AvazyakI iti zabdo zeyA''vazyakI nAma // 36 // ) gacchaMtassa tti / gurUpadezena = dharmAcAryAnujJayA vihitakAyeNa = uktakAryahetunA upayukta = IryAsamityAdisaMzuddhipUrvakaM yathA syAttathA gacchataH= gamanapariNAmabhAjaH AvazyakIti zabda AvazyakI nAma sAmAcArI jnyeyaa| tena na 'gurvanupadezena 'kArya vinA vA'nupayuktatayA vA gacchato'gacchato vA tatprayoge pagacchato'pi kevalakriyAyAM vA'tivyAptiH / atra ca vihitakAryeNe'tyuktyAM yatkiJcitkAryamAtramavalambya gacchato nAvazyakI zuddhA bhavatItyukta mavati aa tathA 2 grSama vara-[ pannArA-12/21] 'kaja pi nANadaMsaNacarittajogANa sAhaNaM jaM tu / jaiNo sesamakajaNa tassa AvassiyA suddhA iti / / / 3 / / temaja tathAkAraprayoga karavAthI gurupratyenI bhaktine vyakta karanAra vizeSa prakAranI kriyArUpa vinayanuM pAlana thAya che. upalakSaNathI sukRta anumodanA vagere rU 5 lAbhe paNa (tathAkAra sAmAcArI pAlananA) jANavA. cUNimAM kahyuM che ke "tathA sukRta anumaMdanAdine lAbha maLe che." rUpA che Ama nyAyavizAradaviracita sAmAcArI prakaraNamAM tathAkAra sAmAcArInI artha prarUpaNA pUrI thaI. 53 [ Avazyaka sAmAcArI-lakSaNa ] tathAkAranuM nirUpaNa karyA pachI have Avazyaka sAmAcArI prarUpAya che temAM sau prathama tenuM lakSaNa kahetAM granthakAra kahe che gurunI anujJApUrvaka vihitakArya karavA mATe IrSA samiti vagerenI saMzuddhi jALavavA rUpa upayoga rAkhIne gamana karavAnA pariNAmavALA sAdhu "AvazyakI" (AvarUhI) zabdano je prayoga kare che te Avazyaka sAmAcArI che. A sAmAcArInuM lakSaNa AvuM hevAthI "gurunI anujJA vagara janAranA, vihitakArya vinA janAranA, anupayukatapaNe janAranA ke *gamana ja na karanAranA tevA zabdaprayogamAM ativyApti nathI. temaja paupareta saMpUrNa zaratonA pAlanapUrvaka AvasyahI zabdaprayoga vinA karAtI mAtra gamanakriyAmAM paNa ativyApti nathI. ahIM "vihitakArya mATe jatAM evuM je kahyuM tenAthI e nizcita thAya che ke "game te kArya mATe janArane te zabdaprayoga zuddha AvasyahI sAmAcArIrUpa banatuM nathI." zrI haribhadrasUri mahArAje paNa kahyuM che ke 1. kAryamapi jJAnadarzanacAritrayogAnAM sAdhanaM thatta / yateH zeSamakArya na tasya AvazyakI shuddhaa|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48] sAmAcArI prakaraNa-AvazyakI sAmA athA nAvazyakakAryakaraNe kuto naitattAmAcArIparipAlanam ? iti spaSTayitumAha sA ya paiNNA tIse bhaMge kira pAyaDo musaabaao| ..... Na ya taM viNAvi kiriyA suddhANaMgaM pahANaM ti // 37 // (sA ca pratijJA tasyA bhaMge kila prakaTo mRSAvAdaH / na ca tAM vinApi kriyA zuddhA'naGga pradhAnamiti / 371) sA ya tti / caH punararthe sA- AvazyakItiprayogo vidheyaliGgatvAtstrItvanirdezaH pratijJA 'idamahamavazyaM karomi' ityabhidhAnam / tasyAH = pratijJAyAH bhaGge = anAvazyake karmaNi tatkaraNa ityarthaH, kila iti satye pAyaDo iti prakaTo mRSAvAdaH == anRtabhASaNam / nanvevaM pratijJAtikramasya durantAhitAvahatvAttAM vinaivAvazyakaM karma kriyatAM, tatkaraNe hi tannidAnA nirjarA'bhyudayet , akaraNe tu na mRSAvAdadoSAdhikyam iti cet 1 nUnamidaM yUkAparidhAnabhiyA sAdhuone bhikSa Tana vagere te kArya ja kartavyarUpa che je jJAna -darzana-cAritra yugonA sAdhanabhUta hoya. e sivAyanuM kArya akAya rUpa ja he te mATe janArano AvasyahI zabdaprayoga zuddha sAmAcArIrU5 banato nathI. 36 anAvazyaka kArya karavAmAM A sAmAcArInuM paripAlana kema hotuM nathI e spaSTa karavA granthakAra kahe che nA"=AvarUhI evo je zabdaprayoga te Avazyaka kriyAnI "A huM avazya karIza' evA abhiprAyavALI pratijJArUpa che. (ahIM "AvasyahI zabdaprayogarUpa uddezyanA vidheyabhUta pratijJA e strIliMga zabda hovAthI te zabdaprayogano paNa strIliMgaka "sA" zabdathI ulekha karyo che.) te pratijJAne anAvazyaka kArya karavArUpa bhaMga karavAmAM spaSTa mRSAvAda lAge che. zaMkA - A rIte thatI pratijJAbhaMga duranta ahita karanAra hoI te pratijJA karyA vinA ja Avazyaka kArya karavuM joIe. arthAt jyAre Avazyaka kArya UbhuM thayuM hoya tyAre paNa tevA zabdaprayogarUpa pratijJA karyA vinA ja e kArya karavuM joIe. A rIte e kArya karavAmAM AvazyakI sAmAcArInA pAlanathI thanAra lAbha ke je bahu mukhya nathI zaiNa che) tenAthI vaMcita rahevAnuM hovA chatAM e Avazyaka kArya nimitte thanAra karmanirjarArUpa mukhya lAbha te prApta thAya ja che. temaja kadAca e Avazyaka kArya na thAya to je pratijJAbhaMga thavAnA mRSAvAdarUpa moTA doSane saMbhava hato tenuM jokhama rahetuM nathI. samAdhAna - A te, "kapaDA paheravAmAM jU, thaI javAno saMbhava che mATe kapaDI ja na paheravA' evuM karavA jevuM tame kahyuM. arthAt sAvadhAnI vagerethI jene parihAra karavo zakya che tevA saMbhavita nAnA doSanA bhayathI nizcita rIte lAganAra moTA deSano Azraya levA jevuM karyuM. te A rIte-kAraNa sAmagrImAM antargata, ane kAryotpattimAM mukhya bhAga bhajavanAra mukhya ghaTaka "pradhAna" kahevAya che ane zeSa ghaTako aMga kahevAya che. zeSa ghaTake gauNa bhAga bhajavatA hovA chatAM eTaluM to nizcita ja hoya che ke teonI gerahAjarImAM pradhAna paNa kAryotpatti karI zakatuM nathI. prastutamAM AvazyakakriyA e pradhAna che jyAre pratijJA vagere aMga che. mATe pratijJA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSaNanA vizeSaNa aMge zaMkA-samAdhAna [49 vasanaparihAraceSTitamAyuSmata ityAha-na ca=naiva caH avadhAraNe tAM pratijJAM vinA'pi kriyA AvazyakI zuddhA-phalA'vyabhicAriNI, anaGga aGgavikalaM pradhAnamiti hetoH / pratijJA khalvaGga kriyA ca pradhAnamiti katha tAM vinA tayA phalaniSpattiH 1 evaM cA'karaNapratyavAyabhiyA pratijJaiva na tyAjyA, kintu pratijJApAlana eva yatitavyamiti rahasyam // 37|| ___athAnupayukta gacchata IryAsamitibhaGga eva, guroranupadeze cecchAkArabhaGga eva, anAvazthakakarmaNe gacchatazca mRSAvAda eva, AvazyakItiprayoga kRtvA gacchata AvazyakIsAmAcArI (eva), (sAmAcArI)bhaGgastu katham ? iti mugdhAzaGkAM parihartumAha ___Na ya doSabahulabhAvA sAmAcArINimittakammakhao / vayamettaM NivvisayaM iccAi satasiddhamiNa // 38 // (na ca doSabahulabhAvAt sAmAcArInimittakarmakSayaH / vacomAtra nirviSayamityAdi svataMtrasiddhamidam // 38 // ) Na ya tti / na ca = naiva doSabahulabhAvAt = doSaprAcuryAt sAmAcArInimittaH = sAmAcArIhetukaH karmakSayaH = karmahAnirbhavatIti zeSaH / sAmAcArI khalu vicitrakarmakSayajanakaH pariNAmavizeSaH, tatsaMsUcikA vA kva (? kriyA) / na caitAvadoSabAhulye vAGmANa karmakSayaH sNbhvinAnI kriyA aMgazUnya pradhAnarUpa hAI phaLane avyabhicArI hotI nathI. arthAt pitAnuM mukhya phaLa ApatI nathI. Ama pratijJA ja na karavAmAM Ave te zuddha phaLanI prApti ja na thavA rUpa atyaMta meTe doSa nizcita ja che. mATe pratijJA karyA pachI tenuM pAlana na thavAmAM saMbhavatA daSanI bIkathI pratijJAne ja tyAga karavo e ThIka nathI, kintu pratijJAnuM pAlana karavAmAM ja prayatnazIla banavuM e yogya che. A rahasya che. 37 zaka :- AvasahI" evo zabdaprayoga karIne javuM e Avazyaka sAmAcArI che. ATaluM ja lakSaNa mAnavuM yukta che, kAraNa ke upayukta vagere je vizeSaNe tame lagADyA che teonI aparipUrNatAmAM kaMI sAmAcArIbhaMga thaI jato nathI, mAtra nIcenA doSa lAge che. (1) anupayukta janArane IryAsamitino bhaMga, (2) gurunI anujJA vagara janArane IcchAkAra sAmAcArI bhaMga (3) anAvazyaka kArya aMge janArane mRSA. vAda. "upayogAdithI yukta e zabdaprayoganuM je phaLa maLe che tenA karatAM upayogAdi zUnya e zabdaprayoganuM phaLa atyaMta a85 hoya che." A vAtane AgaLa karIne tame ema kaho cho ke "upayogAdinI gerahAjarImAM A sAmAcArInuM pAlana ja paripUrNa na hovAthI phaLa nAnuM maLe che. tethI sAmAcArInA lakSaNamAM upayukta vagere vISaNe Avazyaka che "paNa e barAbara nathI, kemake upayogAdinI gerahAjarImAM paNa sAmAcArInuM te pUrNa phaLa ja maLe che paNa upayogAdinI hAjarImAM IsamitipAlanAdinA je phaLa maLatAM hatA te have na maLatAM hoI e phaLa nAnuM lAge che. tethI AvasyahI sAmAcArInA lakSaNamAM e vizeSaNo nirarthaka che. mugdhanI AvI AzaMkAnuM samAdhAna ApavA graMthakAra kahe che vizeSa prakArane karmakSaya karanAra pariNAmavizeSa ke tene jaNAvanAra bAhyakriyA e sAmAcArI che. anupayogAdi doSaprAcaryanI hAjarImAM tAdazavacana mAtrathI kaMI vizeSaprakAranA karmakSaya saMbhavato nathI, tethI upayogadizUnya zabdaprayoga te sAmAcArI rUpa
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ menuhi unamaana sAmAcArI prakaraNa-Avazyaka sAmA vatIti neya sAmAcArI, tata uktameva saMpUrNa lakSaNa zreyaH / athAvazyakIjanyakarmakSaye icchAkArAdikamapi sahakArIti na tadvyatireke phalodaya iti jhimartha tadgarbha lakSaNam 1 iti cet ? na, tAvatsahakArikalpanApekSayA viziSTa eva AvazyakItvakalpanaucityAditi digU / na cedaM svamanISikAmAtravijRmbhitamityAha-ida = prAgukta 'vayametta Nivvisaya' ityAdinA svatantreNa = svAgamena siddha = pratiSThitam / tacceda tantra horibhadropazam-[paMcAzaka 22/20-26]. 'vayametta Nivisaya dosA ya musa tti eva viSNeya / kusalehi vayaNAo vairegeNa jao bhaNiya // AvassiyAo Avassaehi savvehi juttajogissa / eyassa esa ucio iyarassa Na ce va Natthi tti|| atra hi sa prayogo nirarthakamanarthakAri ca vAGmAtramityuktam, tatazcAya na dravyAvazyakI, bhAvAvazyakyAM saMbhavantyAmeva taddhetutvena tasyAstathAtvaucityAta, na coktadoSabahularaya bhAvAvazyakIsaMbhavo'pi, tasyA guNavizeSavyaGgyatvAt / aprAdhAnyArthaka dravyapadamAzritya tu tatra dravyAvazyakIti vyavahAro'pi bhavatIti bodhyam // 38 / / ja nathI te Avazyaka sAmAcArIrUpa to zI rIte bane ? mATe AvA zabdaprayogamAtrane Avazyaka sAmAcArInuM lakSaNa manAya nahi. tethI saMpUrNa lakSaNa ja mAnavuM hitAvaha che. na zake - Avazyaka sAmAcArIthI vizeSa prakAranA karmakSayarUpa kArya thavAmAM IcchAkArAdi paNa sahakArI che. tethI mAtra zabdaprayoga karanArane to te sahakArInI vikalatA hovAnA kAraNe ja viziSTa karma nirjarArUpa kArya thatuM nathI, sAmAcArI aparipUrNa rahevAnA kAraNe nahi. tethI viziSTa nirjarA na thaI hovA chatAM sAmAcArI paripAlana thaI ja gaela hoI e vakhate sAmAcArIrUpa lakSya hAjara ja hoya che. mATe sAmAcArInA lakSaNamAM upayuktatA vagere vizeSaNonI jarUra nathI. . samAdhAna upayuktatA, AvazyakakAryakatva vagere rUpa judA judA aneka svataMtra sahakArIe mAnavA tenA karatAM te badhAthI viziSTa zabdaprayogane ja Avazyaka sAmAcArI tarIke mAnI ene viziSTakarmanirjarArUpa kAryanuM kAraNa ka9pavI yukta che. A paNa ame mAtra amArI kalpanAthI ja nathI kahetAM, kintu "vayamed..." ItyAdi svaAgamathI paNa A vAta siddha ja che. zrI haribhadrasUri mahArAje racela e zAstra vacana A che- upayuktatAdi zUnya mAtra "AvasahI' zabdaprayoga niviSaka-nirartha che. temaja mRSAvAda rUpa hoI karmabaMdhAtmaka deSa mATe thAya che. e vAta kuzaLa puraSoe AgamavacanathI jANavI. kemake AgamamAM kahyuM che. zuM kahyuM che? A-pratikramaNAdi-Avazyakogayukta sAdhane ja Avazyaka sAmAcArI hoya che, te vagaranA sAdhune nahi, kemake Avazyakogayukta sAdhune ja AvazyakIne antartha yoga hovo ucita che, Itarane nahi, kAraNa ke ene e anvartha hAjara hoto nathI." I ? ahIM te "AvazyakI" evA zabdaprayogane nirarthaka ane anarthakArI vacanamAtrarUpa kahyo che tethI jaNAya che ke e dravya AvazyakI rUpa paNa nathI, kemake bhAva AvazyakI saMbhavita hoya to ja tenA hetu tarIke e vacanaprayoga dravya AvazyakI rUpa bane che. 1 vacomAtra nirviSaya doSazca mRSeti eva vijJeyam / kuzalaiH vacanAd vyatirekeNa yato bhaNitam // 2 AvazyakI AvazyakaiH savaiH yuktayoginA / etasya eSa ucita itarasya na caiva nAstIti / /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa AvasahInA avasare nisihI kema nahIM ! na nAvazyaka sthAne kuto na naiSedhikIprayogaH ityAzaGkaya samAdhatte - gaTThattaNao kaha ettha NisIhiyAi Na paogo / bhannai esa vibhAgo gamaNAgamaNappaoaNao ||39|| ( nanvekArthatvAt kathamatra naiSedhikyA na prayogaH / bhaNyata eSa vibhAgo gamanAgamanaprayojanataH // 31 // ti / nanu ityakSamAyAM ekArthatvAt = ekagocaratvAdAvazyakInai pedhikyoriti zeSaH / AvazyakI hyavazyakarttavyagocarA, naiSedhikI ca pApakarmaniSedhakriyAgocarA, avazyakarmapApaniSedhakriyayozcaikyAdanayorekArthatvam / tadukta niyuktikRtA - [ Ava0 ni0 692] 'AvasaI caNito jaM ca aito NisIhiya kuNai / va jaNameya N tu duhA aDo puNa hoi so ceva // iti || cUrNikRtApyuktam - " AvassiyA NAma avassakAyavvakiriyA iti pAvakammani sehakiriyatti vA avassakam' avakiraya tti vA egaTTha tti" / eva ca kathamatrAvazyakIsthale naiSedhikyA lakSaNayA naiSedhikapadasya na prayogaH ? bhaNyate atrottara' dIyate - eSa vibhAgastatrAvazyakI zabdaprayoga eva zayyAdipraveze ca naiSedhikaprayoga evetyeva rUpo, gamanAgamanaprayojanataH = gamanAgamanayoH jayAre ukta anupayeAgAdi ghaNA doSAvALA jIvane teA ghaNA vizeSaprakAranA guNAthI prakaTa thanAra evI bhAvaAvazyakInA sabhava paNa heAtA nathI. tema chatAM, e jIvanA zabdaprayAganA paNa aprAdhAnyArthaka dravya' padane AzrIne dravya AvazyakI tarIke vyavahAra karI zakAya che e jANavuM. ArA [ AvasahInA sthAne nisihI kema nahI' ?] AvasahInA sthAne nisihI zabdaprayAga kema karAtA nathI? evI zakA karIne samAdhAna ApanArA granthakAra kahe che-- za'kA -; * AvasahI" avazyakatta bya aMge hAya che ane naiSadhikI' pApakarmAMnI niSedhakriyA a'ge hAya che. vaLI je Avazyaka kriyA hAya che temAM pApakamanA niSedha paNa samAviSTa hoya che tethI Avazyaka kriyAnu ane pApaka niSedhakriyAnu aikaya che. mATe AvazyakI ane naiSedhikInA viSaya eka ja che. niyuktikAre paNa kahyuM che ke, " bahAra nIkaLatI vakhate je AvasahI kare che ane avagrahamAM pesatI vakhate je nisihI kare che te be zabda tarIke ja judA judA che a` to baMneno e ja (eka ja) che." cUrNikAre paNa kahyuM che ke, " AvazyakI, Avaka vya kriyA, pApakama niSedhakriyA, avazyaka ane avazyakriyA e badhA ekAka zabdo che." mATe AvasahInA sthAne naSedhikInA=nisihIpadanA (naizvikInA lakSaNAthI 'nisihIpada' artha karavA) prayAga kema na karAya ? samAdhAna :- gamana ane agamana (sthiti) rUpa bhinna bhinna prayeAjananA kAraNe A be kriyAnA AvA vibhAga che, ke AvazyakakArya aMge bahAra jatI vakhate AvasahI' zabdaprayAga ja karavA ane zayyAdimAM praveza karatI vakhate 'nisihI'nA ja prayAga karavA. ahI A tApa che--peAtAnI (nisihI zabdaprayAganI) pUrva pravartela anAbhAga vagerenA kAraNe je pratyapAya sabhavita hatA tenA parihAra karavA 1. AvazyakI ca niryan yaccAn naiSedhikI karoti / vyaJjanametattu dvidhA'rthaH punarbhavati sa caiva //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ para 1 sAmAcArI prakaraNa-AvazyakI sAmA prayojane AzrityetyarthaH / aya bhAvaH-naSedhikIprayogaH khalu svaprAgbhAvyanAbhogAdinimittakapratyavAyaparihArArthameveSyate / na ca gamanAtprAk saMvRtagAtratayA sthitasya sAdhoH pratyavAyo bhavati yatparihArArtha naiSedhikI prayuJjIta / eva naiSedhikIprayogakAle AvazyakIprayogo'pi nApAdanIyaH / tadAnImAvazyakakriyAvyApAre'pyuttarakAla vyApAraparityAgAbhiprAyeNaiva tatprayogAdanyatastadanirvAhAt / tadidamabhipretyokta malayagiricaraNa: 'Aha yadyeva, bhedenopanyAsaH kimarthaH ? ucyate-gamanasthitikriyAbhedAditi / ' yattvAvazyakInaiSedhikyorne kArthatA, 'eva vA vyAkhyA 'jo Avassayammi jutto so Nisiddho, jo puNa NisiddhappA so Avassae jutto vA Na vA, jato samito NiyamA gutto, gutto samiyattaNabhi bhayaNijjo iti / ' ityAvazyakacUryukterekapavyabhicAreNa vRkSaziMzapApadayoriva tayo nArthatvAditi tadasat , zayyAnaiSedhikyAM naiSedhikyA(ya)bhimukho hi naiSedhikI prayuGkte, tadA ca gurvanujJAtazayyAsthAnAdyAvazyakakriyApariNatatvenaikArthatvAnapAyAt / ata evaitadapi saMbhAvyate-"jahA jo NisiddhappA so NiyamA Avassae. jutto" iti cUrNikAra eva pakSAntara vyAcacakSe / kinycaivm"go pukha ho so ta sUtroracAnAsUtrApatti dha2AvavuM ji to" [ma-6ra0] ityAdibhASyakArAbhiprAyaparityAgazceti kiMmatipIDanayA // 39 // ja nisihI prayoga karAya che. bahAra gamana karatAM pahelAM upAzrayamAM zarIrane gepavIne rahelA sAdhune kaI pratyAyane saMbhava hoto nathI jene parihAra karavA nisihI prayoga karavo paDe. ema nisihI zabdaprayoga karavAnA avasare AvasahI zabdaprayoga karavAnI Apatti paNa ApavI nahi, kemake e vakhate (upAzrayAdimAM praveza karatI vakhate) AvazyakakriyAne vyApAra hovA chatAM uttarakALamAM te vyApAra baMdha karavAne abhiprAya hovAthI ja nisihI zabdaproga thAya che. AvasahI zabdaprayogathI evA abhiprAyane nirdeza thaI zakatuM nathI. temaja AvazyakakArya aMge gamana karuM chuM" evA je abhiprAyathI "AvasahI' zabdaprayoga thAya che te abhiprAya paNa e vakhate hetuM nathI. tethI e vakhate AvasahI prayoga karavAnI Apatti nathI. AvA abhiprAyathI ja zrI malayagiri mahArAje kahyuM che ke-"zaMkA-je ema e bene ekAIka che to e bene jada jade upanyAsa kema karyo che ? samAdhAna-gamana ane sthitirUpa kriyAnA bhedanA kAraNe te bene pRthar upanyAsa che." zake-cUNimAM kahyuM che ke-athavA AvI vyAkhyA karavI.-jema samitithI samita jIva avazya gupta heya ja, paNa guptithI gupta jIva samita hoya ja evo niyama nathI, eTale ke hoya ke na paNa hoya. ema je Avazyaka kriyAmAM yukta che te avazya pApaniSedhathI yukta hoya ja che paNa je niSiddhAtmA hoya che te Avazyaka vyApAramAM yukta hoya ke na paNa heya." cUNi kAranA AvA vacanathI jaNAya che ke vRkSa ane ziMzapAnI jema te bemAMthI eka pada vyabhicAravAnuM che. artha je zipa hoya che te avazya vRkSa hoya ja che. tethI zizapa vRkSane avya1. khAva. ni. 612-arthaH punarmavati sa vaivA 2. Astiya ca ziMto jaca aiMto nisIha kunnh| sejjA misIhiyAe NisIhiyA abhimuho hoI /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvasahI nisihInA viSayanu ekatha [ 53 atha gamanAgamanayoreta nnidAnayorutsargApavAdAbhyAM vyavasthitatvAdanayorapi tathA zIlatvAda ityAvirbhAvayati -- hoi agamaNe iriyA viso hisajjhAyajhANamAiguNA / kAraNiyaM puNa gamaNa teNa vi bheo bhave AsiM // 40 // ( bhavatyagamane IryAvizodhasvAdhyAyadhyAnAdayo guNAH / kAraNikaM punargamana tenApi bhedo bhavedanayoH ||40|| ) // basiyA sammattA // hoi ti / bhavati agamane = aTanAbhAve IyaNaM IrSyA, tato vizuddhistannimittaka karmabandhAbhAvaH = iti yAvat, tathA svAdhyAyo vAcanAdiH, dhyAnaM dharmadhyAnAdi, makAro'lAkSaNikaH, tAnyAdau yeSAM te guNAH pariNAmavizodhivizeSAH / guNAbhidhAne cAtmasaMyamavirAdhanAdayo doSA bhicArI che. paNa je vRkSa heAya te avazya zizA hoya ja evA niyama nathI. tethI vRkSa, zi zapAne vyabhicArI che. mATe vRkSa ane zizapA sarvathA eka nathI. e rIte niSedhakriyA, AvazyakakriyAne vyabhicArI hAI te e sarvathA eka nathI. tethI AvasahI ane nisihI sAmAcArInA viSaya eka che e vAta barAbara nathI. ~~~^^^^^^ samAdhAna-tamArI za'kA ceAgya nathI. zayyAmAM praveza karatI vakhate niSedha kriyAne abhimukha jIva ja nisihI prayAga kare che. e vakhate paNa e guruthI anujJAta evI, zayyAmAM besavA vagere rUpa Avazyaka kriyAnA pariNAmavALA hAya che. tethI niSedhakriyA, AvazyakakriyAne vyabhicArI na heAvAthI te bannenu akatha akSata ja che. mATe A banne sAmAcArIne viSaya eka che e vAtamAM keAi doSa nathI. tethI ja AvI paNa saMbhAvanA karI zakAya che ke 'je niSiddhAtmA hoya te avazya AvazyakamAM yukata hoya ja' IyADhi kahenAra cUNa kAre ja ekapada vyabhicArI bhAva vagere je vAta kahI che te pakSAntara vyAkhyA rUpe kahI hAya. vaLI A bene bhinnAtha ka mAnavAmAM teA o puLa phreDi se ceva' ityAdisUtranu ullaMghana thatu. hAI usUtradoSanI paNa Apatti che. temaja jJAAEiya* 2 fna'...' evA bhASyakAranA abhiprAyane paNa parityAga thaI jAya che, tethI AvI anekAtA mAnavAmAM have bIjA vadhAre doSo batAvavArUpa atipIDAthI saryu. 539mA [agamana-gamana utsarga-apavAdarUpa ] AvasahI-nisihInA kAraNabhUta gamana-agamana utsa-apavAdarUpa che. tethI paNa e e sAmAcArInA bheda che evu* dekhADatAM granthakAra kahe che mukhyatayA tA gamana ja na karavAmAM IryApAlana thAya che jenAthI, gamana nimitta thanAra karmAMdha na thavA rUpa vizuddhi thAya che tathA bahAra na javAnA kAraNe vAcanAdi svAdhyAya, dharma dhyAna vagere vizuddha pariNAmarUpa guNA thAya che. ahI' sAmAnyathI gamana na karavAmAM guNA thAya che evu' je kahyu' enAthI ja tApa thI 'AtmavirAdhanA-sayamavirAdhanA vagere vagere dASA thatA nathI' evu' paNa sUcana jANI levu', "agamanamAM A
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArI prakaraNa-nadhikI sAmA na bhavantIti sAmarthyAdukta bhavati / nanvevamagamanameva zreya ityata utsargasApekSamapavAdamAha'kAraNikaM punargamanaM' kAyikyuccArabhaktapAnaguruniyogAdikAraNopanipAtasaMbhavi ca gamana, tadAnImapyagamane tannimittakaguNAbhAvAdAjJAviplavena pratyuta doSaprasaGgAcca / tathA cAgamaH[ bhAva nita durU] 1 egaggassa pasaMtassa Na huMti iriyAdao guNA huti / gaMtavamavassaM kAraNami AvassiyA hoi // iti / tenApi gamanAgamanayorutsargApavAdakroDIkRtatvenApi apiH pUrvoktahetusamuccaye, anayoH= AvazyakInaiSedhikyorbhavet bheda =vizeSaH, utsargAnuruddhA hi naiSedhikI apavAdAnuruddhA cAvazyakIti / tadevaM bhinnatve'pyanayorekAdhikAratvamiti vyavasthitam , adhika vistarabhiyopekSyate // 40 // // iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe AvazyakI samAptA('rthataH) // 4 // iyANi nisIhiyA bhannai idAnIM = AvazyakIbhaNanAnantara naiSedhikI nirUpyate evaM misIhiyA kayapaDi sehassoggahappavesammi / haMdi NiplIhiyasado ucio aNNattha jogeNaM // 41 // (evaM naiSedhikI kRmapratiSedhasvAvagrahapraveze / hadi naivedhiko zabdaH ucito'nvarthayogena | // 41 // ) rIte lAbha ja lAbha hoya to kyAre ya gamana na karavArUpa utsarga ja hitAvaha che" evI zaMkAne utsarga sApekSa apavAda jaNAvavA dvArA dUra karatA granthakAra vALa ..." ityAdi uttarArdha kahe che. kAyika laghunIti, uccAra-vaDInIti, bhajana, pANI, gurunuM vizeSakArya vagere rUpa kAraNa AvI paDe tyAre gamana avazya karavAnuM hoya che, kemake e vakhate paNa je agamarUpa utsargane pakaDI rAkhavAmAM Ave che, e vizeSakAryarUpa kAraNanuM saMpAdana karavAmAM thanAra lAbhathI vaMcita rahevAnuM thAya che. temaja AvA kAraNee gamana karavuM" ItyAdirUpa jinAjJAna bhaMga karavAno vadhArAno doSa lAge che- AgamamAM paNa kahyuM che ke-"ekAgra ane prazAMtasAdhune gamana na karavAmAM IryA gamana nimittaka karmabaMdha, atmivirAdhanA, saMyamavirAdhanA vagere dethI bacAya che temaja svAdhyAya-dhyAna vagerene lAbha thAya che. chatAM gurU-glAna vagerenA kAraNe apavAdapade avazya javuM paDe tyAre Avazyaka sAmAcArI hoya che." Ama agamana-gamana usaLa-apavAdanI koTimAM samAviSTa hovAthI paNa AvazyakI-niSedhikIno bheda dekhAI Ave che. nisihI utsarga sAthe saMkaLAela che jyAre AvasahI apavAda sAthe saMkaLAyela che. Ama A be prayoge bhinna bhina hovA chatAM eka ja adhikAravALA che e paNa nizcita thayuM. grantha vistRta thaI javAnA bhayathI ame A aMgenI vadhu carcAne upekSita karIe chIe. ! 40 Ama nyAyavizAradaviracita sAmAcArI-prakaraNamAM AvazyakInI artha prarUpaNuM samApta thaI che 1 ekAgrasya prazAntasya na bhavantIdiyo guNA bhavanti / gaMtavyamavazyaM kAraNe AvazyakI bhavati / /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisihanuM lakSaNa [papa ____ evaM' ti / evaM gurUpadezenopayogapUrvaka ca kRtapratiSedhasya = niSiddhapApmanaH avagrahapraveze = zayyAdyabhimukhamAgamane haMdi ityupadarzane 'naiSedhikI'ti prayogo naiSedhikIsAmAcArI bhavati / tena na 'gurvananujJAtasyAnupayuktasyAniSiddhapApmano'vagrahapraveze tatprayoge'vagrahA'praveze vA "tatprayoge (tadaprayogena) pravezamAtra eva vA'tivyAptiH / kIdRzo'ya' zabdaH ? iti svarUpavizeSaNamAha-anvarthayogena zabdArthasya ghaTamAnatayA ucito = yathAsthAnaprAptaH // 41 / / athAvagrahapraveze kimartha naiSedhikI ? ityatra hetumAha daDhajattuvaogeNaM gurudevoggahamahIpavesaMmi / zu pharmTTa te jise rU paNa karA (dRDhayatnopayogena gurudevAvagrahamahIpraveze / iSTamitarathA'niSTa tena niSedha iha pradhAnaH // 42 / / ) daDha tti ! =prAthanAnAtizAca cahna =rAtanA viparitAprayatnataMtrona = anAbhoganimittakA'yatnaparihAropAyaH, tena, dRDhayatnazceti samAhAradvandvAdekavacanam / gurudevayoH= dharmAcAryAhatoravagrahamayAM praveze antarAgamane iSTa karmakSayarUpa bhavati / atra gurvavagrahaH Avazyaka sAmAcArInI prarUpaNa pachI have naiSadhithI sAmAcArInuM nirUpaNa karAya che evaMkagurunI anujJApUrvaka temaja upagapUrvaka jeNe pApakarmano niSedha karyo che tevA mahAtmAe avagraha=zayyA vageremAM praveza karatI vakhate karela "nisihI' zabdaprayoga te naidhikI sAmAcArI che. A sAmAcArInA lakSaNamAM gurunI anujJA pUrvaka tathA upagapUrvaka ema kahyuM hovAthI 'gurunI anujJA vagara ke 2upaga vagara A kriyA karanArane "nisihI" zabdaprayoga naiSedhikI sAmAcArI banI javAno atiprasaMga nahIM Ave. ema pApa karmano niSedha lakSaNapraviSTa hovAthI pApano niSedha karyA vagara praveza karanAranA tevA prayogamAM ativyApti nahIM Ave. temaja lakSaNamAM avagraha praveza kahyo hovAthI avagraha praveza karyA vagara ja karAyela tevA prayogamAM ativyApti nathI. eja rIte "nisihI zabda pravega paNa lakSaNAntargata hovAthI eno prayoga karyA vagara ja praveza karavAmAM paNa ativyApti nathI. vaLI A nisihI zabda taddana tAMtrika che evuM nathI kintu sAtvartha che-arthAt vyAkaraNanA AdhAre ene je artha vyutpatti dvArA phalita thAya che tevA arthamAM ja ahIM vaparAto hovAthI bilakula ucita che, eTale ke ene prayoga barAbara yegya sthAne che. 41 avagrahapraveza karatI vakhate nisiha zabdaprayoga zA mATe karavAnuM hoya che e jaNAvatAM granthakAra kahe che - zrI tIrthaMkaradeva ane gurunI avagrahabhUmimAM praveza karatI vakhate, AzAtanA vagerenA parihAranA pUrva prayatna karatAM caDhiyAtA prayatnapUrvaka temaja emAM anAbhoga nimitte thanAra ayatanAnA parihAranA upAyabhUta upagapUrvaka "nisihI" zabdaprayoga kare te karmakSayajanaka hoI ITa che. ahIM "cAre dizAmAM AtmapramANa jeTalo gurune avagraha heya che" ItyAdi AvazyakaniryuktimAM kahyA mujabane gurune avagraha jANu. devane
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6] sAmAcArI prakaraNa-naichikI sAmA "AyappamANametto cauddisi hoi uggaho guruNo" [prava0sAro0 126] iti AvazyakaniryuktyAdAvuktaH / devAvagrahazcaivaM zrUyate___2tatthavaggaho tiviho uka kosajahannamajjhimo ceva / ukkosa saTTihattho jahana naba sesa viccAlo / [ ] kRti dattarathar=YrativaryAse tatra praveze ja anig=rmavadhaRkSa mavati | tena hetunA ihAvagrahapraveze niSedhaH pradhAna=avyabhicAriphalahetutvena kAmanAviSayaH / evaM cAvazyakarttavye'pyatra pApaniSedhatvenaiva tatkAmanA / tatkAbhyArthameva cAvazyakIviSayApekSayA'tyantamupayuJjAnaH phalaM labhate / ittha caitatparyavasitaM-devAdyavagrahapraveze naiSedhikIprayogo vicitrakarmakSayahetuH, svaprAgbhAviprayatnApekSayA'dhikaprayatnazca tatsahakArI, upayogAtizayazca tadatizayArthamupayujyata iti dig / tadidamuktam'gurudevoggahabhUmIi jattao ceva hoi paribhogo / iTThaphalasAhago sai aNiThThaphalasAhago iharA // [paMcA0 12/23] rUti sabhAnAmona tavADaDarAtanA pariDA rAyamaniTam ? kRti tarAnImakatnsy niSiddhatayA tadAcaraNasyA'niSTahetutvAt / iSTA'prAptiH punarvidhyanArAdhanAdeveti dik // 42 // ___atra prayatnaparibhogyatAmeva samarthayitumAha-1aprayatnapUrvakA crnnsy| avagraha zAstromAM A saMbhaLAya che- "avagraha traNa prakAre che-utkRSTa, madhyama ane jaghanya. emAMthI utkRSTa 60 hAtha, jadhanya 9 hAtha ane e benI vacamAM badhe madhyama " ItarathA=Dhaprayatna ane upayogIpUrvakanA "nisihI' zabdaprayoga vinA e avagrahamAM praveza karavAmAM karmabaMdharUpa aniSTa thAya che. tethI avagrahamAM praveza karatI vakhate karAtA nisihI zabdaprayogamAM avazya kartavyapaNuM hovA chatAM pApakarmaniSedha ja pradhAna che. eTale ke AzAtanAnA parivAranA pUrvakAlIna zithila prayatna vagere rUpa pApa na thAo evo abhiprAya hoya to ja e phaLane avyabhicArI mukhya hetu banato hoI e rIte ja IcchAne viSaya che. arthAt "nisihI' prayoga avazyakartavyarUpa hovA chatAM paNa pApaniSedharUpa hovA rUpeja IcchAno viSaya bane che. tethI AvasyahInA viSayarUpe (avazyakartavya rUpe) tene upayoga rAkhavA karatA pApaniSedha rUpe ja temAM atyaMta upayoga rAkhanAra vyakti viziSTa phaLa meLave che. Ama phalita e thAya che ke deva -gurunA avagrahamAM praveza karatI vakhate karAte "nisihI' prayoga viziSTa karmakSayanuM kAraNa che, ane pApakarmanA niSedha aMgenA pUrva pravRtta prayatna karatAM te vakhatano caDhiyAte prayatana enuM sahakArI kAraNa che, temaja e karmakSaya rU5 phaLane (athavA adhika prayatnane) vadhu puSTa karavA mATe kuzaLa upayoga jarUrI che. kahyuM ja che ke "guru ane devanI avagraha bhUmine AzAtanAnA parivAranA prayatnapUrvaka ja karAtA paribega sadA ISTaphaLasAdhaka bane che, anyathA aniSTaphaLajanaka bane che" zaMkA :- A tamArI vAta mAM prazna thAya che ke praveza karatI vakhate tevo vizeSa upayoga na hovA chatAM paNa je anAgathI (kudaratI rIte ja AzAtanA thavAno prasaMga 1 AtmapramANamAtrazcatudikSu bhavatyavagraho guroH| / tatrAvagrahastrividha utkRSTajaghanyamadhyamazcaiva / utkRSTaH SaSThIhasto jaghanyo nava zeSo madhyamaH / / na rAmadevAvagrahabhUmeH yatnatazcaiva bhavati pribhogH| iSTaphalasAdhakaH sadA'niSTaphalasAdhaka itarathA / /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ avagraha bhUmimAM praveza zI rIte? [57 etto ceiyasiharAidaMsaNe cciya gayAiosaraNaM / saDDhANa vi sAhaNaM kimaMga puNa ettha vattavvaM // 43 // ( itazcatyazikharAdidarzana eva gajAdyapasaraNam / zrAddhAnAmapi sAdhUnAM kimaMga punaratra vaktavyam // 43 // ) ___etto tti / ito-ra.taH prayatnaparibhogAdevAvagrahabhUpraveza iSTasAdhanaM, (tataH) caityazikharAdidarzana eva, AdizabdAtkalazadhvajAdigrahaNaM tathA samavasaraNamahendradhvajacAmaratoraNAdiparigrahaH, THvasara=avatarAma, mArA zviivaviparipra, =yojaFkyA zraddhAshaalinaampi zrAvakANAm , etenaitadvidhiviparyayakAriNo'zrAddhAkalaGkitatvamupalakSaNAtpramAda cAha, 'caityAdau praveSTukAmAnAM zrUyate' iti zeSaH / yadyevaM tathA'yogolakalpAnAM zrAvakANAmapyAzAtanAbhaGgabhIrUNAmatra viSaya iyAn prayatnaH, kimaGga punaH sAdhUnAM sarvadeva dRDhaprayatnazAlinAmatra viSaye vaktavyam ? AzAtanabhaGgabhIrUtA'bhAvavijRmbhitamevAtra prayatnavaiklavyamiti bhaavH| tadidamabhipretyAha haribhadrasUriH-[paMcavastu-856] 1 etto osaraNAdisu daMsaNamette gayAiosaraNaM / suvvai ceiyasiharAiesu sussAvayANaM pi // iti // 43 / / na banavAthI) guru ke devanI kaI AzAtanA thaI na hoya to karmabaMdharUpa aniSTa zI rIte thAya ? samAdhAna - e praveza karatI vakhate "aprayana=anuga" niSiddha che. (arthAt deva-gurunA avagrahamAM AzAtanAnA parivAranA upayoga vinA praveza karavo niSiddha che.) mATe upayoga zUnya je praveza thAya che te niSiddha AcaraNarUpa bane che. tethI e karmabaMdharUpa aniSTanuM kAraNa bane che. eve vakhate AzAtanAnA jANatAM ajANatAM paNa thaI gaela parihArathI yukta je e avagraha bhUmibhAga tenAthI paNa karmanirjarArUpa ISTanI prApti eTalA mATe ja thatI nathI ke emAM upayogAdi vidhinuM pAlana thayuM hotuM nathI. 42 . guru-devanI avagrahabhUmi prayatnathI ja paribhegA karavA cogya che e vAtanuM samarthana karavA granthakAra kahe che avagrahabhUmimAM karela praveza prayatnapUrvakanA paribhAgathI ja ISTasAdhanarUpa banate hAI derAsaranuM zikhara, kaLaza, davaja, samavasaraNu, mahenadradhvaja, cAmara, taraNuM vagere dekhAvA mAtrathI hAthI, ghoDA, ratha pAlakhI vagere parathI, cetyAdimAM praveza karavAnI IrachAvALA zrAvakonuM paNa nIce utarI javuM vagere saMbhaLAya che. arthAt, AnAthI viparIta karavAmAM na utaravAmAM) azraddhAnuM kalaMka temaja pramAdarUpa deSa lAge che e sUcita thAya che. jema dhagadhagato lokhaMDano goLo jyAM jAya tyAM jIvonI virAdhanA karato jAya che tema gRhastha paNa sAmAnyathI pRthvIkAyAdi jIvonI virAdhanA vagere rUpa pramAda sevyA karatA ja hoya che. AtmahitamAM zithilaprayatnavALA AvA zrAvako paNa AzAtanA-vidhibhaMga vagerenA bhayavALA hoI avagrahabhUmimAM praveza karatI vakhate je A prayatna kare che (upayoga rAkhe che) to AtmahitamAM sarvadA daDhaprayatnavALA sAdhuonI 1 ito'vasaraNAdiSu darzanamAtre gajAdyayasaraNam / zrUyate caityazikharAdikeSu suzrAvakANAmapi / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 58 ] sAmAcArI prakaraNa-naiSadhikI sAmA. nanu jinagRhapravezAdau jinavandanAdau bADha pravRttyAM bhavatu yatnotkarSo naiSedhikyAH, yatra tu tAM prayujya zayyAdAveva dhyAnena stheyaM tatra nAsau ? ityAzaGkAM nirasitumAhajhANeNaM ThANeNa vi NisIhiyAe paro havAi jatto / : aNisiddhassa NisIhiya vAyamittaM ti vayaNAo ||44 || (dhyAnena sthAnenApi naiSedhikyAM paro bhavati yatnaH / aniSiddhasya naiSedhikI vAGmAtramiti vacanAt ||44 / / ) jhAMNeNaM ti / dhyAnena = ekAgratA lakSaNena sthAnena= avazyakartavyAya gamanAbhAvenApi - naiSedhikyAH paraH prakRSTo yatno bhavati, na hi tadAnIM manoyogasyAtizayazAliyatna vinA - dhyAnasaMbhavaH / kuta etatsiddham ? ityata Aha- aniSiddhasya = aniruddhA'sadvyApArasya naiSedhikI tA. A aMge vAta ja zI karavI? tethI AnA prayatnamAM je upekSA-pramAda thAya che e AzAtanA-vidhibhaganA bhaya na heAvAnA kAraNe ja jANavA. A abhiprAyathI ja zrI haribhadrasUri mahArAje kahyu` che ke " guru vagerenI avagrahabhUminA prayatnapabhoga ja ISTasAdhaka hAvAthI samavasaraNAdi temaja derAsaranA zikhara vagerenuM darzanamAtra thavAmAM hAthI vagere parathI suzrAvakA pazu utarI jatA hatA evuM saMbhaLAya che.'' 543aa [ upAzrayapraveze nisihI zA mATe ? ] derAsaramAM praveza karatI vakhate ke jinavadananI zarUAta vagere rUpa agatyanI pravRttimAM (ke jemAM uttarakALamAM adhikRtabhinnakriyA anucita hAI vizeSa prayatnathI vavAnI hAya che temAM) naiSedhikInA vizeSa prayatna bhale karAya ! paNa te prayAga karIne jyAre zayyA vageremAM dhyAna mAtra ja karavAnuM che tyAre paNa eTale badhA prakRSTa prayatna zo mATe ? evI zaMkAnuM nirAkaraNa karavA granthakAra kahe che-- zayyAdimAM praveza karyA pachI, avazya bya mATenuM gamana na heAvAnA kAraNe sthira rahevAnuM hAvA chatAM ekAgratArUpa dhyAnathI ja rahevAnu hAya che. maneyAganA atizayita prayatna vinA dhyAna saMbhavatuM nathI, tethI e vakhate paNa khIjA vicArA na AvI jAya enI prayatnapUrvaka kALajI rAkhavAnI hoya che. mATe e Itara vicAra vagere rUpa anucita pravRttinA niSedha abhipreta hAvAthI naiSedhikInA vizeSa prayatna Avazyaka che. prazna :- A vAta tame zenA AdhAre kaheA che ? uttara H- jeNe asadRvyApArAnA nirAdha karyAM nathI tenI naiSedhikI vacanamAMtrarUpa hAya che, sAmAcArIrUpa nahi.' Avu jaNAvanAra zAsravacanathI A vAta siddha che. tAtparya e che ke sAdhue saMyamayeAga viSayanAM dRDhaprayatna vinA eka kSaNamAtra paNa navarA rahevAnI anujJA nathI. tethI zayyAdimAM paNa tevA prayatnapUrvaka ja rahevAnu hoya che. eTale e vakhate prayatna zithila na thaI jAya enI sAvadhAnI lAvavA praveza karatI vakhate ja atizayitaprayatna yukta nisihI prayAga karavA Avazyaka bane che. temaja e vakhate nisihIprayeAga karavA e paNa sayamayeAgarUpa hoI emAM zithila prayatna rAkhanArane te naiSikI zuddha ja banatI nathI. dRDhaprayatnapUrvaka tevA praye!ga karanAranA temaja zayyA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisihI' 254prayogathI sA . fpahe vAGmAtramitivacanAt / ayaM bhAvaH-sAdhoH saMyamayoge dRDhaprayatna vinA kSaNamapi sthAtumananujJAnAt tathA tiSThataH zuddhaiva na naiSedhikI / dRDhaprayatnenAvasthAne ('na') punariNTameya, sahakArisaMpannayA tayA phalajanane vilambA'bhAvAt / ata evaitatpAlanAya svAdhyAyAdyazaktAnAM "AyAvayaM te gimhesu" ityAdyudyamo bhaNitaH / vyakta' caitadyatidinacaryAyAm // 44 // nanvidaM bhAvanaiNedhikyAH phala', 'naidhikI' iti zabdarUpapratijJAyAH punaH kimAyAtam ? ityata Aha... hoi paiNNAbhaMge bhIrua-bhAvA ao daDho jtto| tapubbiyA ya kiriA phalA ya (phalayA ?) tabbhAva buDhikarI // 45 // . ) (bhatrati pratijJAbhI bhIrUbhAvAdato dRDho yatnaH / tatpUrvikA ca kriyA phalA (phaladA) tadbhAvavRddhikarI // 45 / / ) // NisIhiyA sammattA // hoi tti / bhavati pratijJAbhaGge bhIrukabhAvAt = bhayazIlasvAbhAvyAt ato-naSedhikI' zabdAt dRDhaH atizavazAlI yatnaH udymH| 'naSedhikI' iti prayogo hi pratijJA, tasyAM ca satyAM niyamAdullasati-'etadbhaGgo'niSTa sAdhana' iti bhiirutaa'dhyvsaayH| sa ca pratikUlapravRttipratipanthI sannanukUlapravRttAvatyantamutsAhamAdhatte / tatazcopapattimAMstato dRDho yatnaH / / 'tatpUrvikA' dRDha yatnapUrvikA ca kriyA yena kSAyopazamikabhAvena sA kriyo kriyate tadbhAvasya vRddhikarI bhavati / eva coktapratijJAyAH pAraMparyeNa kSAyopazamikabhAvavRdbhihetutvamityukta', tavRddhizcA''kSayikabhAvaphalikA / sa ca bhAvaH paramapadanidAnamityanuktamapi draSTavyam / AvazyakIti pratijJAphalamapyanayaiva dizA bhAvanIyamiti digU / / 45 // iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe naiSedhikI samAptA (arthataH) // 5 // dimAM rahenArano to e prAga sAmAcArIrUpa banAvo amane ISTa ja che, kAraNa ke daDhaprayatnAtmaka sahakArIthI yukta te vinA vilaMbe phaLotpatti kare ja che. daDhaprayatnapUrvaka rahevAnI AjJAnuM nirAbAdha pAlana thaI zake e mATe te svAdhyAyAdimAM azakata sAdhuone 'unALAmAM AtApanA karavI" ItyAdi udyama zrI dazavaikAlikAdi sUtramAM kahyo che. AnI vizeSa spaSTatA yatidinacaryA granthamAM karI che. te 44 che A te bhAvanadhikInuM phaLa hoI emAM udyama karavAnuM samarthana thayuM, "nisihI zabdarUpa pratijJAne emAM zuM lAgevaLage? AvA saMbhavita praznano javAba ApatAM anya42 4 cha je pratijJA karI hoya te, "karela pratijJA bhAMgI na jAya evA bhayavALo svabhAva hevAnA kAraNe, pachI ene bhaMga na thaI jAya e mATe daDha prayatna thAya che, "nisihI e zabdaprayoga pratijJA rUpa che, tethI e karyA pachI, "Ano bhaMga mAruM ghara ahita karanAra che evo bhAva avazya UbhuM thAya che, je te pratijJAne pratikULa banato thaka anukULa pravRttine utsAha jagADe ja che. tethI A zabdaprayogathI paNa deDhaprayatna thAya e vAta yuktisaMgata ja che. vaLI daDhaprayAnapUrvakanI kriyA je kSApazamika bhAvathI 1. zrIdazavaikA0 3-12 AtApayanti grISmeSu / asya zeSaH bhAgaH hemaMtesu avAuDA, vAsAsu paDisaMlINA saMjayA susamAhiyA //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] sAmAcArI prakaraNa-ApRcchA sAmA. iyANiM ApucchaNA bhannai-- idAnImavasaraprAptatayA''pRcchA nirUpyate; tatrAdAvA''pracchanAyA lakSaNamAhaNiyahiyakajjapaiNNANi veaNaM pai guruM viNayapuvaM / ApucchaNaM tti NeyA seyaM tappuvvayaM kammaM // 46 // (nijahitakAryapratijJAnivedanaM prati guruM vinayapUrvam / ApRccheti jJeyA zreyastatpUrvaka karma // 46 // ) Niya tti / guru dharmAcArya prati vinayapUrvagurubhaktyabhimukhamanaHpariNAmapUrva nijahitakArya pratijJAnivedanamApRccheti bhaNitA, itiH lakSaNakathanaparisamAptau / ' tena gurubhinna prati, 2ta pratyapi vinaya vinA vA svahitakArya pratijJAnivedane, 'guru prati vinayapUrva parahitasya svA'hitasya vA pratijJAnivedane, 'svahitakRtatvAdinivedane vA, "uktanivedanavirahitakriyAmAtre vA nA''pRcchAvyavahAraH / tatpUrvaka uktalakSaNalakSitA''pracchanApUrvaka karma kArya zreyaH vakSyamANarItyA yatihitakaram / sarva vAkya sAvadhAraNamiti nyAyAdApracchanApUrva meva karma zreyo nAnyathA, AjJAvirAdhanAditibhAvaH // 46 / / atha yayA paripATyA''pracchanApUrva kakarmaNi hitamutpadyate tAmeva paripATI drshytikarAela hoya che te bhAvanI vardhaka hoya che. tethI ukta pratijJA paraMparAe kSAye pazamikabhAvavRddhinI paNa hetu che e vAtanuM sUcana thaela jANavuM. kSApazamikabhAvavRddhi kSAvikabhAva sudhInuM phaLa Ape che je kSAyikabhAva mokSanuM kAraNa che. mATe A pratijJA A rIte paraMparAe mokSanuM kAraNa che e vAta kahI na hovA chatAM samajI levI. AvasyahI pratijJAnuM phaLa paNa A rIte ja vicAravuM. 5 45 che nyAyavizAradaviracita sAmAcArIprakaraNamAM nadhikInI arthaprarUpaNuM pUrI thaI. po [ApRcchAsAmAcArInuM lakSaNa have ApRcchAno avasara hoI tenuM prarUpaNa karAya che temAM sau prathama enuM lakSaNa jaNAvatAM granthakAra kahe che gurubhaktinA valaNavALA mana:pariNAmarUpa vinayapUrvaka gurune pitAnA hitakara kAryanI huM A kArya karuM chuM, evI pratijJAnuM nivedana karavuM e ApRcchA sAmAcArI che. A sAmAcArInuM lakSaNa AvuM hovAthI nIcenA prasaMge sAmAcArInA paripAlanarUpa banI javAnI ativyApti AvatI nathI e jANavuM. (1) gurubhinavyaktine pratijJAnuM nivedana karavuM. (2) gurune vinaya vinA svahitakAryanI pratijJAnuM nivedana karavuM (3) gurune vinayapUrvaka parahitakAryanI ke svanA ahitakAryanI pratijJAnuM nivedana karavuM (4) svahitakArya karAI gayuM che evuM nivedana karavuM. (5) nivedana karyA vagara mAtra hitakArya ja karavuM. tethI AvI pravRttiono ApRcchA sAmAcArI tarIke vyavahAra thatuM nathI. keIpaNa kArya upara kahyA mujabanA lakSaNavALI ApRcchApUrvaka hoya to ja vaphTamANakame hitAvaha bane che, e vinA nahi. "badhA vidhAna vAkaye sAmAnyathI avadhAraNuyukta ("jakAra garbhita) hoya che evA nyAyane anusarIne ahIM phalita e thAya che ke tapa-svAdhyAya-AtApanAdi
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApRchAthI thatAM hitane krama jeNa gurU vihiNAyA dAei vihiM khu tassa ANAe / tatto vihipaDivattI suhabhAvA tattha vigghakhao // 47 // (yena guruvidhijJAtA darzayati vidhiM khalu tasyA''jJAyAm / tato vidhipratipattiH zubhabhAvAttatra vighnakSayaH // 47 // ) tatto isamattI tayaNubaMdho a puNNapAvakhayA / sugaigurusaMgalAbhA paramapayassavi have laddhI // 48 / / (tata iSTasamAptistadanubaMdhazca puNyapApakSayAt / sugatigurusaMgalAbhAtparamapadasyApi bhavellabdhiH // 48 // ) jeNa tti / tatto tti / yena kAraNena guru:-dharmAcAryaH vidhijJAtA zAstroktavidhijJaH 'khu' iti nizcaye tasya= vastradhAvanAdyApracchakasya AjJAyAM= 'vidhinA vastradhAvanAdika kuru' ityupadeze vidhi = "acchoDapiTTaNAsuhaNadhuve dhoe payAvA na kare" ityAdyAgamoktaM darzayati / aya bhAvaH-ziSyapratijJayA hi gururvastradhAvanAdau ziSyasAdhyatva jJAtvA sUtre'vidhinA taddhovane'pi ziSyeSTasAdhanatAjJAnena tatra ziSyapravRtteH svA'niSTAnubandhitvajJAnAt, tadvighAtAya vidhinA vastradhAvanAdau tatpravRtteH sveSTasAdhanatvaM pratisandhAya tAdRzatatpravRttyanukUlavidhijJApanAya ca vidhivAkyaM prayukta iti / tatazca vidhipradarzanAdvidheH AcArasya pratipattiH zAbdo bodharatasyetyanuSajyate / tatrApi=vidhibodhe'pi sati 'aho ! sakalasattvAnupaghAtaka bhagavatAM vacanamiti vidhinirdeSTari anuSThAne paNa ApRcchApUrvaka ja hitakara bane che anyathA nahi, kema ke emAM AsAnI virAdhanA che. 46 ApRcchApUrvaka anuSThAna karavAmAM je kame jIvanuM hita thAya che te kama dekhADatAM granthakAra kahe che- vastra dhovA vagerenuM kArya karatAM pahelAM, zAstrokta vidhinA jANakAra gurune nivedana karavAmAM teo vidhipUrvaka A kArya kara" evI anujJArUpa AjJA ApavAnI sAthe vidhine paNa nirdeza kare che. vidhi A ke vastrAdine zilA vagere para paTakavA nahi, dhokAthI pITavA nahi, taDakAmAM sUkavavA nahi, ItyAdi. "ahIM A tAtparya che-guru ziSya karelA pratijJAnA nivedanathI "te vastra dhAvA vageremAM samartha che" evuM jANIne vidhi vAkaya kahe che. * zAstramAM kahyA sivAyanI rItathI kapaDAM dhavAmAM karmanirjarAnA badale karma baMdha thAya che te, temaja zAstrokta vidhi mujaba kapaDAM dhovAthI kapaDAMne mela dUra thavA sAthe vipula karmanirjarA paNa thAya che te A bannene na jANato ziSya te game te rIte kapaDAM dhovAnI kriyAne mela dUra karavA rUpa svaISTanuM sAdhana mAnIne kare che. paNa AvI kriyAthI Azritane (tene) ayatanAnA kAraNe thanAra karmabaMdharUpa ahitamAMthI Agamokta vidhi dekhADavA dvArA aTakAvIne karmanirjarArUpa hitamAM joDavAnI pitAnI pharaja cUkI javAtI hoI gurune ziSyanI AvI pravRttithI potAnuM aniSTa thatuM hovuM athavA ATale saMdarbha A rIte lagADava-ziSya avidhithI vastra dhaze te paNa malApanayanarUpa ISTanI siddhi ene thaI jaze evuM jANatA gurune tenI e pravRttithI potAnuM aniSTa thavAnuM che evuM sUtromAMthI jANavA maLe che kAraNa ke pote vidhi darzAvavAnI potAnI pharaja bajAvI nathI...ItyAdi...
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62] sAmAcArI prakaraNa-ApRcchA sAmA. tIvra zraddhA lakSaNAt zubhAt-prazastadravyalezyoparaJjitacittaprasUtAbhAvA adhyavasAyAt vighnasya cikIrSitakAryapratibandhakaduritasya kSayo-nAzo bhavatIti zeSaH / AntarAlikavidhnAnutpAdasyApIdamupalakSaNa', na hi zubhabhAve prAvRSoNyadhanAghanasalilavarSa samAne samullasati kArISAgninicayasodaro'pi vidhnasantAnaH sthAtumutpatta vA samutsahate // 47 // ____ tataH zubhabhAvena vighnakSayAdiSTasyecchAviSayasya kAryasya niSpratyUhatayA samApti: sAmastyena prAptiH / tataH tadanubandhaH iSTasantAnA'vicchedazca bhavati / kutaH ? ityAha-puNyaM ca zubhaprakRtirUpaM, iha puNyapada puNyabandhe lAkSaNika draSTavyam , pApakSayazca-azubhaprakRtihAnizca tataH puNyena sahitaH pApakSa yastasmAditi vA / ayaM bhAvaH-vidhivaH pravRttiprasUtA hi puNyaprakRtirabAdhAkAlaparipAkAt svasthityanusAreNa pApakSayAdasukhA'saMvalita sukhasantAna sandhatta iti kuto na tatastadanubandhaH 1 ! eva ca laghukarmatAzAlino'sya sugatirmAnuSyakarUpA gurusaGgazca dharmAcAryacaraNAravindabhramarAcitaM, tayo bhAt prAptaH, upalakSaNametad AmutrikazravaNajJAnavijJAnAdikramasya, paramapadasyApi sakalaprayojanopaniSadbhUtasya mokSasyApi bhavet labdhiH prAptiH / tadidamAha-- [vA22/2-28] zAstramAM dekhAya che. temaja ziSya vastravanAdi vidhipUrvaka kare che temAM gurune potAnuM paNa ISTa thAya evuM paNa zAstramAM dekhAya che. tethI guru potAnA aniSTane aTakAvavA mATe, ISTane karavA mATe temaja jenAthI e be thAya evI ziSyanI pravRttine anukUla vidhi jaNAvavA mATe vidhivAkya kahe che. e vidhivAkyathI ziSyane pitAnA AcAranuM zAbdabedha rUpa jJAna thAya che. A rIte ayatanAvAraka niravadyavidhine baMdha thae chate ziSyane ahaMbhAva thAya che ke "aho ! bhagavAnanuM vacana khare khara sakala jIvonuM anupaghAtaka che." vidhi batAvanAra AptapuruSa paranI AvI tIvra zraddhArUpa A zubha adhyavasAya ke je prazastadravyalezyAthI raMgAyelA cittathI pragaTelo che tenAthI, Icchita kAryanA pratibaMdhaka pApakarmane nAza thAya che. upalakSaNathI e paNa jANI levuM ke vacamAM paNa vinarUpa navA pApakarmo baMdhAtA nathI, kemake ghanaghora vAdaLAmAMthI varasatA muzaLadhAra varasAda jevo zubhabhAva pravartate chate kArISAgninicaya (chANAnA agninA DhagalA) jevuM paNa vidana TakI zakatuM nathI ke navuM utpanna thatuM nathI. meLA Ama zubhabhAvathI vidanakSaya thavAnA kAraNe icchita kAryanI nirvidana parisamApti thAya che jenA kAraNe karmakSayAdi rUpa ISTanI cAlatI paraMparAne viccheda thato nathI, kemake puNyabaMdha ('puNya' zabdane lakSaNAthI puNyabaMdha artha karo) ane pApakSaya thayA heya che, tAtparya e che ke vidhipUrvakanI pravRttithI baMdhAela puNyakarma abAdhAkALa pAkI javAthI potAnI sthiti mujaba sukhanI paraMparA joDI Ape che je, pApakarmo paNa kSINa thaI gayA hovAthI duHkhamizrita hotI nathI. tethI ISTanI paraMparA zA mATe na cAle ? arthAt cAle ja che. A rIte laghukamI thaelA ziSyane manuSya 5NArUpa sadagatinI ane dharmAcAryanA caraNakamalanI bhramaravat upAsanA karavArUpa gurusaMganI prApti thAya che temaja paralokamAM paNa jinavANI zravaNa-jJAna-vijJAnAdi kramanI prApti thAya che
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApRcchA eva'bhUtanace magalarUpa che 1 so vihiNAyA tassAhaNagmi tajjANaNA suNAyaM ti / sannArNApiDivattI suhabhAvo maGgala' tastha / / 3. siddho ghaNo vayapunnAo / suhAgurulAbhAo evaM triSa samvasiddhiti ||18|| nanuLe siddhilakSaNakArya N prati vihita karmaiva pravRttipuNyArjanAdikrameNopayujyatAm, ApRcchA tu na sarvatropayujyate, vidhipradarzanasya tatphalasya vidhijJamApracchakaM pratyaphalatvAt, nimeSonmeSAdau bahuvelakArye AjJAM daratA guruNA svabhyastatayA vidheranupadezAcca ityata AhaevaM bhUaNaNaM maMgalamApucchaNA have evaM | "bahuvelAikameNa savvatthavi sA tao uciyA // 49 // 3 ( evaMbhUtanayena maMgalamApracchanA bhavedevam / bahuvelAdikrameNa sarvatrApi sA tata ucitA // 49|| evaMbhUatti / evaM=zubhabhAvanibandhanatayA''pracchatA evaMbhUtanayena vyutpattyarthamAtra nayavizeSeNa maGgalaM bhavet / maGga kalyANaM lAtIti maGgalam mAM gAlayati pApAditi vA maGgalamiti / yukto hAyamartha ApRcchAyAM vidhijJApanadvArA'nyathA'pi vA tasyAH gumamAyanibndhntvaat, na hi " gurUpadiSTamidaM kArya tato'vazyamAyatihitanibandhanaM tataH suhRdamatra . prayatitavyam" iti sAmAnyApRcchayApi na hitakArye paramotsAhaH samullasati, zraddhAvato hi e upalakSaNathI jANI levuM. A badhI prAptiethI krame karIne sakalaprayeAjananA upaniSa= rahasyamUta meAkSanI paNa prApti thAya che. kahyuM che ke-"te guru gItA ha|I vidhijJAtA DAya che. teoe vidhi kahe chate ziSyane paNa vidhinI jANakArI maLe che jenAthI 'ahe ! zrI tI karIe temaja guruoe suMdara vidhi jANyo che' ItyAdi jJAna thAya che jenAthI zrI jina ke guru ja Apta che' evI pratipatti thAya che je zubhabhAvarUpa heAI cikISita kA' mATe maMgaLarUpa khanI jAya che, tenAthI pApakSaya ane puNyabhadha thavA dvArA ISTasiddhinI para`parA cAle che ane ziSya dhanya bane che. temaja sumanuSyarUpa zubhagati, zrI tIrthaMkara vagere dharmAcAryanI prApti vagere dvArA para parAe sa`siddhi (mekSa) thAya che" 548aaaa [ 3 zakA - siddhirUpakArya mATe tA vihita anuSThAna ja tenI pravRtti-puNyaprApti vagere krame upayAgI che, ApRcchA kaMI sa=badhA ziSyeAne badhI vakhate upayAgI aAtI nathI, kAraNa ke te nivedananu' guru vidhi dekhADe ane ziSyane vidhi jANavA maLe" evu je phaLa kahyuM che te pahelethI vidhinA jANakAra' ziSya mATe nirarthIka che. tema ja AMkhanA palakArA vagere Adeza mAgavA rUpa ApRcchA vakhate AjJA ApatAM guru, e kArya svabhyasta heAI enI vidhi kaI dekhADatAM nathI. mATe vidhinI jANakArI vagere rUpa mULa dareka kAya vakhate apekSita na heAI dareka kArya vakhate ApRcchA Avazyaka nathI. samAdhAna - AvI zaMkAnu' samAdhAna ApatAM granthakAra kahe che Ama zubhabhAvanA kAraNabhUta hAi ApRcchA vyutpatti artha mAtrane svIkAranAra eva bhUta nayane anusarIne ma'galarUpa ane che, kAraNake 'ma'ga=kalyANane je lAve te magala 1. sa vidhijJAtA satsASane tAvanA surAAmiti | saggAnatitti: zcamamAyo makU taMtra . 2, iSTaprasiddhAnubaMdho dhanyaH pApakSayapuNyabaMdhAt / zubhagatigurulAbhAdevameva sarvasiddhiriti //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ] sAmAcArI prakaraNa-ApRcchA sAmA vineyasya gurUpadezamAtrameva zubhabhAva nidAnamiti na kiJcidanupapannam / tataH tasmAt kAraNAta sarvatrApi kArya bahuvelAdikrameNa yatkArya prativelaM praSTuM na zakyate tadbahuveletyabhidhIyate, tadAdiryaH kramaH = vyavasthA tayA sA = ApRcchA jJeyA - jJAtavyA / yatkArya sAkSAdApraSTuM zakyate vizeSaprayojana ca tatra sAkSAdApRcchA, yattu muhurmuhuH saMbhavitayA praSTumazakyaM tatrApi bahuvelasandezanenApRcchAvazyakIti / tadidamuktam - [paMcA0 12 / 29 ] = " iharA vivajjao khalu imassa savvassa hoi jaM teNaM / bahuvelAikameNaM savvatthApucchaNA bhaNiyA ||49 || tadevaM zubhabhAva nibandhanatvena sAmAnyApRcchA samarthitA, idAnIM maryAdAmUlatvena tAM samarthayati vihie kajje kajjo ahavA NissaMkiyaM paramajatto / iya bahuvelApucchA diTThA sAmaNNakajje vi // 50 // (vihite kArye kAryo'thavA niHzaGkitaM paramayatnaH / iti bahuvelApRcchA dRSTA sAmAnyakArye'pi // 50 // ) // bApujInA sammattA / / athavA mane pApamAMthI gAle dUra kare te ma gala' evI ma gala zabdanI je vyutpatti che te ApRcchAmAM paNa samAelI che. te paNa eTalA mATe ke vidhinI jANakArI ApavA dvArA ke e vinA paNa (ApRcchA) zubhabhAve pragaTAve che. A kArya nI gurue paNa rAjIkhuzIthI anujJA ApI che tethI e avazya bhaviSyamAM hita karanAra che. mATe mAre AmAM sudRDha rIte prayatna karavA joIe" AvA parama utsAha sAmAnya ApRcchAthI (sAmAnya kArya aMgenI ApRcchAthI) pravI` na zake evuM nathI. khAkI zraddhALu ziSyAne tA gurunI anujJA mAtra ja 'AhA! gurudeve mane rAjIkhuzIthI anujJA ApI !' ityAdi rUpa zubhabhAva pragaTAve che. tethI dareka kAya vakhate ApRcchA moMgalarUpa banatI hAvAmAM koI asaMgati nathI. mATe dareka kArya aMge bahuvelAdi krame ApRcchA karavI Avazyaka che e jANavuM. je kA'nI ApRcchA dareka vakhate karavI zakaya hAtI nathI tevA kAryane bahuvela kahevAya che. je kA` sAkSAt pUchI zakAya evu hAya che tema ja vizeSa pratyeAjana vALu hAya che te kAya aMge sAkSAt ApRcchA karavAnI hAya che. vAravAra upasthita thanAra bahuvela kArya aMgenI ApRcchA ekI sAthe 'bahuvela saMdisAhu' nA prAtaHkAlIna AdezathI karavAnI hAya che, kahyu che ke Itaratha=gurune na pUchavAmAM ApRcchAjanya A saguNAne viparyAsa ja thaI jAya che. tethI ja vAraMvAra karAtA thA aMge paNa bahuvelAdi krama batAvI sakAya aMge ApRcchAnI vidhi kahI che.'' AjA 66 Ama zubhabhAvanA kAraNabhUta hevA rUpe sAmAnya ApRcchAnuM samarthana karyuM. have enu maryAdA pAlananA mULabhUta heAvA tarIke samarthana karatAM kahe che athavA zrIvItarAga sajJa paramAtmAe upadezela kAryAMmAM niHzaMkapaNe deDha prayatna karavAnA hAya che. nAnA paNa vihita kArya mAM ALasa karavAnI hotI nathI. temAM paNa vihita nitya kArya na karavAmAM teA karma baMdhAdi rUpa vizeSa pratyapAya saMbhavita hAI 1 itarathA viparyayaH khalvasya sarvasya bhavati yattena / bahuvelAdikrameNa sarvatrA''pRcchA bhaNitA //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vihita anuSThAne mAM udyamazIla rahevuM ( [ 65 vihie tti / athavA iti prakArAntaradyotane, vihite-bhagavadupadiSTa kArya karmaNi niHshsiM=AraNitaM rathayAtheti viSai gharamAra = zividyama vidheyaH | alpe'pi hi vidhiviSaye karmaNi nAlasya vidheya, tatrApi nityA'karaNe pratyavAyaprasaGgAt / na ca nirjarAkAmanAmAtreNA'sya nityAvahAniH, kAmanAM vinA kArya mAtra evaM pravRttyanupapattyA karmamAtrasya kAmyatvaprasaGagAt / tasmAdabhiSvaGgalakSaNakAmanayaiva kAmyatva karmaNo necchA. mAtreNeti bodhyam / atha nityA'karaNasya pratyavAyahetutve tatkaraNAt pUrvamakaraNasya niyatatvAt pratyavAyApattiriti cet ? na, nityakaraNakAlasyaivAkaraNasahAyasyaM taddhetutvAditi digaM / eva cAjJAyA leza to'pi bhaGgaraya mahAnartha hetutvAttadbhaGgabhIruNA sarvatrA'pi prayatnavatA bhAvyam / ata eva tanIyaso'pi bhaGgasya vAraNArtha pratyAkhyAne'pi vicitrAkAraprakArA bhagavadAgame vyava. daDha prayatna niHsaMdehapaNe karavo ja joIe. tethI dareka kArya aMge ApRcchArUpe nitya vihita anuSThAnano paNa prayatna karavo ja joIe. zaMkA - *je vihita anuSThAne keIpaNa jAtanI kAmanA vinA haMmezA karavAnI hoya che te nitya kahevAya che. kemake je anuSThAna putrAdinI kAmanAthI karAyuM che te te tevI kAmanA na hoya tyAre karavAnA na hovAthI "nitya" zI rIte bane ? kAmanAthI karAtA anuSThAne to "kAmya hoI kAmanAnI hAjarImAM ja karAya che. ApRcchA paMNa karmanija2AnI kAmanAthI karavAnI kahI hovAthI "kAmya" ja che, nitya nathI. samAdhAna - nirjarAnI kAmanAthI karAtI hoya eTalAmAtrathI kaMI ApRrachArUpa karmamAMthI niyatva cAlyuM jatuM nathI ke kAmyatva AvI jatuM nathI. kemake "kAmanAM mAtrathI karAtI pravRtti e kAmyakarma evI enI vyAkhyA nathI. nahitara to; kAmanA vinA te kaI paNa kAryanI pravRtti ja azakaya hAI kArya mAtra kAmya" banI javAnA kAraNe keI kArya "nitya rahe ja nahi, mATe kArya, IcchA mAtranA kAraNe "kAmya" banI jatuM nathI paNa abhivRMgAtmaka kAmanAthI ja kAmya bane che e jANavuM. kema nirjarAnI IcchA abhivyaMgAtmaka na hoI te IcchAthI karAtI ApRcchA komyakarmarUpa banI jatI nathI ke nitya karmarUpe maTI jatI nathI. zekA - nityanuM akAraNa je pratyapAne hetuM hoya to e nitya karavA pUrve avazya aka2Na hoI pratyavAya avazya thaze ja. samAdhAna - nityakarmanuM akaraNa pratyAyane hetu nathI kintu je kALamAM e karma karavAne zAstramAM nirdeza hoya te koLamAM te kema na karAya te tevA nitya karmane akaraNarUpa sahakArI vALe nityakarma karavAne te kALa e pratyapAya hetu che, * vaidika karmakAMDamAM be jAtanA karmo darzAvAyA che(1) kAmya karma - je kaI phavizeSanI kAmanApUrvaka karAya che te, dA. ta. kArIrI yajJa ke je vRSTinI kAmanAthI karAya che (2) nityakarma :- je karmanuM daSTa kaI phala na hoya paNa te kema na karavAthI pratyavAya (nukasAna) nI saMbhAvanA hoya tevuM kane. dA. ta. sayAupAsanA vagere nityakama kahevAya che. A viMbhAgane manamAM rAkhIne ahIM zaMkAkAre zaMkA rajU karI che, jo lAla ane manane
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6] www sAmAcArI prakaraNa-pRcchA sAmA sthitAH / tadidamabhipretyA''ha - iti = sAmAnyAnApRcchAyAmapyAjJAbhaGgAddhetoH sAmAnyakArye'pi nimeSonmeSAda bahuveA''pRcchA = bahuvelasandezanarUpA''pRcchA dRSTA samayavedibhiriti zeSaH / ""ApucchaNAo kajje" [Ava0 ni0 697] iti niyuktivacanena, "jayA kiMci sAhU kA umaNo havaha tadA: Apucchatti" iti cUyuktyA ca kAryamAtra evApRcchAvidhiH / kvAcitkasaMbhavAzca guNavizeSA. utsAhotkarSAya pratipAdyamAnA na vivicya svA'darzane'pi kvacitpravRtti prtibdhnntIti ramyam ||60nI || iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe ApRcchA samAptA'rthataH ||6|| eTale je kALe ApRcchAnA avasara na heAya te kALe tenA akaraNamAtrathI pratyapAya thavAnA kAi saMbhava nathI. Ama bhagavadAnAnA nAnA paNa bhaMga mATA ananuM kAraNa hAI te bhaMgathI mInAre dareka vihita anuSThAnamAM udyamazIla rahevu joie. alpa paNu bha'ga mahA ananu kAraNu hAvAthI ja tevA bhaMgathI bacavA mATe zrI jinAgamamAM tapa vagerenA paccakkhANeA jAtajAtanA AgArAthI yukta batAvyA che. alpa paNu AjJAbha'ga mahAanatha nu kAraNa mane che evA abhiprAyathI ja granthakAra uttarArdhamAM kahe che ke sAmAnya anApRcchAmAM paNa AjJAbhaMga hAi pAMpaNa mI'cavI, ughADavI vagere rUpa mahuveLA karavA paDe evA nAnA nAnA kAryA vAravAra pUchIne karavA zakaya na hAvAthI te mATe prAtaHkAle ja 'bahuvela sa`disAhU" vagere Adeza mAMgIne tenI eka sAmaTI ApRcchA karI levI Avazyaka che evu siddhAntanA jANakAroe (peAtAnA jJAnamAM) eyu che. 'bApujIno ne' ityAdi niyukti vacanathI ane "jyAre sAdhu kAIpaNa kArya karavAnI IcchAvALA haiAya tyAre ene ApRcchA karavI " ityAdi zrRNanA vacanathI paNa kArya mAtramAM ApRcchAnu vidhAna karyu" che. zaMkA :- vastra dhAvA vagerenI ApRcchAthI vidhijANakArI, vidhinI niravadyatA vagere jANIne thatA bhAvAllAsa vagere rUpa jevA lAbhA thAya che tevA lAbheA AMkha ughADavI-mI'cavI vagere suabhyasta kAryAnI ApRcchA karavAthI tA kAMi thatA nathI tA pachI e kAryA aMge ApRcchA Avazyaka na heAI tenA vidhAnanI jarUra ja zI che ? samAdhAna :- (ghaNA kAryA aMgenI) ghaNI ApRcchAemAMthI keAIka kAika (vastra dhAvA vagere kAryAnI) ApRcchAmAM sa`bhavita vidhijANakArI vagere rUpa lAbhAnu te! satra ApRcchA sAmAcArInA pAlananA utsAha vadhAravA ja pratipAdana karAya che. tevA lAbhA sarvatra thAya ja che evA niyama jaNAvavA nahi. tethI AMkha mIMcavI vagere kAIka kAryanI ApRcchAmAM tevA lAbhA pRthakpaSTa na dekhAtAM hoya te paNa kAMI sAmAcArI pAlana rUpa-pravRttinA pratibaMdha thai jatA nathI. arthAt te pravRtti kAMi anAvazyaka manI jatI nathI. tethI tenuM vidhAna karyu che. mATe ja meAkSAthI ee tenuM pAlana karavuM ja joIe e rahasyabhUta artha che. pA Ama nyAyavizAraviracita sAmAcArI prakaraNamAM ApRcchAsAmAMcArInuM anirUpaNa pUrNa thayuM. prA 1, ApucchaNA u fajje puvvanisiNa hoi paDipucchAM / puvvagahieNa chadaNa mi MtaNA hoagahieNa N / /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratipraznAnA kAryAntarAdikAraNe phaLa paripurai anna - idAnImavasaraprAptatayA pratipRcchA pradarzyate, tatrAdau tallakSaNamAha pucchA kira paDipucchA gurupuvvaNiveiyassa aTThassa / kanaMtarArUbApA dhIrALa ziphasamag || 11 || (pRcchA kila pratipRcchA gurupUrvaniveditasyArthasya / kAryAntarAdijJAnahetu/rANAM kRtisamaye // 51 // ) . puccha tti / kila iti satye, guruNA pUrvaniveditasyArthasya pRcchA pratipRcchA 'bhaNyate' iti zevaH : pRcchA coktalakSaNaitra nivedanaM ca vidhiniSedhAnyatara(ro)upadezaH / tena na 'guruNA pUrvamaniveditasyArthastra pRcchAyAM pUrvaniveditasyApi pRcchAguNavirahitakathanamAtre vA'tivyAptiH, 3 apabAdato niSiddhapratipRcchAyAmavyAptirvetyAdi bhAvyam / atha keSAM kadA kiMnimittaM vaiSA bhavati ? ityAha-dhIrANAM-gurvAjJApAlanabaddhakakSANAM sAdhUnAmiti zeSaH, kRtisamaye kAryavidhAnakAle kAryAntaraM vivakSitakAryAdanyatkArya tadAdiryeSAM tanniSedhAdInAM teSAM jANaNa iti jJAna : saiva heturatasmAd , dvitIyAyAH paJcamyarthatvAt / kAryAntarAdIni cAmUniphajjantaraM, Na kajjaM teNaM, kAlAMtareNa kajjati agNo vA ta kAhiti, kayaM ca emAiA heU // .... [paMvA0 12-31] iti gAthApratipAditAnyavaseyAni / asyAzcAyamarthaH-pratipRSTo hi guruH [pratipucchAnuM lakSaNa ] have avasara prApta pratipRcchAnuM nirUpaNa karAya che. temAM sau prathama tenuM lakSaNa graMthakAra kahe che gurue pUrve nivedana karela kArya aMge pRcchA karavI e pratipRcchA che. AmAM je pRcchA kahI enuM lakSaNa te pUrve (ApRcchA sAmAcArImAM) kahI ja gayA chIe. nivedana eTale vidhAna ke niSedhamAMthI ekano upadeza, tethI nIce jaNAvela Apattio nathI. (1) gurue pUrve jenuM nivedana karyuM nathI tevA kAryanI pRchAmAM ativyApti. (2) pUrva nivedita kArya aMgenA paNa ApRchA mATenI Avazyaka zarata vinAnA kathana mAtramAM ativyApti. ke (3) apavAdathI niSiddha kArya aMgenI punaHpRcchAmAM AvyApti. : prena- A pratiSThA koNe, kayAre ane kayA kAraNe karavAnI hoya che ? . uttara- gurvAjJApAlana avazya karavuM ja evAM daDha nirdhAravALA dhIra sAdhuoe kArya karatI vakhate te vivakSita kArya sivAyanA bIjA kArya vagerenI (Adi zabdathI vivakSita kAryano niSedha vagerenI ) jANakArI mATe pratikRcchA karavAnI hoya che. ahIM , bIjuM kArya vagere je kahyuM tenAthI A paMcAzakanI gAthAmAM kahela cIje jaNAvI(1) kAryAntara, (2) te kAryanI jarUra nathI, (3) kAlAntare karaze, (4) anya tene karaze, (5) karAI gayuM che ItyAdi (ApRchAnA) hetuo jANavA.' A gAthAne artha A che-pharI pUchAela guru mahArAja kayAreka (1) pUrve kahela kArya karatAM koI bIju juduM ja kArya batAve, . (2) athavA te pUrvakAryanuM have prayojana nathI ema kahe, (3) athavA kAlAntare ke bIjA avasare te kArya karavuM evI anujJA Ape, (4) athavA bIje kaI ziSya e 4 kAryAntaraM, na kArya tena, kAlAntareNa kAryamiti / anyo vA tatkariSyati, kRta caivamAdikA hetavaH // .
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68.] sAmAcArI prakaraNa-prartipUchA sAmA kadAcit (1) prAgAdiSTakAryAdanyatkAryamAdizet , (2) tena prAgAdiSTena kAryeNa na kArya =na prayojanamiti vA brUyAt , (3) kAlAntareNa = avasarAntareNa vA kAryamiti. vA'nujAnIyAt , (4) anyo vA'dhikRtabhinnaH ziSyastatkariSyatItyabhidadhyAt , (5) kRtaH vedaM kenaciditi pratipAdayet , (6) AdizabdAttasyaiva vA kAryasya vizeSaM brUyAt / tadetatkAryajijJAsayA pratipRcchau. cityamiti bhAvaH / na caitAdRzajijJAsAM vinaiva pUrvagurUpadezapAlanAdeveSTasiddheH kiM pratipRcchayA ? iti vAcyam , gurUpadezAtkiyacciravilambe pratipRcchAyA avasaraprAptatayA tadakaraNe pratyavAyaprasaGgAditi dig // 51 // praticchAyAmeva prakArAntara pradarzanArthamAha khalaNAi. pavittIe, tikkhutto ahava vihipaogevi / putraNisiddhe. aNNe paDipucchamuvaTie viti // 52 // ( skhalanAyo. pravRttau triHkRtvo'thavo vidhipryoge'pi| pUrvaniSiddhe 'nye pratipRcchAmupa sthate bruvate // 52 // ) zrAvRtti / athavA rU.prajAsattAvone, pravRttI =cikkIrSitArcacAAre triH = trIn vArAn skhalanAyAM dunimittAyupapAte sati vidhiprayoge'pi= dunimittAdipratibandhakavihitakAryArAdhane'pi, tadvidhAna, caivam-prathamaskhalanAyAmaSTocchvAsamAnaH kAyotsargo dvitIyAyAM tadviguNaH tRtIyAyAM saGghATakajyeSThasya pazcAtkaraNamityAdi vidhiprayoge punaH punaH skhalanaiva (prAyaH) na bhavatItyapizabdArthaH / tathA sati pratipacchA kAryetyutteragAthAto'nuSaGgaH / atha katha vidhiprayoge'pi skhalanA ? kiM vA tasyAM satyAM pratipRcchayA ? iti cet ?, tathAvidhavighnakSaya kArya karaze evuM kahe, (5) athavA koIe e kArya karI lIdhuM che evuM jaNAve..., (6) "Adi' zabdathI e ja kAryanI bIjI koI vizeSa vAta jaNAve. A badhAnI jijJAsAthI pratikRcchA thatI hovAthI te ucita che. zakA- AvI jijJAsA vinA paNa, gurue pUrve karela upadezanuM pAlana karavAthI ja ISTasiddhi te thaI javAnI che. to pratipuchAnI zI jarUra che? samAdhAna- gurue kArya pharamAvyA pachI keTaleka kALa pasAra thaI gayo hoya te, dezakALAdinI paristhiti badalAI gaI hovAthI have gurune e kAryanuM prayojana che ke nahi? ItyAdi jANavA mATe pratipRcchA karavI Avazyaka bane che. tethI e na karavAmAM vizeSa nukazAna thAya che. 21 pratipRchAnI ja bIjA prakAre prarUpaNuM karavA granthakAra kahe che- * icchita kAryanI zarUAtamAM apazukana vagere rUpa khUlanA thae chate te apazukanane dUra karanAra vidhi karavA chatAM (uttarottara traNavAra khulanA ane vidhi karavAM chatAM) pharI pharI khalanA thAya tyAre pratipRcchA karavI. dunimittAdine dUra karanAra vidhi nIce pramANe jANa- pahelI vAra khalanA thAya tyAre ATha vAsavAsa pramANa (eka navakArano) kAussagna kara. bIjIvAra apazukana thAya to enA karatAM bamaNo kAusagna kara. trIjIvAra thAya te ratnAdhika saMghATake pAchaLa rahevuM. ( arthAt kArya mATe pahelI, bIjI ane trIjI vAra upAzrayAdinI bahAra nIkaLatI vakhate ratnAdhika AgaLa cAlatA hatA ane amarAnika pAchaLa cAlatA hatA. paNa have ethI vAra
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratipRcchAnA anya prakAra [ rRTa prati vidhiprayogahetutvasyA'lpIyasastasya bahuta ra vighnaparikSayA'zaktatve'pyanapAyAt, na khalu jalakaNikAmAtrasya jvalanajvAlAvidhyApanA'kSamatve'pi dhArAdharavimuktanIradhArAyAstatra tathAtvam, i vidhiprayoge'pi skhalanAyAM vighnabAhulyakalpanAt / durnimittopanipAtastu tajjJApako'dRSTavazAdevopatiSThate, puNyavata evA'niSTajJAnenAniSTapravRttipratirodhasaMbhavAt / yattu durnimittasyApi vighnakArakatvena kAraNocchedadvArA vidhiprayogasya vighnakSayahetutvamiti tanna, tasya niSiddhakarmA tvAbhAve:pApAt / pratipRcchAyAM tu gururuttaravighnAbhAvajJAnena pratipracchakaM tatra pravarttayet punaH zakunAdizuddha tatra pravartethA ityupadizet, tathA ca zakunAdizuddha punarapi tatra pravRttirucitA / etena trivAraskhalanAyAM na tatpravRttirityapodita bhavati / tadidamAha - [paMcA0 12 / 32 ] 'ahvAvi paTTassA tivArakhalaNAi vihinaoge vi / paDipucchatti NeyA tahiM gamaNaM sauNasuddhIe // iti / bahAra nIkaLatI vakhate nAnA sAdhu AgaLa rahe ane ratnAdhika pALa rahe. ) 'vidhiprayAga karavAthI prAyaH karIne skhalanA thatI ja nathI' evuM '' zabda sUcana kare che. A rIte traNa vAra vidhiprayAga karavA chatAM skhalanA thAya teA pratispRcchA karavI--ATalu uttara ( ? pUrva) gAthAmAMthI samajI levuM. zakA- vighna dUra karanAra vidhi karavA chatAM skhalanA kema thAya ? athavA te thae chate paNa pratispRcchAnu. zu' prayAjana che ? samAdhAna- vidhiprayAga vidhnakSayanA hetu teA che ja. paNa jema pANInA biMduthI, bhaDabhaDatA agni elavAtA na heAvA chatAM muzaLadhAra varasAdathI te te AlavAtA ja hAvAthI pANImAM agnine elavavAnI hetutA teA manAya ja che. jyAre pANInA bindu vagerethI agni elavavAnu` kA` thatu nathI tyAre paNa pANImAM agni elavavAnI A hetutA akhaDita rAkhavA, jema agninI prabaLatAne ja te na elavavAmAM javAbadAra manAya che, kiMtu pANImAM agni elavavAnI kAraNatA ja na hovAne nahi. tema prastutamAM paNa, jyAre vidhiprayAga karavA chatAM vighnakSaya thatA nathI tyAre paNa vidhiprayAgamAM tenI kAraNatA te akha`Dita ja hAvI manAya che tema chatAM vighnakSaya thatA nathI temAM vighnanuM bAhulya ja javAkhadAra heAvAnu kalpI zakAya che, vidhiprayAgamAM vighnakSayanI kAraNatA ja na heAvAne nahi. je dunimitta ( apazukanAdi ) thAya che te pote kaI vighnarUpa ke vighnanA kAraka heturUpa nathI kintu etA mAtra vighnone jaNAvatAra yAne sUcaka (jJApaka heturUpa) ja che ane te paNa tevA prakAranA (zubha) adRSTavazAt ja upasthita thai jAya che, vighnanI hAjarI mAtrathI nahi, kemake saMbhavita bhAvi aniSTanA sUcaka cinhA puNyazALIne ja maLe che jenA dvArA e aniSTane jANIne aniSTa pravRttithI aTakIne aniSTathI bacI zake che. maMda puNyavALA teA vighna haiAvA chatAM sApaka hetu na jAvAthI te aniSTa prayeAjaka pravRttithI nivRtta thatA ja nathI ane pariNAme aniSTa 1 athavA'pi pravRttasya trivAraskhalanAyAM vidhiprayoge'pi / pratipRccheti jJeyA tatra gamanaM zakunazuddhau //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArI prakaraNa-pratispRcchA sAmA anye AcAryAH pUrvaniSiddhe = pUrva guruNA nivArite kArya iti zeSaH, upasthite'vyavahitasAmagrI ke sati pratipRcchAM bute / pUrvaniSedhavAkyena janitamaniSTasAdhanatAjJAnamapodyottaravidhivAkyajanyeSTasAdhanatAjJAnadvArA tathaiva tatrecchApravRttyAdikrameNa pratipracchakasya kArya jananasaMbhavAditi / athAnucitatvajJAnena tadeva kArya niSeddhA guruH kathaM punastadevAnujAnIyAd ? virodhAditi cet ? na, ekacaiva kArye utsargApavAdAbhyAM vidhiniSedhasaMbhavAt / tadevamAha - puvaNisiddhe aNNe paDipucchA kira uvaTiThae kajje / evaM pa Natthi doso ussaggAIhiM dhammaTiI || [paMca. 22/22] phAMte / niryusitA'vyuktam- punisiDhuMmi (? dvega) doDhapucchA ' [Ava.niSpha67] kRti ArA 2 z df pAme che. " durnimitto paNa vighnanA ( azubha aSTanA ) kArakahetu ja che ane vidhiprayAga te duniumatta rUpa kAraNeAne dUra karavA dvArA ja vighnakSaya kare che ,, evu' je kAinu kathana che te yukta nathI. kemake dunimitto zAstraniSiddha anuSThAnarUpa na hAvAnA kAraNe pApanA hetubhUta nathI ane tethI vighnakAraka hAvAnu` mAnI zakAya nahi, pratipRcchAnI zI jarUra che? evA khIjA praznanA javAba :- ziSya pharIthI pUche eTale guru peAtAnA jJAnathI have bhaviSyamAM vighnA che ke nahi e jue che. jo vighnAnA abhAva jaNAya te ziSyane pravartAve che ane vighnAbhAvane jANI na zakAya te zubha zukana thAya tyAre pharIthI pravRtti karaje' ityAdi kahe che. tethI zubhazukana thayA pachI puna: pravRtti karavI ucita bane che, eTale ke ' traNavAra skhalanA thAya teA pachI pravrutti na karavI' evA niyamanA A apavAda jANavA. kahyuM che ke "athavA Icchita kArya karavA jatAM sAdhune vidhiprayoga karavA chatAM je traNuvAra skhalanA thAya teA pratispRcchA sAmAcArInA avasara jANavA. zubhazukana thae chate gamana karavuM." Ama punaH puna: thaelI skhalanAthI pratiSTha'dha pAmela kAryanI utpatti mATe pratispRcchA jarUrI bane che. je kAya nA gurue pahelAM niSedha karyA hAya te sa'pUrNa sAmagrInI hAjarI hAvA sAthe punaH upasthita thAya teA tenI guru pAse pharIthI anujJA mAMgavI e pratispRcchA che" evuM keTalAka AcAryA mAne che. pratispRcchAnA uttararUpe gurue kahela vidhivAkayathI, gurue pUrve kahela niSedhavAkayathI A mAruM aniSTa karanAra che' evu' je aniSTa sAdhanatA jJAna thayu' hatu te dUra thaIne ISTasAdhanatA jJAna thAya che. Ama pratispRcchAthI A jJAna dvArA pachI icchA-pravRtti AdinA krame kAryAtpatti thAya che. A rIte paNu kAryA.pattirUpa pratyeAjana saratu. hAI pratipRcchA niSphaLa nathI. zakA :-pahelAM anucita jANIne je kAnA gurue niSedha karyAM hatA tenI ja pachI anujJA zI rIte Ape ? kemake anucitatva ane ucitatva paraspara viruddha hAvAthI te enA kAraNe thatA niSedha ane anujJA paNa paraspara viruddha che. samAdhAna :-tamArI zaMkA ayukta che kAraNake eka ja kArya aMge paNa utsarga 1. pUrvaniSiddhe'ye pratipRcchA kilopasthite kArye / evamapi nAsti doSa utsargAdibhiH dharmasthitiH / / 2. ApucchaNA u kajje pugvanisidveNa hoi paDipucchA / punvagahieNa chaMdaNa NimaMtaNA ho agahie NaM //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratipuchAnuM prayojana [71 ___ atha kathamAyApRcchopadiSTakAryA'karaNe pratipRcchA'vasare tAM vinaiva tatkAraNa atizcchA / janyaphalA'bhAve'pyApRcchAjanya phala kathaM na bhavati ? ityanuzAsitumAha gharaja 2 ihayaM ApucchA khalu paDipucchAe karei uvayAraM / phalamiTai sAheuM Neva satatattaNaM vahai // 53 // ( ihApRcchA khalu pratipRcchAyAH karotyupakAram / phalamiSTa sAdhayituM naiva svatantratvaM vahati A RT-REAK ___ ihaya tti / iha-pratipRcchAsthale ApRcchA pratipRcchAyAH pUrvopakAra kurute, to binA tadanudayAt / iSTa abhilaSitaM phala kArya sAdhayituM karnu naiva svatantratvaM svapradhAnatAM vahati bibharti / na hyArabdhabahukriyAtmakapradhAnasyaikakriyAmAtrakaraNe'pi phalasiddhiH, anyathA prArabdhapratikramaNasya caityavandanaikakAyotsargamAtrakaraNe'pi phalasiddhiprasaGgAt / na cA''pRcchA tatra pradhAna', gauNabhAvAd, upadezA'vilambitakAlasadhrIcInAyA eva tasyA phalahetu vAditi dig // 53 / / apavAdane AzrIne vidhi-niSedha saMbhavI zake che. arthAt utsargathI je kAryano niSedha karyo hoya tenI paNa apavAdarUpe anujJA saMbhave che. zrI paMcAzakamAM A ja vAta kahI che ke- "pUrve niSiddha karela kArya karavAno avasara punaH prApta thae te pUrve jenI nA pADI che tenI paNa kadAca rajA ApI de' evI IcchA hoya te pratipRchA karavI. niSiddhanI A rIte anujJA ApavAmAM paNa koI deSa nathI, kemake dharma utsaga-apavAdarUpe goThavAelo che." niyuktikAre paNa kahyuM che ke "pUrve niSedha karAela kArya aMge pratipurA karavI. parA [pratipUchAsthaLe mAtra ApRcchAthI kAryasiddhi na thAya ApRcchA vakhate upadezAela kArya keIka kAraNe na karavAmAM ane pachI pratipRcchAnA avasare pratipRchA karyA vagara ja te kArya karavAmAM pratipRchAjanya phaLa bhale na maLe, paNa ApRchAjanya phaLa kema maLatuM nathI ? e jaNAvavA granthakAra kahe che - pratipuchAsthaLe (pratipRrachAnA avasare) ApRchA, svataMtrasAmAcArIrUpa rahetI nathI kintu pratipRrachAno ja pUrva upakAra karIne caritArtha thaI jAya che. arthAt ApRcchA te pratipRcchAne avasara Ubho thAya evI bhUmikA ja UbhI karI Ape che, kemake ApRcchA vinA pratipRcchA hotI nathI. tethI ApRcchA pote ISTakAryane siddha karavAmAM svataMtra=pradhAna=mukhya kAraNa banatI nathI. vaLI jyAM ISTaphaLanI siddhi karanAra mukhya kAraNarUpa pradhAna, zarU karela ghaNI kriyAne samudAya rUpa hoya (arthAt jyAM ISTaphaLanI siddhi mATe ghaNI kriyAo mukhyatayA vyApRta hoya) tyAM koI eka kriyA mAtra karavAmAM phaLasiddhi thatI nathI. nahitara te zarU karela pratikamaNanuM caityavaMdana-eka kAusagna mAtra karavAmAM paNa phaLa prApta thaI jAya. prastutamAM pratipRcchAsthaLe paNa ISTaphaLa siddhi mATe pratipRchA ja pradhAna che, ApRcchA nahi, kemake e gauNa che. tethI pratipRcchArUpa pradhAna kAraNanI gerahAjarImAM mAtra ApRcchArUpa gauNakAraNa zI rIte phaLa prApti karAve ? - zaMkA -pratipRcchAzUnya ApRcchA phaLane hetu banatI na hoya te ApRcchA sAmAcArI te niSphaLa ja banI jaze.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ] sAmAcArI prakaraNa-pratipRcchA sAmA, MENAMPANIAMnanananananananananananananananana atha nijahitakArya nivedanAtmakApRcchAlakSaNAkrAntatvAt pratipRcchAyA ApRcchAto na bhedaH, "viSayabhedamAtroNa bhedasvIkAre tvApRcchAnAmapyanantakArya viSayiNInAmAnantyaprasaGgAditi parasya vibhramamapAsitumAha Na ya esA puccha cciya uvAhi bheyA ya kjjbheyvsaa| aNNaha kaha Na pavise icchAkArassa kucchiMsi // 54 // (ma) (na caiSA''pRcchaiva upAdhibhedAcca kAryabhedavazAt / anyathA kathaM na pravizedicchAkArasya kukSau // 54 / ) | parachA samUttA || - na ca = = punaH upA=pratikRcchAsgcheva yuktiH ? merA sUkSaNabhedaat / vyavahiyate ca svarUpAbhede'pi pramANaprameyayoriva lakSaNabhedAd bhedaH / na cInayoviSayasAGkaryAllakSaNatvamapaMsiddhAntAya-"jIve bha'te ! Neraie No Neraie jIve ? goyamA ! jIve siyA Neraie siyA No Neraie, Neraie puNa NiyamA jIve" itivadekapadavyabhicArilakSaNatvAt / 'anayorapyevaM sAmAnyavizeSabhAva eva prAptaH, tathA cAnayorbhedapratipAdana kiMprayojanam 1' ityata Aha-kAryabheda samAdhAna -gurue kArya mATe karelA nirdeza pachInA vilaMba rahita kALathI sahakRta ApRcchA phaLa pratye hetu che. arthAt gurue anujJA ApyA pachI jyAM vinA vilaMbe kArya thavAnuM (karavAnuM) hoya tyAM karavAmAM Avela ApRcchA phaLotpatti kare che. pratipRcchA sthaLe avilaMbita kALarUpa sahakArI hAjara na hoI ApRcchAthI phaLe. patti thatI nathI, jyAre ApRcchA sthaLe te hAjara hoI phaLotpatti thAya che. paDA zaMkA:- svahitakAryanuM nivedana karavuM e ApRcchA che. pratipRcchA paNa evA nivedana rUpa hovAthI ApRcchArUpa ja che, ApRcchAthI judI nathI. "ApRcchAno viSaya pUrve jenuM nivedana karyuM na hoya tevuM apUrva kArya ja che jyAre pratipRrachAne viSaya pUrvanivedita kArya che. Ama bannenA viSaya judA judA hoI e banne judI judI ja che evuM paNa kahevuM nahi, kemake ema mAtra viSayabhedanA kAraNe bheda mAnavAne hoya te te, ApRcchAnA vastrasAvana, vastradhevana vagere kAryarUpa judA judA anaMtA viSayo hovAthI ApRcchAnA paNa anaMtabheda hevAnI Apatti Ave. samAdhAna :- AvA vibhramanuM nivAraNa karavA granthakAra kahe che - A pratipRcchA "ApRcchA' rUpa nathI, kemake ApRcchA karatAM bhina upAdhi=lakSaNavALI che. svarUpathI abheda hovA chatAM lakSaNanA bhedathI vastunA bhedano vyavahAra thAya che. jemake pramANa ane prameya. " a pRcchA ane pratipRcchA ne viSaya saMkIrNa hovAthI te benuM AvuM pRthak pRthapha lakSaNa mAnavuM apasiddhAntarUpa che" evuM kahevuM nahi, kemake A be ekapadavyabhicArI lakSaNarUpa che. jemake "prazna- he bhagavAna ! jIva nAraka hoya che ke nahi ? uttara:- he gautama! jIva nAraka hoya ke na paNa haiya, paNa nAraka te avazya jIva hoya che ItyAdi ekapadavyabhicArI lakSaNarUpa che. arthAt eka padavyabhicArI evA paNa jIva ane nArakanuM zAstramAM karela juduM juduM pratipAdana jema apasiddhAntarUpa nathI tema A bena paNa judo jude upanyAsa vagere apasiddhAntarUpa nathI.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ An ww vazAt vidhizikSAdikAryAntarajJAnAdiprayojanabhedena khalvanayorbhedenopanyAsa iti na kiJcidanupapannam | anyathA=uktagatimantareNecchAkArasya kukSau = svarUpe kathaM na pravizet ? =kuto nAntabhavedeSetyanuSaGgaH / 'idaM bhadantopadiSTa' kAryamahamicchayA karomi, para zakunAdiskhalanA pratiSedhatIti hi pratipRcchA, sA cecchAkA ralakSaNA kAntaivetyupadheyasAGkarye 'pyupAdhyorasAGkarya mevAtra samAdhAnam, taccAnyatrApi samAnamiti bhAvaH // 54 // // iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe pratipRcchA samAptA'rthataH // 7 // iyANi chaMdaNA bhannai idAnImavasara prAptatayA chandanA nirudhyate, tatrAdau tallakSaNamAha- guruNAI jaharihaM dANaM sAhUNa puvvagahiassa / chaMdaNasAmAyArI visesabisayA muNeyavvA || 55 // ( gurvAjJayA yathAha dAna sAdhUnAM pUrva gRhItasya / chaMdanAsAmAcArI vizeSaviSayA muNitavyA / / 55 / / ) guruANAiti / pUrvagRhItasya pUrvAnI tasyA'zanAdeH gurvAjJayA - ratnAdhikAdezena yathArha=bAlaglAnAdiyogyatAnatikrameNa sAdhUnAM yatInAM dAnaM dIyate'neneti vyutpattyA grahaNanimantraNaM chandanA sAmAcArI bhavati / tenAgRhItasya ' ' gRhItasyApi gurvAjJAM vinA vA vyatyayena nimantraNAyAM, dAnamAtre vA nAtivyAptiH / iyaM ca vakSyamANarItyA vizeSaviSayA muNitavyA, na sAdhu sAmAnyaviSayA || 55|| vizeSaviSayatvameva spaSTayati Ama varta zaMkA - eka padavyabhicArI vastue paraspara sAmAnya vizeSa bhAvavALI hAya che (arthAt eka sAmAnya hAya che ane khIjI enA ja keAI eka vizeSaprakAra rUpa hAya che) paNa te emAM bheda hAtA nathI; jemake jIva ane nAraka. tethI ApRcchA ane pratispRcchA vacce paNa sAmAnya--vizeSa bhAva ja che, bheda nahi. mATe A benuM judI judI sAmAcArI rUpe pratipAdana karavAnI zI jarUra che.? samAdhAna - A bannenA vidhizikSAdi ane kAryAntarajJAnAdvirUpa kArya judA judA hAvAthI e enA judI judI hAvA rUpe upanyAsa karyAM che. tethI keAI ayuktatA nathI. nahitara teA e icchAkAra sAmAcArImAM paNa a'tagata zA mATe na thai jAya ?. kemake Ape jaNAvela kArya ne huM icchApUrvaka karuM chuM', paNa apazukaneA mane te karatAM aTakAve che.' Avu kathana karavu' e pratispRcchA che, jemAM icchAkAranuM lakSaNa paNa gaela ja che. chatAM IcchAkAra ane pratispRcchAnA lakSaNa bhinna bhinna ja manAya che temaja e mAnyatAne saMgata manAvavA 'upadheyanu sAMkaya heAya te paNa upAdhinuM asAMka saMbhavita che' evuM samAdhAna karavu ja paDe che. teA e ja rIte ApRcchA-pratispRcchA aMge paNa e samAdhAna suSkara che. arthAt e enA viSaya sakI hAvA chatAM e enA lakSaNamAM asAMka sa*bhavita heAi e baMne svataMtra lakSaNa rUpa heAvAmAM apasiddhAnta nathI. 554aa / / nyAyavizAradaviracita sAmAcArI prakaraNamAM pratirRcchAnI a prarUpaNA pUrNa thaI. ANA 10.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74] sAmAcArI prakaraNa-chaMdanA sAmA esA jamattaladdhiyavisiTTatavakAragAijaijuggA / ahiyagahaNaM ca tesiM aNuggahUhUM aNuNNAyaM // 56 // (eSA yadAtmalabdhikaviziSTatapaHkArakAdiyatiyogyA / adhikagrahaNaM ca teSAmanugrahArthamanujJAtam / / 56 // ) ____ esA tti / eSA= chandanA yat-yasmAt kAraNAt Atmanaiva svArjitalAbhAntarAyakarmakSayopazamepye ( ? nai)va, na tu parasAhAyyAdinA labdhiH bhaktAdilAbho yasyAsAvAtmalabdhikaH, sattA=svIkRta didharmAdrikA2nuq zani jAttastradidho vA, gAtA-gAtA labdhiye na sa Aptalabdhiko vA, tathA viziSTamaSTamAditapaH karotIti viziSTatapaHkArakastau AdiyeSAM, te ca te yatayazca, teSAM yogyA ucitA / ayaM bhAvaH- ya AtmalabdhisaMpanno viziSTatapasvI vA pAraNe maNDalyA bahirmojanakArI tasyaitadaucityam / itareSAM tu yatInAM maNDalIbhoga ekabhakta' ca niyamenaiveti pUrvagRhItabhaktAdyabhAvAnnirviSayA chandanA / tadidamuktam [ chaMdanA sAmAcArInuM lakSaNa] have avasaraprApta chaMdanAnI prarUpaNuM karAya che emAM sau prathama enuM lakSaNa kahevAya che. - pahelAM laI Avela AzanapAnAdi ratnAvikanA Adezane anusarIne bALaglAnAdinuM ullaMghana na thAya e rIte sAdhuone, teo e grahaNa kare e mATenA je nimaMtraNathI apAya che te chaMdanAsAmAcArI che. A sAmAcArInuM lakSaNa AvuM hevAthI nIcenI ativyAptio AvatI nathI. agRhIta azanAdinA nimaMtraNamAM, gRhIta azanAdinA gurvajJAvinA ja bALaglAnAdi kamane viparyAsa karIne karAtA nimaMtraNamAM, ane nimaMtraNA karyA vinA ja dAna karavA mAtramAM. A sAmAcArI nIce jaNAvela rIte amuka vizeSa sAdhuone ja hoya che. dareka sAdhuone nahi te jANavuM. | papa . Aja vAtane spaSTa karatAM granthakAra kahe che-- A sAmAcArI Atmalabdhika viziSTa tapakAraka vagere sAdhuone hoya che, kemake anugraha=nirjarA mATe teone ja azanAdinuM adhika grahaNa anujJAta che. ahIM kalekamAM "araddhica' zabda che enI nIce mujaba traNa prakAre vyAkhyA jANavI jeNe AtmAthIja pArjitalAbhAMtarAyakarmakSapazamathI ja azanAdine lAbha thate heya, bIjAnI sahAya vagerethI nahi te Atmalabdhika athavA (AttA svIkRta karAela) jenAthI bhojanAdinI prApti thAya tevI zakti rUpa labdhi jenA vaDe svIkRta karAI che te Attalabdhika, athavA jeNe evI labdhi Apta=prApta karI che te Aptalablika viziSTa tapakAraka eTale aThThama vagere tapakaranAra mahAtmA. AvA Atmalabdhi saMpanna ke viziSTa tapasvI mahAtmA pAraNe mAMDalI bahAra bhajana karatA hoya che temaja AvazyakatA mujaba savAra-bAra vagere kALe be-traNa vagere vAra paNa bhikSA mATe jatAM hoya che. tethI teone pUrvagRhIta azanAdi saMbhavita hoI A sAmAcArI hoya che. bIjA sAdhuone te avazya mADalImAM eka ja vAra bhajana karavAnuM hoI pUrvagRhIta azanAdi hatA ja nathI. mATe teone chaMdanA sAmAcArI hatI nathI.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ chedanA sAmAcArInA adhikArI [7pa jo attaladdhigo khalu visiTThakhavagoM va pAraNAitto / iharA maMDalibhogo jaINa taha egabhattaM ca // 1 // [paMcA0 12/35] iti / nanvAtmalabdhikAderapyAtmodarapUrtimAtropayogyeva bhaktAdikaM gRhaNato'dhikabhaktAdyabhAvAtkathaM chandanAsaMbhavaH ? ityata Aha-teSAM AtmalabdhikaviziSTatapaHkArakAdInAM adhikagrahaNaM-svapramANAtiriktabhaktAdyAnayana caH punararthe anugrahArtha bAlaglAnAdInAM pradAnena nirjarArtha anuzAta' anumata tIrthakaragaNadharairiti zeSaH / taduktam-2nANAduvaggahe sai ahige gahaNa rUmarasaTTAI [paMcA22/36] rUti || 6 | nanucchandakenAdhikabhaktapAnAdyAnayane chandyena ca kenApi kAraNena tadagrahaNe phalAbhAvAdantagaDuzchandanA ityata Aha ANAsuddho bhAvo dei bahuM Nijjara Na gahaNaM vi / asaNAgahaNe vi to phalasiddhI chaMdagassa have / / 57 // (AjJAzuddho bhAvo dadAti bahuH nirjarAM na grahaNamapi / azanA'grahaNe'pi tataH phalasiddhizchaMdakasya bhavet / 57 / kahyuM che ke -"je Atmalabdhika hoya athavA viziSTa tapasvI pAraNuM karanAra hoya teNe chaMdanA AcaravAnI hoya che. A sivAyanA sAdhuone mAMDalI bhojana ane ekAsaNuM hevAnA kAraNe azanAdinuM pUrvagrahaNa saMbhavita na hoI chaMdanA zenI kare ?" zaMkA - Atmalabdhika vagere sAdhuo paNa potAnA peTa pUrato AhAra ja grahaNa kare che. tethI teo pAse paNa vadhAre AhArAdi na hoI chedana zI rIte saMbhave ? samAdhAna - Amalabdhika-viziSTa tapasvI vagere sAdhuone bALa-lAna vagerene anukULa AhArAdi ApavA dvArA nirjarA karavA rUpa svAnugraha mATe adhika AhAra grahaNa karavAnI zrI tIrthakara-gaNadharoe anujJA ApI che. kahyuM che ke-"AtmalabdhikAdine adhika azanAdi lAvavAnI anujJA apAyelI che je enAthI jJAnAdiguNane Take maLe ema heya" tethI teone chaMdanA asaMbhavita nathI. che 56 che chaMdaka mahAmAe adhika bhakta pAnAdi lAvIne chaMdanA karI, paNa jene nimaMtraNa apAyuM te chaMgha mahAmAe je kaMIpaNa kAraNasara e bhakta pAnAdi lIdhA nahi to chadakane paNa keI phaLa maLe nahi. tethI tenI chaMdanA niSphaLa thAya che" evI zaMkAne uddezIne granthakAra kahe che - [ AjJA zuddhabhAva vipulanijara sAdhaka] AjJAzuddha bhAva ja vipulanirjarI karAve che, grahaNa kare te ja nirjarA ema nahi. tethI hRdya muni azanAdinuM grahaNa na kare te paNa chaMdaka munine phaLaprApti thAya ja che. chaMghane AmaMtraNa ApavAno bhAva bhagavAna nA upadezanA yathArtha pAlanathI utpanna thaelo hAI prazasta banato jAya che. prazasta banato A bhAva ja (Itara eTale ke grahaNa nahi, kAraNake ene te phaLajanaka tarIke AgaLa niSedha karAvAne che,) pitAnA caDhiyAtApaNAne anusaratA caDhiyAtApaNavALI viziSTa karmanirjarA rU5 phaLa Ape che. 1. ya AtmalabdhikaH khalu viziSTakSapako vA pAraNAdikataH / itarathA maMDalibhogo yatInAM tathaikabhaktaM ca // hai asyottarArdhaH-doNha vi iTThaphalaM taM atigaMbhIrANa dhIrANa // jJAnAdyupagrahe sadA'dhike grahaNamasyAnujJAtam /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' mAAsuddho riA AjJarzuddha thAavaDuparApADhanamavatA karAtatAmAtA bhAvaH adhyavasAya itarasya niSetsyamAnatvAt sa eva bahavIM svAtizayAnuvihitAtizayAM nirjarAM= mahAni dadAti-prayacchati, na grahaNamapi / chandanAjanyanirjarAyAM bhAvavizeSa eva hetuH, na tu tatra cchandyagrahaNamapi sahakArI,tadantarA'pi phalabhAvAt / na ca tatra bhAvapUrvakadAnameva vidhibodhitakAraNatAkamityagrahaNe tadabhAvAt kathaM phalodayaH 1 iti vAcyam , 'viziSTavidhevizeSye bAdhakAvatAre vizeSaNamAtra eva paryavasAnamiti nizcayanayatAtparyAdvizeSaNahetutvAvazyakatvenaivopapattau viziSTahetutvakalpanA'naucityAdviziSTasya phaladezaniSThasaMbandhA'bhAvAcca / na cA'saMbaddhasya kAryajanakatvaM nAma, atiprasaGgAt , tttvmtrtymsmtkRtaadhyaatmmtpriikssaadrvyaalokaadaavacam | tata:=AjJAsuddhamAgharA vipunirvasAtusthAna yajJana4=mayopaDhaLAnuM pAnAderagrahaNe'pi= asvIkAre'pi chandyeneti zeSaH, chandakasya-pUrvagRhItAzanAdinimantraNAkRtaH phalasiddhiH nirjarAvizeSasaMpattirbhavet / ata eva 'grahaNAgrahaNe nirjarAM bandha prati ca hetU bhavata' ityaniyama eva, bhAvavizeSasyaiva niyAmakatvAt / tadidamAha-[paMcA0 12/37] . gahaNe vi NijjarA khalu aggaharoM vi ya duhAvi badho a| bhAvo ettha Nimitta ANAsuddho asuddho a // iti // 67 // nahIM ke chaMdaka dvArA thatuM grahaNa paNa arthAt chaMdanAthI thanAra nirjarA pratye chaMdakane bhAvavizeSa ja hetu che, chaMdhe karela svIkAra ene sahakArI che evuM nathI, kemake enA vinA paNa phaLaprApti thAya che. zaMkA - "chaMdanA sAmAcArInA pAlana mATe pUrvagRhIta apanAdinuM nimaMtraNa pUrvaka dAna karavuM" evuM vidhAna che. AvuM vidhAna bhAvapUrvakanA (nimaMtraNapUrvakanA) dAnane ja vidhipAlanajanyaphaLanA kAraNa tarIke jaNAve che. chaMgha sAdhu e azanAdino svIkAra nA kare te dAnano abhAva raheto heI phaLotpatti zI rIte thAya? samAdhAna - "bhAvapUrvaka dAna karavuM" ItyAdirUpa viziSTavidhiomAM jyAM vidhine avaya vizeSyamAM bAdhita hoya tyAM te mAtra vizeSaNamAM ja avita hovAnuM phalita thAya che. jemake gRhasthone ucitavivAhanA karela vidhAnamAM, vivAhanuM vidhAna brahmacArI sAdhuoe karavuM asaMbhavita hoI mAtra aucityanuM ja vidhAna phalita thAya che. AvA nizcayanayanA tAtparya mujaba vizeSaNamAM hetutA mAnavI Avazyaka hoI viziSTamAM hetutA mAnavI ucita nathI. tethI phaLa pratye bhAvaviziSTa dAna nahi, paNa bhAva ja hetu che, vaLI kArya ane kAraNa samAnAdhikaraNa hoya che eTale ke phaLa jyAM rahyuM hoya tyAM kAraNane paNa saMbaMdha hovuM Avazyaka che. prastutamAM karmanirjarArUpa phaLa jyAM (dakanA AtmAmAM) rahyuM che tyAM bhAvapUrvaka dAnarUpa viziSTano saMbaMdha na hovAthI tene kAraNe mAnavuM yukta nathI. mATe bhAvAtmaka vizeSatAne ja phaLa pratye kAraNa mAnavuM yukta che. kAryanA adhikaraNamAM asaMbaddha evA paNa bhAvapUrvakanA dAna rUpa viziSTane ja jo kAryajanaka mAnavAnuM hoya te to laMkAmAM rahela daMDa ayodhyAmAM utpana thatA 1 grahaNe'pi nirjarA khalvagrahaNe'pi ca dvidhApi baMdhazca / bhAvo'tra nimittamAjJAzuddho'zuddhazca //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 vaMzanAdidAnasya na phalAshetutvaM svajanyabhAvavizeSasabandhena phalasAmAnAdhikaraNyana tasya hetutvasaMbhava iti vyavahAranayasUkSmekSikAkaraNAt / tathA ca svagRhItAzanasya cchandyenA-grahaNe tasya grahaNajanyaphalAbhAvaH, chandakasya ca dAnajanyaphalAbhAva ityAzaGkAmapAkartumAhajai vi hu Na dANagahaNappabhava sukaDANumoaNaM tattha / taha vi vayaM vihipAla samunbhava hoi niyameNa // 58 // ( yadyapi khalu na dAnagrahaNaprabhavaM sukRtAnumodana tatra / tathApi taka vidhipAlana samudbhavaM bhavati niyamena // 58 // jai vi hu ti / yadyapi huH vAkyAlaGkAre, tatra = agrahaNasthale dAnagrahaNaprabhavaM sukRtAnumodana' na bhavati / " suSThu mayA dattamasmai mahAtmane, idameva cAsArasya zarIrasya saMsAre zaktiphalaM yadetAdRzAnAM mahAtmanAM pratyupakArAnIhayA vaiyAvRttyakaraNamiti dAturdAnAdeva sukRtAnumodanAdhyavasAyaH samullasati, anyathA tu 'aho ! kaSTamAtra' mayA kRtaM na tu phalavajjA - tam' iti dInatayA tatkuNThanameva syAditi / evaM grahIturapi grahaNa eva " suSThu mahAtmA'sAvadInamanA nirjarArthI parArtha prayatate, suSThu ca mamApyetadattAzanAdigrahaNam, iyatA'pyasya ghaTakAya pratye hetu khanI javA vagere rUpa atiprasa`ga Ave. A a'genu' vizeSa rahasya amArA adhyAtmatta parIkSA-drabyAlAka vagere granthAmAMthI joI levuM. sArAMza, pUrvagRhItanI nima...traNA karavAne! AjJA zuddhabhAva ja vipulanija rAnA hetu hAi, azanapAnAdinA chanda dvArA svIkAra na thAya te paNu, chadakane viziSTa krarmAnA rUpa phaLanI prApti thAya ja che. tethI ja grahaNa ke agrahaNa nirjarA ke madha pratye hetu ane che" evA niyama che ja nahi, kAraNake khaMdha ke nirjarA pratye bhAvavizeSa ja niyAmaka che. kahyu` che ke "anya ma'AtmAte ApavA mATe adhika azanAdi lai AvavA mAtramAM paNa, temaja chedyagrahaNa na kare temAM paNa cha dukAdine nirA temaja -puNyabaMdha thAya ja che, kemake nirA [upalakSaNuthI puNya ] pratye AjJAzuddhabhAva ane pApabhadha pratye AnnAazuddha bhAva ja hetu che, grahaNu-agrahaNa nahi" ! pa7 // azanAdidAnanA phaLadezamAM (chaMdaka AtmAmAM) saMbaMdha na haiAvAthI dAnamAM hetutA saMbhavatI nathI" evuM je kahyuM te yukta nathI, kemake vyavahAranayAnusAre sUkSmadRSTie vicAra karatAM jaNAya che ke sva(=dAna) janya bhAvavizeSarUpa saba'dhathI dAna paNu phaLAdhikaraNa cha DhaMkAtmAmAM rahyuM ja hAI kAryane samAnAdhikaraNa ja che. tethI dAnamAM phaLanI pratye hetutA asabhavita nathI. mATe chanda jo azanAdinu grahaNa na kare te te grahaNujanya phaLathI ane chaMdaka dAnajanyaLathI avazya va'cita rahe ja che." AvI zakAnu' samAdhAna ApatAM granthakAra kahe che jo ke chandamuni AhAranA asvIkAra kare tyAre dAna-grahaNathI utpanna thanAra sukRtAnumeAdanA thatI nathI. me A mahAtmAne AhArADhi ApyA e bahu suMdara thayuM, asAra evA paNa A zarIranI zaktinu saMsAramAM A ja kharuM phaLa che ke je Ava mahAtmAeAnI sAmeA badaleA meLavavAnI AzA vinA ja vaiyAvacca karavI.'ityAdvi anumAdanA dAtAne teA ja thAya je dAna thayu. hAya. nahitara tA AhA ! me te
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ cetobhAvavRddhayA pratyupakArAnmamApi svAdhyAyAdhupaSTambhasaMbhavAcce"ti sukRtAnumodanamujjRmbhate, anyathA tu na kiJcidetaditi / tathA'pi taya iti sukRtAnumodana vidhipAlanasamudbhava = bhagavadupadezArAdhanaprasUta niyamena nizcayena bhavati, dAturdAnamAtrA'nanumodane'pi svakRtavaiyAvRttyAderadInatayA'numodanasaMbhavAt / dInatA punaravivekavijRmbhitameveti na vivekinAM tayA bAdhA, chandyasyApyetadanumodana prAyaH saMbhavatyeveti na kiJcidanupapannam / svajanyabhAva vizeSasaMbandhena dAnasya tu na hetutvam , bhAvavizeSasyaivAvazyahetutayA dAnasyA'nyathAsiddhatvAt / " dAseNa me kharo kIo" ityAdinyAyena taddhetutve ca ghaTAdau deNDAvayavasyApi hetutvavyavahAraprasaGgAditi nishcynynisskrssH| TheyavahArato'pi taddhetutvaM phailavizeSa eveti na tadvinApi cchandanAjanyaphalasAmAnyAnupapattiriti bodhyam // 58 ||3kssnnjnmbhaavjnynishyaam, atha kathaM pravarttamAnasya chandakasya lAbho bhavati ? kathaM vA na ? ityanuzAsti nANAvaggahassAsaMsAe cha dago kuNau kiccaM / Na ya patthiMto tatto paccuvayAraM ca kittiM ca // 59 // ( jJAnAcataprahAphAMsavA inveH rotu tya{I prArthayamAnastataH pratyuSA IrniM 1 | ) adhika AhArAdi lAvavAnuM kaSTa ja karyuM, paNa e saphaLa na thayuM' ItyAdi dInatA thavAthI sukRtAnumodanA kuMThita ja thaI jAya che. ema chaMghane paNa pote grahaNa kare to ja "A adIna mahAtmA parArtha mATe sAro udyama kare che. vaLI meM paNa emaNe Apela azanAdinuM je grahaNa karyuM te bahu sAruM thayuM, kemake e rIte paNa emanA cittanA bhAva vadhavAthI pratyupakAra thayo temaja mAre paNa svAdhyAyAdine Teke maLI gayo." ItyAdi anumodanA thAya che. Ama dAna-grahaNa na thavAmAM AvI anumodanAthI vaMcita rahevAnuM thAya che tema chatAM bhagavadupadezanI ArAdhanAnA pAlanamAMthI utpana - thaela sukRtaanumodanA teM avazya thAya ja che, kemake dAnamAtranI anumodanA na hovA chatAM dAtAne pote karela vaiyAvacca vagerenI anumodanA to adInatAnA kAraNe saMbhave ja che. cha asvIkAra karyo hoya to paNa, dInatA te avivekanA kAraNe ja thatI hoI vivekIne keI nukazAna thatuM nathI. e ja rIte chaMdane paNa AvuM anumodana saMbhave ja che ke "A mahAtmA vaiyAvacca vageremAM sArA udyamI che." mATe phaLaprApti thavAmAM kaI asaMgati nathI. vaLI dAna svajanya bhAvavizeSa saMbaMdhathI phaLa pratye hetu che e vAta paNa ayukta che, kemake bhAvavizeSa to heturUpa hovuM Avazyaka ja haI dAna tenAthI paMcama anyathAsiddha che, "mArA nekare gadheDo kharI che. te nekara paNa mAro che ane tethI gadheDe paNa mAro che" evA nyAya mujaba dAnane paNa je hetu mAnazo (arthAt je bhAvane hetutA prApta thaI che te bhAva "dAnano che, kemake dAna ApavAnA bhAvamAM ja hetutA che. tethI hetutA paNa dAnanI che evuM jo mAnaze) te daMDanA avayavone paNa ghaTakAryanA kAraNa mAnavA paDaze, kemake daMDa pote daMDAvayavane hAI (daMDa, samavAya saMbaMdhathI daMDAvayavimAM rahyo hoI teone che) tenI hetutA paNa daMDAvavAnI che. tethI nizcayanaya mujaba
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ chedaka ane chaMghane lAbha kaI rIte? [ 7Ta, ___ nANAduvaggahatti / jJAnamAdiryeSAM tapaHsaMyamotkarSAdInAM te jJAnAdayaH teSAmupagraho vRddhiH tadAzaMsayA tadicchayA chandakA chandanAkArI kRtya bhaktAdyAnayana karotu / tathA'bhilASeNaiva tasya vaiyAvRttyakaraNa balavadaniSTA'nanubandhISTasAdhanamiti bhaavH| ca punaH tataH chandyAt pratyupakAra ca-kAlAntare bhaktAdyAnayanavastradAnAdirUpa ca kIti ca svagatazlAghAM ca patthito iti prArthayamAno na kuryAt / pratyupakArakIrtyAdIcchayA tatkaraNa tasyAniSTasAdhanamiti bhaavH| | 3 | atha kathaM chandakena vaiyAvRttyakAraNe chandyasya lAbhaH ? kathaM vA na ? iti vivecayitumAha kAreu a iaro vi hu etto eyassa hou lAbho tti / no puNa alassattaNao paccuvayAraca dAito / / 60 // (kArayatu cetaro'pi hu ita etasya bhavatu lAbha iti / na punaralasatvAt pratyupakAra ca darzayan // 60 // ) kAreu tti / itaro'pi chandakApekSayA'nyazchandyo'pi huH prAgvat kArayatu ca kRtyamiti prAktanagAthAto'nuSaGgaH / katham ? ityAha-itaH mama vaiyAvRttyakAraNAt etasya chandakasya bhavatu lAbha: nirjarAvizeSa iti hetoH| eva ca tannirjarArthitayaiva tasya svavaiyAvRttyakaraNAnujJA iSTasAdhanamityukta bhavati / idamupalakSaNa svagatasvAdhyAyAdiguNopaSTambhArthitayA'pi tadanujJA tathA, na punaH alasatvAt= svagatazaktinigRhanAt pratyupakAra ca darzayan , " yadi tva' mamaitatkRtya kariSyasi tadA'hamapi tava viziSTa kAryAntara kariSyAmi" iti pralobhayan kArayet kRtyam / te bhAva ja phaLapratye hetu che, dAna nahi. dAnamAM, vyavahAranayamujaba paNa je hetutA che te paNa phaLa vizeSanI ja (sukRta anumodanAdi janya nirjarA viziSTa chaMdanAjanyanirjarAdinI ja) che, chaMdanA janya nija rArUpa phaLa sAmAnyanI nahi. tethI dAna na thavA chatAM paNa chaMdanA janya phaLa sAmAnyanI prApti thavI asaMgata nathI e jANavuM. 58 chaMda, kaI rIte pUrvagRhIta azanAdinI nimaMtraNa kare te phaLaprApti thAya ? ane zI rIte kare te na thAya ? e jaNAvatAM granthakAra kahe che tapa, saMyama, jJAna vagerenI vRddhinI AzaMsAthI chaMdake AhArAdi lAvavA joIe. temaja enI chaMdanA karavI joIe. AvI abhilASAothI karAela vaiyAvacca ja balavAnuM aniSTa UbhuM na kare evA ISTasAdhanarUpa bane che. tema ja bhaviSyamAM e mane AhArAdi lAvI Apaze ke vastrAdi Apaze" evA chaMgha taraphathI thanAra pratyupakAranI temaja pitAnI kIrtinI IcchA rAkhyA vagara ja chaMdanA karavI joIe, kema ke pratyupakAra kIrti vagerenI IcchAthI chaMdanA karavI e bhaviSyamAM aniSTa lAvI ApanAra che. pApa chaMdaka pAse vaiyAvacca karAvavAmAM aMghane zI rIte lAbha thAya ? athavA zI rIte lAbha na thAya ? enuM vivecana karavA granthakAra kahe che che paNa "mArI vaiyAvacca karavAthI hRdakane nirjarAvizeSa thavA rUpa lAbha thAo" evI bhAvanAthI ja azanAdinuM grahaNa karavuM joIe. arthAt Idakane thanAra nirjarAnI IcchAthI ja pitAnI (=ghanI) vaiyAvacca karavAnI anujJA ApavI e chaghanuM ISTasAdhana che. ahIM upalakSaNathI e paNa samajI levuM ke potAnA svAdhyAyAdi guNonA upakhaMbha
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80] sAmAcArI prakaraNa-chaMdanA sAmA tathA ca svazaktinigRhanAdinA tasya tadanujJA'niSTasAdhanamityuktam / atredaM tattvam-mokSecchAjanyapravRttau tadupAyatayA jJAnAthupaSTamma evecchopayujyate, kIrtyAdau tadupAyatva pratisandhAya tadicchayA tvajJAnanimittakaH karmabandhaH / nirupAdhikecchA tu tatra na saMbhavati, sukhaduHkhahAnyanyataratvAbhAvAt , aihika sukhahetutayA tatrecchAyAM tu mohanimittakarmabandha iti / na ca mokSecchAyA api rAgarUpatayA karmabandhahetutvameveti vAcyam , anabhiSvaGgarUpatayA tasyAratathAtvAbhAvAt , vahnA vinAzyAnuvinAzavattasyA api karmavinAzyAnuvinAzAt ityanyatra vistara iti // 60 / / athaiva vidhaguNayogena chandakacchandyayoH sAmAcArIpAlanakSasatvamityudghoSayati evaM eyaguNANaM kahiyA gaMbhIradhIrayA donnh| chadaNasAmAyArI eehiM parijiA hoi // 61 // ( evametadguNayoH kathitA gaMbhIradhIratA dvayoH / chaMdanAsAmAcAryatAbhyAM parijitA bhavati // 61 // ) // chaMdaNA sammattA // evaM ti / evaM uktarItyA etadguNayoH = uktaguNayuktayoH dvayoH chandakacchandyayoH gambhIradhIratA gambhIrau alakSitacittAbhiprAyau dhIrau ca kAryanAntarIyakasvagataparibhavasahiSNU tayorbhAvastathAtA kathitAprarUpitA-"1 doNha -vi iTaThaphalaM taM atigambhIrANa dhIrANaM" [paMcA0 12/36 ] ityAdinA prabandhena pUrvAcArya riti gamyam / etAbhyAM = gambhIra dhIrAbhyAM chandakachandyAbhyAM chandanAsAmAcArI parijitA bhavati-svAyattIkRtA bhavati / / 61 // // iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe chandanA vivRtA // 8 // mATe paNa te anujJA ApavIe tenuM ISTasAdhana che. paNa potAnI zakti chUpAvavA rUpa ALasupaNAnA kAraNe ke "jo tuM mAruM A kAma karIza to huM paNa tAruM bIjuM kaMI viziSTa kArya karI ApIza" e pratyupakAra dekhADIne potAnI vaiyAvacca karAvavI nahi. arthAt pitAnI zakti chUpAvavI vagere rUpa kAraNe anujJA ApavI e aniSTa sAdhana cha. mAmAsatamA 29sya mA cha mokSanI IcchAthI thatI chaMdanAdi pravRttimAM jJAnAdivRddhinI icchA ja upayogI che, kemake jJAnAdi ja mekSanA upAyabhUta che. chaMdanAne kIti vagerenA upAya tarIke mAnI ne tenI (=kIrti vagerenI) IcchAthI chaMdanAdi pravRtti karavAmAM te ajJAnanimittaka karma baMdha ja thAya che, mokSaprApti nahi. vaLI chaMdanAdinI nirupAdhika IcchA (eTale ke je IcchA bIjI koI IcchAne AdhIna na hoya evI svataMtra IrachA) to saMbhavatI ja nathI, kemake e te sukha ke duHkhahAni e bemAMthI ekanI ja hoya che, jyAre chaMdanAdi te bemAMthI ekeya rUpa nathI chaMdanAdine ehika sukhanuM kAraNa mAnI ne karavAmAM te mohanimittaka karmabaMdha thAya che, kemake ehi sukhanI icchA rAgAtmaka moha rUpa che. zake - mekSecchA paNa sucachA rUpa ja hovAnA kAraNe rAgarUpa hoI karmabaMdha ja karAve che. tethI tajajanya pravRttithI paNa karmabaMdha ja thavo joIe. samAdhAna - mekSecchA anabhiglaMgarUpa hoI rAgarUpa nathI. tethI karmabaMdha thato 1 asya pUrvAdhaH-nANAvaggahe sai ahige gahaNaM imassa'NuNNAya / dvayorapi iSTaphala tadatigambhIrayo(rayoH / /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAkSecchA rAgarUpa nathI www iyANiM NimaMtaNA bhannai atha nimantraNA vivriyate, tatrAdau tallakSaNamAha gurupucchA muNINaM aggahiyasaMpatthaNA NimataNayA / sajjhAyAirayassa vi kajjujjuttassa sA hoi // 62 // [81 www ( gurupRcchayA munInAmagRhItasaMprArthanA nimantraNakA / svAdhyAyAdiratasyApi kAryoyuktasya sA bhavati // 62 // ) guruti / yatInAM = sAdhUnAM gurupRcchayA-dharmAcAryAjJayA agRhItasya = anAnI tasyAzanAde-riti gamyate, saMprArthanA bhAvavizuddhipUrvikA prArthanA ' nimaMttaNayA' iti svArthika' ka ' - pratyayAntatayA nimantraNakA nimantraNA sAmAcArI bhavati / atrA'gRhIteti pada chandanAvAraNAya / zeSamukaprayojanam / svAdhyAyAdau - svAdhyAyo vAcanAdirUpaH AdizabdAd vastradhAvanAdirUpa gurukRtyaM ca tatra ratasyApi = udyatasyApi svAdhyAyAdikaraNa parizrAntasyApi ityartha: kAryodyuktasya = kArye vaiyAvRtkSaNa udyuktasya = baddhAbhilASasya sA-nimantraNA bhavati karttavyeti zeSaH / vimum-[ paMcA022/28 ] 1 sajjhAyAdubvAo gurukicce sesage asaMtaMmi / taM pucchiUNa kajje sesANa NimaMtaNaM kujjA || iti // 62 // nathI. agni jema kASTha vagere khaLataNanA nAza karIne pachI pAte svayaM paNa nAza pAmI jAya che, ema meAkSecchA paNa kanA nAza karIne pachI svaya' paNa naSTa thaI jAya che. tethI kAI asaMgati nathI. A aMgenI vadhu vicAraNA anyatra karelI che. 560nA AvA prakAranA guNNAnI hAjarIthI ja chaMdaka ane chA~va sAmAcArInu pAlana karavAmAM samatha khane che evI uuASaNA karatAM granthakAra kahe che- Ama ukta guNavALA hAya tevA chaMdaka ane chaMdya bannemA. atigabhIra ane dhIra evA te bannene phaLanI prApti thAya che' ityAdi granthathI, pUrvAcAya bhagavAe cittanA abhiprAya bahAra na paDavA devA rUpa gaMbhIratA ane kA'mAM vacamAM AvI paDela vighnane sahana karI levA rUpa dhIratA hAvI jaNAvI che. AvA gabhIra ane dhIra chaMdya chaMka chaMdanA sAmAcArIne parijita=svAyatta=sthira kare che. 5615 5 Ama nyAyavizAradivacita sAmAcArI prakaraNamAM chaMdanAnI aMprarUpaNA pUrNa thaI ! < u have nima'traNA sAmAcArInu vivaraNa karAya che. temAM sau prathama tenu lakSaNa jaNAvatAM granthakAra kahe che- [nimantraNA sAmAcArInu lakSaNa ane viSaya ] azanAdine lAvavA pUrveja, dharmAcAryanI AjJApUrvaka sAdhuone bhAvathI (pAte te lAvI Ape e mATe) prArthanA karavI e nimantraNA sAmAcArI che. svAthika kra' pratyaya lAgyA hAvAthI 'nimantraNakA' zabdanA artha 'nimantrA' ja jANavA. ahI agRhIta' evu azanAdinuM je vizeSaNa lagADayu che te chaMdanAmAM lakSaNu cAlyu. na 1 svAdhyAyAdyudvrAtaH gurukRtye zeSake'sati / tAM pRSTvA kArye zeSANAM nimaMtraNAM kuryAt // 11
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] wwwwwwww sAmAcArI prakaraNa-nimantraNA sAmA0 - wwwwwwww atha svAdhyAyAdikhinnasya katha vaiyAvRttyAdAvudyogaH ? ityatrAha - icchA'vicchedeNaM kajjujjogo a haMdi paisamayaM / pariNayajiNavayANa eso a mahANubhAvANaM // 63 // ( icchA'vicchedena kAryodyogazca haMdi pratisamayam / pariNatajinavacanAnAmeSa ca mahAnubhAvAnAm // 63 // ) icchati / pratisamayaM = samayaM samayaM prati, kAryodyogazca = kRtyodyamazcacchAyA = mokSakAGkSAyA avicchedena=nairantaryeNa bhavatIti zeSaH / haMdi ityupadarzane, eSa ca icchA'vicchedazca pariNatajinavAnAnAM = samyak zraddhAgocarIkRta pravacanatattvAnAM mahAnubhAvAnAM = mahAprabhAvAnAM bhavati / mokSopAyecchA'vicchedena hi pravRttyavicchedaH, tadavicchedazca mokSecchA'vicchedAt, tadavicchedazca pratikUlecchayA'pratibandhAdapramAdAcca, pratikUlecchApramAdaparihArazca vivekAt, vivekazca nairantaryeNa bhagavadvacanaparibhAvana N, tacca kSayopazamavizeSapraguNIkRtazaktermahAzayasyaiva kasyacid goSpadIkRtabhavajaladhereva jantoH saMbhavatIti bodhyam // 63 // icchaa'vicchedaanukuulmevopdeshmaahjAya e mATe jANavuM. gurupRcchA vagere vizeSaNA lagADavAnuM prayAjana pUrva mujaba jANI levuM. A sAmAcArI keAne hAya che? prazna uttara svAdhyAya, vastradhAvanAdi rUpa gurukRtya vageremAM sadA udyata hAya ane kadAca tenAthI thAkela paNa heAya evA paNa vaiyAvaccanI lipsA vALA sAdhue nimantraNA karavI joIe. kahyu che ke 'svAdhyAyAdithI parizrAnta thayeA hAya ane bIjA gurukRtya e vakhate na hAya tA gurune pUchIne zeSa sAdhuene nimantraNA karavI joIe.' / / 62 // svAdhyAyAdithI khinna thaela sAdhu vaiyAvacca vageremAM paNa zI rIte udyama kare ? evI zakAne manamAM rAkhIne granthakAra kahe che-- ee jinavacananI samyak pariNita UbhI karI che arthAt samyak zraddhA karelI che tevA mahAnubhAva mahAtmAone meAkSanI IcchA kyAreya vicchinna thatI nathI. tethI teone pratyeka samaye mAkSeApAyarUpa katta byabhUta kAryAmAM udyama pravartyA ja kare che. mAMTe teo svAdhyAyAdithI kheda pAmelA heAvA chatAM vaiyAvacca vageremAM udyata ane ja che. ahI A pravRtti thavAmAM A krama jANavA. jenA bhavasamudra khAmeAciyA jevA thaI gayA che ( arthAt have najIkamAM mukti che ) tevA koika mahAzayane ja kSApazamanA kAraNe zakti vizeSa prakAre khIlelI hAIjina vacaneAnu' nira'tara paribhAvana heAya che. A paribhAvananA kAraNe teone viveka pragaTe che jenAthI meAkSane pratikULa IcchA ane pramAdanA parihAra thAya che. pratikULa IcchA na hovAthI mAkSecchAnA pratibaMdha thatA nathI. temaja apramattabhAva jAgatA heAvAthI paNa mAkSecchAnA viccheda thatA nathI. mAkSecchA avicchinna rahetI hAvAthI meAkSanA upAyAnI icchA paNa sadA avicchinna rahe che jenA kAraNe te upAyAmAM satata pravRtti thayA kare che. tethI eka upAyamAM thAka lAge te paNa khIjA upAyamAM tA pravRtti thAya ja che. 563aa mokSecchAnA avicchedda
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSecchanuM sAdaka kartavya: apramAda mANussaM saMsAre marummi kappadumo vya aidulaha / evaM laghRNa sayA appamatteNeva hoyavvaM // 64 // (mAnuSya saMsAre marau kalpadruma ivAtidurlabham / etallabdhvA sadA'pramattenaiva bhavita vyam // 64 // ) mANussaM ti / saMsAre gaticatuSTaye mAnuSyamatidurlabha = atiduHkhena labhyate, bAdaratva-trasatvapaJcandriyatva-mAnuSyAdiprApteruttarottaraprakarSa zAlipuNyaprAgbhAralabhyatvAbhidhAnAt / kutra kimiva ? marau kalpataruriva / tatra hi deze nIrasatayA vRkSAntaramapi na labhyate kutastarAM tatra nandanavanapradezotpattikakalpatarusaMbhAvanA'pi / yathA ca tatrApi kadAcitprathamArakAdisaMbhavI yugalijanamahimnA kalpatarorapi saMbhavastathAsaMsAre'pi kadAcitpuNyAtizayAnmanuSyabhavalAbhasaMbhavo'pi / evamatiduSkara etat mAnuSyaM labdhvA prApya sadA sarvadA apramattenaiva-pramAdarahitenaiva bhavitavyam / evaM cAsyopadezaparikarmitamatermatibhraMzAlasyAdyabhAvAd mokSakAGkSA na kadAcidapi vyavacchidyate iti bodhyam // 64 // athA'vicchinnamokSecchasya tadupAyecchA'vicchede dRSTAntamAha- . * chuhiassa jahA khaNamavi vicchijjai Neva bhoaNe icchA / evaM mokkhaTThINaM chijjai icchA Na kajjaMmi // 65 // (kSudhitasya yathA kSaNamapi vicchidyate naiva bhojana icchA / evaM mokSArthinAM chidyata icchA na kAyeM // 65 // ) jaLavAI rahe e anukUla upadeza ApatAM granthakAra kahe che- bAdarapaNuM, trasapaNuM, paMcendriyapaNuM, manuSyapaNuM vagerenI prApti uttarottara caDhiyAtA cekabaMdha puNyathI thAya che" evI zAstroktithI jaNAya che ke marabhUmimAM ka9pavRkSa jema atidurlabha che tema cAragatirUpa saMsAramAM manuSyapaNuM atidurlabha che. marudeza nIrasa hovAnA kAraNe tyAM bIjA vRkSo paNa je UgatA nathI to naMdanavanamAM utpanna thatAM ka95vRkSonI te tyAM saMbhAvanA ja kayAMthI hoya? tema chatAM tyAM paNa pahelA vagere ArAmAM yugaliyAonA puNyaprabhAve kalpavRkSo paNa saMbhavita bane che tema saMsAramAM paNa kayAreka puNyanA caDhiyAtApaNanA kAraNe manuSyabhavanI prApti saMbhavita bane che. atyaMta durlabha A manuSyapaNuM pAmIne haMmezAM apramatta rahevuM joIe. AvA badhAM upadezathI parikamiMta thayela mativALA mahAtmAne matibhraMza-ALasa vagerene abhAva hovAthI mekSAkAMkSA kayAreya paNa khasatI nathI e jANavuM. 64 che jenI mekSecchA UtarI gaI nathI tenI tenA upAyonI IcchA paNa nivRtta thatI nathI e aMge dRSTAnta ApatAM granthakAra kahe che - mekSecchanI upAyechA avicchina hoya ]. sudhAvedanIyanA udayathI bhUkhA thayelA mANasane jyAM sudhI bhUkha zame nahi tyAM sudhI jema eka kSaNa paNa bhejananI IcchA khasatI nathI tema mokSAthanI ekSanA upAyabhUta kArya aMgenI IcchA vicchinna thatI nathI, kemake mekSarUpa phaLa haju siddha thayuM nathI. zake - jema ghaDAnI irachA koI eka ghaDe prApta thaI javA mAtrathI ja khasI jAya che ema mokSepAyanI IcchA paNuM tene koI eka upAya siddha thavA mAtrathI khasI
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] sArmAcArI prakaraNa-nimantraNA sAmo, chuhiassati / kSudhitasya = uditakSudvedanIyasya yathA kSaNamapi bhojana icchA na vicchi dyate tathA mokSArthinAM paramapadAbhilASukANAM kArye tadupAye icchA na vicchidyate, phalasyA'siddhatvAditi bhAvaH / atha yathA ghaTecchA yatkiJcidyaTasiddhatvenaiva vidhUyate, evaM mokSopAyecchA'pi yatkiJcidupAyasiddhatayaiva nirasyatAmiti cet ? na, yatkiJcidghaTamAtralAbhe'pi jalAharaNAdyuddezyasiddhayA tatra phalecchAM vinA tadupAyecchAvicchedAt / mokSopAyasya tu yasya kasyacillAbhe'yuddezyamokSA'siddhA tadicchA'vicchedena tadupAyecchA'vicchedAt // 65 // nanu tathApi kRtavaiyAvRttyasya sAdhoH kathaM samayAntare tatraivecchA ? tasya siddhatvajJAnena tatrecchApratibandhAt-ityAzaGkAmapaninISurAha-- siddhe muNINa kajje tammi vi icchociyA asiddhammi / ukkaTThe teNeva ya samatthiyaM kira Namutthu ti // 66 // '= (siddhe munInAM kArye tasminnapi icchocitA'siddhe / utkRSTe tenaiva ca samarthita kila namo'stviti ||66 | | ) siddheti / munInAM kArye - sAdhusaMbandhivaiyAvRttyAdikRtye siddhe sati tasminnapi = vaiyAvRttyAdikRtye utkRSTe = prAktanakAryA'pekSayA'tizayazAlini asiddhe = anutpanne icchA=vAJchA ucitA = yogyA / ayaM bhAvaH - siddhatvajJAnaM hi yadvyaktiviSayaM tadvyaktiviSayiNImevecchAM pratibadhnAti na tu tadanyavyaktiviSayiNImapi, anyathaikasmin sukhe siddhe sukhAntarecchAvicchedaprasaGga iti mahatsaGkaTam / kiJcavaM " na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / " iti vcnvirodhH| javI joIe. arthAt jeNe svAdhyAyAdi karI lIdhA che tene mAkSeApAyabhUta vaiyAvaccAdinI IcchA rahevI na joie, kemake svAghyAyAdi mAkSeApAya tene siddha thaI gayA che. samAdhAna H- ghaTecchAvALAne je uddezathI ghaDAnI icchA che te jaLAharaNa vagere rUpa uddeza te game te eka ghaDAthI paNa siddha thaI jAya che. tethI jaLAharaNAdi phaLanI IcchA nivRtta thai jAya che. tethI tenA upAya bhUta ghaDAnI IcchA paNa nivRtta thaI jAya che. paNa svAdhyAyAdvirUpa kAi eka meApAya siddha thavA mAtrathI uddezyabhUta mAkSa siddha thatA nathI. tethI uddezya evA meAkSanI IcchA khasatI na heAvAthI tenA Itara upAyAnI IcchA tA zI rIte khase ? ! 65 / " chatAM paNa jeNe vaiyAvacca karI dIdhI che ene kAlAntare vaiyAvacca karavAnI IcchA phrIthI zI rIte thAya ? kemake me' vaiyAvacca karI lIdhI che' ityAdi rUpa siddha jJAnathI te IcchA pratibaMdhita thaI jAya che. jemake bhUkhyAne bheAjana karI lIdhA pachI bheAjanecchA UbhI rahetI nathI." AvI zakAne dUra karavAnI icchAthI granthakAra kahe chesAdhu saMbadhI taiyAvaccAdi kRtya siddha thavA chatAM te ja vaiyAvacAdinA UMcA prakAra ( =bheda=pUrve karela vaiyAvacca karatAM caDhiyAtI kkSAnA vaiyAvacAdi kAya ) nI IcchA UbhI rahevI yukta ja che. tApaya e che ke vaiyAvaccavizeSa rUpa kACvizeSanu siddhatvajJAna tenI ja IcchAnA pratiba`dha kare che. pUrva kRta vaiyAvacca karatAM judA prakAranI vaiyAvacca vagere rUpa kAryavizeSanI IcchAnA nahi. nahitara tA kAI paNa eka sukha siddha thaI gaye chate khIjA keAI sukhanI icchA ja UbhI na rahevA rUpa mATuM saMkaTa
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ caDhiyAtI vaiyAvaccanI IcchA UbhI ja hoya che ich siddhatvajJAnakRtaH sAmAnyecchAvicchedastu nAstyeva, kintu tatra balavadveSaprayukta ityadhyAtmamataparIkSAyAM prapazcitam / evaM caikakAryasya siddhatve'pi tajjAtIyakAryAntare icchA nAnupapannA / tenaiva ca=uktahetunaiva ca kila iti satye 'namo'stu' iti zakrastavavacana samarthitaM-upapAdi. tam / atrAstviti hi prArthanA, sA ca siddhe namaskAre katham ? iti pratyavasthAne tadutkarSasyA'siddhatvAdeva tatra tatsaMbhava iti lalitavistarAyAM bhagavatA haribhadrasUriNA samarthitam / tathA ca sa( ? ta) dgranthaH- yadyevaM na sAmAnyenaivaM pATho yuktaH, bhAvanamaskAravatastadbhAvena tatsAdhanA'yogAt / evamapi pAThe mRSAvAdaH, 'asadabhidhAnaM mRSA' iti vacanAt , asadabhidhAnaM ca bhAvataH siddhe tatprArthanAvacaH, tadabhAvena tadbhAvanAyogAditi, ucyate yatkiJcidetat , tatvA'parijJAnAd , bhAvanamaskArasyApyutkarSAdibhedo'styeveti tattvam / evaM ca bhAva namaskAravato'pi tathAtathotkarSAdibhAvenAsya tatsAdhanAyogo'siddhaH, tadutkarSasya sAdhyatvena tatsAdhanopapatteriti / evaM caivamapi pAThe mRSAvAda ityAdyapyana( ? pA)rthakameva, asiddhe tatprArthanAvacaH iti nyAyopapatteriti" / vistarastumatkRta vidhivAdAdavabodhyaH // 66 / / athecchA'vicche do'pi yogyatAM vinA na shreyaanitynushaastiAvI paDe. vaLI evuM havAmAM te "kAma = zabdAdi viSayonI icchA zabdAdi kAmonA upabhegathI zAnta thatI nathI ' ItyAdi vacanane virodha thaze, kemake tyAM paNa upabhegathI siddhatvajJAna te thayela ja che. vaLI jenAthI vizeSa IcchAne viccheda thAya che te siddhatvajJAnathI sAmAnya IcchAno viccheda thatuM nathI. kintu e te IcchAnA viSaya pratye uddabhavatA balavada dveSathI ja thAya che. arthAt te IcchAnA viSayabhUta zabdAdi aMge jeTaluM AkarSaNa hoya enA karatAM vadhu prabaLa thayela TheSa ja e IcchAne nirmULa karI nAMkhe che. A vAta zrI adhyAtmamata parIkSA (zlo. 173) granthamAM cacI che. Ama eka kAryavizeSa siddha thavA chatAM tevA prakAranA bIjA kArya vizeSanI icchA UbhI thavI-hovI e asaMgata nathI. [ namuthuNaMmAM utkRSTa namaskAranI prArthanA] AvuM kAraNa batAvIne ja zakastavana "nAmultha" (namatu) vacananuM samarthana karAyuM che. AmAM "astu" zabdathI prArthanA che. nama: zakhathI namaskAra rUpa kArya siddha thaI gae chate e prArthanA zA mATe? evI zaMkAnuM samAdhAna karatAM bhagavAna zrI haribhadra sUri mahArAje lalitavistarA granthamAM kahyuM che ke namaskArano utkarSa (UMcA prakArane namaskAra) haju paNa asiddha hovAthI namaskAra aMge haju IrachA saMbhave che. te granthamAM zaMkA-samAdhAnarUpe evuM kahyuM che ke-"zaMkA - vyAdi namaskAranI apekSAe bhAvanamasakAra utkRSTa namaskAra che. tethI A rIte prArthanA yukta vacana prayoga, sAmAnyathI badhAne mATe pAThamAM mUkavo yukta nathI, kemake bhAvanamaskAravALA bhaktane to te paNa hAjara ja hoI tene punaH sAdhavAne heta nathI. vaLI "asaddaasaMbhavitanuM (ayogyanuM) abhidhAna karavuM e mRSA che,' evA vacanane anusarIne A rIte paNa emAM mRSAvAda che, kemake bhAvathI vastu (bhAva namaskAra ) siddha thaI gayA pachI tenI prArthanA jaNAvanAra vacana, te vastu hAjara thaI gaI hovAthI have prArthanIya rahI na hoI asa6 abhidhAnarUpa che. 1, tarasAdhanADayo vityarthaH |
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcAra prakaraNa-nimatrabhu sAmAM. icchA'viccheo vi ya pa tArikho joggayaM viNA bhaddo / - bhaddA kahiM Nu icchA ujjU vaMko ya do maggA // 67 // ( icchA'vicchedo'pi ca na tAdRzo yogyatAM vinA bhadraH / bhadrA kutra vicchA Rjurvakrazca dvau mArgoM // 67 // ) ___ iccha tti / icchAyA avicchedo'pi saMtAno'pi tAdRzopi-prazastAlambano'pi, atrApi 'api'zabdasya kAkAkSinyAyAt saMbandhaH, yogyatAmaucityaM vinA na bhadro, bhadramastyasminniti matvarthIya 'a' pratyayAntatayA bhadravAn pariNatAvavilambitaphalaheturityarthaH / ayaM bhAvaH-AcAryAdevaiyAvRttyAdAvicchA vaiyAvRttyakararAdezcAdhyayanAdhyApanAdAvicchA prasahyAnucitA, kRtisAdhyatvaviparyAse pravRttiviparyAsAt , dhRtivizeSAt prasahya kRtisAdhyatvajJAne'pi pravRttitAnavAt phalatAnavApatteH / atraiva dRSTAntamupadarzayan ziSyamadhyApayati-RjuH saralaH vakrazca-tadviparItaH dvau mAgauM yatra toti zeSaH, kahiM iti kutra nu iti vitarke icchA bhadrA zreyasI ? mArgatvamAtroNa dvayoH sAmye'pi vakramArge gamanecchayA tatra pravRttau vilambitA gamanaprAptiH, itarathA tvavilambitA, iti yathA RjumArge eva gamanecchA zreyasI evaM mokSopAyatvena sakalasaMyamayogasAmye'pi yatra yasyAdhikArapATavaM tatra tasyeccha:'vilambatasiddhikSamatayA zreyasI nAnyatroti vivekaH // 67 / / athaitadupasaMhRtya nimntrnnopdeshmaahsamAdhAna - A tamArI vAta mAla vagaranI che, kemake tame rahasya samajyA vinA belo che. badhA bhAva namaskAra dravyAdi namaskAra karatAM utkRSTa hovA chatAM paraspara utkRSTa ja heya e niyama nathI. eTale ke bhAva namasakAranA paNa utkarSa-apakarSAdi bheda hoya ja che. tethI bhAva namaskAravALAne paNa. tevA tevA ukarSa sahitanA bhAva namaskAra haju asiddha heI tenI sAdhanA na hovI asiddha che. arthAta namaskArano utkarSa sAdhya hoI namaskAranI sAdhanA suyogya che." A A aMgeno vadhu vistAra mArA (=upA. zrI yazovijayajInA) vidhavAda vagere granthamAMthI joI le. 66 vaiyAvacca vagerenI icchAno aviccheda paNa yogyatA vinA hitAvaha nathI evo upadeza ApatAM granthakAra kahe che [vaiyAvaccanI IcchA regyatA vinA ahitAvaha ] vaiyAvacAdinI icchAne aviccheda (paraMparA) paNa, te vaiyAvarAdinuM AlaMbana prazasta hovA chatAM paNa (ahIM paNa kAkAsinyAya mujaba "pa" zabdane saMbaMdha jANavo.) aucitya vinA bhadravAnuM nathI arthAt pariNAme avilaMbita phaLa denAra nathI. (bhadra zabdane mavathI ya "" pratyaya lAgyo hovAthI bhadra eTale ja bhadravAna). ahIM A tAtaparya che- AcArya vagere vaiyAvasthAdi karavAnI IcachA rAkhe ane vaiyAvacca karanAra sAdhu adhyayana-adhyApana (bhaNavA-bhaNAvavA) vagerenI IcchA rAkhe e atyaMta anucita che. kema ke "A vaiyAvaccAdi mArI kRtithI sAdhya che (arthAtu) huM karI zakuM ema chuM' evuM kRtisAdhyatvajJAna viparyasta hoI tenAthI thanArI pravRtti paNa viparyasta(=visaMvAdI) ja thAya che ane viparyasta pravRtti to niSphaLa ja hoya che. tethI AcArya vageree pitAne 1. jema lekamAM kahevAya che ke kAgaDAne AMkhane gALo eka ja hoya che je bane bAju pharI bane bAjI rahelA padArthonuM darzana karAve che. tene kAkAkSigolakanyAya kahe che.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimantraNa vageremAM gurvAjhA Avazyaka [ 87 tamhA gurupucchAe ihamahigayajoggao kuNau / kiccaM akae kicce vi phalaM tIe iharA phalAbhAvo // 68 // (tasmAdgurupRccha yehAdhigatayogyata karotu / kRtyamakRte kRye'pi phala tayetarathA phalAbhAvaH // 68 // ) nimata sammA || tamha tti / tasmAt yogyatAnadhigamasyA'zreyastvAt gurupRcchayA= guru' prati nimantraNAnivedanena adhigatA jJAtA yogyatA kartavyA'kartavyarUpA yena tAdRzaH san kRtyaM nimantraNApUrvaka pareSAM vaiyAvRttya karotu / nanu gurvAjJApekSAyAM tena tatkAryaniSedhe kathaM tannimittako lAbhaH ? ityata Ai-akRte'pi ananuSThite'pi kRtye vaiyAvRttyAdau phalamiSTasiddhistayA AjJayA / nahi kevalaM vaiyAvRttyamiSTasiddhaye,api tvAjJApUrvakam / evaM cAvazyakatvAdAjJAyA eva tathAtvamiti anadhikRta pravRttinI icchA karavI na joI e "mArA dhRtibaLa (sarvA-sAhasAdi-valapAvara) thI huM game te rIte paNa e vaiyAvaccAdi kAryane pAra pADIza" e rIte kRtisAdhyatvajJAna karIne paNa je pravRtti thAya e viparyasta na hovA chatAM paNa zithila te jarUra hoya ja che, kema ke te vakhate vaiyAvacca vagereno AcAryAdine koI abhyAsa hato nathI. tethI e aMgenI pravRtti daDha na thavAthI phaLa paNa a85 ja maLavAnI Apatti UbhI ja rahe che. temaja eTalo vakhata pitAne jeno abhyAsa ane adhikAra che evA adhyayanAdinI je pravRtti karI leta te e pravRtti daDha thavAthI je viziSTa nirjarA thAya te nirjarAnuM nukasAna thavAnI paNa Apatti Ave che. tethI saMyamayAgarUpa evA paNa vaiyAvaccAdinI IcchA anadhikArIe karavI gya nathI. A bAbatamAM A daSTAMta jANavuM jyAre sIdhe ane vAMko ema be bhAga hoya tyAre kayA mArge javAnI IcchA hitAvaha bane? mAtra mArga rUpe to bane tulya hovA chatAM vakramArga para javAnI icchA karI e mujaba pravRtti karavAmAM ISTadeza prApti rU5 phaLaprApti vilaMba thAya che ane RjumAge para javAnI IcchAthI thaela pravRttithI (RjumAge gamana karavAthI) te phaLaprApti vinA vilaMba thAya che. tethI jema RjumAnI IcchA ja hitAvaha che tema badhA saMyamayogo mokSapAya hovA rUpe tulya hovA chatAM je aMge jeno kuzaLa adhikAra hoya te aMge tenI IrachA vilaMba vinA siddhi karavAmAM samartha hAI hitAvaha che. anya aMgenI icchA nahi. 67aa A vicAraNAno upasaMhAra karI nimaMtraNano upadeza ApatAM granthakAra kahe che Ama vaiyAvacca vagere paNa yogyatA vinA akalyANakAra hoI gyatAnI ajANa kArI paNa ahitakara che. tethI gurune nimaMtraNA vagerenI pRcchA karavA dvArA kartavyaartavyanA vivekarUpa yogyatA jeNe jANuM hoya ane potAnAmAM joI hoya tene ja bIjAonI vaiyAvacca karavI hitAvaha che. zaMkA nimatraNa vagere mATe gurvAjJAnI apekSA rAkhavAmAM te nukasAna che, kemake kyAreka teo nA pADI de to e nimatraNAdi nimitta thanAra lAbhathI vaMcita rahevAnuM thAya. tethI gurune pUchyA vinA ja nimantraNAdi karI devA joIe,
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88] sAmAcArI prakaraNa-nimatraNa sAmA kathaM nAjJAmAtrAtphalasiddhiH ? itarathA''jJAM vinA kRtyakaraNe'pi phalAbhAvaH phalA'siddhiH / tasmAdavazyamAjJAmazrityaiva nimantraNA kriyamANA zreyasIti tattvam / tadAha-[paMcA-12/41] 1 iyaresiM pakkhitte gurupucchAe NiogakaraNa ti / eyamiNa parisuddhaM veyAvaccaM tu akae vi // iti / syAdetat nimantraNAyAmeva gurupRcchAyA upayogitvAtkathamakRte vaiyAvRttye nimantraNAM vinA gurupRcchAmAtrAtsAdhyasiddhiH 1 iti cet ? satyam , gurupRcchAjanitabhAvotkarSa prayuktotkarSa zAlibhAvanimantraNAyogAdeva tatra phalasiddheH, dravyanimantraNAyAM tu pRcchAmAtrAdevoparame bhaavsaMyora veti vISyam II68 // iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe nimantraNA vivRtA // 9 // samAdhAna : nimatraNAdi karavAnI IcchA UbhI thaye chate nimantraka gurunI AjJA levA jAya. kadAca guru eno niSedha kare ane tethI e vaiyAvaccAdi karavAmAM na Ave te paNa karmanirjarArUpa ISTaphaLanI siddhi to gurune pUchavA rUpa AjJA levA mAtrathI ja thaI jAya che, kema ke AjJA ja te phaLa siddhinuM mukhya kAraNa che. tAtparya e che ke mAtra vaiyAvaccAdi anuSThAne ISTasiddhi karanAra nathI kintu AjJApUrvakanA ja te tevA che. tethI AgaLa batAvI gayA tema ISTaphaLanI siddhi mATe AjJA Avazyaka heI vaiyAvaccAdi te anyathA siddha ja banI jAya che. eTale ke AjJAmAtra ja hetubhUta che. mATe taiyAvagrAdi saMpanna na thavAmAM paNa mAtra AjJAthI paNa phaLa siddhi na kema thAya ? ItarathA= AjJA vinA ja vaiyAvaccAdi kRtya karavAmAM phaLaprApti thatI nathI. tethI avazya AjJAne AzrIne karAtI nimatraNa ja hitAvaha che. mATe tapa, vaiyAvacca, adhyayana-adhyApana vagere rUpa vihita anuSThAne paNa gurune pUchIne ja karavA joIe. kadAca guru nA pADI de ane tethI eTalA AtmahitanA anuSThAnathI vaMcita rahevAnuM nukasAna thAya" evuM vicArIne pUchayA vinA ja bArobAra e anuSThAna karI levAnI mUrkhAI hitecchuoe karavI nahi e rahasya che. kahyuM che ke "bIjAone nimaMtraNa karavAmAM paNa gurupRchA avazya karavI joIe. gurune pUchavA pUrvaka karAyela nimantraNa ja zuddha thAya che. pachI bhale kadAya gurunA niSedhAdinA kAraNe vaiyAvacca saMpana na paNa thAya." zaMkA-gurupRcchA te nimantraNa mATe ja Avazyaka che, nimannaNajanya phaLa prApti mATe nahi. tethI viyAvacca saMpanna thaI na hoya tyAre nimantraNa vinA ja gurupRcchAmAtrathI sAdhyasiddhi zI rIte thAya? samAdhAna : tamArI vAta sAcI che. paNa gurune pUchavAthI je UMce bhAva pragaTe che tenI prabaLatAnA kAraNe bhAvanimaMtraNuM paNa ukarSavALI bane che. arthAt nimatraNAnA UMcA bhAva pragaTe che. tethI anya sAdhuone AmaMtraNa ApavA rUpa dravya nimantraNa gurue karela niSedhanA kAraNe saMpanna na thavA chatAM bhAvanimatraNathI ja phaLasiddhi thaI jAya che. Ama dravyanimatraNa zUnya gurupUchAmAtrathI paNa bhAvanimatraNa dvArA phaLasiddhi thAya che. Ama jenI nimatraNe bhAvanimatraNuM rUpa che tene gurupRcchAthI bhAvavRddhi thAya 1. itareSAmAkSipte gurupRcchAyA niyogakaraNamiti / etadida parizuddha vaiyAvRttyaM tvakRte'pi //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSada idANi uvasaMpayA bhaNNaiathAvasaraprAptopasaMpadviviyate, tatrAdau tallakSaNamuktvA tatsAmAnyavibhAgamAha tayahINakajjagahaNe vayaNaM upasaMpayA uvagamassa / sA puNa tivihA bhaNiyA nANe daMsaNacaritte ya // 69 // (tadardhana kAryagrahaNe vacanamupasaMpadupagamasya / sA punaH trividhA bhaNitA jJAne darzanacaritre ca // 69 // ) taya tti / tasyAdhInaM-tahAnabhogaphalakaM yatkArya tasya grahaNe svAyattIkaraNe upagamasya = aGgIkArasya vacanaM = abhidhAnamupasaMpat / evaM ca na 'kArya vinaiva rAgAdinA parAbhyupagamane'tivyAptiH, na vA kAryArthitayA'pi tadanupagamavacane saa| sA=upasaMpat punaH trividhA triprakArA bhaNitA prtipaaditaa| jJAne jJAyate'neneti vyutpattyA jJAna zAstrasAmAnyaM / karmayogavacanasya prAyikatayA'tra nimittasaptamyA api sAdhutvAt tannimittam , dRzyate'neneti darzana darzanaprabhAvakaM sammatyAdi, cAritraM ca kriyAkalApastataH samAhAradvandvAdekavacana tasmiMzca tannimittaM cetyarthaH / evaM coddezyatraividhyAdupasaMpattrauvidhyam / uddezyAntarAbhAvAcca na vidhAntaram / vidhAntareNa vibhAgazca svatantraparibhASAyA aparyanuyojyatvAdaparyanuyojyaH / jJAnAdarzanasya pRthagvibhAgastu prAdhAnyAt prayojanabhedAzrayaNAdveti bodhyam // 69 // che e jaNAvyuM. ema jenI nimatraNe mAtra dravyanimatraNa rUpa ja hoya che tene te gurune pRcchA karavA mAtrathI ja gurunA niSedhanA kAraNe aTakI javAnuM hAI nimantraNanA rahyA sahyA bhAvamAM paNa saMkoca ja thAya che e jANavuM che 68 | | zrI nyAyavizAradaviracita sAmAcArIprakaraNamAM nimatraNe sAmAna cArInuM vivaraNa pUruM thayuMmelA upasapa sAmAcArI- have avasara prApta upasaM5TTa sAmAcArInuM vivaraNa karAya che. temAM sau prathama tenuM lakSaNa kahI sAmAnya vibhega dekhADatAM granthakAra kahe che - jemanI nizrAmAM javAnuM hoya temane AdhIna jJAnAdinuM grahaNa karavA upagamanuM= temanI nizrAnA svIkAranuM vacana kahevuM e upasaMdda che. tethI jJAnAdi kArya vinA ja rAgAdine vaza thaIne bIjA sAdhu vagerenA abhyAgamanA vacanamAM, tema ja kAryAthI hovA chatAM asvIkAranA vacanamAM ativyApti nathI. A upasaM5t traNa prakAre kahI che. jenAthI padArtho jaNAya te jJAna (zAstro). tenA grahaNa mATe je nizrA svIkArAya te jJAna pasaMdu. darzana prabhAvaka samatiprakaraNa vagere zAstronA adhyayana mATe je svIkArAya te dazane pasaM56. ane sAdhuonI kriyAkalApa rUpa cAritranI kuzaLatA meLavavA je ravIkArAya te cAritraupasaMdR che. Ama upasaMpadanA udeza traNa hovAthI upasaM56 paNa traNa prakAre che. A sivAya bIjA koI uddezathI upasaMpada svIkArAtI na hovAthI upasaMpano paNa bIjo koI prakAra nathI. anya koI zAstramAM anya kaI rIte vibhAga karyo hoya te paNa zAstrIya padArtho aMgenI svataMtra paribhASA aparyanujaya hAI (arthAt Ane A rIte ja bheda kema pADyA? ityAdi prazna pUchavAne ayogya heI) bIju kaI rIte upasaMpanuM vibhAjana kema karyuM nathI ?' evuM pUchavuM nahi tathA,
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha jJAnopasaMpado bhedAn (darzayan ) darzanopasaMpadmedAnAM cAtidezamAha vattaNasaMdhaNa gahaNe nANe suttatthatadubhayaM pappa / emeva daMsaNaMmi vi vattaNamihayaM thirIkaraNaM // 70 // (vartanAsaMdhanAgrahaNe jJAne sUtrArthatadubhayaM prApya' / evameva darzane'pi vartanamiha sthirIkaraNam / / 70 / / ) ghaDaNaM ca saMdhaNA kira tassa paesaMtarammi nnhss| . gahaNa apuvvadharaNaM ihayaM cauro ime bhaMgA. // 71 // (ghaTanaM ca saMdhanA kila tasya pradezAntare naSTasya / grahaNamapUrvadharaNamiha catvAra ime bhaGgAH / / 71 / / ) vattaNa tti / sUtramavivRto granthaH, arthastadvivaraNa' tadubhayauM ca = tadviziSTa' caikaviziSTAparaM, tataH samAhAradvandvAd dvitIyaikavacanam / tathA ca sUtrArthatadubhayAni prApya Azritya vartanAsaMdhanAgrahaNe, atrApi samAhArAdekavacanam , jJAne jJAnaviSaye upasaMpaditi pUrvagAthAto'nuSaGgaH / evaM ca sUtrAdiSu triSu pratyeka traividhyAnnavavidhatvaM jJAnopasaMpada ityukta' bhavati / evameva = uktarItyaiva darzane'pi, evaM ca darzanopasaMpado'pi navavidhatvameveti bhAvaH / atha vartanAdInAmeva lakSaNamAha--'ihayaM' iti iha asmin bhedakadambake vartana sthirIkaraNaM adhItasya sUtrasya saMskAradAdaryakAripunaruccAraNa', gRhItasya cArthasya tathAvidhaM punaH punaranusaMdhAnam , , ubhayasya cobhayamiti bhAvaH // 70 // ca=punaH tasya-sUtrasyArthasyobhayasya vA pradezAntare-kiJcidavacchedake naSTasya=cyutasaMskArasya ghaTanaM-smaraNa saMdhanA bhavati / tathA apUrvadharaNa svasamAnAdhikaraNatatsamAnaviSayakajJAnA'prayojyaM jJAnagrahaNam / ihayaM iti atropasaM. patkadambake catvAra ime vakSyamANA bhaGgAH pratIcchayapratIcchakavaicitryAt prakArA bhavanti / / 71 // caturbhaGgImeva nAmagrArha sNgRhnnaatijJAne pasaMdu ane darzanepasaMpadda baMne yadyapi zAstragrahaNa mATe ja che, chatAM darzane pasaMdanuM mahattva vadhu che tethI athavA to baMnenA prayeAjana bhinna bhinna che tethI jJAnepasaMpa karatA dazanepasaMpane alaga pADavAmAM AvI che. je 69 jJAna pasaM'padanA bhedo dekhADatAM ane dazane papasaMdanA bhedone atideza karatAM granthakAra kahe che ' sUtra eTale vivaraNa karAyA vinAne grantha, te sUtranuM vivaraNa e artha ane sUtra viziSTa artha ke artha viziSTa sUtra e tadubhAya che. A traNane AzrayIne vartanA saMdhanA ane grahaNa aMge jJAne pasaM5TTa hoya che. sUtrAdi traNeyanAM A traNa traNa bheda hoI jJAne pasaMpadanA nava bheda jANavA A ja rIte darzanapasaMdanA paNa nava bheda jANavA. AmAM vartana eTale sthirIkaraNa. emAM bhaNelA sUtranA saMskArone daDha karanAra punarucAraNA e sUtranuM sthirIkaraNa, gRhIta arthanuM punaH punaH anusaMdhAna karavuM e arthanuM sthirIkaraNa, ane e bane karavA te tadubhayanuM sthirIkaraNa che. kAlAntare te sUtra-artha ke tadubhayanA je saMskAra bhUMsAI gayA hoya tene yAda karavA= tAjA karavA e saMdhanA che. tathA apUrva sUtrAdinuM (pUrve nahi bhaNelA sUvAdinuM) dhAraNa karavuM e grahaNa che. arthAt svane (gRhyamAna jJAnane) samAnAdhikaraNa je svasamAna viSayakajJAna tenAthI aprAjya evA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnepasaMpanA 4 bhAMgA saMdihro saMdiTThassevamasaMdiTTayAsa sadiTTho / saMdissa ya iyaro iyaro iyarassa NAyavo // 72 // ( saMdiSTaH saMdiSTasyaivamasaMdiSTasya saMdiSTaH / saMdiSTasya cetara itara itarasya jJAtavyaH // 72 // ) saMdiTUTho tti / sandipaH=" tvamamuka granthaM paTha" iti guruNA dattAjJaH sandiSTasya= "amukapAdhai paTha" iti guruNA''jJAviSayIkRtasya pArzva upasaMpadaM gRhUNAtIti prathamo bhagaH / evaM anena prakAreNa, prakArazca prAyika sAdRzyam , asaMdiSTakasya-guruNA'pradarzitAcAryasya sandiSTaH guruNA paThanAya dattAjJa iti dvitIyaH / sandiSTasya-gurupradarzitAcAryasya caH samuccaye itaraH = asandiSTaH "etasya nikaTe paThitavyaM para na tAvadidAnImi"ti dattAjJa iti tRtIyaH / itaraH= na tAvadidAnI paThanIyam' iti kRtapratiSedhaH itarasya=' nAmukasya pArzve paThanIyam' rUti pratiSiddhacAvArthasthati vaturtha samuda, jJAtA =vothaH | 72 | ___ atra kataro bhaGgaH zuddhaH ? kataro vA'zuddhaH 1 iti vivecayati paDhamo ettha visuddho bitiyapadeNa tu haMdi iyare vi / abbocchittiNimittaM jeNa te vi ya aNuNNAyA // 73 // (prathamo'tra vizuddhaH dvitIyapadena tu haMdi itare'pi / avyavacchittinimittaM yena te'pi cAnujJAtA / / 73 / / ) jJAnanuM grahaNa (utpAdana). A u5saMpadAonA samUhanAM pratIya ane pratIkanA bhedanA kAraNe AgaLa batAvyA mujabanA A cAra bhAMgA=prakAro thAya che. 7i07nA nAma levA pUrvaka e caturbhagIne jaNAvatAM granthakAra kahe che - 'tuM amuka grantha bhaNa" evI gurunI AjJA jene maLI hoya te saMdiSTa. "amukanI pAse bhaNa" e gurue jeno nirdeza karyo hoya te paNa saMdiSTa (AcArya). saMdiSTa ziSya saMdiSTa mahAtmA pAse upasaM56 svIkAre e prathama bhAMge. A prathamabhaMga prakAre (prakAre eTale lagabhaga sarakhA paNuM hovuM te) bAkInA traNa bhAMga paNa jANavA. gurue bhaNavA mATe ziSyane rajA ApI hoya paNa "konI pAse bhaNavuM" tene haju nideza karyo na hoya ane keInI paNa upalaMpaTTa ziSya svIkArI le to "saMdiSTa-asaMdiSTa, pAse e bIjo bhAMgo thAya. "tAre amuka pAse bhaNavuM evo AcAryane nirdeza gurue karyo hoya paNa "hamaNAM na bhaNavuM' ema vartamAnamAM adhyayananI anujJA ApI na hoya ane tema chatAM zikhya bhaNe to "asadiSTa saMdiSTa pAse e trIjo bhAga thAya. hamaNAM na bhaNavuM" e rIte niSedha karAyela ziSya "amukanI pAse na bhaNavuM e rIte niSiddha AcArya pAse upasaMpadA svIkAre to "asaMdiSTa asaMdiSTa pAse evo e bhAMge thAya. e 72 che. AmAMthI kayo bhAga zuddha che athavA kaye azuddha che? enuM granthakAra vivecana kare che - | [ cAra bhAMgAemAM zuddhAzuddhatva A bhAMgAomAM "saMdiSTa saMdiSTa pAse e prathama bhAMga zuddha che eTale ke sarvathA hitAvaha che. kema ke emAM gurvAjJAnuM samyapha pAlana che tema ja svIkAryo nirvAha
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara samAcAra prakaraNa upasapa sAmA paDhamo riA atra-tevu majevuM maLe prathama =saTi: niSNati ma7 zu = sarvathA hitAvahaH gurvAjJAyAH samyakpAlanAt , svakAryanirvAhAcca / eva ca zeSAstrayo'zuddhA iti sAmarthyAdgamyate, gurvAjJAyA dezataH sarvatazcA'pAlanAt / tadidamukta niyuktikRtA saMdiTTho saMdissa ceva saMvajjae u emAi / caubhaMgo etthaM puga paDhamo bhaMgo habai suddho / [Ava0 ni0 700 ] iti / cUrNikRtA'pi vivRtametat-'ettha saMdiTho saMdiTThassa jai to suddho, sesesu tisu asAmAyArIe vaTTai" iti / idaM cotsargamArgamadhikRtyoktam / apavAdatastvAha dvitIyamutsargApekSayA padamapavAdAkhya tena tuH punararthe haMdi ityupadarzane itare'pi = dvitIyAdayo'pi bhaGgAH zuddhA iti vipariNatAnuSaGgaH / atra hetumAha-yena kAraNena avyavacchittinimitta = pravacanAvicchedahetoH te'pi ca dvitIyAdayo'pi cAnujJAtAH= samaye upasaMpadyogyatayA bhaNitAH / taduktamAvazyakavRttau-- punaH zabdasya vizeSaNArthatvAt / dvitIyapadenA'vyavacchittinimittamanye'pi dRSTavyA iti paJcAzakavRttAvapyuktaM zeSAstu yadi paramapavAda iti // 73 / / nanu teSAmapavAdato'pi kathaM zuddhatva gurvAjJAvirahAdupasaMpado'pISTaphalA'siddheH 1 ityata Aha kAraNajAya pappa ya nANiTThaphalA tayA aNApucchA / ettha ya NegamaNo paroppara tAratamma vi // 74 // (kAraNajAtaM prApya ca nAniSTaphalA tadA'nApRcchA / atra ca naigamanayataH parasparaM tAratamyamapi / / 74 // ) thaI jAya che. tethI arthapattithI e paNa jaNAya che ke bAkInA traNa bhAMgA azuddha che. niyuktikAre kahyuM che ke "guruvaDe sa diSTa, saMdiSTa pAse upasaMpad svIkAre ItyAdi cAra bhAMgA che. emAMthI prathama bhAMge zuddha che." cUrNikAre paNa AnuM vivaraNa karatAM kahyuM che ke "A cAramAMthI "saMdiSTa saMdiSTa pAse e bhAMgo zuddha che bAkInA asAmAcArI rU5 jANavA." . A utsarga kahyo. (ahIM 'vizuddhaH' ekavacanAnta padane vipariNata eTale ke "vizuddhA" evA bahuvacanamAM pheravIne joDavAnuM che.) apavAdathI te bAkInA traNa bhAMgA paNa zuddha che. kemake e rIte upasaMpadda svIkAravAthI paNa je pravacanano vicacheda thato aTakato hoya to e traNa paNa anujJAta che. arthAt upasaM5krane yogya hovA rUpe siddhAntamAM kahela che. AvazyakavRttimAM kahyuM che ke "punaH' zabda vizeSa artha jaNAvavA mATe che. te vizeSa artha A-apavAdapade pravacananA avyavaccheda mATe bIjA bhAMgAe paNa zuddha jANavA." paMcAzakavRttimAM paNa kahyuM che ke " bAkInA bhAMgA paNa zuddha che je apavAdarUpe hoya." [ 73 ] , zeSa traNa bhAMgA apavAdapade paNa zI rIte zuddha bane? kema ke emAM gurvAsA na hovAthI upasaMpada svIkAravA chatAM ISTaphaLanI siddhi te thavAnI nathI." evI zaMkAne manamAM rAkhIne granthakAra kahe che tevI vizeSa prakAranI avasthAmAM avyavachitti rUpa kAraNe gurune na pUchavuM e karmabaMdharUpa aniSTaphaLa ApanAra banatuM nathI. gurune na pUchavApaNa rUpa kAraNa, avyavadyArirUpa rU5 kAraNanA abhAva rUpa sahakArInI sahAya hoya te ja aniSTa1. sandiSTaH sandiSTasya caiva saMpadyate tvevamAdiH / caturbhago'tra punaH prathamo bhaMgo bhavati zuddhaH / /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna grahaNanI vidhi [63 kAraNajAti / tadA tasyAmavasthAyAM kAraNajAtaM = avyavacchittyAdika prApya ca - Azritya ca anApRcchA = guroranAlApaH aniSTaphalA - karmabandhalakSaNaviparItaphalA na bhavati / kAraNabhAvasahakRtAyA eva tasyAstathAtvAditi bhAvaH / atra ca = eteSu bhedeSu ca sAmAnyenaM zuddha vicAryamANe naigamanayataH = naigamanayamAzritya paraspara = anyonyaM tAratamyamapi = prakarSApakarSa lakSaNamapi bhavati, na kevalamapavAdato'pi sAmyamityapi zabdArthaH / sAmAnyavizeSobhayAbhyupagamaparaH khalvayam, sa ca sAmAnyAdvizeSaM nirdhArya prAdhAnyena pRthagAzrayati, prasthakanyAyavaditi vivekinA'bhyUhanIyam // 74 // prasaGgAdetadviSayavidhivivakSurAha ser atthaggaNe esa vihI jiNavarehiM paNNatto / puci ucie ThANe pamajjaNA hoi kAyavyA // 75 // ( ihArthagrahaNa eSa vidhirjinavaraiH prajJaptaH / pUrvamucite sthAne pramArjanA bhavati karttavyA // 75 // ) ihayaM ti / iha = uktopasaMpadi sUtragrahaNavidherapi pramArjanAderanyatro katve'pi prapaJcabhiyA niryuktipraghaTTakamAtrAnurodhena ca tamupekSyAha - arthagrahaNe = anuyogAbhyupagame eSaH = vakSyamANo vidhiH jinavaraiH = bhagavadbhiH prajJaptaH kathitaH, tebhyo vA prAjJairgaNadharAdibhirAptaH prAptaH, AttA gRhIto vA, tebhyaH prajJayA'tizayitadhiyA vA''pto gaNadharAdibhiriti gamyam / " jiNa ! tae samakkhAo " iti pAThAntaram, tatra he jina bhagavan ! tvayA samAkhyAtaH - samyak prakAreNa phaLa ApavAmAM sama ane che. sAmAnyathI A bhedonI zuddhatA para vicAraNA karavAmAM ema jaNAya che ke nagamanayAnusAre A badhAmAM paraspara praka-apakarUpatAratamya paNa che, arthAt apavAdapade A badhA anujJAta che eTalA mAtrathI paNa ekasarakhI rIte AcaravA ceAgya che evuM nathI. nAgamanaya sAmAnya vizeSa ubhayane svIkAre che. temaja sAmAnya karatAM vizeSanuM nirdhAraNa karI (pRthabhAva avadhArIne) prathakanyAyanI jema mukhyatayA pRthar svIkAre che, e vAta vivekIe svaya' vicAravI. eTale ke apavAda tarIke badhA bhAMgAne AcaravAnI sAmAnyataH anujJA ApI che. tema chatAM naigamanaya te bhAMgAomAM zuddha kANu ? zuddhatara kANu ? ityAdirUpa zuddhatvanA praka-apakarSAtmaka vizeSanu nirdhAraNa karI zuddhatama-zuddhatara vagerenA abhAvamAM ja zuddhatara-zuddha vagerenI anujJA svIkAre che. zuddhatamAdinI hAjarImAM te zuddhAdinI AcaraNAne te ayeAgya ja mAne che. 74aa jJAnApasa'nI prarUpaNAnA prasaMge bhegI bhegI jJAnagrahaNa karavAnI vidhinI paNa prarUpaNA karatAM granthakAra kahe che jJAnApasa'mAM agrahaNunI zrI jinezvaradevA vaDe AvI vidhi kahevAI (prajJapta) che. athavA zrI jinezvarA pAsethI prAjJa gaNudharA vaDe (Apta) meLavAI che ke (Atta) grahaNa karAI che athavA zrI jinezvarA pAsethI atizayita jJAnarUpa prajJAthI gaNadharo vaDe meLavAI che. Ama tA sUtragrahaNanI paNa pramArjanA vagere rUpa vidhi khIjA granthAmAM kahI che. chatAM grantha lAMkhA thaI javAnA bhayathI temaja niyuktimAM lIdhela prakaraNa mAtrane anusarIne A vivaraNa hAvAthI granthakAre enI upekSA karI che.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94] sAmAcArI prakaraNa-upasapa sAmA vinayAnubandhAdilakSaNenAkhyAtaH-kathita ityarthaH / vidhimevAha-pUrva prathama ucitevyAkhyAno. pavezanayogye sthAne pramArjanA kartavyA bhavati / jJAnAcAro hi cAritriNAM cAritrAcArA'virodhenaiva zeyAn , anyathA punaranAcAra eva / itthaM ca tadarthinA pUrva bhUmipramArjanena cAritrAcAraucitI samudazcitA bhavati / sA ca hetu: kalyANaparamparAyA iti tattvam // 75 // donni nisijjAu tao kAyavyAo gurUNa akkhANaM / akayasamosaraNassa u vakkhANuciya tti ussaggo // 76 // (dve niSadye tataH kartavye gurUNAmakSANAm / akRtasamavasaraNasya tu vyAkhyAnucitetyutsargaH // 76 / / ) donni tti / tatastaduttara dve niSadye karttavye, akSANAmityuttara 'ca'kArasya gamyamAnatvAd gurUNAmakSANAM cetyarthaH / nanvakSANAmapi niSadyA kimartha kAryA? ityata Aha-akRtasamavasaraNasya tu avihitAkSaniSidAsya tu guroriti zeSaH vyAkhyA anuyogArpaNA anucitA= ayogyetyutsargaH, ataH sA'pyAvazyakIti bhaavH| etadarthajJApanArthameva '1majjaNaNisijjaakkhA' [ Ava0 ni0 703] ityatra sAkSAdakSagrahaNamityAhuH / / 76 // khele ya kAiyAe joggAI mattayAI do hoti / tayavatyeNavi attho dAyayo esa bhAvattho // 77 // __ (zleSmaNi kAyikyAM ca yogye mAtrake dve bhavataH / tadavasthenApyartho dAtavya eSa bhAvArthaH // 77 // ) nI A kalAkamAM "far Humtto" evA bhAganA sthAne "jiLa ! tA samajavAmAM" e pAThAntara paNa che. e pAThAntarano artha Avo jANo-jina ! te arthagrahaNanI AvI vidhi vinaya-anubaMdhAdirUpa samyapha prakAre kahI che." e vidhi AvI jANavI-sau prathama arthavyAkhyAna mATe besavAnA sthAnamAM pramArjanA karavI. cAritrayukta sAdhuone jJAnAcAra paNa cAritrAcArano virodha na thAya e rIte ja hitAvaha bane che. e vinA te e anAcAra ja banI jAya che. tethI jJAnAcAra pAlananA athae paNa cAritrAcArapAlananuM Acitya jALavavuM Avazyaka che. sau prathama bhUmipramArjana karavAmAM (kAje levAmAM) e aucitya jaLavAI rahe che je kalyANanI paraMparAnA hetubhUta hoI mahAtmAne kalyANabhAgI banAve che. arthagrahaNa pUrva, dekhItI rIte svAdhyAyano vyAghAtAdi karanAra evI paNa kAje levA vagerenI vidhinuM pAlana karavAnuM A rahasya che. . 75 che kAje lIdhA pachI be niSadyA karavI arthAt be Asana padharAvavA. eka akSa (=sthApanAcAryajI) mATe ane bIju guru mATe. prazna :- sthApanAcArya mATe Asana bichAvavAnI zI jarUra ? uttara :- akSaniSadyA karI na hoya to gurue anuyAga kare utsarga pade anucita hoI Asana bichAvavuM Avazyaka che. A vAta jaNAvavA mATe ja "nakALAlikajha..."mAM "kSanuM sAkSAt grahaNa karyuM che ema pUrvAcAryoe kahyuM che. A76 [ arthanuga e regI gurunuM paNa kattavya] be Asana bichAvyA pachI lebhA (kapha) ane kayika (laghunIti) mATe gurune yogya 1. majjagaNisejjaakkhA kitikammussagga vaHNe jeThe / bhAsaMto hoi jeTho no pariyAeNa to vande / /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAnuyoganuM mahatva [85 khele ya tti / tataH zleSmaNi kAyikyAM ca zleSmanimitta kAyikInimitta cetyarthaH, guroriti zeSaH, yogye ucite mAtra samAdhisthAnarUpe dve bhavataH sthApanIye iti zeSaH, anyathA punarardhakRtavyAkhyAnotthAnAnutthAnAbhyAM svAdhyAyapalimanyAtmavirAdhanAdiprasaGga iti bhaavH| nanu kRtakAyikIvyApAreNaiva guruNA vyAkhyAprArambhAdantarA kAyikyA anavakAzAduktadoSAbhAvena kiM kAyikImAtrakeNa ? ityata Aha-tadavasthasyApi sA punaH punaH kAyikIsamAgamanimittarogagrastAvasthA yasyAsau taivastha(sta)syApi, apizabdo'nyasya sutarAM tadaucityAbhivyaJjakaH, artha =anuyogo dAtavya iti bhAvArthaH / "do ceva mattagAi khele taha kAiyAi bIyaM tu" [ Ava0 ni0 705 ] iti sUtrarahasyam / tathA ca tathAvidhaglAnatvAdikAraNe tadaucityamityukta bhavati / ata eva paJcavastuke [1003] 'pyabhihitamdo cevamattagAI khele taha kAiyAi bIyaM tu / evaMviho vi sutta vakkhANijja tti bhAvattho ||iti // 77 // nanvevaMvidhA'zaktimato'nuyogAdAne'pi kA kSatiH ? ityata Aha tAvaiyAvi ya sattI iharA nUNaM nigUhiyA hoi / sattiM ca NigRhaMto caraNavisohiM kahaM pAve / / 78 // (tAvatyapi ca zaktiritarathA nUnaM nigahitA bhavati / zaktiM ca nigRhathan caraNavizuddhi kathaM prApnuyAt / / 78) __ tAvaiyA vi ya tti / tAvatyapi ca-rogagrAsAdalpIyasyapi ca zaktiH itarathA anuyogAdAne nUna = nizcitaM nigUhitA-dhRtibalA'sphoraNenA'prakaTIkRtA bhavati / kiM tataH ? ityata aahbe mAtraka (kuMDIe) najIkamAM mUkavI. nahitara aDadhuM vyAkhyAna thayuM na thayuM hoya tyAre uThavuM-besavuM paDe jethI svAdhyAya palimaMtha (hAni)-AtmavirAdhanA vagere doSo thavAno saMbhava che. prazna :- guru laghunItinI zaMkA TALIne ja vyAkhyAna zarU kare che. tethI vacamAM enI zaMkA thavAne prazna ja na hoI uktadoSane saMbhava rahetuM nathI. tethI kAcikI mATenI kuMDInI zI jarUra ? uttara :- laghunItinI punaH punaH zaMkA thAya evA roganI avasthAvALA gurue paNa arthAnuga ApavAne to hoya ja che. tethI e Avazyaka bane che. AnAthI e sUcana karyuM che ke AvI avasthAvALAe paNa je anuga ApavAnuM che te bIjAe (nIrogI gurue) te avazya Apavo ja joIe. "be mAtra rAkhavA, bhale mA mATe ane kAyikI mATe ' ItyAdi sUtranuM A ja rahasya che. paMcavastu zAstramAM paNa kahyuM che ke "be mAtrake rAkhavA, lebsa mATe ane kAyikI mATe, a95 kAlamAM paNa jeNe A bene upayoga karavo paDe evA glAne paNa sUtranA vyAkhyAnamAM udyama karavo joIe e bhAvArtha che. " pAchalA [ alapabacelI zaktinuM paNa nigRhana na karAya. AvI azakta avasthAvALA AcArya anuga na Ape to paNa zuM vAMdhe ? 1. asyottarArdhaH-jAvaiyA ya suNetI savve vi ya te tu vaMdaMtti / 2. dve eva mAtrake zleSmaNi tathA kAyikyAM dvitIyaM tu / evaMvidho'pi sUtraM vyAkhyAyAditi bhAvArthaH / /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArI prakaraNa-upasaM56 sAmA zaktiM ca-parAkramaM ca nigRhayan AcchAdayan caraNavizuddhiM cAritraprakarSa kathaM prApnuyAt 1 na thamarIcarthaH zattinirAjaM vinA catamAna ghava diM carite, ataH zakjhini caritra zuddhidurApAstA : ata evA'zaktamAzrityApyevamuktam - [ upadezamAlA-384 ] 'so viya NIaparakkamavavasAyadhiibalaM agUhato / muttaNa kUDacariyaM jai jayaMto avassa jaI // iti // 78 / / nanu bhUyaHkAlapratibaddhamanuyogamadadAno'pyasau svalpasamAdhikAlAnurUpamalpameva kAryAntara' kariSyati tato na zaktinigUhanaprayukto doSaH, ityata Aha aNuogadAyagassa u kAle kajjaMtareNa No lAho / kappaDavavahAreNaM ko lAho rayaNajIvissa // 79 // ( anuyogadAyakasya tu kAle kAryAntareNa na lAbhaH / karpaTavyavahAreNa ko lAbhaH ratnajIvinaH // 79 // ) aNuoga tti / aNuogadAyagassa u iti anuyogadAyakasya tu arthavyAkhyAnArpakasya tu kAle=anuyogavelAyAM kAryAntareNa tadatiriktakAryeNa no lAbhaH neSTaphalAvAptiH / atra dRSTAntamAha-ratnajIvinaH ratnarindranIlAdibhirjIvati vRttiM karotIti ratnajIvI, tasya karpaTavyavahAreNa sthUlavastravyApAreNa ko lAbhaH na ko'piityrthH| tatrA'pariniSNAtatvAdupekSAbhAvAcceti. bhaavH| eva cAnuyoga muktvA kAryAntarakaraNe tasyA'viveka ityukta bhavati, yo hi yatrAdhikArI sa tamarthameva sAdhayan vivekI vyapadizyata iti nigavaH // 79 // nisskrssH| evA saMbhavita praznane uttara ApatAM granthakAra kahe che rogAdinA kAraNe ghaNI zakti dabAI gaI hovA chatAM je a95zakita zeSa rahI hoya che tenuM paNa anuyoga na ApavAmAM dhRti-baLa na pheravavAnAM kAraNe nigrahanA thAya che. tethI zakti go5vAtI hovAthI cAritravizuddhi zI rIte thAya? kemake zakti gopavyA vinA prayatna karanAra ja sAce yati banato hovAnA kAraNe zakti gopavanAramAM te sAdhupaNuM ja rahetuM na hoI cAritravizuddhi paNa rahetI nathI. tethI ja azakta sAdhune AzrIne paNa kahyuM che ke "te azakta paNa pitAnAM parAkrama-vyavasAya dhRti baLane gAvyA vinA ane mAyA rAkhyA vagara ja prayatna karato hoya to avazya yati che. 78 "anuga te lAMbA kALanuM anuSThAna che. tethI anuyoga na ApavA chatAM paNa je e glAna potAnI samAdhi jaLavAI rahe tevuM svapakAlIna bIjuM nAnuM kArya kare te tene zakti nigRhanaprayukta doSa zI rIte lAge?" evI zaMkAne manamAM rAkhIne grakAra kahe che- jema ratnanA vepArIne kApaDiyAnA jADA vastra vagerenA vepArathI kaI lAbha thata nathI, kemake e temAM niSNAta hoto nathI, temaja tenI upekSAvALo hoya che, tema anuyoga ApanAra ne anuyoga ApavAnA avasare bIjA kAryathI ISTaphaLanI prApti thatI nathI. anuyoga cheDIne bIjuM kArya karavuM e to tene aviveka ja che. je jevA kAryano adhikArI hoya te tevuM kArya karato hoya te ja vivekI kahevAya che. A79 1. so'pi ca nijaparAkramavyavasAyadhRtibalamagRhayan / muktvA kUTacaritaM yadi yatamAno'vazyaM yatiH //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyAga prAraMbhe mAMgala kattavya vaMdati ta savve vakkhANaM kira suNaMti jAvaiyA | tatto kAussagaM kareMti savve avigghaTTA ||80|| [ 97 HIT ( vandante tataH sarve vyAkhyAnaM kila zrRNvanti yAvantaH / tataH kAyotsarge kurvanti sarve'vighnArtham ||80|| ) vaMdati ti / tataH tadanantaraM kila iti satye yAvanto vyAkhyAna zRNvanti tAvanta iti gamyam, sarve na tu katipaye vandante dvAdazAvarttavandaneneti vidhivizeSabalAdunnIyate / tata = tadanantara' sarve kAyotsargaM kurvanti / kimartham ? ityAha- avighnArtha = utpannotpatsyad ( utpatsyamAna ) vighnekSayAnutpattyartham / tadukamAvazyakavRttau "sarve zrotAraH 'zreyAMsi bahu vighnAno ti kRtvA tadvighAtAyAnuyogaprArambhe kAyotsarge kurvanti" iti // 80 // nanu sarvameva zAstra' maMgalabhUta, punaH kiM tatra maMgalAntareNa ? ityata Ahajavi hu maMgalabhUyaM savvaM satthaM tahAvi sAmaNNaM / emma u vigghakhao maMgalabuddhI ii eso // 81 // ( yadyapi hurmaMgalabhUtaM sarva zAstra tathApi sAmAnyam / etasmiMstu vighnakSayo maMgalabuddhiriti eSaH // 81 // ) A rIte e mAtraka rAkhyA pachI, anuyAga sAMbhaLanAra badhA zrotAee anuceAgadAyakane vaMdana karavuM, amuka ja zrotA sAdhue vaMdana kare evuM nahi. A vizeSaprakAranI vidhirUpa hAi jaNAya che ke vaMdana eTale dvAdazAvata vaMdana... vaMdana karyA pachI badhA sAdhuee utpanna thaela vighnanA kSaya mATe temaja utpanna thanAra vidhnA utpanna ja na thAya e mATe kAussagga karavA. AvazyakanI vRttimAM paNa kahyuM che ke " badhA zrotAe 'hitakara anuSThAnA bahuvighnavALA heAya che' ema vicArIne vighnakSaya mATe anuyeAga prAraMbhe kAussaga kare che.' 18nA sauMpUrNa zAstra ma`galarUpa ja che. teA tenI zarUAtamAM khIju` maMgala karavAnI zI jarUra ? evI zaMkAne dUra karavA granthakAra kahe che- maMgalapadanI vyutpattivALI kAIpaNa cIja eva'bhUtanaya mujaba ma gala ja che. AkhuM zAstra paNa tevu ja hAIma'galabhUta ja che. temaja Adi-madhya ane ata bhAga sivAyanA vacalA bhAgeAmAM paNa maMgalatA kahI che tethI paNa AkhuM zAstra maMgalabhUta hAvuM siddha che. tema chatAM e maMgala tA sAmAnya atarAyakSaya pratye ja hetu che. zAstrasaMbaMdhI vighnanA kSaya tA maMgalapuddhithI ja thAya che, tethI kAyAtsaga karavA Avazyaka che. tAtparya e che ke aMtarAyakama rUpa vighnanA kSaya mAtranI IcchAthI (mA~gala tarIke) zAstranI pravRtti thatI hAvA chatAM zAsa`kha`dhI vighnanA kSayanI IcchAthI tenI (zAsrAdhyayananI) pravRtti karavI yeAgya nathI. kemake anutpanna evuM te (zAstra) peAtAnA ja vighnano kSaya karavAmAM samartha heAtuM nathI. (te mATe tA pRthag ma"galAcaraNa karavAnI ja jarUra che.) za`kA :- zAstrakArane AgaLa-AgaLanA vAkayanI racanA karavAthI ja ane zrotAne tenA zravaNathI ja uttarAttara (utpanna thavAnI zakayatAvALA) vighnanA kSaya (anubhava) thaI javAthI pRthaga maMgala karavAnI zI jarUra che? kemake karAtu` ma`gala 13
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jai vi hu tti / yadyapi huH nizcaye sarva = niravazeSa zAstraM maGgalabhUtaM, evaMbhUtanayena maGgalapadavyutpattyAkrAntasyaiva maGgalatvAt , AdimadhyAntabhinnAntarAlAnAmapi tathAtvavyavasthApanAcca, tathA'pi sAmAnya antarAyakSayasAmAnya pratyeva hetustat / etasmiMstu-zAstre tu vighnakSayaH aMtarAyavinAzaH maGgalabuddhayA zreyodhiyA iti hetoH eSaH kAyotsargaH karttavya iti zeSaH / ayaM bhAvaH-vighnakSayamAtrArthitayA zAstre pravRttyA(ttA)vapi zAstraviSayakavighnakSayArthitayA na tatraiva pravRttiryuktA, anutpannasya svasya svavighnakSayA'kSamatvAt / na ca kartuH pUrvapUrvavAkyaracanAyAH zrotuzca tacchravaNAdevottarottaravidhnakSayAtika maMgAlAntarAdareNa ? anyathAnupapatteH kriyamANasya maGgalasya zAstrAdekAntabhede saMbandhA'yogAt , ekAntA'bhede ca kotsnyana tattvApatteH, bhedAbhedAbhyupagame'pi maGgalavAkyAd vAkyAntarasyA'vizeSAt kaH khalvatra vizeSaH yadAdya evAvayavaH skandhasamAptiM janayati tadvighnaM vA vighAtayati na dvitIyAdiH ? iti vAcyam ; pRthagmaGgalakaraNAt zAstre maGgalatvabuddhayaiva tadvidhnakSayAt / na hi svarUpato maGgalamapyamaGgalatvena gRhyamANaM maGgalaM nAma, maGgalasyApi sAdhoramaGgalatvena grahe'nAryANAM maGgalaphalAdarzanAt / na caivamamaGgalasyApi maGgalatvena grahe maGgalaphalApattiriti vAcyam , ythaa'vsthitmngglopyogzAstrathI ekAnate bhinna hoya te "e adhikRtazAstranuM maMgala che e saMbaMdha ja raheze nahi, kemake e saMbaMdha hovAmAM ekAntabheda ja samApta thaI jAya. tethI e maMgala adhikRta zAstra saMbaMdhI na hoI tenA vidanane kSaya zI rIte karI zake ? tethI je ema mAnaze ke karAtuM maMgala zAstrathI ekAte abhinna che' phalita e thaze ke te sarvathA zAstrarUpa ja che. ema hovAmAM pRtha- maMgala karavAne keAI prazna ja raheze nahi. pRthapha karAtA maMgalane je zAstra karatAM bhinAbhinna mAnaze te enI koI jarUra ja raheze nahi, kAraNa ke bhedabheda pakSamAM maMgalanAM vAkyo ane zAstranA vAkyo banne sarakhA banI jAya che te pRthaka karavAmAM AvatA AdyaavayathabhUta e maMgala vAkyamAM evI kaI vizeSatA che ke jenA kAraNe e ja skandhAtmaka zAstranI samApti ke zAstranA vidanene nAza karI zake, zAstranA AghavAyarUpa dvitIyAdi avayava nahi ? arthAt emAM evI keI vizeSatA che nahi. tethI karAtuM maMgala bhinAbhinA hevA rUpe paNa zAstra saMbaMdhI bhAvi vidana TALanAra he vuM siddha thatuM nathI. tethI pRthanuM maMgala karavAnI koI jarUra nathI. . . samAdhAna - A badhI tamArI vAto nirarthaka che, kemake juduM maMgala na karIe to zAstra maMgalabhUta che e hakIkata pratye lakSa dorAya nahIM, jyAre juduM maMgala karavAthI "zAstra maMgalabhUta che evI buddhi thAya che. AvI buddhi thAya te ja tenA 'vidanene kSaya thAya che. kemake svarUpe maMgalabhUta evI paNa vastu je amaMgala tarIke dekhavAmAM Ave te kaMI e maMgalanuM kAma karatI nathI. jemake maMgalamaya sAdhune paNa apazukana mAnanAra anAryone sAdhudazanAdithI maMgalanuM phaLa prApta thatuM nathI. * zaMkA - e rIte te amaMgalane paNa maMgalarUpe jovAthI maMgalanuM phaLa maLI. javAnI Apatti Avaze. .
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRthak maraMgalAcaraNanuM rahasya taLa [9 syaiva maGgalakAryakSamatvAditi nizcayanayasarvasvam / vyavasthita cedaM vizeSAvazyakAdau / suparIkSita ca svopajJadravyAloka vivaraNe'smAbhiriti vistarabhiyA neha pratanyate / nanvevaM granthakArakRtAdeva maGgalAt zrotRRNAmapyanuSaGgato maGgalasaMbhavAt punaH kiM tadarthakakAyotsarga karaNena ? iti cet ? satyam, AnuSaGgikamaGgalasya tathAvidhabhAvajanakatvena bhAvAtizayArthaM pRthgetdvidhividhaanaavitti vidU|| 8 // vaMditatto vi guruM NaccAsaNe ya NAidUre a / ThANe ThiyA khusIsA vihiNA vayaNaM paDicchaMti // 82 // (nvityA tato'vi zux nAsyAsane zva nAtipUre ca / sthAne sthitaH surighdhA vidhinA vacana pratISThanti 5825) vaMdiya tti / tato'pi= kAyotsargotsAraNAnantaramapi guru = anuyogadAyakaM vanditvA nAtyAsanne = nAtinikaTe nAtidure = anativiprakRSTe ca sthAne sthitAH santo'tyAsattyavasthAne'vinayAdiprasaGgAt, atidUrAvasthAne ca samyaganuyogazravaNAdyabhAvaprasaGgAt, ata evaM nItirapi - atyAsannA vinAzAya dUrasthA na phalapradAH / sevyA madhyamabhAvena rAjavahnigurustriyaH // ityAha / suziSyAH = zobhanavineyAH vidhinA = nidrAvikathAtyAgAJjaliyojanabhakti bahumAnAdinA vacanaM vAkyauM pratI%0nti=xvanti, tamuitam [bA..i 70/701] samAdhAna :- moMgala buddhi paNa yathAya hAya tA ja maoNMgalanuM vighnakSayAdarUpa kArya karI zake che. ama'gala vizenu, maMgalajJAna yathArtha na heAI maMgalakAya karI zakatuM nathI. nizcayanayAnusArI A vicAraNA zrI vizeSAvazyaka bhASya granthamAM batAvI che. temaja dravyAlAkanA svApavivaraNamAM ame paNa AnI vistRta vicAraNA karI che. tethI ahIM enA vistAra karatAM nathI. zakA :- tema chatAM granthakAre karelA ma`galathI ja sAthe sAthe zrotAone paNa AnuSa'gika rIte zAstra aMge maMgalamuddhi thaI javA dvArA maMgala thaI javAthI magalanA phaLanI prApti sabhave ja che. tethI teone kAusagga karavAnI jarUra nathI. samAdhAna :- tamArI vAta sAcI che. paNa AnuSaMgika ma`gala zAstrIya ma'galatAnA tevA atizayita bhAva jagADI zakatuM nathI ke je bhAva vighnakSaya ke samApti karI zake. tethI tevA viziSTa bhAva jagADavA zrotAee paNa pRthar maMgalAtmaka kAusagga karavA Avazyaka che. 5815 kAussagga karyA pachI anuyAgadAtA gurune vaMdana karIne gurunI atya'ta najIka nahi ke atyaMta krUra nahi evA sthAne rahI suziSyAe vidhipUrvaka guruvacanAne svIkAravA joI e atyaMta najIka besavAmAM avinayAdi doSo thAya ane ati dUra besavAmAM anuyAga kharAbara rIte sAMbhaLI zakAya nahi. nItivAkayamAM paNa kahyu` che ke "rAjA, agni, guru ane strI madhyamabhAvathI sevavA yogya che kemake atyaMta najIka rahelA te vinAza mATe thAya che ane atyaMta dUra rahelA te phaLaprada banatA nathI." tethI uktasthAne besavu'. vaLI vidhi pUrNAMka sAMbhaLavu' eTale nidrA-vikathA vagereno parihAra karavA pUrvaka aMjalibaddha rahI bhaktibahumAnAdithI sAMbhaLavu' te. kahyu che ke guravacanane sAMbhaLanArAe atyaMta najIka
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 mini sAmAcArI prakaraNa-upasaM56 sAmA 1mAsannanAidUre guruvayaMNapaDicchagA huMti / / 2mihAvigahAparivajjaehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvvaM uvauttehiM suNeyavvaM / / / abhikakhaMtehiM subhAsiAIvayaNAI atthsaaraaii| vimhiyamuhehiM harisAgaehiM harisaM jaNaMtehiM / guruparitosagaeNaM gurubhattIe taheva viNaeNaM / icchiyasuttatthANaM khippaM pAraM samuvayaMti / / iti // 82 / / vakkhANaMmi samatte kAiyajoge kayaMmi vaMdaMti / aNubhAsagamanne puNa vayaMti guruvaMdaNAvasare // 83 // (vyAkhyAne samApte kAyikIyoge kRte vandante / anubhASakamanye punarvadanti guruvaMdanAvasare / / 83 // ) vakkhANaMmi tti / vyAkhyAne anuyoge samApte-pUNe sati yoga ityanantara cakAro draSTavya iti kAyikIyoge ca kRte sati anubhASaka cintApaka vandante dvAdazAvarttavandaneneti draSTavyam / anye punarAcAryA vadanti-guruvandanAvasare sthUlakAlopAdAnAd guruvandanAnantarameva vAkyaphalatvAdavadhAraNasyAnubhASaka vandanta ityanuSaGgaH iti / / 83 / / atra kazcitpratyavatiSThate naNu jeDhe vaMdaNayaM ihayaM jai so'higicca pajjAyaM / vakkhANaladdhivigale to tammi NiratyayaM Nu tayaM // 84 // ( nanu jyeSThe vaMdanakamiha yadi so'dhikRtya paryAyam / vyAkhyAnalabdhivikale tatastasminnirarthaka nu takam // 84 // ) atyaMta dUra hotA nathI. nidrA vikathAne vaIne, guptione jALavIne. aMjali je DIne, upayukta thaIne -ahamAnapUrvaka sAMbhaLavuM joIe, artha yukta hevAnA kAraNe sArabhUta evA subhASita vacanone IchatA rahIne, vismita mukhavALA thaIne, harakha-harakha anubhavIne temaja jonArane paNa saMvegAdi pamADavA ThariA harakha pamADatAM pamADatAM sAMbhaLavuM joIe. A rIte sAMbhaLavAthI gurune atyaMta paritoSa thAya che. AvA gurune paritoSa, gurunI bhakti temaja vinaya dvArA ziSyo jaladIthI Icchita sUtra-arthane pAra pAme che." 82aa anuga pUro thayA pachI laghuzaMkAnuM nivAraNa karIe chate anubhASaka=cintApakane zeSa zrotAo dvAdazAva vaMdana kare. bIjA AcAryo ema kahe che ke guruvaMdanAvasare= gurune vaMdana ryA pachI tarata ja anubhASakane vaMdana kare. vAkayanuM phaLa avadhAraNa hevAthI ahIM 'ja kAra vAparyo che. gurue Apela anuganuM je punarAvartAnAdi karAve te anubhASake jANo. 83 [ anuyoga dAtAne vaMdana aMge pUrvapakSa]. pitAnA karatAM utkarSavALA jayeSThane vaMdana karavuM e sAmAnyathI anujJAta che. anuganA avasare je vratagrahaNa rUpa paryAyanI apekSAe ke uMmaranI apekSAe yeSTha levAnA hoya te anuyoga ApavAmAM asamartha evA te jayeSThane karela vaMdana nirarthaka thaI jaze. kemake karmanirjarA vagere rUpa ISTaphaLanuM anuga e "pradhAna" (mukhya kAraNa che ane vaMdanAdi tenA "aMga che. anuyega ApavAmAM azakta vyaktine vaMdana karavA chatAM 5. nAsannAtidUre guruvacanapratIcchakA bhavanti / pU0 savve kAusasgaM savve puNovi vaMdati / 2. nidrAviyAdvanitaiH guoN. prAjJaDhipu. | mati dumAnapUrvamucutaiH zrogyam | 3. abhikAGkSamANaiH subhASitAni vacanAnyarthasArANi / vismitamukhaiharSAgataiharSa janayadbhiH // 4. guruparitoSagatena gurubhaktyA tathaiva vinayena / iSTasUtrArthAnAM kSipraM pAraM samupayAnti //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyAgadAtA nAnA haiAya to paNa vanIya mir pajjAraNa vilahuo vakkhANaguNaM paDucca jai jeTTo | AsANA imasavi vaMdAvaMtassa rAyaNiyaM // 85 // ( 101 Do ( paryAyeNApi laghuko vyAkhyAnaguNaM pratItya yadi jyeSThaH / AzAtanA'syApi vandApayato rAtnikam ||85 || ) nati / pajjAeNa ti / nanu jyeSThe svApekSa yotkarSa zAlini vandanakamanujJAtamiti zeSaH / ihathaM iti iha = anuyogAvasare yadi paryAya = vratagrahaNalakSaNa upalakSaNAdvayazca adhikRtya=Azritya saH jyeSTho'bhipreyata iti zeSaH, tat = tarhi vyAkhyAnalabdhivikale anuyogadAnAzakte tasmin jyeSThe viSaye 'nu' iti vitarke tayaM iti tat vandanaM nirarthaka = Ipsitaphala' pratyanupakArakam / idaM khalu vandanamanuyogAGgam, na ca yoga saMbhava kathamajAtapradhAnamaGgaH phalavaditi bhAvaH // 84 anuyogacA bhAve tada vanda phalavadityarthaH / atha yadi paryAyeNa upalakSaNAd vayasA'pi laghuko'pi = laghurapi vyAkhyAnaguNaM=anuyogArpaNAnukUlajJAnaguNaM pratItya = Azritya jyeSTha: - adhika iSyata iti zeSaH, yadeti nirdezAttadeti labhyate tadA rAtnika vandApayato'syApi vyAkhyAnaguNaM pratItya jyeSThasyApi AzAtanA cirakAlapravrajitasya laghorvandApana niSedhanAtsUtravirAdhanA bhavatIti zeSaH / tadevaM gatidvaya niSedhAd gatyantarasya cAbhAvAdayuktamiha vandanamiti pUrvapakSasaMkSepaH // 85 // siddhAntayatibhanna iyaM jeTTho vakkhANaguNaM paDucca NAyacco | itsa ya rAyaNio khalu teNa guNeNaM ti No doso || 86 // bhaNyata iha jyeSTho vyAkhyAnaguNaM pratItya jJAtavyaH / so'pi ca rAnikaH khalu tena guNeneti na doSaH || 86 // ) anuyAgAtmaka pradhAna sa`panna thatu na heAI ...phaLaprApti thatI nathI. tethI vaMdana saphaLa zI rIte bane? 5845 tethI jo paryAya ane vayamAM nAnAne paNa anuyAga dAnAnukUlajJAnanA kAraNe jayeSTha mAnI vaMdana karavAnu hoya teA anuyAga teA saMpanna thai jaze, paNa anuyAgadAyakane, ratnAdhikanuM vaMdana svIkAravAmAM, nAnAe cirakAladIkSita ratnAdhika pAse vaMdana na karAvavu' '' ItyAdi sUtranI virAdhanA karavAnA doSa lAgaze. Ama jyeSTha mAnavAnI banne rItamAM doSa AvatA hAI ane trIjI to keAi rIta ja na hovAthI anuyAga avasare vaMdana karavuM' ja ayukta che. 8pappA AvA pUrva pakSanA javAba ApatAM granthakAra kahe cheH [uttarapakSa-jJAnAdhikaca paNa ratnAdhikatA che.] ahI. anuyeAga saMbaMdhI vaMdanavidhimAM jJAnavizeSarUpa vyAkhyAna guNane AzrIne ceSThatA levI. dIkSAparyAyamAM nAnAne, ratnAdhikanuM vaMdana svIkAravAmAM AzAtanA lAgavAnA je doSa tame kahyo te paNa ahIM lAgatA nathI, kemake avamarAhnika evA paNa te anuyeAgadAtA peAtAnA jJAnavizeSa rUpa guNanA kAraNe ratnAdhika ja che. cAritranI jema jJAna paNa ratnatrayImAMnu eka ratna heAi enI apekSAe ratnAdhikatA anuyAgadAtAmAM spaSTa ja che. sUtramAM paNa hInaguNIne ja adhikaguNI pAse vadana karAvavAnA niSedha che, adhikaguNIne hInaguNI pAse vaMdana karAvavAnA nahi. sUvirAdhanA nathI. tethI
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 bhannaiti / bhavyate= atrottara' dIyate, ihayaM iti prakRtavandanakavidhau jyeSTho'dhikaH vyAkhyAnaguNa pratItya = jJAnavizeSaguNamAzritya jJAtavyaH = boddhavyaH / AzAtanAdoSaparihAraprakAramAha-so'pi ca= vyAkhyAnaguNAdhiko'pi ca khalu iti nizvaye tena guNena jJAnavizeSaguNena rAyaNi iti ratnAdhikaH iti hetoH na doSaH = nAzAtanA / hInaguNasya khalvadhikaguNavandAne niSedho na tvadhikaguNasyApIti na sUtravirAdhaneti bhAvaH / syAdetad evamapi samAnaguNatvameva prApta na tvAdhikya, vandyasya jJAnaguNApekSayaiva vandamAnasya cAritraguNApekSayAdhikatvAditi cet ? satyam, svArAdhyaguNAdhikasyaiva vandya (mAna) gatasyApekSitatvAt, kSAyikasamyagdRSTigRhasthApekSayA'pi kSAyopazamikasamyagdRSTInAM yatInAmavandyatvaprasaGgAditi sAmAcArI prakaraNa-upasapad sAmA www dig // 86 // uktameva vivecayitu yathA vandApane doSastathAha-- jANatassa hi aguNaM appANa saguNabhAvavikkhAya / vaMdAvaMtassa para doso mAyAi bhAveNaM // 87 // anyathA ( jAnato guNamAtmAnaM saguNabhAvavikhyAtam / vandAnayataH paraM doSo mAyAdibhAvena ||87 || ) jANaMtara hi ti / AtmAnaM svaM aguNaM = guNarahita jAnataH =adhyavasyataH hiH upadarzane kIdRzamAtmAnam ? saguNabhAvena = guNavadrUpatayA vikhyAtaM - loke prasiddham, etena paravandanayogyatAprakAropadarzanaM kRtaM bhavati, bAlamadhyama yo liGgavRtti ( 1 ta ) mAtramapekSya pravRttizIlatvAt, "bAlaH pazyati liGgaM madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH parIkSate sarvayatnena // " zakA - te pachI anuyAganA dAyaka ane grAhaka banne samAna guNavALA thayA. hIna-adhika guNavALA nahi, kemake dAyaka jJAnaguNanI apekSAe adhika che jyAre grAhaka cAritraguNanI apekSAe. tethI guNAdhika teA bemAMthI ekeya na thavAthI kAie kAIne vadana karavuM na joie. samAdhAna :- vaMdyaka vadyane je vadana kare che temAM, peAtAne ArAdhyaguNanI vadhamAM rahela adhikatAnI ja apekSA rAkhe che, zeSaguNAnI hInatA-adhikatAnI tA upekSA ja kare che. nahitara teA kSAyikasamyaktvI gRhasthAne kSAyeApazamaka samyaktvI sAdhue samAna guNI ja hAvAthI (kemake gRhastha samyaktva guNane AzrIne adhika che jyAre sAdhu cAritraguNane AzrIne adhika che) avadya khanI javAnI Apatti Ave: tethI samyaktvamAM adhika evA pazu gRhasthane svaArAdhya cAritraguNanI apekSAe AdhikayavALA evA sAdhue vaMdanIya che tema cAritraguNamAM adhika evA paNa anuyAga grAhaka sAdhuone svaArAghya jJAna guNanA AdhikaSavALA anuyAgadAtA vaMdanIya che ja. "TA [jAtane nirguNa jANanAre vadana na karAvAya ] A ja vAtanuM vivecana karavA, je rIte vaMdana karAvavAmAM doSa che te granthakAra kahe che guNavAna heAvA rUpe leAkamAM prasiddha (leAkeA mATe bhAge guNavAnarUpe prasiddha vyaktine vadana kare che) thaela vyaktine sAmAnyataH mALa ane madhyama jIvA vaMdana karatAM hoya che, kemake tee mAtra liga ane varttana joine pravRtti karanArA hAya che,
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAne anubhASaka jayeSTha moTAnuM vaMdana le to paNa nirdoSa [ 103 | [moDha0 2/2] rUti va7 | gha =sthApitayLArA nejhArazAsTina vAgata = vandana kArayataH doSaH karmabandhaH mAyAdibhAvana-kapaTAdipariNAmena bhavati / sa hi durAtmA svato jAtabhramaM mugdhajanaM kupathAdanivArayan vizvAsaghAtapAtakakalaGkapaGkaliptAntaHkaraNatayA duranta. mohagrasto bhavatIti // 87 // bhavatu tasya paravandApane doSaH, prakRte tu tato'tyantavilakSaNasya prazastalakSaNasyAnubhASakajyeSThasya jagadguruvacanArAdhanArthitAmAtreNAdhyetAra vayAparyAbhyAM jyeSThamapi vandApayataH kathaM doSaH ? bIjAbhAvAditi vivecanIyametad, yataH pravacanArAdhanArthamAtrametadvandanam , atazcAritrahIna-. syApyetadguNasyApavAdato vandyatvamityanuzAsti etto avavAeNa pAgaDa paDiseviNo vi suttatthaM / - vaMdaNayamaNuNNAyaM dosANuvavUhaNAjogA // 88 / / ... (ito'pavadenA prakaTa gatisevino'pi sUtrArtham / vaMdanakamanujJAtaM doSaNAmupabRMhaNA'yogAt // 88 // ) etto tti / itaH iti pAtanikAvyAkhyAtam / apavAdena dvitIyapadena prakaTapratisevino'pi-"1dagapANaM pupphaphalaM" [ u0 mAlA 349] ityAdhuktA'saMyatalakSaNabhRto'pi apistasyotsargato'vandyatvadyotanArthaH, sUtrArtha-pravacanArtha vandanaka-dvAdazAvarttavandanaM anujJAtaM-bhagavadbhiranumatam / nanu yadvandane doSa jJAtvA niSedhastasya punaH kathamanujJA ? ityata aah-dossaannaaN-tdgtaa'sNykahyuM che ke "bALa jIvo liMga jue che, ane madhyama cho AcaraNa jue che jyAre 5 Dito sarva prayatnapUrvaka AgamatatvanI parIkSA kare che." guNavAna tarIke lekamAM prasiddha thaela AvI vyakti je pote hakIkatamAM nirguNa che ema jANato hoya ane chatAM, ArAdhanAnI IcchAvALA bIjA pAse, piotAnAmAM tenA ArAdhya jJAnAdi guNonI hAjarIno dekhAva mAtra karavA dvArA vaMdana karAvato hoya to e mAyA vagere AcaravA dvArA karmabaMdha ja kare che. svayaM bhramaNAmAM paDelA mugdhajanene te durAtmA kumArgathI aTakAvato nathI. ane tethI vizvAsaghAtarUpI pApakarmanA kalaMkarUpa kAdavathI tenuM aMtaHkaraNa kharaDAya che temaja e duranta mahagrasta bane che. keTalA bIjAnuM vaMdana levAmAM AvA nirguNane bhale doSa lAgato hoya. prastutamAM te tenA karatAM atyaMta vilakSaNa prazastalakSaNayukta anubhASaka jyeSThane vaya-paryAyamAM jayeSTha evA bhaNanAranuM vaMdana levAmAM doSa nathI, kemake e to jagadaguru zrI vItarAga paramAtmAnA vacananI ArAdhanAnI IcchA mAtrathI ja A vaMdanane svIkAre che. tethI dezanA bIja rU5 mAyAno enAmAM abhAva che. tethI ja jJAnavizeSAdiguNayukta cAritrahIna jIva paNa apavAdathI vaMgha che evuM jaNAvavA granthakAra kahe che Ama, "dagANuM puSkaphala' ityAdi zlokamAM kahela asaMyatanA lakSaNothI yukta ane prakaTamAM sAvaghanuM pratisevana karanAra evI vyaktine paNa ("paNa" zabda "utsargathI te e avaMgha ja che e jaNAvavA mATe che ) sUtra grahaNa mATe dvAdazAvatta vaMdana 1. dagapANaM pupphaphalaM aMNesaNijjaM gihtthkiccaaii| ajayA paDisevaMtI jaivesaviDaMbagA NavaraM / /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104] sAmAcArI prakaraNa-upasa'pad sAmA mAdInAM upabRMhaNAyogAt - anumodanA'prasaGgAt / pravacanagrahaNArthitAmAtreNa khalvidaM vandana na tu tadgataguNArthitAsparzo'pIti / yathA caitattattvaM tathA vivRtamadhyAtmamataparIkSAyAmiha tu vistarabhayAnna pratanyate // 88 // atraiva viSaye nizcayavyavahAranayadvayamatamupadarzayati -- nicchayaNaeNa ihayaM pajjAo vA vao vANa pamANaM / vavahArassa pamANa ubhayaNayamayaM ca vettavyaM // 89 // ( nizcayanayeneha paryAyo vA vayo vA na pramANAm / vyavahArasya pramANamubhayanayamataM ca gRhItavyam ||89 | | ) nicchrayaNatti / nizcayanayena = bhAvaprAdhAnyavAdinA zabdAdinayena IhayaM ti iha jayeSThatvavicArAvasare paryAyaH = vratakAlaH vayaH = avasthAvizeSo vA na pramANa - nAdaraNIyam, karavAnI bhagavAne apavADha tarIke anujJA ApI che. toH zaMkA :- jene vaMdana karavAmAM tenAmAM rahela asaMyamAdinI anumeAdanA vagere doSo jANIne niSedha karyAM che. tene ja (apavAde) vaMdana karavAnI anujJA zI rIte ApI zakAya ? samAdhAna :- niSedhanA kAraNabhUta je tagata asayamAdinI anumAinAnA doSa che te ahI' lAgatA na heAvAthI A anujJA ApI che. sUtrA grahaNa karavAnI icchA mAtrathI ja A vaMdana karAya che, tethI emAM tenAmAM rahela guNNA (doSAtmaka dharmA)nI arthiMtA nA va'kane sparzImAtra paNa na heAi anumeAdanA lAgatI nathI. AnA rahasyanu* vizeSa vivaraNa zrI adhyAtmamataparIkSA (aAka-58) granthamAM karyu che. tethI ahI vistAra thaI javAnA bhaye vadhu vivecana karAtuM nathI. 5885 A bAbatamAM nizcaya-vyavahAra nayAno mata dekhADatAM granthakAra kahe che bhAvane pradhAna karanAra zakhtAniyarUpa nizcayanaye A jyeSThatvanI vicAraNAmAM paryAya ke uMmara pramANa nathI (arthAt niyAmaka nathI), kemake te che niAtmaka kArya karavAmAM asama che. paryAya ke uMmaramAM game eTalA meATA hAvA mAtrathI ja kaMi, viziSTa upayAga zUnya sAdhu meAkSakAraNIbhUta nirAvizeSane pAmI zakatA nathI. vyavahAranaya paryAya ke vayane pramANa mAne che arthAt vandhatva hAvA na DhAvAmAM paryAya ke vayano Adara kare cheene AgaLa kare che. jo ke vaMdana karavA mATe te vadyamAM rahela guNavizeSa Avazyaka che, tema chatAM AlayavihArAdinI vizuddhithI yukta paryAya vizeSa ja te guNavizeSanI jANakArI mATe upAyabhUta hAi vaMdanAdi vahevAra mATe paryAya ja mukhya khanI jAya che. guNavizeSa te dAseNa me kharA kIe.' ityAdi nyAyathI gauNa ja rahe che. kahyu` che ke nizcayata: e jANavu azakayaprAyaH che ke vivakSita kALe kayA sAdhu kayA zubha ke azubha bhAvamAM rame che? tethI e rIte teA vaMdana akavyu ja khanI jAya, ane vyatraDArathI te jeNe cAritra pahelAM lIdhuM hoya tene vaMdana karAya che." or ** prazna :- A rIte peAtAnA AgrahamAtranA kAraNe A bannenI vyavasthA na hAi kANu pramANa che ane kANu apramANu ? eno viveka=bhedya te batAveA.1
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ubhayanayasa mata pravRtti AdaraNIya [204 " kAryakSamatvAt / na hi paryAyeNa vayasA vAdhiko'pi viziSTopayoga vikalaH sAdhuH paramapadanidAna' nirjarAvizeSamAsAdayatIti / vyavahArasya vyavahAranayasya paryAyo vayo vA pramANa = AdaraNIyam / yadyapi vandanaupayiko vandyagato guNavizeSa eva tatha tathA'yalayavihArAdivizuddhisadhrIcInasya paryAyavizeSasyaiva tatpratisaMdhAnopAyatvAt paryAya eva pradhAnam, guNavizeSasya 'dAseNa me0 ' ityAdinyAyAd gauNatvAt / ukta ca - [paMcavastu - 1015] "1 Nicchayao dunneyaM ko bhAve kaMmi vaTTae samaNo / vavahArao u kIrai jo puvvaoi caritaM // iti / nanveva N dvayorapyanayoH svAgrahamAtreNA'vyavasthitatvAtkiM pramANa 1 kiM vA'pramANam ? iti vivicyatAm ata Aha-- ubhayanayamata ca uktanayadvayasammataM ca punaH grahItavyaM = AdaraNIya tulyavat, ubhayApekSAyAmeva pramANapakSavyavasthiteH / sA ca dvayorapi paraspara svatvadIrghatvayorivApekSikayoga NatvamukhyatvayoH saMbhavAnnAnupapannA / tattvaM punaratratyamadhyAtmamataparIkSAyAmeva // 89 // etena nizcayana mAtrAvalambinA dattaM dUSaNaM pratikSiptamityAha paNa nANaguNao lahuo jai vaMdaNAriho nUNaM / sis free faast guNaMtareNaM ti NiddaliyaM // 90 // ( etena jJAnaguNataH laghuko yadi vaMdanArho nUnam / bhavati gRhastho'pi tathA guNAntareNeti nirdalitam // 90 // ) eeNa nti / etena=ubhayamatAGgIkAreNa iti etadbhaNitaM nirdalitaM = nirAkRtam / itIti kim ? laghuko'pi vayaHparyAyAbhyAM hIno'pi yadi jJAnaguNena vandanArha = vandanayogyo vayaH paryAyAbhyAM jyeSThasyApIti gamyam, yadA tadAkSepAttadA nUnaM nizcitaM guNAntareNa svAvRttikSAyikasamyaktvA - diguNena gRhastho'pi gRhidharmApi tathA vandyo bhavati / na hi jJAnArAdhanamiva darzanArAdhAnamapi na mokSAGgamiti / / 90 / / etadarthameva vivecayati - jeNevaM vavahAro virAhio hoi so vi baliayaro | 'vahAro vihu balava' ' iccAiavayaNasiddhamiNaM // 91 // (yeva vyavahAro virAddho bhavati so'pi balikataraH / vyavahAro'pi hu balavAn ityAdikavacanasiddhamidam // 91 // uttara :- anne nayane sa matavAta samAna rIte svIkAravI joie, kemake ubhayanayanI apekSAvALI vAta ja pramANabhUta hAya che. A ubhayanI apekSA paNa, paraspara ApekSika evA hastra-dIgha vanI jema paraspara sApekSa gauNutva-mukhyatve te emAM saMbhavita hAI asaMgata nathI. A aMgenuM vizeSa rahasya paNa adhyAtmamata parIkSA (leA. 64) granthamAMthI ja joI levuM. 58aa Ama ubhayanayasaMmata pravRtti ja AdaraNIya hAi nizcayanayamAtranuM avala bana karanAre Apela dUSaNa nirasta jANavu evu' dekhADatAM granthakAra kahe che-- vaya ane paryAyamAM nAnA evA paNa sAdhu jo jJAnaguNanA kAraNe mATAne paNa vaMdanIya banI jatA hoya teA kSAyeApazamika samyaktvI sAdhuone kSAyikasamyaktvaguNune AzrIne kSAyikasamyaktvI gRhastha paNa vaMdya khanI jaze. kemake jJAnArAdhanAnI jema darzana ArAdhanA paNa meAkSanu` kAraNa hAi daOnaguNa paNa ArAdhya te che ja." evA kutarkanu 1. nizcayataH durjJeyaM ko bhAve kasmin vartate zramaNaH / vyavahAratastu kriyate yaH pUrvasthitazcAritre // 14
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAcArI prakaraNa-upasaM56 sAmA ... jeNevaM ti / yena kAraNena evaM uktarItyA gRhasthavandane vyavahAraH = vyavahAranayaH virAddhaHanaGgIkRtaH syAt , TaGkarahitarUpyasthAnIyasya yativeSarahitasya saMyamavato'pi vyavahAranayena vandanA'naGgIkaraNAt / vizuddhayatiliGgasya suvihitasdaiva TaGkasahitarUpyasthAnIyasya vandane ubhayanayAzrayaNasaMbhavAdanyatarAzrayaNe'nyataravirAdhanAprasaGga iti bhAvaH / nanu nizcayArAdhane vyavahAravirAdhanamakiJcitkaramityAzaGakyAha-so'pi vyavahAranayo'pi balikataraH balIyAn svasthAnetasya parA'pratikSepyatvAd, asthAne pratikSepasya ca nizcaye'pi tulyatvAt / na ca nAstyamUhazaM vyavahArasthAna yannizcayasyA'sthAnamiti vAcyam , vanye doSA'pratisandhAnaguNapratisandhAnadazAyAM vyavahArAvakAze'pi nizcayAnavakAzAt / uktAmabhiyuktasammatyA pramANayati-etada vyavahArasya balikataratvaM " vavahAro vi hu valavaM" ityAdikavacanasiddham / ubhayanayasaMmata evA matano aMgIkAra karyo hovAthI nirAkaraNa thaI gaela jANavuM. che 90 che A vAtanuM ja vivecana karatAM granthakAra kahe che - [ vyavahAranayanI virAdhanA agya ] gRhasthane vaMdana karavAmAM vyavahAranayanI virAdhanA thAya che je gya nathI, kemake e paNa baLavAna che. "vArA vi Tu vaDhava" evA zAstra vacanathI A (baLavAna havAnI) vAta siddha che. mahAra chApa vinAnA cAMdInA sikkA jevA je sAdhuveza zUnya saMyamI te bhAvatine paNa vyavahAranaya vagha mAnatA nathI. tethI sAdA gRhasthane vaMdana karavAmAM tene (vyavahAranayana) anAdara kema na thAya ? tAtparya e che ke chApayukta sikakA jevA vizuddhayatiliMgayukta suvihita sAdhune vaMdana karavAmAM ja ubhayanaya svIkAra saMbhave che. tethI bemAMthI mAtra eka ja Azraya karavAmAM bIjAnI virAdhanA thavAnI Apatti UbhI thAya che. , , zaMkA- nizcayanayanI AradhanA thaI jatI hoya to vyavahAranayanI virAdhanA - akiMcitkAra che, (ApaNuM kaMI bagADI zakatI nathI. kemake nizcayanaya ja mukhyatayA bhAvane svIkAratA hoI baLavAna che, kAryasAdhaka che. , samAdhAna tamArI zaMkA ayukta che, kemake vyavahAranaya paNa baLavAna che ja. te eTalA mATe ke svasthAnamAM ene paNa para=nizcayanaya parAbhava karI zakato nathI. pitAnA asthAnamAM tene parAbhava thaI jato havA mAtrathI ene nirbaLa mAnavAne heya te tulya cuktithI te nizcayane paNa durbaLa mAnavo paDaze, kemake e paNa pitAnA 'asthAnamAM para (vyavahAra)thI parAbhava pAmela che. tAtparya e che ke vaMdanavyavahArAdirUpa pitAnA asthAnamAM nizcayanaya dubaLo hovA chatAM karmanijA vagere rUpa svasthAnamAM sabaLa hovAthI jema baLavAna ja che tema karmanirjarAvagere rUpa pitAnA asthAnamAM vyavahAranaya mAyakAMgalo hovA chatAM vaMdanavyavahArAdi svasthAnamAM sazakta hoI baLavAna - zaMkA- vyavahAranayanuM evuM keI sthAna nathI ke je nizcayanayanuM asthAna haiya. tethI vyavahAranA dareka sthAne nizcayanA paNa svasthAna ja hoI nizcaya te kyAMya
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAranayaM paNa baLavAne. Lt.107 vavahAro vi hu balabaja cha umatthaM pi vaMdaI arahA / jA hoi agAbhinno jANaMto dhammaya eyaM // iti hi bhASyakAro (mU0bhA0 123) bbhaann| yukta' caitat , kRtakRtyasyApyasto vyavahAra vighAtecchAyAstasyare mokSA'naGgatve'saMbhavAt / na ca " tasya tathAvidhecchA na yuktiyuktA, vItarAgatvavyAhateH" iti digambarakucodyamAzaGkanIyam , anabhiSvaGgarUpAyA icchAyA rAgAs. nAtmakatvAt , pratyuta tasyAH kAruNyarUpatvAt / vyavasthita caitannandivRttau-"kvacidaha tAmicchA. bhAvAnabhidhAna tu rAgA'yogamAtrAbhiprAyAt iti bodhyam // 91 // nanu yadyubhayorAzrayaNaM yukta tarhi prakRte jJAnajyeSThavandane paryAyajyeSThAnAM vyavahArasatA (mattA) kuto nAGgIkriyate ? ityAzaGkAyAmAha ubhayagahaNA ya NiyaNiyaThANe kahiyassa sevaNa seyaM / teNa Na katthai kassavi doso' gahaNe vi NAyaco // 92 // (ubhayagrahaNAcca nijanijasthAne kathitasya sevanaM zreyaH / tena na kutracit kasyA'pi doSo'grahaNe'pi jnyaatvyH||12|| ubhayatti / ubhayagrahaNAcca nizcayavyavahArobhayAzrayaNAcca nijanijasthAne svasvAvasare nirbaLa nathI. arthAt vyavahAranA sthAnamAM nizcayano parAbhava zakya ja nathI. samAdhAna- tamArI zaMkA yukta nathI. vaMdya tarIke abhipreta dravyaliMgImAM jyAM sudhI dezanuM pratisaMdhAna thayuM na hoya ane guNapratisaMdhAna thatuM hoya tyAM sudhI e dravyaliMgI vyavahArathI ja vaMgha che paNa nizcayathI nahi. tethI AvA sthAnamAM nizcaya durbaLa ja che. bhAgyakAranA "jyAM sudhI pUrvadIkSita chagha pitAnI (pazcAtadIkSitanI) kevalpatti jANatA na hoya tyAM sudhI, vyavahAradharmane jANanArA te pazcAtadIkSita paNa te chaghasthane vaMdana kare che ItyAdi vacanathI paNa "vyavahAranaya paNa baLavAna che" e vAta siddha thAya che. A vAta tarkathI paNa yukta ja che, kemake vyavahAranaya je mekSanuM kAraNa na hoya te te kRtakRtya evA kevaLIone vyavahArane bhaMga na karavAnI IcchA ja na saMbhave. "kevaLIone tevI IrachA saMbhavatI ja nathI, kemake icchA rAgAtmaka hoI vItarAgatAnI bAdhaka che" evI digaMbaranA kutarkanI zaMkA karavI nahi, kAraNa ke anabhivRMgarUpa IcchA rAgAtmaka hetI nathI, u68 karuNArUpa ja hoya che. A vAta zrI naMdIsatranI vRttimAM paNa kahI che "zrI arihaMtone icchA hovAnuM abhidhAna kyAMka kyAMka je nathI karyuM te mAtra rAgAtmaka IchAnA abhiprAyathI ja jANavuM, kemake teone rAga heto nathI." ! 91 je nizcaya ane vyavahAra ubhayanayane Azraya karavo ja yukta che te prastutamAM jJAnajayeSThane vaMdana karavAmAM paryAyajayeSThanI vyavahAramattAne kema svIkAra karatAM nathI? arthAt je bhaNAvanAra viziSTajJAnI hoI nizcayathI jyeSTha che te bhaNanAra paNa, pUrvadIkSita I vyavahArathI ceSTha che ja. tethI ubhayanayane AzrIne vicArIe to bane yeSTha hevAthI keIe keIne vaMdana karavuM na joIe athavA bannee bannene vaMdana karavuM joIe evI zaMkAne uddezIne granthakAra kahe che - 1. vyavahAro'pi hu balavAn yadchadmasthamapi vandate'rhan / yAvad bhavati anabhijJAtaH jAnan dharmakametatU // 2. igahArazeryaH |
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108] sAmAcArI prakaraNa-upasa pad samA0 kathitasya = uktasya sevanaM zreyaH = kalyANAvaham / yatkAle vyavahArapratibaddhaM kAryamanujJAta tatkAle tadeva karttavyam, yatkAle tu nizcayapratibaddhaM tadA tadeva, yatkAle cobhayapratibaddha tadA'pi tadeva, natvekamAtra pakSapAtitayA viparyAsaH kArya iti paramArthaH / tena = uktahetunA kutracit = 'nizcayAdipratibaddhakAryasthale kasyApi = vyavahArAdeH agrahaNe'pi = anAzrayaNe'pi doSaH = karmabandhaH 'na jJAtavyaH =na bodhyaH // 92 // jJAnopasaMpadvidhyuktyA darzanopasaMpadvidhirapyukta eveti / samprati cAritropasaMpadamabhidhitsurAha - caraNo saMpayA puNa vaiyAvacce ya hoi khamaNe ya / sIya mAiva seNa gamaNaM puNa aNNagacchaMmi // 93 // (caLovasavaghunayAvRttva zva mati kSapaLe 2 / saunAvivona gamanapunaHranyA che / / 23 / / ) caraNovasaMpatti / caraNopasaMpat = cAritropasaMpat punaH vizeSaNe, kiM vizeSayati 1 dvaividhyaM vaiyAvRttye ca vaiyAvRttyanimittaM ca kSapaNe ca kSapaNanimitta ca / nanu kimatropasaMpadA prayojanam ? svaccha eva vaiyAvRttyaM kSapaNa vA kuto na kriyate ? iti ced ? bhaNyate sIdanaM = sAdhusAmAcAryA pramattatA, makAro'trA'lAkSaNikastataH sIdnamAdiryasya svakAryakSamA (? svakAryA'kSamakSapakA) ntarazAlisvagacchapratisaMdhAnAdestadvazena = tattantratayA anyagacche= svagacchAtiriktagacche punargamana bhavati // 93 // tatra vaiyAvRttyopasaMpadviSayiNI vyavasthAmAha ubhayanayanA Azraya karavA evuM je kahyu tenuM tAtpa e che ke nizcaya-vyavahAra sa'mata anuSThAnAnu sevana pAtapeAtAnA sthAnamAM ja hitAvaha che. tethI je vakhate vyavahAra pratibaddha kAnI anujJA hAya te vakhate te ja karttavya bane che, ema je vakhate nizcaya pratimakhta kAya nI anujJA haiAya te vakhate nizcayakAya ja hitAvaha bane che. e rIte je vakhate ubhayapratibaddha kAryanI anujJA hAya te vakhate uMbhayapratibaddhakA ja kalyANakArI bane che. mATe kAI ekanA pakSapAtI banI viparyAsa karavA nahi. tethI kayAMka nizcayApritibaddha kAryasthaLamAM vyavahArAdirUpa itaranA Azraya karavAmAM AvyA na hAya tA paNa kakha dhAdi doSa thatA nathI te jANavu'. / / 92 // [ cAritropasa padmanA bheda] jJAnApasa'patnI vidhi kahI. tenAthI ja darzanApasa'patnI vidhi paNa kahevAI gaelI jANavI. (kAraNa ke banne samAna che.) have cAritrApasa'pane kahevAnI IcchAvALA granthakAra kahe che-- cAritrApasa'pad vaiyAvacca nimitte temaja kSapaNA(tapazcaryA) nimitte hAya che. prazna :- A e nimitte paNa upasa pad svIkAravAnI zI jarUra che? peAtAnA gacchamAM ja vaiyAvacca ke kSapaNa kema nathI karAtA ? uttara :- sAdhu sAmAcArInA pAlanamAM pramAda karavA rUpa sIkrAvApaNuM. (temaja Adi' zabdathI) peAtAnA gacchamAM peAtAnI vaiyAvacca karanAra sama vyaktinA abhAvanA ke khIjA keAI kSepakanI hAjarInA pratisadhAna vagere kAraNe anya gacchamAM upasa'pad svIkAravI paDe che. aa 93 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaiyAvacca karanAra aMgenI vyavasthA AgaMtugo ya purANao a jai do vi aavkhiyaao| ... to tesu laddhimaMto Thappo iyaro a dAyavyo // 94 // (AgaMtukazca purANakazca yadi dvAvapi yAvatkathiko / tarhi tayorlabdhimAn sthApya itarazca dAtavyaH // 94 // ) aha do vi laMddhimaMtA dijjai AgaMtuo cciya tayA NaM / tayaNicchAe iyaro tayaNicchAe a taccAo // 95 // (atha dvAvapi labdhimantau dIyata AgaMtuka eva tadA Nam // tadanicchAyAmitarastadanicchAyAM ca tattyAgaH // 95 // ) iyaresu vi bhaMgesu evaM vivego taheva khamaNe vi| avigiTTha vigiTTammi ya gaNiNA gacchassa pucchAe // 96 // (itareSvapi bhaGgeSu eva vivekastathaiva kSapaNe'pi / avikRSTavikRSTe ca gaNinA gacchasya pRcchayA // 96 // ) AgaMtugo ya tti / aha dovi tti / iyaresu tti / AgantukaH AgamanazIlaH purANakaH= vAstavyazca dvAvapyeto yadi yAvatkathiko = yAvajjIvaM gurvantikAvasthAnabaddhamanorathau bhaveyAtAM, tarhi tayoH= dvayormadhye labdhimAn sthApyaH = svavaiyAvRttyaM kAraNIyaH, itarazca = alabdhimAMzca dAtavya upAdhyAyasthaviraglAnazaikSakAdInAmiti gamyam / atra dvayoH samAne etadvidhibhaNanAda yadyAcAryasya samIpe ko'pi vaiyAvRttyakaro nAsti tadA''gantukaH sarvo'pi sarvatheSyata eveti sAmarthyAllabhyate // 94 // atheti pakSAntare, dvAvapi AgantukavAstavyau yadi labdhimantau tadA''gantuka evopAdhyAyAdibhyo dIyate, vAstavyazca sthApyate, tadAzayasya samyakparijJAnAt , labdhimattayA kAryakSamatvAcceti bhaavH| NaM iti vAkyAlakAre / tayANi iti pATho'pi, tatra tadAnImityarthaH / tadanicchAyAM = AgantukasyopAdhyAyAdyantikagamanecchAvirahe itara: vAstavya eva prItipurassara' vaiyAvR5saMpada viSayaka vyavasthA batAvatAM granthakAra kahe che AgaMtuka ane vAstavya e bane jo yAvajjIva mATe guru pAse rahI vaiyAvacce karavAnA manorathavALA hoya to te bemAMthI je labdhimAna hoya tenI pAse AcAryo pitAnI vaiyAvacca karAvavI ane bIjAne upAdhyAya-sthavira-glAna-zakSakadi pAse mUke. AvA bane vaiyAvaccAryonI hAjarI hoya tyAranI A vAta kahI. AnAthI 'e paNa jaNAya che ke AcArya pAse vaiyAvacca karanAra je kaMI na hoya to te AgaMtukane sarvathA rAkhI ja le che 94 che je AgaMtuka ane vAstavya bane labdhimAna hoya to AcAryo vAstavyane ja rAkho, kemake tenI cittavRttio (svabhAvAdi) samyaphajJAta hoya che temaja labdhivALe hoI te paNa kAryakSama te che ja. upAdhyAyAdine AgaMtuka soMpavo. "" zabda vAkyane mata 421 / 152meta che te nA. athavA 'tayANi' pATha be. tara artha'tadAnIM tyAreanna sandhimAna DAya tyAre. (vAstavyAne pAte / tyAdi.) AgaMtuka sAdhu upAdhyAyAdi pAse rahevA mAMgate na hoya te vAstavyane ja premapUrvaka samajAvI upAdhyAyAdi pAse rAkhavo ane AgaMtuka pAse pitAnI vaiyAvacca karAvavI,
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra prakaraNa upasapa sAmA dIyate, Agantukazca svapaiyAvRttyaM kAryate / tainicchAyAM vAstavyasyA'pyupAdhyAyAdyAzrayAnicchAyAM ja tatyAH=AnuRvisaH || 11 // itareSvapi-anyeSvapi bhaGgeSu-saMyogeSu evaM-anayA rItyA vivekaH-vizeSanirdhAraNa karttavyam / tathAhi-yadi vAstavyo yAvatkathika AgantukastvitarastatrApyevameva bhedAH, yAvadAgantuko visRjyate / vizeSastu vAstavya upAdhyAyAdivaiyAvRttyA(tyama)nicchannapi prItyA vizrAmyate / ukta ca cUrNI-"Avakahio vissAmijjai" iti / yadi tu vAstavyaH sarvathA vizrAmaNamapi necchati tadA''gantuko visRjyate / atha vAstavya itvara Agantukastu yAvatkathikastato vAstavyo'vadhikAlaM yAvadupAdhyAyAdibhyo dIyate, zeSa pUrvavat / atha dvAvapItvarau, tatrApyeka upAdhyAyAdibhyo dIyate'nyastu svavaiyAvRttyaM kAryate, zeSa pUrvavat , anyatamo vA'vadhikAla yAvad dhriyata ityevaM yathAvidhi karttavyam / ' uktA vaiyAvRttyopasaMpad, saMprati kSapaNopasaMpaducyate-kSapakazca dvividhaH, itvaro yAvatkathikazca / tatra yAvatkathika uttarakAle'nazanakartA / itarastu dvividhaH vikRSTakSapako'vikRSTakSapakazca / tatrASTamAdikSapako vikRSTakSapakaH, caturthaSaSThakSapakastvavikRSTakSapakaH / tatra cAyaM vivekaH-avikRSTakSapakaH khalvAcAryeNa pRcchyate-he AyuSman ! pAraNake tvaM kIdRzo bhaviSyasi ? sa praahvAstavya paNa je upAdhyAyAdi pAse rahevA na ja I che to AgaMtukane rajA ApI devI. 5 | ' bIjA bhAMgAomAM paNa A rIte ja vizeSa nirdhAraNa karavuM. te A rIte-je vAstavya yAvajjIva mATe hoya ane AgaMtuka alpakALa mATe kAmacalAu A heya to AgaMtukane rajA ApavA sudhIne A ja kama jANa. phera eTalo ke vAstavya sAdhu je upAdhyAyAdinI vaiyAvacca karavA IcchatA na hoya te tene prItithI samajAvI eTale kALa ArAma karAva. cUNimAM paNa kahyuM che ke "yAvaskathika evA vAstavyane vizrAma karAvavo." je vAstavya sAdhu keIpaNa rIte vizrAma karavA paNa na ja Irache to AgaMtukane rajA ApavI. che , je vAstavya alapakALa mATe hoya ane AgaMtuka yAvakathika hoya to vAstavyane tenA niyatakALa mATe upAdhyAyAdi pAse mUko, bAkI badhuM pUrvavatuM. ema je bane - Izvara (alapakAlIna) hoya te bemAMthI ekane upAdhyAyAdinI sevAmAM goThavo ane bIjane pitAnI sevAmAM. bAkI badhuM pUrvavat athavA bemAMthI ekane bIjAnA avadhikALa sudhI vizrAma karAvo. [kSapasaM56] !! vaiyAvRpasaM56 saMbaMdhI vidhi kahyo. have kSapako pasaM56 :-kSapaka be prakAranA hoya che Isvara ane yAvaskathika. AgaLa upara je anazana karavAnA hoya te yAvaskathika. te sivAyanA Ivara. IzvaranA paNa be prakAra che-(1) vikRSTakSapaka-aThThama ke tethI * vadhu tapa karanAra ane (2) avikRTakSapaka-upavAsa ke chaThTha karanAra. A bAbatamAM A viveka kara joIe. avikRSTa kSepakane AcAryae pUchavuM ke-he AyuSyan ! tuM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ [i kSepakopasa pad glAnopama iti / tadA sa pratiSeddhavyaH 'ala' tava kSapaNena' iti 'svAdhyAyavaiyAvRttyAdAveva yatnaM kuru' iti cAbhidhAtavyaH / vikRSTakSapako'pyevameva prajJApyate / anye tu vyAcakSate - viSTakSapakapAraNakakAle glAnakalpatAmanubhavannapISyata eva / yastu mAsAdikSapako yAvatkathiko 'vA sa iSyate / ayaM ca viveka: gaNinA = gacchezena gacchasya pRcchayA kAryaH / tathA hi-prAgUabhihitakArya AcAryeNa gacchaH praSTavyaH ' yathA'yaM kSapakastapa upasaMpadyate ' iti / anApRcchAyAM tu sAmAcArIvirAdhanA, yataste'sandiSTA upadhipratyupekSaNAdi tasya na kurvantIti / atha pRSTA 'bruvate yathA - 'asmAkamekaH kSapako'styeva tasya kSapaNaparisamAptAvasya vaiyAvRttya' 'kariSyAmaH ?' iti, tato'sau vilamba kAryate / yadi necchanti sarvathA tato'sau tyajyate / atha gaccho viziSTanirjarArthitayA tamapyanuvarttate tato'sAviSyata eva / tasya ca vidhinA pratIcchitasya kArya pramAdato'nAbhogato vA yadi na kurvanti tadA gaNinA te samyak preraNIyAH / upasaMpattAst saMpadaH kAraNaM vaiyAvRttyAdikaM na pUrayati tadA tasya sAraNA kriyate / atyavinItasya samAptopasaMpado vA visarga eva kriyate / uktaM ca 'uvasaMpannoja kAraNa tu taM kAraNa apUraMto | ahavA samANiyammI sAraNayA vA visaggo vA // [ Ava0 ni0 720 ] ityayaM vivekaH // 96 // uktA sAdhUpasaMpat, atha gRhasthosaMpadamAha- pAraNA vakhate kevA haze? (arthAt e vakhate tArI zakti-svasthatA-dhIraja vagere kevA haze ?) jo te kahe ke glAna jevA' (DhIleA gheMsa) tA tene niSedha karavA ke 'bhAi! tuM tapa karavA rahevA de. svAdhyAya-vaiyAvacAdimAM ja udyama kara.' ityAdi kahevuM, vikRSNa kSapakane paNa Aja rIte praznAdi karavA khIjA AcAryA kahe che ke vikRkSapaka pAraNA vakhate mAMdA jevA banI jatA hoya te paNa tene upasa'pad ApIne svIkAravA, tapa karAvavA" je mAsakSamaNAdi tapa karanAra hAya ke yAvatkathika tapa karanAra hoya te tA glAna jevA banI jatA hAya tA paNa svIkAravA ja. chatAM gacchanA AcAryae gacchane pUchavA dvArA ATale! viveka teA karavA ja joI e-pahelAM tapasvI aMge AcArya gacchane pUchavuM ke 'A kSepaka tapanI upasa'padmA svIkAre che' ityAdi. AcAyo gacchane A pUche nahi te sAmAcArInI virAdhanA thAya, kemake nahi jAvAelA te sAdhue kSapakanI upadhinuM paDilehaNa vagere kare nahi. sAdhuene pUchavAmAM jo teeA evu' kahe ke ApaNe tyAM atyAre eka kSapaka teA che ja, tethI enA tapa pUrA thayA pachI A navAnI vaiyAvacca karIzuM" te navAne tapamAM vilAkha karAvavA. jo sAdhue pUrvakSapakanI vaiyAvacca vagere kAraNe A navA AgaMtukanI vaiyAvacca karavA sarvathA icchatA na heAya te (athavA je kAI paNa rIte vilaMba karavA te kSapaka taiyAra ja na heAya te) te navAkSapakane rajA ApavI. gaccha jo viziSTanija rAthI hAya ane khIjAnI vaiyAvacca karavAnI taiyArI batAve to ene paNa svIkArave ja. A rIte vidhipUrvaka svIkArAyelA tenuM paDilehaNAdi kArya gacchanA sAdhue jo pramAdathI ke anAleAgathI na kare to AcAya tene samyak preraNA kare. 1. upasaMpanno yatkAraNa tu tatkAraNamapUrayan / athavA samApte sAraNayA vA visargo vA //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] sAmAcArI prakaraNa-upasa padna sAmA0 aNamavi muNI kapa Neva adinnoggahassa paribhogo / tesjoge gejjho avaggaho devayA vi // 97 // ( kSaNamapi munInAM kalpate naivAdattAvagrahasya paribhogaH / itarAyoge grAhyo'vagraho devatAyA api // 97|| ) khaNamavitti / kSaNamapi munInAmadattAvagrahasya paribhogastatra sthAnopavezanAdirUpo na kalpate, tRtIyatratA tikramaprasaMgAt / taduktam 'ittariyaMpi na kappai avidinna khalu paroggahAisu / ciTTittu NisIittu ca taiyabvayarakkhaNaTThAe // [ Ava0 ni0 721] iti / evaM ca bhikSATanAdAvapi vyAghAtaH saMbhavet / kvacitsthAtukAmena svAminamanujJApya vidhinA sthAtavyam | aTavyAdAvapi vizramitukAmena pUrvasthitamanujJApya : sthAtavyam / tadabhAve tvAha- itarastha = pUrvasthitasyApi ayoge = asaMbandhe devatAyAH = tadadhiSThAcyA bavyavaprogrAhyaHvitathyaH 'anujJALo (6) gamuddo ti| 5 jUau 'nasthi tAde anuyALao devatA nassoddo mo'rUti // 17 II tadevaM vivRtopasaMpatsAmAcArI, tathA coktA dazApi vidhAH / athopasaMharatievaM sAmAyArI kahiyA dasahA samAsao esA / jiNaANAjuttANaM guruparatatANa sAhUNaM // 98 // ( evaM sAmAcArI kathitA dazadhA samAsata eSA / jinAjJAyuktAnAM guruparatantrANAM sAdhUnAm ||98 | | ) ema upasa'padma svIkAranAra jo upasa`panA kAraNabhUta jJAnanuM grahaNa, vaiyAvacca, tapa vagere karatA na hoya te tenI paNa sAraNA karavI-hita zikSAnA zabdo kahI e karavAmAM udyata banAvavA. jo e atyaMta avinIta hAya athavA teA enI upasa`pad pUrI thaI gaI hAya tA tene chUTA karavA. kahyuM che ke "je kAraNe upasaMpanna thayA heAya te kAraNane jo na bajAvatA hAya tA preraNAthI e kAraNu saphaLa karAvavuM. nahitara tenA tyAga karavA, athavA kAraNa pUruM thaI gayu. hAya tA ene chuTA karavo." upasa'pad sabaMdhI A badhA viveka jANavA. 596) sAdhu upasa pada kahI, have gRhastheAsa'pa kahe che-- [gRhastheAsa pa6] mAlika varDa nahi apAela avagrahanA, tyAM UbhA rahevA-besavA vagere rUpa paribhAga eka kSaNa mATe paNa karavA sAdhuone kalpatA nathI, kemake emAM trIjA mahAvratanuM ulla-ghana thaI jAya che. kahyuM che ke trIjA vratanA rakSaNa mATe mAlikathI nahi apAyela purAvagrahAdimAM alpakALa mATe kAussaga karavo ke besavu. kalpatuM nathI." bhikSA vagerekaravAmAM kayAreka thAka vagere rUpa vyAghAta thAya teA svAmInI anujJA laIne ja makAnanI chata nIce vagere sthaLeAe vidhipUrvaka UbhA rahevuM. jaMgala vageremAMthI pasAra thatI vakhate vizrAma karavAnI IcchAvALA sAdhue, je kAI pahelAM AvIne tyAM rahela hoya tA enI anujJA levI, ane evI kAi vyakti jo na hAya te te sthAnanA adhiSThAyaka devatAnA avagraha 'anujJAnako() namuno'zabdathI yAcI leve. cUrNimAM kahyuM che ke "jo DAI UbhuM na heAya tA aNujANue jasugaMhe zabdathI devatAnI anujJA levI ' ANNA 1, itvarikramapi na te'datta' khaDDa parAvAdiSu / syAtu N nivoditu N ca yatrarakSaNArtham //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra [113 evaM ti / evaM anayA rItyA eSA= pratyakSA dazadhA sAmAcArI samAsataH zabdasaMkSepataH kathitA-nirUpitA / keSAmeSA saMbhavati ? ityAha-jinAzAyuktAnAM bhagavadutavidhiparAyaNAnAM guruparatantrANAM guruvazavarttinAM sAdhUnAM bhavati // 98 // atha kIdRzasyeyamaikAntikAtyantikaphalahetuH ? ityAha ajjhappajjhANarayassesA paramatthasAhaNa hoi / maggammi ceva gamaNaM eyaguNassaNuvaoge'vi // 99 // (kathAmAnarataavA varamArthasAdhana mavati | mA jaiva sumanatinuyAnuyorIDa 83II) ajjhappatti / 'adhyAtmadhyAnaratasya' = antarbhAvitadhyAtRdhyeyabhAvenAtmanaiva parApekSAbahirmukhe svasvarUpe dhyAnamAtraniSThAM prAptasya eSA-sAmAcArI paramo dharmArthakAmApekSayotkRSTo'rthaH puruSArtho mokSalakSaNastatsAdhanaM-taddheturbhavati / svaprayojyazukladhyAnAtizayarUpAdhyAtmadhyAnadvArA tasyA mokSahetutvamiti bhAvaH / nanu sAmAcArIniratasyApyanAbhogato'pi karmabandhasaMbhavAt kathamakarmatAbhimukha taddhyAnam ? ata Aha-mArga eva-mokSapatha eva ratnatrayasAmrAjyalakSaNe gamana =abhimukhaH pariNAma etadguNasya = uktasAmAcArIpariNAmazAlinaH anupayoge'pi anAbhoge'pi bhavati / yasya hi yatra karmaNi nairantaryeNAbhyAsastasya dRDhasaMskAravazAdanupayoge'pi tatra pravRttidRSTacaraiveti na kiJcidanupapannam / tadidamukta' lalitavistarAyAm-"anAbhogato'pi mArgagamanameva :sadandhanyAyenetyadhyAtmacintakA iti, tatra tathA pravRttiyogajAdRSTamahimnaiveti yogabhAvitamatayaH" // 99 // Ama upasaM5tsAmAcArInuM vivaraNa karyuM. tethI daze prakAranI sAmAcArInuM vivaraNa pUruM thayuM. have upasaMhAra karatAM granthakAra kahe che-- Ama dazadhA sAmAcArInuM saMkSepathI nirUpaNa karyuM. A sAmAcArI jinekta vidhimAM parAyaNa temaja gurune AdhIna rahenArA sAdhuone pALavAnI hoya che. hA A sAmAcArInuM pAlana kevA sAdhune ekAntika ane AtyaMtika phaLa Ape che? evA praznano javAba ApatAM granthakAra kahe che - adhyAtmadhyAnamAM rata banelA sAdhune A sAmAcArI paramArthanuM kAraNa bane che. ahIM adhyAtmadhyAnarata eTale tevA sAdhu ke jeo dhyAtA-dhyeyanA abheda bhAvanA kAraNe AtmAthI ja parApekSA rahitapaNe svasvarUpa vize dhyAnamAtramAM niSThA pAmela hoya. temaja paramArtha eTale dharma-arthakAmanI apekSAe parama-utkRSTa artharUpa mekSa puruSArtha. A dazadhA sAmAcArI zukaladhyAnanA atizayarUpa adhyAtma dhyAna dvArA mokSahetu bane che. zakA-sAmAcArImAM rata banelA sAdhune paNa anAbhogathI paNa karma baMdha thaI javo saMbhave che. te tenuM dhyAna karmazUnya avasthArUpa mekSane abhimukha zI rIte bane? samAdhAna-ukta sAmAcArI pAlananA pariNAmavALA sAdhunuM, anupayoga dazAmAM paNa ratnatraya sAmrAjya rUpa mekSa mArgamAM ja gamana thAya che. je vyaktine je kAryano daDha abhyAsa hoya teNe anupayoga avasthAmAM paNa daDha saMskAravaza te kArya aMgenI pravRtti cAlu ja hoya che e pratyakSa siddha che. tethI koI anupatti nathI. lalita vistarAmAM paNa kahyuM che ke-anAbhogathI paNa sadatpanyAya mujaba mAgagamana ja thAya che. jema phiI .
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114]. sAmAcArI prakaraNa-upasaM56 sAmA tadiha sAmAcArI nirUpyaikAntahitAvahatayA bhAvamAtrapravRttaye upadezasarvasvamAha kiM bahuNA iha jaha jaha rAgadosA lahuM vilijjati / taha taha payaTTiaba esA ANA jiNiMdANa // 10 // (kiM bahuneha yathA yathA rAgadveSau laghu vilIyete / tathA tathA pravartitavyameSA''jJA jinendrANAm // 100 // ) kiM bahuNa tti / bahunA bhUyobhASitena kim ? taddhi mitho dharmakathAyAmevopayujyate, na tu svalpasArajJAnamUlapravRttaya iti tatra tadudvejakatayA nAtyantopayuktamupadezakarma / alaGkarmINAnAM ca svalpasAropadezopaniSadbhUtaH " mitaM ca sAraM ca vaco hi vAgmitA" iti vacanAt / tadevaM prastAvanAM vidhAyopaniSadupadezamevAha-tathA tathA tena tena prakAreNa pravartitavyaM = udyamavatA bhAvyamiha-jagati yathA yathA yena yena prakAreNa rAgadveSau mAyAlobhakrodhamAnarUpau vilIyete kSayaM gacchataH / na hyatra kazcidekAnto'sti yatpratiniyata eva karmaNi pravartitavyamiti, kintvayamevaikAntaH yadrAgadveSaparikSayAnukUlyenaiva pravartitavyamiti / ata eva tdbhaavaabhaavaabhyaamanujJAnidhoraNa pravRttiH | taTum--[3rAmArA-rU22] AMdhaLe kudaratI rIte zubha adathI prerAIne mAga para ja AvI caDavAthI joIne cAlato na hovA chatAM mAga para ja cAle che tema AvA one abhyAsanA kAraNe mokSamArga ja hAthamAM AvI caDato hovAthI anupayoga dazAmAM paNa mArgagamana ja thAya che evuM adhyAtmaciMtake kahe che. jayAre yogabhAvita buddhivALAo (yoganA pakSapAtIo)nuM kahevuM e che ke upayukta dazAmAM sAmAcArI pAlanAdi rUpe karela vegathI utpanna thaela adaSTane ja e mahimA che ke teonuM anAbhoga dazAmAM paNa mAga gamana ja thAya che." 9lA [ rahasyabhUta upadeza ] Ama ahIM sAmAcArInuM nirUpaNa karI ekAnta hitAvaha evI bhAvamAtra pravRtti mATe sArabhUta upadeza ApatAM prathakAra kahe che- A aMge vadhAre bolavAthI saryuM. kemake e vadhAre belivuM e to paraspara dharmakathAmAM ja upayogI che, nahi ke thoDA paNa sArayukta jJAnavaDe thatI pravRttimAM paNa. tethI svapasArayukta jJAnamUlaka pravRttimAM vadhu bolavuM e zrotAone udvega karAvanAra hAI anupayogI che. vaLI "parimita ane sArayukta vacana bolavuM e ja vAgmitA= kuzaLavakRtva che" evA vacanathI jaNAya che ke jeo svahitAdi samajavA ke karavA rUpa kArya karavAmAM samartha hoya che teone te svapa paNa sArabhUta upadeza ja upaniSadda bhUta banI jAya che. Ama prastAvanA karIne upaniSadabhUta upadeza ja kahe che-"A jagatamAM te te rIte pravRtti karavI ke je je rIte mAyA lebha rU5 rAga ane kodhamAna rU5 zreSa vilIna thatA jAya. evo keI Agraha nathI ke amuka cekasa anuSThAnamAM ja prayatna kare. ekAnta te e ja che ke haMmeza rAgadveSanI hAnine anukULa pravRtti ja kya karavI." tethI ja e hAninI hAjarI-gerahAjarIne AzrIne, enI e pravRttinA anujJA-niSedha badalAI jAya che. arthAt sAmAnyathI niSedha karAela pravRtti paNa avasara vizeSamAM rAgahAnine anukuLa banI jAya to anujJAta thaI jAya che ane ema sAmAnyataH anujJAta pravRtti paNa je kayAreka rAgahAnine pratikuLa banI jatI hoya
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavad stavanathI jasavijayanI prApti [15 tamhA savvANunnA savvaNiseho ya pavayaNe natthi / AyaM vaya tulijjA lAhAkaMkhi vva vANiyao // iti / nanvevamAjJAbhaGgaH 1 ityata Aha-eSA =" rAgadveSaparikSayArthameva prayatitavyami"tyAkArA''jJA pravaktRvAkyarUpA jinendrANAM tIrthakRtAM, sarvasya granthaprapaJcasyaitaduddezenaiva pravRtteriti dig // 100 // evaM sAmAcArInirUpaNadvAreNa bhagavantaM vardhamAnasvAminaM stutvA tatsamApti nivedayan svAminaM phalaM prArthayamAno racanAgarbhitaM svanAmAviSkurvannAha iya saMthuo mahAyasa jagabaMdhava vIra ! desu maha bohi / tuha thotteNa dhuvacciya jAyai jasavijayasaMpattI // 101 // ( iti saMstuno mahAyazo ! jagadbAndhava ! vIra ! dehi mama bodhim / tava stotreNa dhravaiva jAyate yazovijayasaMpattiH // 101 // ) iya tti / iti-amunA prakAreNa saMstutaH stutigocaraM nIto he vIra ! he mahAyazonirupamakIta ! he jagadbAndhava ! jagato bhavyalokasya hitapravartakA'hitanivartakatayA bAndhava iva bAndhavastasyAmantraNa maha iti mama bodhi- samyaktvaM desu iti dehi / ehikasaMpattistu tadbhavanAdantarA'vazyaM bhAvinItyAha-tava stotreNa-bhavataH stavanena dhruvaiva-nizcitaiva jAyate =saMpadyate yazaH pANDityAdiprathA vijayazca-sarvAtizayalakSaNastayoH saMpattiH saMpat, tAbhyAmupalakSitA saMpattiraizvaryAdilakSaNA vA / yathA khalvajarAmarabhAvArtha pIyUSapAnapravRttAvAntarAlika tApopazamAdikamAvazyakameva tathA bodhyartha bhagavadguNagAnapravRttAvAntarAlikamaihikasukhaM dhruvaprAptikamiti bhAvaH / atra 'yazovijayaH' iti granthakRtA svanAmaprakaTIkRtam // 10 // to e vakhate te niSiddha banI jAya che. kahyuM che ke "tethI zrI jinapravacanamAM koInI sarvathA anujJA ke sarvathA niSedha nathI, kintu lAbhAkAMkSI vANiyAnI jema Aya (guNane lAbha) ane vyaya (guNanI hAni)nI tulanA karIne pravRtti karavI." zaMkA - paNa jenI zrI jinezvaroe anujJA ApI che eno paNa avasthA vizeSamAM rAgavardhaka jANIne je niSedha karAya to emAM rAgavRddhi rUpa doSathI bacavAnuM thavA chatAM AjJAbhaMgarUpa doSathI lepAvAnuM to ubhuM ja raheze ne! samAdhAna - "rAgadveSanI hAni mATe ja sadA prayatnazIla rahevuM e paNa zrI tIrthakaradevonI pradhAna AjJA ja che. kemake badhA granthano vistAra paNa A hAninA uddezathI ja pravarte che. mATe tenI hAnine anukULa keIpaNa pravRtti AjJAviruddha nathI. 100 he mahAyaza ! hevIra ! he jagadabAMdhava! (bhavyajIvo rUpI jagane hitamAM pravartAvanArA hovAthI temAM ja ahitamAMthI pAchA pheravanAra hovAthI bAMdhave jevA bAMdhava) mane bedhi Apo. ahika saMpatti to te bedhi thavAthI vacamAM avazya thaI ja javAnI che evuM jaNAvavA kahe che-tAruM stavana karavAthI yaza ane vijayanI saMpatti maLe che athavA yaza ane vijayathI upalakSita thaela ezvaryAdirUpa saMpatti maLe che. 1 tasmAtsarvAnujJA sarvaniSedhazca pravacane nAsti / AyaM vyaya tolayet lAbhAkAkSIva vaNigU // ..
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116] sAmAcArI prakaraNa-prazasti | ratha prarAnti : || saptAmbhodhitaTInaTIhataripustrInetranIradravat - tadvakSojataTIpaTIrapaTalIzoSipratApoSmaNaH / yeSAM kIrtirakabbarakSitipaternRtyaM puro nirmame, zrImantaH sma jayanti hIravijayAste sUripaJcAnanAH // 1 // vAdAmbhodhirazoSi poSitadRDhasyAdvAdavAcAM mahAn yeSAM vADavatejasApi na jagadvikhyAtavidyAbhRtAm / zrIhIraprabhupaTTanandanavanapratyakSakalpadrumAH sUrizrIvijayAdisenaguravo rejurjagadvanditAH / / 2 / / vRddhaM cArumarutprasaMgavazatazcaiitra yayau yattepastejaH kailmazakakSadAhapaTutAmAMcAmlanIrairapi / sUrizrIvijayAdidevaguravo rAjanti te sattadAmnAyanyAyanidhAnamAnasalasaddhyAnapradhAnaprathAH // 3 / / Adatte na kumArapAlatulanAM kiM dharmakarmotsavai yaccAturyacamatkRtaH pratidina zrIcitrakUTezvaraH / ahI yaza eTale pAMDitya vagerenI prasiddhi ane vijaya eTale badhA karatAM caDhiyAtApaNuM. jema ajarAmarapaNuM pAmavA mATe karAtI amRtapAnanI kriyAmAM vacce tApanI zAMti vagere avazya thaI ja jAya che tema samyaktva mATe bhagavAnanA guNagAnanI pravRtti karavAmAM vacce aihika sukha to avazya prApta thaI ja jAya che. ahIM yazovijaya' zabdathI granthakAre svanAma prakaTa karyuM che. je 101 che. [ prazasti ] jenA pratApanI garamI, haNuelA zatruonI strIonA AMsuothI bhInuM thaela je teonA stana para rahela vastrapaTala te vastrapaTalane sUkAvanAra che tevA akabara rAjAnI AgaLa sAta samudranA kinArA para nRtya karanAra naTI jevI jemanI kIrtie, nRtya karyuM te sUrisiMha zrI hIravijayasUri mahArAja vizvamAM jaya pAmI gayA jagavikhyAta paMDitanA vaDavAnalathI paNa, puSTa ane daDha syAdavAda yukta vANI vALA evA jeone vAdasamudra sUkAya nahi te, zrI hIrasUri mahArAjanI pATa rUpa naMdanavanamAM kalpavRkSa samAna ane AkhA jagatathI vaMdAelA evA guru zrI vijayasenasUri mahArAja zelyA. me 2 suMdara pavanasaMganA kAraNe (suMdara devatAoe karela prakRSTa saMganA kAraNe) vadhela jeonA tapanuM teja (agni) AyaMbilarUpa pANIthI paNa kamasamUhane dAha karavAmAM kuzaLa banyuM te, teonI (zrI senasUri mahArAjanI) paraMparAmAM nyAyanA nidhAnabhUta evA manamAM vilasatA dhyAnathI mukhya prasiddhi che jeonI evA guru zrI vijayadevasUri mahArAja jagamAM zebhe che. 3
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti ( 117 tatpaTTodayazailatuGgazikhare mArtaNDalakSmIjuSaH . sUri zrIvijayAdisiMhaguravaste'nI jayanti kSitau // 4 // itazcagacche svacchatare teSAM paripATyopatasthuSAm / kavInAmanubhAvena navInAM racanAM vyadhAm // 5 // tathAhiyeSAM kIrttiriha prayAti jagadutsekArthamekAkinI pAthodhervaDavAnalAd dhusarito bhItA na zItAdapi / SaTtarkazramasaMbhavastavaravakhyAtapratApazriyaM zrIkalyANavirAjamAnavijayAste vAcakAstenire // 6 / / svaprajJAvibhavena merugiriNA vyAloDitAd yatnato haimavyAkaraNArNavAjjagati ye ratnAdhikatvaM gatAH / ete siMhasamAH samagrakumatistamberamatrAsane zrIlAbhAdvijayAbhidhAnavibudhA divyAM zriyaM lebhire // 7 // dattaH sma pratibhAM yadazmana iva prodyatpravAlazriya yeSAM mAdRzabAlizasya vilasatkAruNyasAndre dRzau / gItArthastutajItajItavijayaprAjJottamAnAM vayaM tattaSAM bhuvanatrayAdbhutaguNastotra kiyatkurmahe // 8 // jemanA cAturyathI camakAra pAmelA citoDanareze dharma anuSThAnanA usamAM kumArapAlanI tulanA karI che ane zrI devasUri mahArAjanI pATa rUpI udayAcala parvatanA UMcA zikhara para sUrya jevI zobhAvALA evA te zrI vijayasiMhasUri mahArAja pRthvI para jayavaMtA varte che. 4 che A bAju, teonA svacchatara ga7mAM kramazaH utpanna thayelA kavionA prabhAvathI meM A navI racanA karI. pA kavionI paraMparA A rIte- jagatane sIMcavA mATe jeonI kIrti samudranA vaDavAnalathI ke AkAza gaMgAnI ThaMDIthI bIdhA vagara ekAkinI vicare che te vAcaka zrI kalyANavijaya mahArAje Sa taka (darzana) aMge karelA zramathI utpanna thayela stavananA dhvanithI prasiddha thaela pratApazrIne vistArI. dA svaprajJAnA vaibhavarUpa meru parvatathI prayatnapUrvaka maMthana karAelA hemavyAkaraNarUpa samudramAMthI prApta karela ratnonA kAraNe je ratnAdhika banyA te A samagra kumatarUpa hAthIone trAsa ApavAmAM siMhAsamAM zrI lAbhavijaya nAmanA paMDite divya zobhA prApta karI. tenA jeonI vilasatI karUNAthI vyApta che ane e mArA jevI bAliza vyaktirUpa pAtharane camakatA pravAlanI zobhArUpa pratimA ApI te, gItArthothI stavAela che AcAra jeone evA prAjJottama zrI jIta vijaya mahArAjanA traNe bhuvanamAM addabhuta evA guNenuM stavana ame keTaluM karIe? 8
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118] janma sAmAcArI prakaraNa-prazasti mernama MARIANAnino naman maana viprAnAtmavazAMzciraM paricitAM kAzI ca bAlAniva kSemApAlAnapi vidviSo gaitanayAn mitrANi cAjIgaNat / mannyAyAdhyayanArthamAtraphalakaM vAtsalyamullAsya ye sevyante hi mayA nayAdivijayaprAjJAH pramodena te / / 9 / / teSAM pAdarajaHprasAdamasama saMprApya cintAmaNiM "jainI vAcamupAsitu bhavaharI zreyaskarImAyatau / yetyAcAravicAracArucaritairatyarthamabhyarthanAdeSa nyAyavizAradena yatinA granthaH sukhaM nirmame // 10 // yAvaddhAvati bhAskaro ghanatamodhvaMsI viyanmaNDale / svargaGgApuline marAlatulanAM yAvacca dhatte vidhuH / yAvanmerumahIdharo'pi dharaNI dhatte jagaccitrakRd grantho nandatu tAvadeSa sudhiyAM khelanU karAmbhoruhe // 11 // ye granthArthavibhAvanAdatitamAM tuSyanti te santataM santaH santu mayi prasannahRdayAH kiM tairaho durjanaiH ? yeSAM cetasi sUktasantatipayaHsikte'pi nUnaM raso madhyAhUne marubhUmikAsviva payolezo na saMvIkSyate / / 12 / / mArA nyAya adhyayananuM prayojana mAtra che phaLa jenuM evuM vAtsalya pragaTAvIne jeee viprone Atmavaza karyA, (taddana aparicita evI) kAzIne ciraparicita karI rAjAone bALaka jevA haThIlA gaNI yathA yogya AcaraNa karyuM temaja nyAyanIti zUnya evA udma zatruone paNa mitra gaNuM (teonI sAthe mitranI jema vatI) mArA adhyayana kAryane sAdhyuM te prAjJa zrI nayavijaya mahArAja haMmezA mArA vaDe pramoda pUrvaka upAsanA karAya che. pAlA saMsAramAzaka ane bhaviSyamAM hitakara evI jinavANInI upAsanA karavA mATe teonA caraNarajanI cintAmaNi samAna ajoDa kRpAne meLavIne, sAdhu saMbaMdhI AcAravicArothI pavitra che AcaraNa jeonuM evA sAdhuoe atyaMta prArthanA karI hovAthI nyAyavizArada sAdhu (zrI yazovijaya mahArAja) vaDe A grantha sukhapUrvaka racAye. 10mAM ' gADha aMdhakArano nAza karanAra sUrya jyAM sudhI nabhomaMDalamAM phare che (pharaze) ane jyAM sudhI caMdra AkAza gaMgAnA kinArA para haMsanI tulanA kare che (pharaze) temaja jAM sudhI merU parvata pRthvIne dhAraNa (karaze. tyAM sudhI jagatane Azcarya pamADanAra A grantha saddabuddhivALA paMDitonA kamalamAM khelatAM khelatAM AnaMda pAme. 11/ - granthArthanI sUphamavicAraNAthI jeo atyaMta tuSTa thAya che te sajajane hamezA mArA para prasanna cittavALA thAo. aho ! te durjanathI saryuM ! subhASitonI paraMparArUpI pANIthI sIMcAyelA paNa jeonA cittamAM, marUbhUmimAM jema madhyAhe pANIne
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti [119 kimu khidyase khala ! vRthA khalatA kiM phalavatI kvacidRSTA ? paranindApAnIyaiH pUrayasi kimAlavAlamiha ? / / 13 / / jAnAti matkRtasya hi vidvAn granthasya kamapi rasamasya / nalinIvanamakarandAsvAdaM veda bhramara eva / / 14 / / durjanavacanazatairapi ceto'smAkaM na tApamAvahati / tannUnamiyatkiyadapi sarasvatIsevanasya phalam / / 15 / / granthebhyaH sukaro grantho mUDhA ityavajAnate / na jAnate tu racanAM ghUkA iva ravizriyam / / / 16 / / durjanagIbhyo bhayato rasikA na granthakaraNamujjhanti / yUkAparibhavabhayatastyajyanti ke nAma paridhAnam 1 // 17 / / upekSya durjanabhayaM kRtAd granthAdato mama / / bodhipIyUSavRSTirme bhavatAd bhavatApahRt / / 18 / / // iti nyAyavizAradaviracitaM sAmAcArIprakaraNaM saMpUrNam // chAMTe paNa jovA maLatA nathI tema grantha ane rasa UbhuM thatuM nathI. 12 . he durjana ! vRthA zA mATe kheda kare che. zuM khalatAne kayAMya phaLavAna banelI dekhI? tethI pArakAnI niMdA rUpa pANIthI ahIM kyArAo zA mATe pUre che ? 13 meM karelA granthanA keIka apUrva rasane vidvAna ja jANI zake che. nalinIvananA makarandane AsvAda bhramara ja mAnI zake che. UMTa nahi. me 14 che durjananA seMkaDe vacanathI paNa amAruM citta je saMtApa pAmatuM nathI te kharekhara sarasvatInI atyAra sudhI karelI upAsanAnuM kaMIka phaLa che. meM 15 che judA judA granthomAMthI thoDuM thoDuM laIne na grantha racI devo sukara che evuM vicArIne mUDhajIvo AnI avajJA kare che. kharekhara! ghuvaDe jema sUryanI zebhAne jANI zakatA nathI, tema teo grantharacanAne jANI zakatA nathI. je 16 . | durjana niMdAvacane bAlaze evA bhayathI rasika puruSo kaMI grantha racanAne paDatI mUkatA nathI. "jU thaI jaze" evA bhayanA kAraNe vastra paheravAnuM keNa cheDI de che? 17 tethI durjananA bhayanI upekSA karIne karAelA A mArA granthathI mArA saMsAranA tApane haranAra bedhirUpa pIyUSanI vRSTi thAo. me 18 che che Ama nyAya vizArada mahAmahopAdhyAya zrImadda yazovijaya mahArAje raceluM sAmAcArIprakaraNa pUrNa thayuM. che
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra0 ]. sAmAcArI prakaraNa-prazasita sAthe sAthe, karma sAhitya niSNAta siddhAMtamahodadhi sva. A. bhaga. zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra vardhamAna taponidhi nyAyazAstranipuNumati A. bhaga. zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna baMdhavihANa mahAgrantha sarjananA eka AdhArastaMbha pa. pU. paMnyAsavara zrI dharmajit vijayagaNivaranA ziSyaratna bhagavadbhaktirasika pa. pU. paMnyAsa pravara zrI jayazekhara vijayagaNivaranA ziSyANa muni abhayazekhara vijaye A sAmAcArI prakaraNa granthana karela bhAvAnuvAda sAnaMda saMpUrNa thayo. [vi. saM. 2042]
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ aham / zrIzakezvarapArzvanAthAya namaH / zrIpremabhuvanabhAnusUrIzvarapanyAsadharmajijjayazekharavijayagaNivarebhyo namaH / nyAya vizArada nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya yazovijayakRtA ArAdhaka-virAdhaka caturbhaGgI zrutazIlavyapekSAyAmArAdhakavirAdhako / / pratyekasamudAyAbhyAM caturbhaGgI zritau zrutau // 1 // aiM namaH / zrutaM zrutajJAnaM zIlaM-mArgAnusArikriyAlakSaNaM brahma, tayorvyapekSAyAM mithaHsaGgatyA viziSTAyAmapekSAyAM vivecanIyAyAM ArAdhakavirAdhako puruSau pratyekasamudAyAbhyAM militA'militabhAvA'bhAvAbhyAM caturbhaGgI zritau-bhaGgacatuSTayApannau zrutau, bhagavatyAdau / tathAhi ekaH zIlavAnazrutavAnuparato'vijJAtadharmA ca, svabuddhayA pApAnnivRttIvato'nadhigatazrutajJAnatvAccAyaM zrutajJAna ane mArgAnusArI kriyAtmaka brahmarUpazIla e benI ja paraspara saMbaMdhavALI viziSTa apekSApUrvaka vivecana karIe te jaNAya che ke ArAdhaka-virAdhaka puruSa pratyeka zrata-zIla ane te benA samudAyane AzrIne (zrata-zIla pratyekanI milita=bhegI hAjarI, amilita=rasvataMtra eka ekanI hAjarI ane bannenA abhAvane Azrone) cAra bhAMga dharAve che. evuM zrI bhagavatIjI sUtra AdimAM kahyuM che. te A rIte-(1) zIlavAnaazrutavAnU...A potAnI buddhi mujaba pApathI aTakela hovAthI uparata hoya che, temaja bhAvathI zrutajJAna pAmela na hovAthI avijJAtadharmA(=dharmano ajANa) heya che. A bhAMgAmAM bALatapasvI Ave che evuM keTalAka AcArye kahe che, jyAre bIjA keTalAka AcAryo ema kahe che ke gItArthanI nizrA vagara ja tapa-cAritramAM rata banela agItArtha jIva A bhAgamAM Ave che. A bhAMgAvALo jIva samyagra bedha zUnya hovAthI ane tema chatAM kriyAtatpara hovAthI mokSamArganA a5aMzanI ArAdhanA karatA hoya che. tethI dezaArAdhaka kahevAya che. 1 bhagavatIsUtram (za0 8 u0 10) evaM khalu mae cattAri purisajAyA paNNattA / taM jahA-1 sIlasaMpanne ege No suasaMpanne / 2. suasaMpanne NAmaM ege No sIlasaMpanne / 3. ege sIlasaMpanne vi suasaMpanne vi / 4. ege No sIlasaMpanne No suasaMpanne // tattha NaM je se paDhame purisajAe se NaM purise sIlavaM asuavaM, uvarae aviSNAyadhamme / esa gaM goamA / mae purise desArAhae paNNate ? / tattha NaM je se ducce purisajAe se NaM purise asIlava suava aNuvarae viNNAyadhamme / esa Na goamA ! mara pulise desavirAhae paNNatte 2 / tattha Naje se tacce purisajAe se Na parise sIlava suavaM, uvarae viNNAyadhamme / esa Na goamA ! mae purise savvArAhae paNNatte 3 / tattha Na je se cautthe purisajAe se Na purise asIlavaM, asuavaM aNuvarae aviNNAyadhamme / esa NaM goyamA mae purise samvavirAhae paNNattetti 4 // * paraspara saMbaMdhavALI viziSTa apekSApUrvaka vivecana eTale zrata ane zIla A baMnene dRSTi samakSa rAkhIne pheNa keTale aMze ArAdhaka ke virAdhaka-enI vicAraNuM.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ R - ArAdhaka-viAdhaka catubha gI zlAka-1 bAlatapasvItyeke, gItArthA'nizcitatapazcaraNarato'gItArtha ityanye / samyagbodharahitatvAt kriyAparatvAcca stokasya mokSamArgasyArAdhanAdezA rAdhakaccAyamucyate 1 / anyaH zrutavAnazIlavAn anuparato vijJAtadharmA'viratasamyagdRSTiriti yAvat / ayaM ca dezavirAdhakaH - devAM stokamaMzaM jJAnAditrayasya mokSamArgasya tRtIyavibhAgarUpaM cAritraM virAdhayatItyarthaH, prAptasya tasyA'pAlanAdaprAptervA 2 / itaraH zIlavAn zrutavAnuparato vijJAtadharmA, sa ca sarvArAdhakaH, saMpUrNamokSamArgArAdhanAt 3 / aparazcAzIlavAna zrutavAnanuparato'vijJAtadharmA, sa ca sarvavirAdhakaH, mokSamArgasya lezenApyanArAdhanAt 4 / iti saMpradAyaH // 1 // "atra kecit - "yadanuSThAnA'karaNena jinAjJAyA virAdhakatvaM tadanuSThAna karaNenaiva jinAjJAyA ArAdhakatvamiti niyamAdanuSThAnAntarakaraNAkaraNAbhyAM jinAjJArodhanavirAdhanayorabhAvAd, anyathA paramArgAnuSThAnatyAjanena jainamArgAnuSThAnavyavasthApanA'nyAyyatvaprasaGgAt / itthaM pareSAM virAdhakutazcinnimittAdaGgIkRtajinoktasAdhusAmAcArIpari katvApAdanAddezArAdhakasthalodAhRtabAlatapasvI (2) zrutavAn-azIlavAn arthAt dhane bhAvathI jANyA heAvA chatAM pApathI nahi aTakela jIva...avirata samyagdaSTijIva A bhAMgAmAM Ave che. A jIva jJAna- darzana-cAritrarUpa meAkSamArganA trajA vibhAga rUpa cAritrAtmaka eka dezane virAdhatA hAvAthI dezavirAdhaka kahevAya che. prAptacAritranu pAlana karato na heAvAthI ke cAritranI prApti ja thaI na heAvAthI A jIva cAritranA virAdhaka heAya che. (3) zIlavAn-zrutavA-pApAthI aTakela evA bhAvathI dharmanA jANakAra jIva. A sapUrNa meAkSamArganI ArAdhanA karatA heAvAthI sarva ArAdhaka kahevAya che. (4) azIlavAn--azrutavAn pApAthI nahi aTakelA dharmanA ramajANu jIva...meAkSamAnA aMzamAtranI paNa ArAdhanA karatA na heAvAthI A savarAdhaka kahevAya che. A catubhagInI AvI samajaNa AcAryAnI para parAthI cAlI Avela che. 15 [sAdhusAmAcArIpAlaka dravyali'gI dezaArAdhaka-pUruM] A caturbha gInA prathama bhAMgA aMge keTalAkanI mAnyatA evI che ke-- pUrva pakSa :- je anuSThAna na karavAmAM jinAjJAnA virAdhaka banAya chete anuSThAna karavAthI ja jinAjJAnA ArAdhaka khanAya che' evA niyama heAvAthI khIjA anuSThAne karavA--na karavA para jinAjJAnI ArAdhanA-virAdhanA UbhI nathI. arthAt caturthAM gInA bIjA bhAMgAmAM jinAkta cAritra (sAdhusAmAcArI)nuM pAlana na heAvAthI jo virAdhanA kahI che tA pahelA bhAMgAmAM tenA ja pAlananA kAraNe (dezathI) ArAdhanA kahI zakAya, anya tApasAdi saMbaMdhI anuSThAneAnA pAlanathI nahi... nahitara tA (eTale ke e tApasAdi saMbaMdhI anuSThAnAthI paNa jinAjJAnI ArAdhanA thaI jatI hAya te) je bhAvathI jainadharma pAmI gayA che athavA jainadharmAMne abhimukha thaelA che te tApasAdine teonA anuSThAnA cheDAvI jainadharmAnusArI anuSThAneAmAM joDavAnI AvazyakatA ja na rahevAthI teone e rIte joDavA anyAyya=anyAyapUrNa banI jAya... mATe sAdhusamAcArI zUnya badhA jIvAne je virAdhaka kahyA che te Ardhaka tarIke sAdhusAmAcArIyata Rta
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAlanaparAyaNa eva gRhyate mithyAdRSTiH, jino talAdhunAmAcArIparipAlanamantareNArAdhakatvAbhAvAmithyAdRSTitvamantareNa ca bAlatapasvitvAbhAvAt , na caiva matadvayA'bhedaH, gItArthanizritasya gItArthasya ca dravyaliGgino bAlatapasvinaH saMbhavAt" ityabhimanyante tanmatanirAsArthamAha dravyAjJA''rAdhanAdatra dezArAdhaka iSyate / sAmAcArI tu sAdhUnAM tantramatra na kevalam // 2 // dravyAjJeti / atra-prakRta caturbhaDagyAM dravyA(jJA)rAdhanAd dezArAdhaka iSyate / dravyapadaM cAtra bhAvakAraNArthaka draSTavyaM na tvapradhAnArthakam , phalopadhAyakasamudAyaniSpAdakAvayavasyaiva deshja laI zakAya... tethI deza ArAdhaka jIvanA udAharaNa tarIke je bALatapasvI kahyo che te divyasamRddhi vagerenI lAlasA vagere rUpa keI kAraNe sAdhupaNuM laI jinekta sAdhusamAcArInA paripAlanamAM tatpara rahenAra mithyAdRSTi jIva ja samajo. mitrAdi daSTivALo ane vedavageremAM kahelA anuSThAne karanAra mArgAnusArI jIva vagere nahi, kema ke teone jinakti sAdhusAmAcArInuM paripAlana hetuM nathI ane je paMcAgni tapa vagere anuSThAne hoya che tenA para jinAjJAnI ArAdhanA UbhI nathI. mATe teo mAM ArAdhakatva hotuM nathI, jyAre ukta miAdaSTimAM jinendra anuSThAna hAjara heI ArAdhakatva che temaja mithyAdaSTipaNanA kAraNe bALatapasvIpaNuM paNa che. mATe temAM udAharaNa tarIke je bALatapasvI kahyuM che te dravyaliMgI mithyAvI ja levuM joIe. zaMkA -pahelA bhAMgAnA udAharaNamAM be mata dekhADayA che. emAM pahelAM udAha2bhUta bALatapasvI tarIke paNa je A sAdhuvezadhArI jIva ja levAnuM hoya te be mata judA raheze ja nahi, kAraNa ke e dravyaliMgI pote gItArthanI nizrAzUnya agItArtha ja che ane ene te bIjA matanA udAharaNa tarIke kahevAelo che. samAdhAna -dravyaliMgI bALatapasvI gItArtha anizrita agItArtha ja hoya e niyama nathI. gItArtha nizrita sAdhu ke khuda gItAtha sAdhu paNa dravyaliMgI bALatapasvI hoI zake che. tethI pahelA matanA udAharaNa tarIke tevA gItArthanizrita ke : gItArtha saMbhave che jyAre bIjA matanA udAharaNa tarIke gItArtha anizrita agItArtha ja saMbhave che. tethI be mata judA hovA spaSTa che. tethI bALatapasvI tarIke ukta dravyaliMgI ja levo joIe. AvA pUrvapakSanuM nirAkaraNa karavA granthakAra kahe che- [dezaArAdhanapaNamAM kayAjJAnI ArAdhanA niyAmaka-u.] A prastuta catu"gImAM je ArAdhanAnI apekSAe deza ArAdhaka kahyo che te dravyAjJAnI ArAdhanA che. emAM paNa je dravya" pada che te bhAvanA kAraNabhUta dracakriyAne jaNAvanAra jANavuM. yogya bhAva vinA karAeluM anuSThAna dravya ArAdhanA bane che. A dravyaArAdhanA ja bhAva ArAdhanAnuM kAraNa banatI hoya to pradhAna dravya ArAdhanA kahevAya che ane je bhAva ArAdhanAnuM kAraNa banatI na hoya te apradhAna dravya ArAdhanA kahevAya che. ahIM pradhAna dravya ArAdhanA ja "deza ArAdhaka vyapadezane pAtra
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ . padArthatvAd, apradhAnasahasrasya samudAyA'niSpAdakatvAt / vyavahArAbhAsenApradhAnadravyakriyAyA mArgadezatvAbhimAne'pi zIlazrutAnyatarazreyastvapraznottarAvasare tadupAdAnasyA'nyAyyatvAt / sAdhUnAM sAmAcArI tvatra prakRtadezArAdhakatve kevala na tantraM, zrAvakANAmanArAdhakatvaprasaGgAt / nanu teSAmArAdhakatve'pi sarvArAdhakatvaM syAditi cet ? syAdeva zrutazIladezApekSayA, zIlarUpadezaprabhedApekSayA tu na syAditi kiM nazchidyate ? nanu jinoktAnuSThAnasya dezArAdhakatAyAM tantratve praNigadyamAne ko doSaH ? iti cet ? na ko'pi doSaH, kevala' dravyaliMgavatAmeva tathAtvamiti vRthA kadAgrahaH, mitraadidRssttimtaamvedyjANavI, kema ke, phale padhAyaka (phaLa lAvI ApanAra) samudAyane upasthita karI ApanAra avayava ja "deza" che... ane e avayava te pradhAnadravya ArAdhanA ja che. apradhAna dravya ArAdhanAo te hajAro bhegI thAya te paNa viziSTa karmanirja rAtmaka phaLa lAvI ApanAra bhAva ArAdhanA svarUpa samudAyane e bhegA karI ApI zakatI nathI. tethI kharo (zuddha) vyavahAranaya che tevI apradhAna dravyakiyAne mArganA "deza" (eka bhAga) rU5 paNa mAnato thI. vyavahAra jevA jaNAtA abhiprAya rUpa vyavahArAbhAsa naya apradhAna dravyakriyAne mArganA deza rUpa mAnavAnuM abhimAna rAkhe che paNa eTalA mAtrathI kaMI e deza ArAdhanA rUpa banI jatI nathI. kema ke e kalyANarUpa ja na hovAthI zIlazrutanA kalyANa paNanI vicAraNAmAM zIla tarIke enI vAta karavI e atyanta anyAdhya banI jAya che. arthAt zrI bhagavatIjI sUtra AdimAM jyAM zIla-zrutanA kalyANapaNAnI vicAraNuM che, tyAM deza ArAdhakanA zIla tarIke kalyANa mUta nahi evI apradhAna dravyakiyA kahevI e sAva asaMgata che. tame kahela mithyAtvI dravyaliMgInI sAdhumAcArIpAlanAdi rUpa kriyA apradhAna dravya ArAdhanA svarUpa hoI te bALatapasvIne dezaArAdhaka banAvI zakatI nathI. vaLI A deza ArAdhakatAmAM mAtra sAdhusAmAcArI ja niyAmaka che evuM nathI, kema ke evuM hovAmAM te zrAvake te sAmAcArI vinAnA hoI anArAdhaka ja banI javAnI Apatti Ave ! - zaMkA-zrAvake anArAdhaka banI jAya emAM Apatti jevuM che zuM? kema ke teonA anuSThAnene zIla rU5 ArAdhanA mAnIne je teone paNa ArAdhaka mAnavAnA hoya to te teo paNa sarva ArAdhaka ja banI jAya, kema ke samyagabedha to teone paNa hAjara che teo paNa zrutavAna-zIlavAna banI jAya che. A sarva ArAdhakatvanI Apatti na Ave e mATe teomAM "zIla" rUpa aMzanI gerahAjarI mAnavI Avazyaka che ane tethI teo anArAdhaka banI javAmAM keI Apatti nathI. samAdhAna-zrAvake paNa zruta ane zIlanA eka dezanI apekSAe sarva ArAdhaka che ja..arthAt zrata ane zIladeza rUpa bane avayavo hAjara hevAthI teomAM sarva , ArAdhakatva hovAmAM amAre kaI aniSTa nathI. tema chatAM zrata-zIla ubhayAtma dAyanA ekadeza-rUpa zIlanA peTA bhedanI apekSAe, teomAM sthAvarajInI ahiMsA - vagere rU5 zIladeza na hovAnA kAraNe paNa saMpUrNazIla hAjara na hovAthI sarva ArA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama bhAMge : dezaArAdhe "125 saMvedyapadasthAnAmapyapunarbandhakAdhucitatattattantroktakriyAkAriNAM vinivRttakutarkagrahANAM mArgAnusAriNAmadhyAtmabhAvanArUpasya vyavahAratastAttvikasya kulayogyAdhucitAnuSThAnasya___citrA tu dezanaiteSAM syAd vineyAnuguNyataH / yasmAdete mahAtmAno bhavavyAdhibhiSagvarAH // 134 // ityAdinA granthena yogadRSTisamuccayAdau tattvato jinoktatvasya suprasiddhatvAd, iti haribhadragranthA'paricayavilasitametad yad bhavAbhinandinAM khyAtilAbhAdyarthinAM gRhItadravyaliGgAnAM sakRdAvartanAdidUratarabhUbhibhAjAM dezArAdhakatvamanabhimatamaGgIkriyate, atAdRzAM cA'punarbandhakAdInAM mitrAdi. dRSTimatAmabhimataM tannAGgIkriyata iti / na ca bAlatapasvipadena dravyaliGgI kvacidapi vypdipakava nathI paNa. [itaramArgastha apunabaMdhakAdi paNa dezaArAdhaka]. prazna-dezaArAdhanA mATe jinokta anuSThAnone ja niyAmaka kahevAmAM zuM doSa che? uttara-kaI ja doSa nathI. paNa mAtra dravyaliMgIomAM ja jinendra anuSThAna hoya che ane tethI teo ja deza ArAdhaka che, anuparba dhakAdi jIvo nahi e tamAro Agraha kadAgraha rUpa ja che, kemake apunubaMdhakAdi jamAM paNa jinendra anuSThAne hoya ja che. te A rIte-je jIvo mitrAdi daSTivALA che, adyasaMvedya pade rahelA hovA chatAM te te itarazAstromAM kahela apunabaMdhakAdine ucita kriyA karanArA che, kutarkonI pakaDa vinAnA che, mArgAnusArI che teonA 2 adhyAtma ane bhAvanA svarUpa, vyavahArathI tAtvika ane kulagIone ucita evA anuSThAna tavataH "jinekta ja che evuM zrI yogadaSTi samuccayAdi graMthamAM "abhiniveza zunya A jIvo (te te darzananA Adya sthApake)nI dezanA ziSyone anusarIne vicitra hoya che (chatAM te te bhUmikAe Atmahitakara hoya che ane tethI jikata ja hoya che), kemake A mahAtmAo saMsArarUpa raMganA vaidya samAna hoya che" ItyAdi zloka dvArA kahyuM che. tethI je jIvo bhavAbhinaMdI che, khyAti AdinI IcachAthI dravyaliMgane dhAraNa kare che ane samRdrabaMdhakAdinI bhUmikAthI paNa ghaNuM dUra rahelA che, teomAM zAstrakArone anabhimata evuM paNa deza ArAdhakapaNuM hovAnI ane jeo tevA nathI evA mitrAdidaSTivALA apunabaMdhakAdimAM zAstrakArone abhimata evuM paNa deza ArAdhakatva na hovAnI tamArI A mAnyatA te tame zrI haribhadrasUri mahArAjanA gadaSTi samuccayAdi granthanA sAva ajANa ja che e vAtane ja sUcave che. vaLI 1. pragati sAdhaka kSaye pazamAnusArI. 2. yoganA AdhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSepa e pAMca bhedamAMnA Adya be bheda...3. nizcayanayathI te 6-7 guNuThANunA anuSThAne ja tAttvika che. mATe ahIM vyavahAranayathI ema kahyuM...4. "kula paraMparAmAM maLela che mAtra eTalA ja kAraNe pitAne kula paraMparAmAM maLela anuSThAne jinapUjA-paMcAgni tapa vagere anuSThAna kare te kalagI ane samaja maLavAthI upAdeya bhAve kare te pravRttacakra. 5. teonA je mAtA-pitAne praNAmAdi sadaanuSThAne che te to jinendra ane hitAvaha che ja, paNa bIjA ya je pharALI upavAsAdi anuSThAne che te paNa kadAgrahane abhAva hovAnA kAraNe temAMthI asapaNuM nIkaLI gayuM hoI hitAvaha ja bane che. jemake 10 mAM guNaThANAvALAno asatyama yoga paNa kevalajJAna lAvI Ape che. mATe teonA te anyavidha anuSThAno paNa arthataH jinakti ja che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ArAdhaka-virAdhaka catubha"gI zlAka-2 ' zyate'pIti yatkiJcidetad / na caivaM zIlena dezArAdhakasya sato bAlatapasvinaratanmArgatyAjanena jainamArgavyavasthApanAnupapattiH, utkRSTa kriyA saMpattaye'pakRSTa kriyAtyA jane'pyArAdhakatamatvasya lokazAstrasiddhatvAt, loke kSudravANijyaparityAgena ratnavANijyAdarAt zAstre ca sthavirakalpikAdisAmAcArIparityAgena jinakalpAdisAmAcAryAdarAditi / nanu yadyapunarbandhAdayo'pi mArgAnusArikriyArUpazIlenAnyaliGgasthA api dezArAdhakA iyante tadA'viratasamyagdRSTirapi dezArAdhakaH sutarAM syAt, tasthApi mArgAnusArikriyAyAH suzrUSAdirUpAyA yogabinduprasiddhatvAditi cet ? satyam, sthUlabodhavatAM mitr| didRSTibhAjAM svocitasthUla kriyAyA zIlavattve'pyaviratasamyagdRzaH sUkSmabodhavataH svocitlokottrsuukssmkhALatapasvI' zabdathI dravyaliMgInA kAI, zAstramAM ullekha karyA nathI. tethI 'khALatapasvI,' padmathI tevA dravyali'gI levA yukta nathI. zakA- AvA dhRtarazAstrokta anuSThAnarUpa zIlanA kAraNe je deza ArAdhaka banelA che teone te anuSThAnarUpa mArga cheADAvI jaina mArgomAM joDAvA ayeAgya banI jaze. samAdhAna-tamArI zaMkA kharAkhara nathI, kemake 'utkRSTa kriyAnI prApti mATe apakRSNakriyA cheADAvavAmAM paNa U'cI ArAdhanA thAya che' e vAta leAkamAM ane zAstramAM prasiddha che. jenAthI peAtAnI AjIvikA cAlatI heAya evA paNa kSudravANijyanA ratnanA vepAra mATe karAtA tyAga leAkamAM jovA maLe che, temaja zAstramAM paNa sthavirakalpanI sAmAcArInA tyAga karI jinakalpAdghinI sAmAcArInA Adara karavAnuM vidhAna che. [aviratasamyaktvI dezaArAdhaka kema nahI?] zakA :-apunakha dhakAdi jIvA paNa anyaliMgamAM rahyA hovA chatAM jo mArgAnusArIkriyArUpa zIlanA kAraNe dezaArAdhaka che te avirata samyakdaeNSTi te nirvivAda deza ArAdhaka manI ja jaze, kema ke zuzrUSAdirUpa mArgAnusArI kriyAe e paNa kare che evu ceAgabindu zAstramAM kahyuM che. samAdhAna : tamArI vAta sAcI che. tee paNa evI mArgAnusArIkriyAe kare ja che. chatAM teone je sUkSmaedha prApta thayeA hAya che tenI khapekSAe teenI e kriyAo sthUla hAvAthI lokottarasUkSmazIla tA teomAM hAtuM ja nathI. arthAt svabhUmikAne ucita sUkSmazIla na hovAthI tee dezaArAdhaka banatA nathI. mitrAddhi dRSTivALA jIvAnI kriyAe paNa jo ke sthUla ja hoya che chatAM teone prApta thaela skUlabodhanI apekSAe e kriyAe zIlarUpa bane ja che ane tethI teo dezaArAdhaka bane che. tAtparya e che ke jema nAnA 4-5 varSanA cheAkare. jo kAgaLanI hoDI banAve tA e enI hoziyArI gaNAya che paNa vIza varSanA yuvAn evI ceSTA kare te e enI hAMziyArI tA na gaNAya paNa jaDatA ja gaNAya che, kAraNa ke enI buddhi vikaselI hAya che. ema apuna dhakAdine edha eTalA badhA vikasela na hovAthI enI e sthUlakriyAe paNa zIrUpa bane che jyAre avirata samyagdRSTinA meAdha enI apekSAe ghaNo vikaselA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama bhAMge : dezaArAdhaka 127 zIlAbhAvAd, anyathA dezaviratyAdiguNasthAnAvAptyA'viratatvavyAghAtAt suzrUSAdi kriyAyAzca zrutAGgatayA tattvataH zrutAntarbhAvena zIlatvenA'vivakSaNAdakaraNaniyamopakAripApanivRtteH zIlArthatvAt / atha tathApi zIlavato'zrutavato dezArAdhakatvaM kathaM, mitrAdidRSTibhAvino dravyazIlasya tAdRzadravyazrutanAntarIyakatvAt 1 iti cet ? na, zrutazabdenAtra bhAvazrutasyaiva zIlazabdena ca mArgAnusArikriyAmAtrasyaiva grahaNAt , svatantraparibhASAyA aparyanuyojyatvAd, anyathA dravyaliGgavatAmabhavyAdInAmapi zrutaprAptyA sarvArAdhakatApatteH / atha zrutApekSayA dezArAdhakatvamazIlavataH zrutavatazca kiM na syAt ? iti cet ? tasyeha sato'pyavivakSaNAt / dvitIyavratanirvAharUpasya ca tasya / tattvataH zIlArAdhakatvaparyavasitatvAditi // 2 // hevAthI enI e sthUlakriyAo svaucita lokottara zIlarUpa banatI nathI. Azaya e che ke avirata samyakdaSTi jIvo sarva pApone pApa rUpe jANe che-choDavA jevA mAne che ane chatAM te karmodaya, sattvanI kacAza, paristhiti vagerenA kAraNe e badhAthI nivRtta thatA nathI. tethI teomAM zIla hotuM nathI. jyAre ApunabaMdhakAdi anya liMgastha te ja pite jeTalA pApone pApa rUpa jANe che te badhAthI prAyaH dUra rahe che tethI enAmAM zIlanI hAjarI hoya che. bAkI avirata samyaga daSTi jIva zuzraSAdirUpa je anuSThAna kare che potAnA baMdhanI apekSAe atyaMta a95 evA paNa te anuSkAnene zIlarUpa mAnI levAmAM Apatti e Avaze ke ene dezavirati guNasthAnakanI ja prApti thaI javAthI teonuM aviratapaNuM ja TaLI jaze, kema ke zIla pApanivRttirUpa hoI zIlanI hAjarImAM AMzika virati AvI ja jAya che. vaLI "zuzraSA zravaNuM cava..." ItyAdi zlokathI jaNAya che ke zuzraSAki kriyAo zrutanA aMgarUpa ja che. tethI zratamAM antargata evI tenI zIlarUpe vivakSA karI nathI, kema ke akAraNa niyamane poSaka evI pApanivRtti ja zIla che. mATe zuzraSAdine laIne avirata samyaktvI jIvo deza-ArAdhaka banatA nathI. [catubhagInI prarUpaNuM svataMtraparibhASArUpa che. zaMkA-chatAM zIlavAna-adyutavAna evA mitrAdidaSTi yukta jemAM dezaArAdhakapaNuM zI rIte saMbhave ? kema ke dravyazIla tevA prakAranA viziSTa dravyazruta vinA asaM. bhavita hoI teone paNa dravyazrata hoya to che ja..tethI zruta-zIla ubhayanI hAjarI vALA teone deza ArAdhaka zI rIte kahevAya ? samAdhAna- ahIM "zruta zabdathI bhAvadyuta ja levAnuM che. te apunabaMdhakAdi jIvone bhAvakRta na hovAthI teo deza ArAdhaka ja che. vaLI "zIla zabdathI mAtra mAnusArakriyA ja levAnI che. tethI apunabaMdhakAdine bhAva ArAdhanA na hovA chatAM zIla to akSata ja hovAthI dezaArAdhane havAmAM bAdha nathI. temaja "A cata. bhagImAM zruta tarIke jo bhAvazruta levAnuM che to zIla tarIke paNa bhAvaArAdhanA ja kema nathI lIdhI ?" e prazna karavo nahi, kema ke A ArAdhaka-virAdhakanI prarUpaNA
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zleka-3 dvitIyabhaGgamapi bAlizAnAM mahatIM vipratipattimapAkartuM vivecayati bhagnavratakriyAnAtakriyau dezavirAdhako / kriyAprAdhAnyamAzritya jJAyate paribhASitau // 3 // bhagneti / vrataM prANAtipAtaviramaNAdi, icchApravRttyAdikriyA ca saMvegapUrvA tadanugatAcaraNA, tato bhagne vratakriye yena sa tathA, anAttA=agRhItA kriyA upalakSaNAd vrataM ca yena sa tathA, bhagnavratakriyazcA'nAttavratakriyazca bhagnavrata[kriyAnAtta ]kriyau dezavirAdhako paribhASitau jJAyate, prAptasya tasyA'pAlanAd aprApterveti vyavasthitavikalpapradarzanAd bhagnavratakriyasya prAptA'pAlanenA'nAttavratakriyasya cA'prAptyaiva dezavirAdhakatvavyavasthAnAt / zutavantamazIlavantamuddizya dezavirAdhakatvavidhAnenoddezyavidheyayovyutpattivizeSAd vyApyavyApakabhAve labdhe dvitIyabhaGge caa'svataMtra paribhASA rUpa hoI temAM AvuM kema? ane AvuM kema nahi? ItyAdi praznone avakAza nathI. mATe zruta tarIke to bhAvaThuta ja levAnuM che nahitara te (eTale ke zruta tarIke je dravyazruta paNa cAlatuM hoya to) dravyaliMgI abhavyone paNa sarva ArAdhaka 1, mAnavAnI Apatti Ave, kema ke temAM paNa dravyazruta te hoya che ja.. zakA-aviratasamyaphaSTi vageremAM suzruSAdi hovA chatAM svaucita zIla hetuM nathI evuM tame kahyuM te jANyuM. chatAM teomAM zruta to hoya ja che. tethI azIlavAnuM zutavAna evA teo paNa zrutanI apekSAe dezaArAdhaka zA mATe nahi? samAdhAna- jJAna-kiyA ubhayasvarUpa mokSamArganA eka dezabhUta evA zrutanI ArI - dhanAthI aviratasamyagRSTi vageremAM je ke dezaArAdhakapaNuM hoya che, te paNa tenI ahIM vivakSA karI nathI. temAM kAraNa A pramANe jANavuM-aviratasamyaktvI, saMvipAkSika vagere jeTaluM paNa zrata dharAvatA hoya tenI teoe yathArtha prarUpaNuM ja karavAnI hoya che. eTale ke pitAnuM AcaraNa bhale arthakAmanuM ke zithilatAnuM hoya te paNa teoe arthakAmane heya tarIke ane udyavihArane ja satyamArga tarIke kahevA paDe che. (heyaupAdeya vagerenI jANakArI hovA chatAM) A bAbatamAM teo asatya bole te mithyAtve javAthI teonuM zruta e mithyAzruta (dravyahyuta) banI javAnA kAraNe zrutanI apekSAvALuM dezaArAdhakapaNuM jaLavAtuM nathI, mATe ATalA aMzamAM satyavratane nirvAha (asatyathI viramaNa) e ja teonuM zrutanI apekSAvaLuM deza ArAdhakapaNuM banI jAya che. A dvitIyavratane nirvAha e te eka prakAranuM zIla ja che. tethI dvitIyavratanA nirvAharUpa te Ama vAstavika rIte zIlanA ArAdhakatvamAM phalita thAya che, mATe zratanI apekSAe paNa je ArAdhakatvanI vivakSA karavAmAM Ave che, tenAmAM mRta te che ja. A rIte zIla paNa AvI gayuM, eTale sarva ArAdhapaNuM ja vivakSavuM paDe, paNa dezaArAdhakapaNuM nahi. rA bAlIzajIne thayelI moTI vipratipattine dUra karavA bIjA bhAMgAnuM paNa vivecana karatA graMthakAra kahe che- (bhagna ke agRhIta batakriyAvALe jIva e dezavirAdhaka) jeoe grahIta vrata-kiyA bhAMgI nAkhyA che athavA te jeoe tenuM grehaNa ja karyuM nathI tevA jIvene kriyAnI pradhAnatA rAkhIne zAstrakAroe dezavirAdhaka kahyA che evuM jaNAya che. ahIM vrata prANAtipAta viramaNAdi rUpa che ane IcchA-pravRtti vagere kriyA te vratane anukULa evI saMvegapUrvakanI AcaraNa rUpa che. A bene jeNe bhAMgI nAMkhyA hoya te bhagnavratakriya kahevAya ane jeNe A benuM grahaNa ja karyuM nathI te
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ viratasamyagdRSTirapi, "prAptasya tasyA'pAlanAditi vacanena viratiparityAgenaiva dezavirAghako bhaNitaH" iti vacanasyA'jJAnavilasitatvAt , anuparatapadena sUtra eva vivRtasyA'zIlavatpadasya, samarthanArtha 'aprAptervA' iti vikalpasya vRttikRtA'bhidhAnAt / itthaM ca-evaM cobhayorapi prakArayoH saviSayatvena prAmANye siddhe yadaprApterveti vikalpena vyAkhyAtaM tatkenAbhiprAyeNeti saMzaye samyagvaktRvacanaM vayamapi zrotukAmAH sma' iti vadato'jJAnAndhasya sUkSmadRzA paryAlocanAbhimAno na divyadRzAM vismayakArIti dhyeyam / yattvevaM kevalyapyaprAptajinakalpAdevirAdhakaH prasajyeteti vacanaM tadasamIkSitAbhidhAnaM, prAptisAmAnyAbhAvasyaivA'prAptipadArthatvAt / ataeva " paribhASitau" iti vacanAcca na smygjnyaaanAttakriya kahevAya. (ahIM anAjJakriya zabdamAM vratano zabdathI ullekha karyo na hovA chatAM upalakSaNathI tenuM paNa agrahaNa samajI levAnuM che) A bhagnavratakriya ane anAttatrakriya e bane deza virAdhaka hovAnI zAstrIya paribhASA hovI jaNAya che, kema ke "prApta evA cAritranuM pAlana na hovAthI athavA cAritranI prApti ja na hovAthI (e virAdhaka che)" e vyavasthita vika95 dekhADaDyo hovAthI jaNAya che ke prAptavratanA apAlananA kAraNe bhagnatrakriyAmAM ane vratanI ja aprAtinA kAraNe anAttatratakriyamAM virAdhakatva hoya che. zrutavAna-azIlavAnane uddezIne dezavirAdhakatvanuM vidhAna che. tenAthI vyutpatti vizeSanA kAraNe zrutavAnuM azIlavAna rUpa uddezya ane dezavirAdhakarUpa vidheyano vyApya vyApaka bhAva maLe che. arthAt je kRtavAna-azIlavAna hoya te dezavirAdhaka hoya evo vyApya vyApakabhAva che. tethI zatavAna-azIlavAna evA avirata samyagadaSTi paNa dezavirAdhaka hovA siddha thAya che. tyAre "prApta vratanA apAlanathI dezavirAdhaka bane che evA vacana dvArA viratine tyAga karavAthI ja dezavirAdhaka banAya che, (vratanI prAptithI nahi) evuM zAstramAM kahyuM che" evuM kahevuM te to ajJAnaceSTA ja che, kemake sUtramAM ja azIlavAn padanuM "anuparata' padathI vivaraNa karyuM che ane e vivaraNanA samarthana mATe ja vRttikAre "aprAptavaM' evo vikalpa kahyo che. arthAt sUtramAM ja azIlavAna padanA vivaraNa tarIke "anuparata' pada kahIne te vratanI aprAptine paNa zIlanA abhAva tarIke jaNAvI ja che. "prANe" e padanI A rIte yuktiyukta rojanA karI zakAya che tyAre-zrutanI gerahAjarImAM zIlavattvanA kAraNe AvatuM dezaArAdhakatva ane zrutanI hAjarImAM azIlavattvanA kAraNe AvatuM dezavirAdhakatva.e baMne prakAra kramaza: dravyaliMgI bALatapasvI ane cAritrabhraSTa samyakRtvamAM prAmANika rIte ghaTI jAya che tyAre aprAptavaM" evA prayoga dvArA TIkAkAre je vikalpanI vyAkhyA karI che te kayA abhiprAyathI karI che? evA saMzaya aMge ame paNa suMdara samAdhAna sAMbhaLavA IchIe chIe--evuM bolanAra ajJAnAMja vyaktinuM "pote sUkSama daSTithI padArthano vicAra kare 1. AgaLa phudaDI (4) tho sUcavelI 'viroghAvAte...' ityAdi paMkti ahIM hevI saMbhave che. 17
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zloka-3 nAdInAM lezato'pyabhAvena dezaviratisarpaviratyorubhayoraprAptyA yugapadvirAdhakAnAM carakaparivrAjakAdInAM jyotiSkAdUrdhvamupapAtAbhAvaprasaGgaH, na vA'nupAttacAritratvena saMyamavirAdhakasya zrAvakamAtrasya saudharmAdUrdhvamupapAtAbhAvaprasaGgaH, na vA'nupAttasaMyamatvena saMyamavirAdhanAbhyupagame nizcayato jJAnadarzanayorapi virAnAdhrauvyAt zreNikAdInAM tIrthakaranAmanikAcanaM tIrthakaratayA pratyAyAtizca na syAt , jinAjJA''rAdhakAnAmeva tIrthakaratayotpattaH, nApi gRhe vasatAM tIrthakRdAdicaramazarIrANAmapi pratisamayaM jJAnAdivirAdhakatvApattyA'tyantamAsamaJjasya, * vizeSAprApteH saamaanyaapraaptiche' evuM abhimAna divyadRSTivALA jJAnI puruSone vismaya pamADatuM nathI e jANavuM... [aprAptimAtrathI virAdhakatva mAnavAmAM kalipata Apattio] jeone aprApti hoya teo paNa jo A rIte virAdhaka gaNAya te kevalajJAnI mahAtmA paNa aprApta jinaka95 vagerenA virAdhaka banavAnI Apatti Avaze" AvuM je keInuM vacana che te vicAryA vagara belAyeluM jANavuM, kAraNa ke vratanI prApti sAmAnyano abhAva ja ahIM "aprApti" tarIke abhimata che, arthAt vratanI kaIpaNa prakAre prApti ja jeNe na hoya te virAdhaka che e ahI abhiprAya che. kevaLIone pAMca mahAvrata (yathAkhyAtacAritra) vagerenI prApti niHzaMka hoI prApti sAmAnyano abhAva hato nathI ke jethI teo virAdhaka banavAnI Apatti Ave, temaja jinakale5 vagere rUpa zIlavizeSanI aprApti, zIlasAmAnyanI aprApti jemAM prayojaka che evo A pAribhASika virodha karavA mATe anupacAgI che. arthAt e AvuM virAdhakatava lAvI zakatI nathI. tethI ja tema ja A catubhagInI vicAraNuM svataMtra paribhASArUpa che evA vacanathI jaNAya che ke A paribhASAnA kAraNe nIcenI A pattio AvatI nathI. : (1) samyagajJAnAdinI aMzamAtra paNa hAjarI na hovAthI zrutanA virAdhaka ane dezavirati-sarvaviratinI aprApti hovAthI zIlanA virAdhaka ema yugapaTTa banenA virAdhaka evA caraka-parivrAjaka vagere jotiSathI uparanA devalekamAM jaI zake nahi, kema ke ubhayavirAdhaka jIvo AnAthI upara jatAM nathI evuM anyazAstromAM kahyuM che. - (2) dareka zrAvako, cAritranI aprApti hovAnA kAraNe cAritranA virAdhaka hoI saudharmadevalokanI upara jaI zakaze nahi. kemake cAritravirAdhaka jIvonI tyAM sudhInI ja gati zAstramAM batAvI che. - (3) saMyamanI prApti na hovA mAtrathI saMyamavirAdhanA thaI jatI hoya te nizcayanaya mujaba te samyaga jJAnadarzananI paNa virAdhanA avazya thaI ja jaze. tethI zreNika vagere te jinanAmakarmanI nikAcanA ja karI zakaze nahi ke tIrthakara tarIke janmI zakaze paNa nahi, kemake jinAjJAnA ArAdhake ja tIrthakara tarIke utpanna thAya che jyAre A cho te zrata ane cAritra ubhaya rU5 jinAjJAnA virAdhaka che. - (4) gRhasthAvAsamAM rahela tIrthaMkara vagere caramazarIrI jIvo cAritranI aprAptiprayukta virAdhanAvALA hoI nizcayanaya mujaba samaye samaye jJAnAdinA virAdhaka hevAnI, Apatti AvavAthI atyaMta asamaMjasa thAya.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 hahahanan ngamanan ahananananana prayuktavirAdhakatve'nupayogAt , vizeSavirAdhakatvasya ca vAstavasya phalavizeSajananena prakRtaparibhASAnupakSayAt, nizcayanayAzrayaNenAprAptiprayuktadezavirAdhakasthale sarvavirAdhaktavApAdane viratipariH tyAgenAbhimate tatra sutarAM tadApatte dvitIyabhaGgasyaivocchedaprasaGgAt , cAritravirAdhanAyAmapi pazcAttApAdibha.vAbhAvAbhyAM jJAnadarzanavirAdhanAbhajanAbhyupagamadhAnena vyavahAranayenaiva dvittIyabhaGgopAdAnasaMbhavAt , paribhASAyA api zAstrIyavyavahAravizeSarUpatvAdupacAragarbhatvena tallakSaNopapatteH, caramazarIriNAmapi paribhASAbalAdanArAdhakatvaparyavasitena pratisamayaM virAdhakatvenA'samaJjasyAbhAvAcca / [e ApattionuM nirAkaraNura, AmAMnI prathama be Apattio na AvavAmAM kAraNa e che ke kayA jIvonI kayAM kayAM sudhI gati thAya ? ItyAdiprarUpaNAmAM cAritrAdinI je virAdhanA levAnI che te vAstavika bhaMgarUpa virAdhanA levAnI che jyAre aprAptinA kAraNe ahIM kahela A virAdhanA to pAribhASika svataMtraparibhASArUpa virAdhanA che. vAstavika bhaMgarUpa virAdhanA ja cAritra virAdhaka jIvane jotiSathI uparanA devalokamAM utpanna na thavA devA vagere rU5 phaLa vizeSa utpanna kare che. mATe jyotiSka-saudharmAdi devalokanI upara paNa janArA ane tethI avirAdhaka siddha thanArA evA caka-parivrAjakAdimAM temaja zrAvakamAM paNa pAribhASika virAdhakatva to akSata ja raheze. kAraNa ke tenA uparanA upapAtathI vAstavika avirAdhakatva ja siddha thAya che jene paribhASika virAdhakatva sAthe koI virodha nathI. caritranI aprAptinA kAraNe banela dezavirAdhakane nizcayanaya mujaba (cAritranI virAdhanAmAM jJAna-darzananI paNa avazya virAdhanA mAnI) sarvavirAdhaka banAvI daIne je trIjI-cethI Apatti apAI che te paNa sAva ayogya ja che, kAraNa ke e rIte ene sarvavirAdhaka banAvI devAmAM A catugInA "dezavirAdhaka svarUpa bIjA bhAMgAne ja ucacheda thaI jAya che. kema ke svIkArela viratinA tyAgathI (prAptanA apAlanathI) bananAra dezavirAdhaka paNa nizcayanaya mujaba te nirvivAda rIte sarvavirAdhaka ja banI jAya che. tethI cAritranI virAdhanA thavA chatAM pazcAttApa vagerenI hAjarI ke gerahAjarIthI jJAnadarzananI akhaMDitatA ke virAdhanA mAnanAra vyavahAranayathI ja bIjA bhAMgAne upanyAsa saMbhave che. tethI temAM A rIte nizcayanaya lagADavo ayogya che. vaLI paribhASA paNa zAstrIya vyavahAra vizeSarUpa ja hoya che tethI tenuM lakSaNa upacArayukta hovuM saMgata che. arthAta vyavahAramAM jema ghaNI vAto upacArathI thatI hoya che. tema A paribhASAmAM dezavirAdhanAnuM kaheluM lakSaNa A rIte upacAragazita hovuM zakya che. tethI A paribhASAthI je dezavirAdhaka Ave che te tAtvika ja hoya evo niyama nathI. tethI A paribhASAnusAre ubhayavirAdhaka evA paNa caka-parivrAjakAdi ke zrAvako tAvika virAdhaka na hovAthI tiSa ke saudharma devalokanI upara paNa jaI zake che. ema A paribhASA mujaba virAdhaka evA paNa zreNika vagere cha vyavahAranaya mujaba jJAna-darzananA te avirAdhaka ja I
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ittha ca "gautamAdayo jinAjJArAdhakA eva, jAmAlyAdayastu virAdhakA eva, ekendriyAdayaH zAkyAdayazcAnArAdhakA eveti rAzitrayasya puMstrIklIbarAzivayavanmithaH kasyApi kvApyantarbhAvayitumazakyatvAdanArAdhakasya virAdhakapadena grahaNamayuktam" iti nirastaM, anArAdhakamapi virAdhakatvena paribhASya rAzitrayasya puruSAdInAM trayANAM puruSatadvyatiriktapadAbhyAmiva dvAbhyAM -rAzibhyAmupagrahasthAzaddhAyAM syAdvAdavyutpattyabhAvasyeva bIjatvAt / SaNNAM kAyAnAmapi kevalaM SaTtvena zraddhAnasyaikAntaviparyAsakalaGkitatvasya sammatyAM zrutakevalinA'bhidhAnAt / yattUcyate pareNa " yadyAjJArAdhakavyatiriktatvena virAdhakaH paribhASyate tadA virAdhakavyatiriktatvenA''rAdhako'pi paribhASituM zakyate" iti sadayukta', anuparatatvena virAdhakatve paribhASyamANe paribhASakecchAyAmIdRzakumRSTyanArohAt / nanu yadyevaM zIlasyA'prAptyApi dezavirAdhakatvamanumataM tadA jinanAmakarmanI nikAcanA karI zake che temaja tIrthakara tarIke janma pAmI zake che. ema caramazarIrI jemAM paNa A paribhASA mujaba pratisamaya je virAdhakatA Ave che te paNa tatvataH to anArAdhakatAmAM ja paryavasita thatI hoI keI asamaMjasatA nathI. [ArA. virATa anArAdhakanI trirAzinI zaMkA ane samAdhAna]. Ama A caturbha"gI e vizeSa paribhASArUpa hovAthI ja keIe je zaMkA karI che ke "gautama vagere sAdhue jinAjJAnA ArAdhaka che, jamAlI vagere virAdhaka che ane ekendriyAdi temaja zAkyabhikSu vagere anArAdhaka che. Ama puruSa, strI ane napuMsakanI jema A traNa prakAromapI paraspara keIne paNa kazAmAM paNa antarbhAva kare azakaya hoI anArAdhakane paNa virAdhaka gaNI be ja prakAra kahevA ayukta che" te zaMkA nirasta jANavI, kAraNa ke anArAdhakanI paNa virAdhaka rUpe paribhASA karIne be rAzimAM ja antarbhAva karI ja zakAya che. jema ke puruSAdi traNa rAzimAMthI puruSarAzinuM 'puruSa" padathI temaja strI ane napuMsaka rAzinuM taddavyatirikta (puruSabhinna) padathI grahaNa karI be ja rAzimAM aMtarbhAva karI zakAya che. A rIte be ja rAzimAM karAtA antarbhAvanI tamane je zraddhA thatI nathI temAM syAdavAdanA rahasyanI ajANakArI ja deSapAtra che. zAstramAM eka sthaLe karela vibhAjanane sarvatra e rIte ja ekAne svIkAravuM, bIjI rIte vibhAjana na ja karAya " evI mAnyatA e ekAntavi paryAsathI kalakita che evuM samarthana karavA zrata kevalI tulya zrI siddhasena divAkarasUri mahArAje zrI sammati zAstramAM cha javanikAyone mAtra cha bheda tarIke ja svIkAravA e ekAntaviparyAsa kalaMkita che" ItyAdi kahyuM che. . vaLI bIjAo je kahe che ke "AjJA ArAdhakabhina tarIke virAdhakanI gaNatarI karavAnI je paribhASA kare che te e rIte te virAdhakabhina devA rUpe ArAdhakanI gaNatarI karavA rUpa paribhASA paNa karI zakAtI hovAthI tevI ja paribhASA karone !" te kahevuM ayukta che, kema ke paribhASA paribhASakanI IcchAne anusarIne hoya che. tene anusarIne nahi tethI prastutamAM "anupUrata hoya te paNa virAdhaka hAya"
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutA'prAptyApi tatsyAt / kiJcavaM zIlAprAptyA zIlavirAdhako'pi zrutaprAptyArAdhakaH syAditi dezavirAdhakArAdhaka sAGkadivyavasthetyata Aha-kriyAprAdhAnyamAzritya iti kriyApekSayA hi dezata ArAdhakatvaM virAdhakatva cAtra vivakSitam, zrutApekSayA tu tatsadapi nAdRtam , samudayavAde'pyanantarakAraNatvena kriyAprAdhAnyasya vivakSaNAt , yadAha bhagavAn bhadrabAhuH 'jamhA dasaNanANA saMpuNNaphalaM na dinti pattaaM / cArittajuA dinti hu visissae teNa cArittaM // bhASyakAropyAha - "nANaM paraM paramaNantarA u kiriyA tayaM pahANayaraM / juttaM kAraNaM / iti / zuddhakriyAprAdhAnyaM ca vicitrakriyANAM prAdhAnyavyavasthApanena nirvAhyata iti kriyAprAdhAnyamAtrAnugatavicitranagamAbhiprAyAditthamuktiriti bhAvaH / yadi ca jinoktasAmAcArImAtrabhaGgenaiva dezavirAdhikatvaM evI paribhASA aMge anArAdhakanI paNa virAdhaka tarIke ja gaNatarI karavAnI praribhASakanI IcchA hovAthI AvA kutarko karavAne avakAza nathI vanitmapirtavyanDei tyAre ) zakA :-zIlanI aprApti mAtranA kAraNe je A rIte temane dezavirAdhakatA mAnya che te e rIte anyaliMgastha apunabaMdhakAdi jone paNa zratanI aprAptinA kAraNe dezavirAdhakatA paNa mAnavI joIe. temaja zIlanI aprAptinA kAraNe zIlavirAdhaka evA paNa aviratasamyagadaSTi vagere jIvomAM zrutaprAptinA kAraNe dezaArAdhakatA mAnavI joIe. Ama dezavirAghaka-dezaArAdhakanuM sArya thavAthI keI vyavasthA raheze nahi. dizaArAdhanA-virAdhanAnI A paribhASAmAM kriyA ja pradhAna zrI nahi] samAdhAna :- AvI zaMkAnuM samAdhAna ApavA granthakAre zlekanA uttarArdhamAM kriyAprAdhAnya." ItyAdi kahyuM che. kriyAne pradhAna karIne-tenI apekSAe ja prastutamAM dezaArAdhakatA-dezavirAdhakatAnI vivekSA che. tethI zrutanI apekSAe te be hAjara hovA chatAM ahIM vivayA nathI. vaLI jJAna-kiyAno samudAya mokSanuM kAraNa che evA samudAyavAdamAM paNa anaMtarakAraNa havArUpe kriyAne ja pradhAna kahI che. jema ke bhagavAna zrI bhadrabAhu svAmI e paNa kahyuM che ke " darzana ane jJAna pratyeka (cAritra vinAnA) saMpUrNa phaLa ApatAM nathI, cAritrayukta thAya che tyAre ja Ape che. tethI cAritramAM vizeSatA che " bhASyakAre paNa kahyuM che ke "jJAna zreSTha kAraNa che, paNa kriyA anaMtarakAraNa hevAthI enA karatAM paNa pradhAnakAraNa hevI yukta che." je anaMtarakAraNa te mAtra aMtima zuddha kriyA ja banatI hovAthI e zuddha kiyA ja pradhAna hovI siddha thAya che, pUrva pUrvanI vicitra kriyAo nahi. tethI e kriyAo to pradhAna na banavAthI A dezavirAdhakatA vageremAM enI vivekSA rAkhI zakAtI nathI. tema chatAM pUrva pUrvanI vicitra kriyAomAM pradhAnatA hoya te ja aMtima zuddha kiyAmAM prAdhAnya hovuM susaMgata hoI e badhI kriyAo paNa pradhAna bane ja che. tethI enI vivekSA rAkhIne kriyAprAdhAnya mAnavA mAtra rUpa anugatatA jALavanAra vicitra nigamanaya mujaba A bhAMgAonI prarUpaNA paNa saMgata ja che. vaLI "jinekta sAmAcArI mAtranA bhaMgathI ja zrutavAmAM dezavirAdhakatA Ave che evuM je mAnavAnuM hoya te nitavane sarvavirAdhakaprAyogya phaLa maLI zakaze nahi, kAraNa
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ArAdhaka-vAghaka caturbhagI zleka-3 ~ ~ ~ ~~ www syAcchratavatastadA nihUnavastha sarvavirAdhakaphalaM na syAdezavirAdhakasya sataH zrutAbhAvena dezArAdhakasya ca zrutAprAptizIlAbhAvAbhyAM, sarvArAdhakasya ca yugapadubhayAbhAvAttadupapatteH / atha nihnavasyApi navamaveyakaparyantopapAtAnurodhena sAmAcAryapekSayA dezArAdhakatvasvIkAre'pi utsUtraprarUpaNena gRhItadvitIyavrata bhaGgApekSayA virAdhakatvamapi svIkriyata eva, ata eva graiveyakeSvapi niDUnavasya devadurgatatayotpAdaH / devadurgatatvaM ca na kevalaM devakilbiSikatvAdinaiva, tatra *teSAmabhAvAt , kintu sammohatvena / sa ca devadurgatastatazyuto'nantakAla saMsAre paribhramati vALa -[325vALa] kandappadevakindhita abhiogA AsurI ya sammohA / tA devaduggaIo maraNammi virAhie hunti / / 39|| ke pUve je dezavirAdhaka hoya tene zrutane abhAva thavA dvArA, pUrva je dezaArAdhaka hoya tene zrutanI aprApti ane zIlane abhAva thavA dvArA ane pUrve je sarvaArAdhaka hoya tene yugapada banene (zruta-zIlano) abhAva thavA dvArA ja sarvavirAdhakapaNAnuM phaLa maLe che. nivamAM A traNamAMthI eke ya rIte e phaLa saMgata thatuM nathI. kema ke jikta sAmAcArInuM pAlana teo haju (nidbhava banyA pachI) paNa karatAM hoI teomAM dezavirAdhakatA che nahi ke jethI bhAvakRtano abhAva thavA mAtrathI teo sarvavirAdhaka banI jAya. ema je kadAca teomAM dezaArAdhatA hovAnuM mAnIe to paNa sAmAcArI pAlananA kAraNe zIlanI hAjarI akhaMDita rahI hovAthI sarvavirAdhakatA AvatI nathI. tethI ja teomAM ubhayano abhAva paNa thato na hovAthI sarva ArAdhakatAmAMthI AvatI sarvavirAdhakatA paNa teomAM saMgata thatI nathI. mATe jema jinakti sAmAcArInuM pAlanamAtra dezaArAdhanAnuM bIja nathI paNa mArgAnusArI (pradhAnadravyabhUta) pAlana ja bIja che tema jinoktasAmAcArI mAtrane maMga dezavirAdhanAnuM bIja nathI paNa mArganusArI sAmAcArIne bhaMga ja te che. niTsavanuM sAmAcArIpAlana mArgAnusArI na hovAthI te pAlananA kAraNe temAM dezaArAdhakatA AvatI nathI ke virAdhakatA AvatI aTakatI nathI. vaLI te mithyAtva guNasthAnake gayA hovAthI bhAvadyuta te temAM hatuM ja nathI. tethI zrutazIla ubhayane abhAva hovAthI e sarvavirAdhaka banI sarvavirAdhakapaNAnuM phaLa meLave ja che. deizaArAdhanA mATe mArganusArI kriyA Avazyaka]. zaMkA-jinekta sAmAcArI pAlanamAtrane ArAdhakatAnuM ane tenA bhaMgane virAdhakatAnuM bIja mAnavAmAM paNa tame kahela doSa AvatuM nathI, kema ke nidbhava paNa navamA veyaka sudhI jato hovAthI tenI sAmAcArInA AdhAre dezaArAdhakatA hovAnuM mAnavA chatAM usUtraprarUpaNuM dvArA pUrva gRhIta dvitIya vratanA thatA bhaMganI apekSAe tenAmAM virAdhakatA paNa manAya ja che. AvI virAdhatAnA kAraNe ja teo greveyakAdimAM paNa devadurgata rUpe ja utpanna thAya che. kibiSikapaNA vagerenA kAraNe ja devadurgatapaNuM Ave che evuM nathI kema ke yAdimAM kilibaSika vagerene abhAva hoya che. kintu 1 kandarpadevakilbiSAbhiyogA AsurI ca sammohA / tA devadurgatayo maraNe. virAdhite bhavanti /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya bhAMge : dezavidhika 135 sammohatti-sammohayantyunmAdezanAdinA mokSamArgAd aMzayanti ye te sammohAH, saMyatA apyevaMvidhAH devatvenotpannAH sammohA iti na ko'pi doSa iti cet ? na, itthaM sati sarvavirAdhakasyAsya kriyAmAtreNa dezArAdhakakathanasya bhavato'nyAyyatvAt / "2desovagAriyA jA sA samavAyammi saMpunnA" [vi0bhA01164 ] iti bhASyakAravacanena dezopakAriNyA dalarUpAyA eva kriyAyA atra grahaNaucityAt , ata eva vratakriyAgrahaNamatra vratAnugatatvena kriyAyA mArgAnusAritvaparyavasanArtham , na tu parazyeva gRhItavratasAmAcAryapekSayaiva virAdhakatvaghaTanAyeti bodhyam / . nanvevaM gItArthA'nizcitatapazcaraNarato'gItArthoM dezArAdhakatvena kathamuktastakriyAyA gurupAratantryAbhAvena pAyaM abhinnagaNThI' [paMcA0 11-38] ityaadigrnthenaacaarmaargaannusaMmeha rUpe devadurgata paNa teomAM Ave che. A ni yAdimAMthI thaela devadurgata tyAMthI nIkaLIne anaMtakALa mATe saMsAramAM rakhaDe che. AgamamAM kahyuM che ke "kaMdadeva, kibiSika deva, Abhiyogika deva, AsurI deva ke saMmoha deva banavuM e devapaNAmAM durgatirU5 che. maraNa vakhate virAdhanA thaI hoya to AvI devadurgatio thAya che." unmArga dezanA vagere dvArA jeo anya jIvone saMmoha pamADe che-mokSamArgathI bhraSTa kare che teo saMmoha kahevAya che. AvA sAdhuo kALa karIne deva thayA pachI paNa saMmeha kahevAya che. Ama nitavamAM virAdhakatA akSata hovAthI ArAdhakatA-virAdhakatAnA bIjamAM sAmAcArI zabdane "mArgonusArI" vizeSaNa lagADavAnI jarUra nathI. - samAdhAna-tamArI zaMkA barAbara nathI, kAraNa ke sarvavirAdhaka evA Ane enI kriyAmAtranA kAraNe tame dezaArAdhaka kahI do e anyAyapUrNa che. vaLI "deza kAritA te che je samudAya bhego thae chane saMpUrNa thatI hoya." evA bhASyakAranA vacanathI jaNAya che ke ahIM dezaArAdhanA vagerenI bIja tarIke dezo5kAriNI dalarUpa kiyA (pradhAnadravyakiyA) ja mAnavI yukta che. A mATe ja ahIM karela vrata kriyAnuM-grahaNa "vratane anusaranArI kiyA" evo artha jaNAvI phalita tarIke mArgAnusArI kriyA levA mATe ja karyuM che. nahi ke zaMkAkAra (tame) je rIte gRhatavratanI sAmAcArInI apekSAe ja virAdhakatA lAvavA Icche che tevI virAdhakatA lAvavA mATe ja... zaMkA-dezaArAdhanAnuM bIja je mArgAnusArI kriyAone ja mAnavAnI hoya te gItArtha anizrita ane tapa cAritramAM rata evA agItArthane dezaArAdhaka kahI zakAze nahi, kema ke enI kriyAo gurupAratatraya na hovAnA kAraNe mArgAnusArI hotI nathI evuM "gyaM minaTI..ityAdi graMtha dvArA pUrvAcAryoe pratipAdana karyuM che. tethI ene mArgAnusArI kriyAonI aprAti hoI dezavirAdhakatA ja saMbhave che, dezaArAdhakatA nahi. 2 asya pUrvArdhaH- vIsuMga savvahacciya sikatAtellaM va sAhaNAbhAvo / vizvaga na sarvathaiva sikatAtaila iva sAdhanAbhAvaH / dezopakAritA yA sA samavAye saMpUrNA / / 1. pAyaM abhinnagaNThI tamAu taha dukkarapi kuvvaMtA / bajjhA va Na te sAhU dhaMkhAharaNeNa vinneyA / / prAyo'bhinagranthayastamasastathA duSkaramapi kurvantaH / bAhyA iva na te sAdhavaH dhvAMkSodAharaNena vijnyeyaaH|| ,
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAritvapratipAdanena mArgAnusArikriyAyA aprAptyA ( deza virAdhakatvasyaiva saMbhavAditi cet ? nasatyam, anabhiniveze'pyajJAnAdeH kutazcid nimittAd gacchvahirbhUtAnAM gItArthA'nizrita - niratAnAM prAyaH padavyavacchedyAnAM jJAnapatitasvalpakriyANAmanyairvivakSitatvena doSAbhAvAt, tAdRzAnAmeva zIlasya kathaJcidanumodanIyatvAt / yastvapradhAnakriyAvato'bhavyaninavAderapi dravyaliGginaH zIlasyAnumodanIyatvaM mArgapatitatvena vyavahAranayavatAmevAvasAtavyamityAha granthAbhAsakRt tena tu mArgapatitazabdArtha eva yogabinduprabhRtigranthA'paricayena na buddha:, mArgapatitamArgAbhimukhayora punarbanghakAvasthA vizeSarUpatvenaiva tatra sUcitatvAt / prakRte ca suvihitatvajJAne suvyavahArasyaiva viparItajJAne ca tadvyatyayasyaivopapatteriti dik ||3 // [aniinaviSTa ekAkI paNa dezaArAdhaka sa'bhave] samAdhAna-tamArI zaMkA sAcI che, paNa abhiniveza na heAvA chatAM ajJAna vagere rUpa kAika nimitte gacchamAMthI bahAra nIkaLI gaelA gItArtha anizrita ane tapacAritramAM rakta sAdhue ke jeonA 'pAya abhinnagaThI' ityAdri granthamAM prAyaH padathI vyavaccheda karyo che temaja jeenI kriyAe alpAMze jJAnamAM avatare che tenI dezaArAdhaka tarIke bIjA AcAryoe paNa vivakSA karI che. tethI amArA kathanamAM kAI doSa nathI. jee abhinivezanA kAraNe gaccha bahAra nIkaLyA hAya teo tapa-cAritramAM rata hoya te paNa amAre kaMi dezaArAdhaka tarIke abhimata che ja nahi. pAya' abhinna gaThI." gAthAneA bhAvArtha A che-gItA anizrita je agItArthI gacchamahibhUta thayA hAya che te kaleza-AcArane jonArA hAya che paNa marmIne vicAratA nathI. tethI teo prAya: abhinnagathika (granthibheda nahi karelA) heAya che temaja mAhibhUta hAya che." paNa ukta jIve AvA hAtA nathI. tethI ja tenuM zIla katha caMd anumAdanIya hAvAthI teone dezaArAdhaka kahyA che. je granthAsAsakAra pradhAnakriyAvALA dravyaliMgI abhavyanihnAdinA zIlane paNu te mArga patita hAvAthI vyavahAranayanA abhiprAya mujaba anumAdanIya kahe che teoe te mApatita zabdane atha ja yAgabindu vagere granthanA paricaya na heAvAthI jANyA nathI. kema ke mArga patita ane mAbhimukha ne apuna dhaka avasthAvizeSa rUpe ja tyAM kahyA che jyAre te granthAbhAsakAra tA tevI avasthAzUnya abhayAdrinA zIlane patita samaje che. mA zaMkA-sAmeA jIva apuna dhakAdi avasthAmAM rahelA che ke nahi te chadmasthe jANavuM duHzakaca che. tethI enI kriyAe 'mArgAnusArI zIla rUpa che ke nahi' e peAte jANI na zakavAthI deza ArAdhaka' vagere vyapadeza zI rIte karI zakAya ? samAdhAna-sAmI vyaktimAM jo suvihitapaNAnuM jJAna thAya tA enA ArAdhaka tarIkenA vyavahAra karavA ja yukta che ane e zithilatAnu jJAna thAya teA evA vyavahAra na karavA ja yukta che. tethI chadmastha jIvo paNa suvihitatva ane zithilatAne AdhAre thAyAgya vyapadeza karI zake che. ghaNA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyabhaGga vivecayati zrutazIlasamAvezAt sArAdhaka iSyate / saMmIlya na pRthaka siddhaM dezArAdhakatAdvayam // 4 // zruteti / zrutazIlayoH samAvezaH zrute sati zIlasya zIle sati zrutasya vA sannikarSaH, tataH sarvArAdhaka iSyate / pRthasiddhaM dezArAdhakatAdvayaM saMmIlya-ekIkRtya na, zIlApekSayA dezArAdhakatvasya pRthasiddhatve'pi zrutApekSayA tadasiddheH, dezArAdhake zrutasya sAkSAd gurupaartntrydvArA vA saMvaSenaiva sAdhAririti ko caturtha bhaGgaM vivecayati ____ aprAptiH prAptabhaGgo vA dvayoryatra niyogataH / asparzAnmokSahetUnAM sa tu sarvavirAdhakaH // 5 // . ___ aprAptiriti / dvayoH=zIlazrutayoraprAptirdezakAAbhyAM prAptabhaGgo vA yasmin niyogataH= niyamataH, sa tu mokSahetUnAM jJAnAdInAmasparzAtlezenApyabhAvAt sarvavirAdhakaH / na caiva nihUnavAderbhagnazrutazIlasya navamapraiveyakAnutpattiprasaGgaH, gairAnuSThAnAttadutpattAvapi tatra taddhatvamRtAnuSThAnena sarvopapatteH, tayoreva zIlarUpadezatvAditi vibhAvanIyam // 5 // // samApteyaM saTIkArAdhakavirAdhakacaturbhaGgI // "sarvaArAdhaka evA trIjA bhAMgAnuM vivecana karatAM granthakAra kahe che - zratanI hAjarImAM zIlane sannikarSa thavo athavA zIlanI hAjarImAM zratane sannikarSa thavo e zrata-zIlane samAveza thayo kahevAya. AvA samAvezathI "sarvArAdhatA Ave che, nahi ke mRta ane zIlanI svataMtra hAjarIthI pRthaka pRthaka siddha thayela be dezaArAdhakatAne bhegI karavAthI; kemake mAtra zIlanI apekSAe svataMtra dezaArAdhakatA hevAnuM siddha hovA chatAM mAtra zratanI apekSAe pRthapha dezaArAdhakatA hovAnuM siddha nathI. (e vakhate to dezavirAdhakatA ja hoya) mATe dezaArAdhakamAM sAkSAt ke guruSAratavyadvArA zratane saMbaMdha thavAthI ja sarvaArAdhakatA Ave che. (upalakSaNathI dezavirAdhakamAM mArgInusArI kiyAone saMbaMdha thavAthI-arthAt te zrAvaka ke sAdhu banavAthI sarvaArAdhakatA Ave che.) 4 have granthakAra cethA bhAMgAnuM vivecana kare che- je jIvamAM zIla-hRta baMnenI aprApti hoya athavA prApta thayela te baMne dezathI ke sarvathI bhaMga hoya te sarvavirAdhaka che. kAraNa ke mekSanA hetubhUta jJAnAdine temAM aMzamAtra paNa sadbhAva heta nathI. zakA -te pachI jenA kRta-zIla bhAMgI gayA che tevA nivAdinI navamA veyakAdimAM utpatti ja thaze nahi. samAdhAna :-gara anuSThAnathI paNa navamAM praveyakamAM jaI zakAya che. jyAre deza ke sarva ArAdhanAmAM te taddhatu ke amRta anuSThAna ja niyAmaka che; kemake e be ja
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI-kaleka-5 zIlAtmaka deza che. tethI nivAdi pitAnA garAnuSThAnathI navamA greveyakamAM jaI zakatA hovA chatAM tahetu ke amRta anuSThAnarUpa zIla na hovAthI temanAmAM sarvavirAdhakatA ghaTI zake tema che. pA [ A ja granthakAre A caturbhagInI vizeSa prarUpaNa svakIya dhamaparIkSA nAmanA granthamAM vistArathI karI che. vistarArthIe e granthamAM zloka 18 thI 31 jevA.] Ama, nyAyavizArada nyAyAcArya laghuharibhadrabirUdadhArI mahAmahopAdhyAya zrImada yazavijaya kRta saTIka ArAdhaka-virAdhaka catubhagI grantha pUrNa thayo ane sAthe sAthe, siddhAtamahodadhi karma sAhityaniSNAta sacAritracUDAmaNi sva. pa. pU. A. bhaga. zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjanA paTTAlaMkAra syAdavAdasiddhAntaprarUpaka nyAya vizArada vardhamAnatanidhi pa. pU. A. bha. zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna adhyAtmarasika karma sAhityanipuNamati pa.pUpaM. zrI dharmajita vijaya gaNivaranA ziSyaratna bhagavadbhaktirasika vidvadvarya pa.pU.paM. zrI jayazekhara vijaya gaNivaranA ziSyANa muni abhayazekhara vijaye gurukRpAthI karele tene bhAvAnuvAda sAnaMda saMpUrNa thaye. [saMvata 2042]
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahaM namaH | zrIzaddhezvarapArzvanAthAya namaH / zrImahAvIraparamAtmane namaH / vAcakapuMgavazrImadyazovijayAya namaH / zrIpremabhuvanabhAnusUrIzvarapannyAsadharmajijjayazekharagaNivarebhyo namaH / nyAyAcAryanyAyavizArada mahAmahopAdhyAya zrImada yazovijaya sandRbdhaM kUpadRSTAntavizadIkaraNaprakaraNam aindrazrIryatpadAbje viluThati satata rAjahaMsIva yasya, dhyAna mukte rnidAna prabhavati ca yataH sarvavidyAvinodaH / zrImanta vardhamAna' tribhuvanabhavanAbhogasaubhAgyalIlAvisphurjatkevalazrIparicayarasika ta jinendra bhajAmaH // 1 // siddhAntasudhAsvAdI paricitacintAmaNinayollAsI / tattvaviveka kurute nyAyAcAryA yazovijayaH // 2 // [vRttigata maMgalaka] jeonA caraNakamaLamAM IndronI lakSamI rAjahaMsInI jema hamezA ALeTayA kare che, jemanuM dhyAna mekSanuM ananya kAraNa che, jemAMthI sarva vidyAone vinoda prakaTa thaI rahyo che ane jeo tribhuvanamAM rahelA bhavana=bhAva=padArthonA sAkSAtkAra rUpa saubhAgya ane lIlAthI jhaLahaLatI kevalajJAna rUpI lakSamIne paricaya =saMga karavAmAM rasika che (athavA je e tribhuvanarUpI bhavananA vistAramAM viharavAnA maLelA saubhAgya ane lIlAthI jhaLahaLatI kevalajJAnarUpI lakSamIne paricaya karavAmAM rasika che) te jine. zvara bhagavAna zrImAna vardhamAna svAmIne ame bhajIe chIe. 15 siddhAntarUpI amRtane AsvAda mANanArA, cinAjJAnarUpI maNithI suparicita (athavA tatvacintAmaNi granthanA paricayavALA) sarvananA yathAsthAna viniMgarUpa ullAsavALA (eTale ke jeonA jJAnamAM sarvana yathAsthAne viniga pAmavA rUpe ulasI rahyA che tevA) nyAyAcArya zrI yazavijaya mahArAja tattvavivekane kare che. eTale ke svaracita kUpadaSTAntavizadIkaraNa prakaraNanI tattvaviveka nAmanI vyAkhyA kare che. [AnAthI e sUcita thAya che ke tattvaviveka karavA mATe traNa cIje Avazyaka che-(1)siddhAntasudhAne niraMtara AsvAda (2) zAstrokta vAtanuM pUrvApara ciMtana ane (3) sarvananuM yathAsthAna vinijanA) ja kharI rAte mUla-vRtti ubhaya samata granthanuM nAma ja 'taviveka' hoya ane kapadaSTAMta - vizadIkaraNa e tenuM abhiya heya-ema lAge che.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatreyamiSTadevatAnamaskArapUrvakaM pratijJAgarbhA prathamagAthA namiUNa mahAvIra tiyasiMdaNamaMsiyaM mahAbhAga / visaIkaremi sammaM davvathae kUvadihrataM // 1 // ( natvA mahAvIra tridazendranamaskRta mahAbhAgam / vizadIkaromi samyak dravyastave kUpadRSTAntam // 1 // ) vyAkhyAH natvA mahAvIra tridazendranamaskRta, mahAbhAgaM mahAnubhAvaM, mahatI AbhA kevalajJAnazobhA tAM gacchati yaH sa tathA tamiti vA / vizadIkaromi-nizcitaprAmANyakajJAnaviSayatayA pradarzayAmi / samyak asambhAvanA-viparItabhAvanAnirAsena / dravyastave svaparopakArajanakatvAnnirdoSatayA sAdhye iti zeSaH / kRpadRSTAntaM avaTadRSTAntaM, 'dhUmavattvAdvanimattayA sAdhye parvate mahAnasaM dRSTAnta' itivadayaM prayogaH / atra ca bhagavatazcatvAro mUlAtizayAH prtipaaditaaH| tathAhi-mahAvIramityanena ___ "vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtaH // 1 // " je tattvaviveka kare che temAM, iSTadevatAne namaskAra karavApUrvaka pratijJAne jaNAvanArI A prathama gAthA che- [ granthane abhidheyAtha ] gAthArtha - devendrothI namaskAra karAelA, mahAprabhAvI zrI mahAvIra paramAtmAne namaskAra karIne, dravyatavamAM je kRpadaSTAnta apAya che tenuM samyapha rIte huM spaSTIkaraNa karIza. tenA vyAkhyArtha - devendrothI namaskAra karAelA ane mahAbhAga evA zrI mahAvIra paramAtmAne namaskAra karIne, dravyastava aMge apAelA kUvAne daSTAtane samyak prakAre huM vizada karIza. AmAM "mahAbhAga" evuM je vizeSaNa che enA be arthe jANavA(1) mahAprabhAvavALA athavA (2) mahAna evI kevalajJAnanI zobhA rUpa "AbhA'ne pAmelA. vaLI "kRpachAtane vizada karIza" evuM je kahyuM eno artha e jANo ke "A jJAna pramANabhUta che" e rIte je jJAnanuM prAmANya sunizcita hoya te jJAnanA viSayarUpe kRpadaSTAntane dekhADIza. eTale ke phUpadaSTAntanuM pramANabhUta jJAna karAvIza. vaLI "samyaphaprakAre vizada karIza" evuM je kahyuM che eno artha e jANo ke "A kRpadaSTAnta je rIte ghaTAvavAmAM Ave che te asaMbhavita banI jAya athavA to je prakAre ghaTAvavAmAM e viparIta rIte ghaTI jAya tevA prakAronuM nirAkaraNa karavApUrvaka kRpadaSTAtane vizada karIza." A phUpadRSTAnta zAstromAM dravyatava aMge ApavAmAM AvyuM che. eTale ke, "vyastava nirdoSa che, kAraNa ke sva-paraupakArajanaka che, jemake kUvo khodavo e." AvA anumAna prayogamAM daSTAnta tarIke kUvAnI vAta zAstromAM karI che. jemake "parvata agnivALe che, kemake dhUmADAvALo che, jemake rasoDuM" AvA anumAna prayogamAM rasoDuM dAna tarIke kahevAyuM che. '' niSkarSa e che ke, "dravyastava sva-para upakAraka hoI nirdoSa che evuM batAvavA mATe je kUvAnuM daSTAnta zAstramAM ApavAmAM AvyuM che te kaI rIte ghaTAvavAnuM che
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti niruktAtsakalApAyamUlabhUtakarmavidAraNakSamatapovIryavirAjamAnatvAbhidhAnAdapAyApagamAtizayaH 1, tridazendranamaskRtamityanena pUjAtizayaH 2, mahAbhAgamityanena jJAnAtizayaH pratipAditaH 3, vacanAtizayazca sAmarthyagamya iti 4 // 1 // pratijJAtamevAha sapazevayArajaNagaM jaNANa jaha kuvkhnnnnmaailaiN|| akasiNapavattagANaM taha davvathao vi viSNeo // 2 // ( svaparopakArajanaka janAnAM yathA kUpakhananamAdiSTam / akRtsnapravartakAnAM tathA dravyastavo'pi vijJeyaH // 2 // ) vyAkhyA-yathA jAnAnAM kUpakhanana nirmalajalotpAdanadvArA svaparopakArajanakamAdiSTam , evaM akRtsnapravartakAnAM kRtsnasaMyame'pravRttimatAM gRhiNAM dravyastavo.'pi snAnapUjAdikaH karaNAnumodanadvAreNa svaparayoH puNyakAraNaM vijJeyaH / dRSTAnte upakAro dravyAtmA, dArTAntike ca. bhAvAtmetibhAvaH // 2 // nanviyaM yojanA'bhayadevasUriNaiva (caturtha) paJcAzakavRttau dUSitA'nyathAyojanA ca kRtA / tthaahiene granthakAra ahI spaSTa karavAnA che. A prathama kalekamAM bhagavAnanA 4 mULa atizayonuM pratipAdana che. te A rIte (1) "mahAvIra" zabdathI apAyA pagamAtizayanuM sUcana che, kemake e zabdanI nirukti AvI kahevAmAM Ave che-"karmanuM vidAraNa kare che, tapathI virAje che, ane tapavIryathI yukta che. mATe zrIvardhamAnasvAmI "vIra' tarIke prasiddha thayA." AmAM saghaLAM apAyonA mULabhUta karmanuM vidAraNa karavAmAM samartha evA tapavIryathI prabhune zobhatA hAvA je jaNAvyA che tenAthI apAyone apagama=vinAza thaI gaye havA rUpa atizaya spaSTa rIte jaNAI jAya che. (2) devendrothI namaskRta che evuM je kahyuM tenAthI pUjAtizayanuM sUcana thayuM. (3) mahAbhAga' zabda dvArA bIjA artha rUpe jJAnAtizaya jaNAvyo ane (4) vacanAtizaya sAmarthyagamya jANa. je kUpadaSTAntane vizada karavAnI pratijJA karI che tene jaNAvatAM granthakAra kahe che-- gAthAtha- lokonI kUkhanana pravRtti e jema sva-paraupakArajanaka kahevAyelI che tema akRtnapravartaka gRhasthane dravyastava paNa jANo. vyAkhyAtha:- jema lekanI kUvo khodavA vagerenI pravRtti nirmaLa jaLanI prApti karAvI ApavA dvArA sva-para upakArajanaka kahevAya che tema saMpUrNa saMyamamAM pravRtta nahi thaelAM gRhasthono snAna-pUjA (abhiSeka pUjA) vagerarUpa dravyastava paNa karaNa ane anumodana dvArA sva ane parane puNyanuM kAraNa bane che. kRpakhanana dRSTAntamAM svapara ubhayane nirmaLa jaLa prAptirUpa dravya upakAra rahelo che, jyAre dravyastavarUpa dArze. nitakamAM sva-parane puNyabaMdhAdirUpa bhAvaupakAra jANavo. 2 pUrvapakSa -"jema kRpakhanana e sva-para upakAraka che ema dravyastava paNa svapara upakAraka che ane tethI e nirdoSa che." A je rIte tame dRSTAntane ghaTAvo cho te vAtane te zrI abhayadevasUrimahArAje cothA paMcAzakanI vRttimAM dUSita TheravI che ane enA karatAM anya rIte A dRSTAntane teozrIe ghaTADyuM che. te A rIte-
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ .1;ALAvi gavaLAI, vAraMmavo junA LiyaLa / muddemavadevamo vahu virya vALuM ? snAnAdyapi dehazaucaprabhRtikamapi AstAM pUjArcAdi, AdizabdAdvilepanAdigrahaH, guNAyeti yogaH, yatanayA rakSayituM zakyajIvarakSaNarUpayA / tatkiM sAdhorapItyAzaGkayAha-ArambhavataH svajanadhanagehAdinimitta kRSyAdikarmabhiH pRthivyAdijIvopamardayuktasya gRhiNa ityarthaH / na punaH sAdhoH, tasya sarvasAvadyayogaviratatvAd bhAvastavArUDhatvAcca / bhAvastavArUDhasya hi snAnAdipUrvakadravyastavo'nAdeya eva, bhAvastavArthameva tasyAzrayaNIyatvAt tasya ca svata eva siddhatvAt / imaM cArtha prakaraNAntare svayameva vakSyatIti / guNAya-puNyabandhalakSaNopakArAya, niyamena avazyambhAvena / atha kathaM svarUpeNa sadoSamapyArambhiNo guNAyetyAha-'suhabhAvaheuo' tti luptabhAvapratyayatvena nirdezasya, zubhabhAvahetutvAt-prazastabhAvanibandhanatvAjjinapUjArthasnAnAdeH, anubhavanti ca kecitsnAnapUrvaka jinArcanaM vidadhAnAH zubhabhAvamiti / khalukyiAlaGkAre, vijJeyaM jJAtavyam / atha guNakaratvamasya zubhabhAvahetutvAtkathamiva jJeyamityAha [ ahIMthI 4 thA paMcAzakanI 10 mI gAthA ane tenI vRttine adhikAra cAlu thAya che. ene gAthArtha- ] "jayaNA pUrvaka karatAM snAnAdi paNa AraMbhavALA gRhasthane zubhabhAvane hetu hevAnA kAraNe avazya lAbhakArI bane che e kuvAnA dRSTAnta mujaba jANavuM." paMcAzakanI A gAthAnI vRttine artha : jeTalA jIvonI rakSA zakaya hoya teTalAnI rakSA karavA svarUpa jayaNA pUrvaka je snAna vagere=dehazoca vagere (dravyastava mATe) karAya che te lAbhakArI bane che A Trake artha ja. AmAM "snAnAdimAM je "Adi' zabda che tenAthI vilepana vagerene paNa samAveza jANo. temaja je "kavi" (paNa) zabda vAparyo che te e jaNAve che ke "pUjA arcA vagerenI vAta to dUra rahI, snAna vagere paNa hitakara bane che, eTale ke pUjA arcA vagere to hitakara bane ja che, paNa snAna vagere paNa hitakara bane che." to zuM A snAna vagere sAdhune paNa hitakara bane ?" evI saMbhavitazaMkAne dUra karavA paMcAzakakAre kahyuM che ke "svajana-dhana-gRha vagere mATe khetI vagere kriyAo dvArA pRthavIkAya vagere jIvonI hiMsArUpa AraMbhavALA gRhasthane A dravyastava mATe jayaNapUrvaka karAtA snAnAdi hitakara bane che. paNa sAdhune e hitakara banatA nathI, kAraNake sAdhue sarva sAvadya vyApArothI virAma pAmelA hoya che ane bhAvastava para ArUDha thaelA hoya che. bhAvastava para ArUDha thaelA jIvane snAnAdipUrvaka karAto evo dravyastava anAdeya=akartavya ja hoya che, kemake jeoe te karavAne hoya che teoe paNa bhAvastava para ArUDha thavA mATe ja te karavAno hoya che, jyAre sAdhuone te bhAvastava svataH ja prApta thaI gayuM hoya che, eTale pachI teoe zA mATe dravyastava karo paDe ? A vAtane anya prakaraNamAM prathakAra (zrI haribhadrasUri mahArAja) svayaM ja AgaLa (chaTThA stavivipecAzakamAM) kaheze. AmAM dravyastavane je hitakara kahyo che temAM hita eTale puNyabaMdharUpa upakAra. "svarUpe hiMsAdi doSayukta e paNa A dravyastava AraMbhavALA gRhasthane hitakara zI rIte bane? praznane Azaya e che ke gRhasthane svajanAdi mATe hiMsAdi karavA paDe che ene artha evo kAMI nathI thaI ja che ke ene vadhune vadhu hiMsA karavAnI chUTa maLI jAya. ulaTuM e arthadaMDa rU5 hiMsA karatAM vadhArAnI te jeTalA hiMsAthI bace eTaluM vadhu sAruM ja che. te pachI ATalI svajanAdi mATe hiMsA karatA ene mATe A vadhArAnI hiMsA to vadhu doSa rUpa ja bane ne !" AvI zaMkAne dUra karavA paMcAzaka kAre "muhamAMvahemo' kahyuM che. AmAM bhAvArthaka "sva" pratyayane lepa thayo che. eTale artha e thaze ke "jinapUjA vagere mATe thatA snAnAdi zubha bhAvanuM kAraNa banatA hovAthI hitakara bane che. keTalAMya graDa nAnapUrvaka pUjA karatI vakhate zubhabhAvane anubhave che. "vahu' zabda vAkayane Wan ita Arabhya dvitIyasvastikAntaH paJcAzakavRttipAThaH /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRpaSTAnta aMge paMcAzakagranthagata adhikAra 143 kRpajJAtena avaTodAharaNena / iha caivaM sAdhanaprayogaH 'guNakaramadhikAriNaH kiJcitsadoSamapi snAnAdi, viziSTazubhabhAvahetutvAd, yad viziSTazubhabhAvahetubhUtaM tad guNakaraM dRSTaM yathA kRpakhananaM, viziSTazubhabhAvahetuzca yatanayA snAnAdi, tato guNakarami'ti / kUpakhananapakSe zubhabhAvaH tRSNAdivyudAsenA''nandAdyavAptiriti / idamuktaM bhavati, yathA kRpakhananaM zramatRSNAkardamopalepAdidoSaduSTamapi jalotpattAvanantaroktadoSAnapohya svopakArAya paropakArAya ca bhavatyevaM snAnAdikamapyArambhadoSamapohya zubhAdhyavasAyotpAdanena viziSTAzubhakarmanirjaraNapuNyabandhakAraNaM bhavatIti / iha kecinmanyante-pUjArthasnAnAdikaraNakAle'pi nirmalajalakalpazubhAdhyavasAyasya vidyamAnatvena kardamalepAdikalpapApAbhAvAdviSamamidamudAharaNam , tataH kiledamitthaM yojanIyaM yathA kUpakhananaM svaparopakArAya bhavatyevaM snAnapUjAdika karaNAnumodanadvAreNa svaparayoH puNyakAraNaM syAditi / nacaitadAgamAnupAti, yato dharmArthapravRttAvapyArambhajanitasyAlpasya pApasyeSTavAt , kathamanyathA bhagavatyAmuktaM "tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA paDihayapaccakkhAyapAvakammaM aphAsueNa' aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAmemANe bhaMte ! kiM kajjai ? goyamA ! appe pAve kamme bahutarayA se NijjarA kajjai" / tathA glAnapraticaraNAnantaraM paJcakalyANakaprAyazcittapratipattirapi kathaM syAt ? ityalaM prasaGgeneti gAthArtha iti" |2|| alaMkRta karavA mATe che. zubhabhAvane hetu hovAthI dravyastava guNakara bane che e vAta zenA jevI jANavI ? evA praznano javAba ApavA paMcAzakakA2 AgaLa kahe che ke kUvAnA dRSTAntanI jema e vAta jANavI, ahIM anumAna prayoga A jANavo-kaMIka doSayukta evI paNa adhikArI jIvanI snAnAdi kriyA guNakara bane che, kemake viziSTazubhabhAvane hetu bane che, je je viziSTa zubhabhAvanA hetubhUta hoya che te guNakara hoya che, jemake kUvo khodavo te, jayaNuM pUrvaka snAnAdi karavA e paNa zubhabhAvane hetu te che ja, mATe e paNa guNakara che. AmAM dRSTAna tarIke je kUpakhanana kahyuM che temAM tRSNAdine dUra karIne AnandAdinI prAti e zubhabhAva jANa. tAtparya e che ke, jema kapakhananamAM parizrama lAgavo, tRSA lAgavI, kAdavathI kharaDAvuM vagere doSo rahelA hovA chatAM, jayAre pANI prApta thAya che tyAre e A badhA doSone dUra karIne sopakAra ane paropakAra karanAra nIvaDe che. ema snAna vagere paNa, emAM thatA AraMbhAdi doSone dUra karI zubhabhAvo pravartAvavA dvArA vizeSa prakAre azubhakarmonI nirjarA ane puNyabaMdhanuM kAraNa bane che. eTale ke A rIte e sva-para upakAraka bane che. kUvAnA daSTAntane ghaTAvavA aMge je keTalAMka vivecako evuM mAne che ke "pUjA mATe karAtA snAnAdi vakhate paNa nirmaLajaLa tulya zubha adhyavasAya hAjara hoya che. kUvo khodatI vakhate nirmaLajaLa hetuM nathI. mATe tRSA, kadamathI kharaDAvuM vagere doSI UbhA thAya che. prastuta mAM tA nirmaLa jaLarUpa zubha pariNAma hAjara hovAthI tRSA, kadamathI kharaDAvuM vagere samAna pA5 zI rIte lAge ? mATe, A rIta kavAnA dRSTAntane prastutamAM ghaTAvavuM e yogya nathI. tene badale A rIte ene dhaTAvavuM joIe jema kUpa khanana sva-paraupakAra mATe thAya che tema snAna-pUjA vagere paNa karaNa-anumodana dvArA sva-parane puNyabaMdhanuM kAraNa bane che." te vivecakoe kRpakhananadaSTAntanuM AvuM kareluM arthadhaTana AgamAnusArI nathI, kemake dharma mATe karAtI pravRttimAM paNa AraMbhajanya a5 pApa lAgavuM mAnyuM che. nahitara te zrIbhagavatIsUtramAM AvuM zA mATe kahe ke "pApakarmane haNI nAkhanAra ane paccakkhANa karanAra tevA prakAranA zramaNane aprAsaka (sacitta) aSaNIya (utapAdanA vageremAMthI koI doSa yukta) azana-pAna-khAdima-svAdima AhAra vaherAve to he bhagavad ! te gRhasthane zuM thAya ? gautama ! a95 pApa karma lAge ane ghaNI nirjara thAya." vaLI glAnamuninI sevA karyA pachI paMcakalyANaka prAyazcitta kahyuM che te paNa zA mATe
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 krUpAntavizadIkaraNa zlAka-3 wwww tadetanninuvatAM kUpadRSTAnta vizadIkaraNaM kAkapakSavizadIkaraNavadupahAsa pAtratAmabhivyanakti svasammatAbhiyuktavacanaviruddhatvAdityAzaGkAyAM nAbhiyuktavacanavirodho bodhonmukhAnAmavabhAsate, tasya bhinnatAtparyakatvAdityAzayavAnAha - isa dutte jaM, eyassa navaMgivittikAraNaM / saMjoyaNaM kayaM taM vihivirahe bhattimahikicca ||3|| ( ISaduSTatve yadetasya navAMgIvRttikAreNa / saMyojana kRtaM tadvidhivirahe bhaktimadhikRtya ||3|| ) vyAkhyA-ISaduSTatve= alpapApabahunirjarAkAraNatve, yad etasya - kUpadRSTAntasya, navAGgIvRttikAreNa zrI abhayadevasUriNA paJcAzakASTakavRttyAdau (saMyojana kRta), tadvidhivira he = yatanAdivaikalye, bhaktimAtramadhikRtya / vidhibhaktyAdisAkalye tu svalpamapi pApa vaktumazakyameveti bhAvaH // 3 // kathamayamAzayaH sUrerjJAta iti cet 1, tatrAha - kahe? mATe dharma aMgenI pravRttimAM paNa Ara bhAdijanya alpa pApa lAge che e vAta zAstrakArAne mAnya che, ane tethI ame dRSTAntane je rIte TALyuM che e ja kharAbara che, anyavivecakAe ghaTAvyu` che te kharAbara nathI. AnI vadhu carcAthI sauM. A pramANe zrIpa'cAzakajInI 4-10 mI gAthAne atha jANuvA. [ 5McAzakane saMdarbha pUrA thayA. ] navAMgI TIkAkAra bhagavata zrI abhayadevasUri mahArAje dRSTAntane je rIte ghaTALyuM che tene chUpAvI dai tame padeSTAntane je vizada karavA nIkaLI paDavA che. te kAgaDAnI pAMkhane dhALI karavAnI mahenatanI jema tamArI upahAsapAtratAne vyakta kare che, kema ke tamArI e pravRtti svasa'mata Aptajane vicArapUrvaka kahelAM vacanathI viruddha che. uttarapakSa : pUrva pakSanI AvI zakAne manamAM rAkhIne, samyak preAdha karavAne sanmukha thaelA jIvAne, ame je vizvIkaraNa karIe chIe temAM ukta abhiyukta (Apta) vacanano koi virodha bhAsatA nathI, kemake ukta abhiyukta vacana ane amAru dRSTAMtaghaTana e banne bhinna bhinna tApathI kahevAelA che" AvA AzayathI granthakAra AgaLa kahe che-- [ abhayadevasUrimahArAjakRta arthaghaTananu' tAtpa ] gAthArtha : A kUpadeSTAntanu` kaMika doSa thAya che' evA bhAvamAM navAMgI TIkAkAre je arthAghaTana karyu che te jayaNA vagere vidhinI apUrNatA haiAvA sAthe je bhaktibhAva hAjara hAya che tenI apekSAe karyu. che. vyAkhyA : navAMgIvRttikArazrI abhayadevasUrimahArAje snAna-pUjA vagere, alpapApa ane pracuranirjarAnuM kAraNa bane che evu' jaNAvavA mATe grUpa dRSTAMtanu je arthaghaTana pacAzaka-aSTakanI vRtti vageremAM kayu che te jayaNA vagere vidhinI adhUrAza hAya tevA sthaLe mAtra bhaktine AzrIne karyuM che. eTale ke bhaktibhAva ghaNA uchaLatA hAvA chatAM je snAnapUjAdimAM vidhinI adhUrAza hoya tevA snAnapUjADhi alpapApanu ane vipula nijAnuM kAraNa bane che. paNa jyAM vidhi-bhakti vagere paripUrNa hoya te snAnapUjADhimAM tA pApa lAgavAnI vAta kahI ja zakAtI nathI. AkA
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ " zabdathI maLato phalitArtha 145 phudat "ji" vaya, jayade raju Dronga qyANI na ya tAriso tavassI, jaMpai puvyAvaraviruddhaM // 4 // ( rUtarathA "zci" vacanaM kAyava Atha nu maghUnAvAn ! na tAdAstapasvI jhaghati pUrva vim III) ___ vyAkhyA-itarathA sUreruktAzayAbhAve, pUjAyA~ kAyavadhe 'kathaJcid'vacana' katha nu bhavet ? na kathaJcidityarthaH / na ca tAdRzastapasvI pUrvAparaviruddha'vacanajalpati / tasmAdISaddoSaduSTa' jinapUjAdika vidhivirahabhaktikAlInameva grAhyamityAzaya eva yuktaH / ___aya bhAvaH-pUjApaJcAzake jinArcane kAyavadhena pratikruSTena duSTatvAtkatha parizuddhatvamityAzaGkAyAm " bhaNNai jiNapUyAe, kAyavaho jaivi hoi u kahaMci / tahavi taI parisuddhA, gihINa kUvAharaNajogA / / 42 // " iti zrIharibhadrasUribhissamAhitam / tatra ca 'yatanAvizeSeNa pravartaH . mAnasya sarvathApi na bhavatIti darzanArtha kathaJcidgrahaNamityabhayadevasUribhirvyAkhyAtam , tena vidhiviraha eva kAyavadhaH paryavasyati / "pramAdayogena prANavyaparopaNa hiMse"ti (7.8) tattvArthoktahiMsAlakSaNasadbhAvAt hiMsArUpasyaiva kAyavadhasyAtra pratiSedhyatvAt / jalapuSpopanayanAdirUpasya ca vidhivikala snAnapUjAdithI ja a5pApabaMdharUpa doSa thAya che, vidhipUrNa snAnapUjAdithI to jarAya pApabaMdha thato ja nathI." zrI abhayadevasUrimahArAje kRpadaSTAMtanuM je arthaghaTana karyuM che temAM teozrIne A Azaya che evuM tame zI rIte jANyuM ? evA saMbhavita praznane javAba ApatAM granthakAra kahe che tAtpayanuM sUcana "ji" zabdathI ]. gAthArtha: zrI abhayadevasUrimahArAjane je A Azaya na hoya to pUjAmAM thatAM kAyavadha aMge je "huM ji' zabdane prayoga thayo che te zA mATe thAya? pitAnA pUrvApara vacanene jANanArA evA te mahAtmA pUrvAparaviruddha to bole nahi. - vyAkhyAtha : sUrino ja ukta Azaya na hoya te pUjAmAM thatA kAyavadha aMge kathaMcit' zabda vaparAyo na hota. tevA moTA tapasvI AcArya mahArAja pUrvApara viruddha vacana bole nahi. tethI "kaMIka doSavALA jinapUjAdi tarIke vidhizanyatAkAlIna bhakti prayukta anuSThAna ja levuM" e Azaya mAnavo yogya che. kahevAno bhAva e che ke-"zrI jinezvaradevoe sAmAnyathI jIvahiMsAne niSedha karyo che. jinapUjAmAM AvA niSiddha kAyavadha bhaLelo hovAthI doSayuktatA che. te ene parizuddha zI rIte kahevAya ?" AvI zaMkAnA samAdhAna mATe prajA paMcAzakanA 42 mA zlokamAM zrI haribhadrasUri mahArAje kahyuM che ke "ukta zaMkAnuM samAdhAna kahIe chIe-jo ke zrI jinapUjAmAM koIka rIte kAyava thAya che. to paNa e kupadaSTAnane anusAra gRhasthane mATe parizuddha che." AnI vyAkhyAmAM zrI abhayadevasUri mahArAje kahyuM che ke "vizeSa prakAranI jayaNApUrvaka jinapUjAmAM pravartanArane jarA paNa jIvahiMsA lAgatI nathI AvuM jaNAvavA mATe "ji" zabda vaparAyo che. AnA parathI spaSTa rIte phalita thAya che ke jayaNu vagere vidhinI pUrNatA na hoya tyAre ja vAstavamAM kAyavadharUpa deSa lAge che. 1. pUjApaJcAzaka 42 gAthAyA haribhadrasUrivacanamidam /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 kUpadaSTAntavizadIkaraNa zloka-4 pUjAbhyantarIbhUtasya "dehAdinimitta pi hu je kAyavahaMmi taha payanti / jiNapUAkAyavami tesimapavattaNa moho" (pU.pazcA. 45) / ityAdinA upatyakaraNasyApyanujJAnAt , apravRttinindArthavAdasya vidhyAbu kSepakatvAt / vidhispaSTe ca niSedhAnavakAzAt / yadi ca vidhisAmagrye'pi puSpajalopahArAdi. rUpahiMsAdoSo'tra parigaNyeta, tadA tasya pUjAnAntarIyakatvena "kAyavaho jaivi hoi u kahaMci" tti nAvakSyadAcAryaH, kintu "kAyavaho hoi jaivi niyameNa"mityevA'vakSyat / api ca padArthavAkyArtha-mahAvAkyArtha-aidaMparyArthavicAraNAyAM hiMsAsAmAnyasya niSedhasya avidhiniSedhaparatAyA eva vyavasthitatvAt vidhisAmagye na hiMsAdoSaH, anyathA caityagRha-locakaraNAdau tatsambhavo durnivAra ityAdisUkSmamIkSitamupadezapadAdau / kahevAne Azaya e che ke kAyavadha be prakAre che-eka zrI tavArthasUtramAM pamAna kALa cAre hiMsA" (pramAdapUrvaka prANone nAza karavo e hiMsA che) AvuM je hiMsAnuM lakSaNa bAMdhyuM che tadrupa kAyavadha ane bIje, jayAM jayaNA vagere vidhinuM paripUrNa pAlana hovAnA kAraNe pramAda na hovA chatAM jaLa-puSpa caDAvavA vagerenA kAraNe apakAya vagere jIvonA prANane je nAza thAya che tadrupa kAyavadha. zrI jinezvaradee je kAyavadhane niSedha karyo che te mAtra prathama prakAranA kAyavadhano ja jANo. eTale ke pramAdabhAve jayaNA vagara je kAMI pravRtti thAya temAM thanArA kAyavadhane niSedha karAyo che. bIjA prakAranA kAyavadhano nahi. jaLa-puSpa caDAvavAM vagere rUpa te dvitIya prakArano kAyavadha ke je jinapUjAmAM aMtargata ja eka anivArya aMzarUpa che, te kAyavaghagarbhita pravRttinI te, pUjApaMcAzakanA nIcenA vacane dvArA, jANIne paNa karavAnI zAstrakAroe anujJA ApI che. pUjA paMcAzaka (45)nuM te vacana A che-"je (graha) zarIra vagere mATe kAyavadha karavAmAM te te rIte pravarte che teo jinapUjAmAM thatA kAyavadhamAM na pravarte che te teone meha=ajJAna che." prazna :- "gRhasthoe jinapUjAmAM thanArA kAyavadhamAM pravartavuM joIe" evI rIte e kAyavadhanI AmAM kyAM anujJA ApI che ? ( jaLapUjAdibhAvI dravyahiMsAnI anujJA kaI rIte?). uttara - jinapUjAmAM thanAra kAyavadhanI pravRtti na kare e teone meha che" A rIte apravRttinI je niMdA karI che e ja, tathA anyatra (zAstramAM) jinapUjAdikRtyanI je prazaMsA (arthavAda) karAyela che te ja pravRttinA vidhAnane kheMcI lAve che, arthAt pravRttinuM vidhAna karI de che, eTale ke pravRttinI anujJA ApI de che. Ama jaLa-puSpapUjA vageremAM je dravyahiMsArUpa kAyavadha che tenuM te spaSTa vidhAna ja hovAthI, zAstrakAra bhagavaMtoe tene niSedha karyo hoya evI vAtane to kaI avakAza ja raheto nathI. (ane tethI e kAyavadha niSiddha na hoI enA kAraNe snAnapUjAdi niSiddhanA AsevanarUpa ke alpapApabaMdhanI kAraNutArUpa daSavALA (duSTa) banatA ja nathI.) bAkI, saMpUrNa vidhipAlana hovA chatAM paNa puSpa-jaLa vagere caDAvavAmAM thatI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147. apAyuSkatA aMgenA sUtranI vicAraNA * etena "kahannaM bhante jIvA appAuttAe kammaM pagareMti ? pANe aivaittA, musaM vaittA, tahArUvaM samaNa vA aphAsueNaM aNesaNijjeNa asaNa-pANa-khAima-sAimeNa paDilAbhittA evaM khalu jIvA appAuyattAe kamma pagarenti" ityatra adhyavasAyavizeSAdetattrayaM jaghanyAyuHphalamiti vyaakhyaaydravyahiMsAne je ahIM (niSiddha mAnavAnI hoya ane tethI ene) doSarUpe gaNavAmAM Ave te e doSa to pUjA sAthe avayaMbhAve saMkaLAela hovAthI AcArya bhagavAna zrIharibhadrasUri mahArAja "vAva navi cho 3 ci..("je ke kAyavadha keka rIte thAya che...) evuM na kaheta, paNa ema kahe ke yavo ho ravi niyameLa" (eTale ke ke kAyavadha avazya thAya che..."), paNa AvuM kIdhuM nathI. mATe nakkI thAya che ke ahIM avidhisthalIya kAyavadha ke je jayaNAnA aparipUrNa pAlana vagere rUpa pramAdathI yukta che tene ja doSa tarIke ullekha che, ane te ja snAna-pUjAdine kaMIka duSTa banAve che. [ niSedha paNa avidhikRtahiMsAne, vidhikRtahiMsAno nahi ] vaLI, upadezapada vageremAM padArtha--vAkayArtha-mahAvAkSArtha ane aidaMparyArthInI vicAraNAmAM to e vAta nizcita thaelI ja che ke hiMsA sAmAnyano (sAmAnyathI hiMsAne) zAstramAM je niSedha karavAmAM Avyo che ane tethI je doSarUpe nizcita che) te avidhikRtahiMsAnA niSedhanuM ja tAtparya dharAve che, vidhikRtahiMsAnA niSedhanuM nahi. mATe zAstrIya vidhinI saMpUrNa hAjarImAM je hiMsA thAya che te niSiddha na hoI deSarUpa nathI, nahitara te caityagRha-loca vageremAM paNa e deSa lAgavo durnivAra banI jAya. A badhI bAbatone upadezapada vageremAM sUkSma vicAra karavAmAM Avyo che. mATe nakkI thAya che ke snAna-pUjA vageremAM paNa je jayaNa vagere vidhinuM paripUrNa pAlana hoya te a95 paNa hiMsAdi doSa lAgatuM nathI. (sArAMza e che ke pUjA paMcAzakanI , 42 mI gAthAmAM, jinapUjA, niSiddha evA kAyavadhathI garbhita hovAthI doSavALI hoI, parizuddha zI rIte manAya ? evI zaMkAnA javAbamAM zrIharibhadrasUri mahArAje je kahyuM che ke "e zaMkAne javAba ApIe chIe-je ke jinapUjAmAM ko'ka rIte kAyavadha thAya che, te paNa e phUpanA dRSTAMta mujaba parizuddha che" temAM A avidhi sthalIya kAyavadhanI vAta che, ane tevA sthaLe paNa jinapUjA parizuddha havAmAM phUpanuM daSTAnta teozrIe jaNAvyuM che. zrI abhayadevasUri mahArAje kupadaSTAtanuM je arthaghaTana karyuM che te A rIte AvA avidhisthalIya kupadaSTAntanuM arthaghaTana jANavuM. ame je phUpadaSTAntanuM arthaghaTana karIe chIe te vidhisthalIya phUpadaSTAntanuM che. mATe banenA tAtparya judA judA hovAthI keI virodha nathI.) [apAyuSkatA aMge paNa vidhivikala jinapUjAnuM ja daSTAta] Ama "vidhizuddha" pUjAmAM a9pa paNa doSa nathI evuM je nizcita thayuM tenAthI 9 246 gTe ? qtau "E" rUnAnvayaH | 0149 vyAkhyAya' iti asya pR. 18 paM0 9 'iti vyAkhyAne'pi' ityanena saha anvayaH /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 padaSTAMtavizadIkaraNa pleka-4 anye tu yo jIvo jinasAdhuguNapakSapAtitayA tatpUjArtha pRthivyAdyArambheNa svabhANDAsatyotkarSaNAdinA AdhAkarmAdikaraNena ca prANAtipAtAdiSu vartate tasya vadhAdiviratiniravadyadAna nimittAyuSkApekSayeyamalpAyuSkatA'vaseyA, avizeSaNatve'pi sUtrasya prANAtipAtAdivizeSasya avazyaM vAcyatvAt , anyathetastRtIyasUtre prANAtipAtAditaH azubhadIrghAyuSkatAvacanAnupapatteH / na hi sAmAnyahetoH kAryavaiSamyaM yujyate / api ca alpatarapApabahutaranirjarAhetutAyA azuddhadAne abhidhAsyamAnatvAd naiveyaM kSullakabhavagrahaNarUpA alpAyuSkatA / na hi svalpapApabahunirjarAnibandhanasyAnuSThAnasya kSullakabhavagrahaNanimittatA sambhAvyate, jinapUjAdyanuSThAnasyA'pi tthaatvnIcenI bAbatanuM paNa sUcana thaeluM jANavuM. te bAbata A che- he bhagavan ! jIvo alpa AyuSyapaNAnuM karma kaI rIte bAMdhe che? u. prANAtipAta (hiMsA) karIne, mRSAvAda belIne tevA prakAranA zramaNane ke mAhaNane aprAsuka, aSaNIya evA azana-pAnakhAdima-svAdima vaherAvIne. A rIte cho alpaAyuSyapaNunuM karma bAMdhe che." [ ] A sUtra aMge pahelAM, tevA adhyavasAyavizeSanA kAraNe A prANAtipAta, mRSAvAda ane azuddha dAna e traNe cIjo jaghanya Ayu rU5 phaLa ApanArI bane che evI vyAkhyA karIne pachI "pratye tu' ema kahIne nIcenI vyAkhyA karI che- bIjAo A sUtranI AvI vyAkhyA kare che ke "je jIva zrIjinezvaradeva ane sAdhumahAtmAonA guNenA pakSapAtavALe hevAnA kAraNe teonI pUjA mATe pRthvI kAyAdine AraMbha karavA dvArA, "amAre mAla ghaNe UMce che e potAnA mAlano jUTha utkarSa dekhADavA dvArA ke mAlanI kiMmata ghaNI vadhArI devA dvArA (ke jethI vadhu Avaka thavAthI sAdhubhakti sArI rIte karI zakAya-A rIte) asatya bolavA dvArA ane AdhAkarma vagere karavA dvArA prANAtipAta mRSAvAda vageremAM pravRtta thAya che tevA jIvanI A sUtramAM vAta che. tevo jIva, jIvavadha vagerenI viratithI jevuM AyuSya baMdhAya, ema sAdhumahAtmAne zudvanirdoSa dAna devAthI jevuM AyuSya baMdhAya, tevA AyuSyanI apekSAe alpaAyuSya bAMdhe che. AvA alpaAyuSyanI prastuta sUtramAM vAta che. Ama A sUtramAM vizeSa prakAranA prANAtipAtAdiniI ane tenA phaLa tarIke baMdhAtA vizeSa prakAranA alpaAyuSyanI vAta che, paNa sAmAnyathI ja prANAtipAtAdinI ke tenA phaLa tarIke sulakabhavarUpa alpaAyuSyanI vAta nathI. jo ke sUtramAM AvI vizeSatA jaNAvanAra keI vizeSaNe vaparAyA nathI, tema chatAM emAM avazya AvA vizeSaNayukta vizeSa prakAranA ja prANAtipAtAdi samajavAnA che, nahitara te (eTale ke ahIM sAmAnyathI ja prANAtipAdi je levAnA hoya te) A sUtrathI pachInA trIjA sUtramAM "prANAtipAtAdithI jIva lAMbA azubha AyuSyane bAMdhavAvALo thAya che" ItyAdi je kahyuM che te asaMgata banI jAya. te paNa eTalA mATe ke "sAmAnya hetuthI viSamakArya thAya" e vAta yogya nathI. eTale ke, je A sUtramAM ane e trIjA sUtramAM, bane sthaLe samAna rIte sAmAnya hiMsAnI ja vAta hoya to, vanna sUtramAM enA kArya tarIke
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddha dAna aMge vicAraNA u48 prasaGgAditi vyAkhyAne'pi vidhivaikalyavatyeva jinapUjA grAhyeti draSTavyam , azuddhadAnAdidRSTAntaiH kriyamANAyA jinapUjAyA vidhizuddhAyA grahaNAnaucityAt / "kAUNa jiNAyayaNehiM maNDiya sayala - meiNIvaTTa dANAicaukkeNa vi suTTha vi gacchijja accuaM na parao' tti mahAnisIthe sAmAnyato jinapUjAyA dAnAdicatuSkatulyaphalakatvopadezena vizeSe vizeSasthaiva aupamyaucityAt / kiJca-"saMviggabhAviyANa luddhayadiLaMtabhAviyANaM ca muttaNa khittakAlaM bhAva ca kahati suTuMcha'' [bRhatkalpabhASye gA. 1607 ityetatparyAlocanayA lubdhakadRSTAntabhAvitAnAmAgamArthAvyutpannAnAmeva azuddhadAnasambhavastAdRzAnAmeva ca jinapUjAsambhavo'pi vidhivaikalyavAneva sambhavatIti / yatta-guNavate pAtrAya(yA)prAsukAdidravyadAne cAritrakAyopaSTambhAnnirjarA, vyavahArato je alpa AyuSya kahyuM che te ane e pachInA trIjA sUtramAM enA kArya tarIke je azubha dIdhuM AyuSya kahyuM che te e baMne paraspara asaMgata banI jAya. sAmAnya hiMsArUpa ekasarakhA kAraNathI alpaAyuSya ane dIrgha azubha AyuSyarUpa be viSama kAryo thavA saMgata nathI. vaLI, A sUtramAM je azuddhadAnanI vAta che, tenA aMge te AgaLa kahevAnA che ke e azuddhadAna a9patara pA5 ane bahutara nirjarAne hetu che. mATe e azuddhadAnanA kArya tarIke ahIM sulaka bhava rUpa a85AyuSyane ulekha te nathI ja, kAraNa ke je anuSThAna sva95pApa ane pracuranirjarAnuM kAraNa hoya te anuSThAna bhulakabhavanA AyuSyanuM kAraNa hoya evI saMbhAvanA karI zakAtI nathI, nahitara te jinapUja vagere anuSThAnane paNa kSullakabhavanA AyuSyanuM kAraNa mAnI levAnI Apatti Ave. uktasUtranI AvI je bIjI rIte vyAkhyA karavAmAM AvI che ane temAM je jinapUjA vagere anuSThAnathI apAyubaMdhano ullekha che te paNa vidhinI adhUrAzavALI jinapUjAne lagato ja che. A bAbatanuM sUcana paNa, upara je siddha karI gayA ke "vidhizuddha pUjAmAM alapa paNa doSa lAgato nathI" tenAthI thaI jAya che. A vAta yogya paNa che ja, kemake azuddhadAnAdinI sAthe ullekha pAmelI jinapUjA tarIke vidhizuddha jinapUjA levI e anucita che. prazna :-ahI vidhizuddha ke avidhiyukta evA vizenI apekSA vagara sAmAnyathI badhI ja jinapUjAnuM ja grahaNa che evuM mAnavAmAM zuM vAMdho ? uttara :-zrImahAnisItha sUtramAM kahyuM che ke saMpUrNa bhUmaMDalane zrI jinAlayethI maMDita karIne ke dAnAdi cAra karIne paNa e badhuM suMdara karyuM hoya to paNa (gRhastha) amruta devaloka sudhI jAya, enI upara nahi." AmAM sAmAnyathI jinapUjAne sAmAnyathI dAnAdi ja sAthe samAna phaLavALI kahI che tenAthI jaNAya che ke sAmAnyanI sAthe sAmAnyanI ane vizeSanI sAthe vizeSanI upamA hovI egya che. tethI alpAyuSka saMbaMdhI sUtranI vyAkhyAmAM azuddhadAnAdi sAthe jinapUjAnI je vAta che te paNa vidhizUnya jinapUjAnI ja hovI che, vidhizuddha jinapUjAnI nahi. mATe A vyAkhyAmAM jinapUjAne je sva95 pApa-bahanirjarAnA kAraNa tarIke kahI che tenAthI paNa "vidhizuddha jinapUjAmAM paNa svalpadoSa to rahyo ja che" evuM siddha karI zakAtuM nathI.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ n:- nayato sAva khAlIyA 32 pAnakUpAntavizadIkaraNa zloka-4 cA"dA jIje42a~~ jIvaghAtena cAritrabAdhanAcca pApaM karma, tatra svahetusAmarthyA(tyA)pekSayA bahutarA (nirjarA) nirjarApekSayA ca alpatara pApaM bhavati, tacca kAraNa eva, yata ukta'- 'kAraNAsAya "saMtharaNaMmi asuddha dunna vi gihaNaMtadaM(?di)tayANa'hiyauM / AuradiTTateNa ta ceva hiya asaMtharaNe // " [nizIthabhASya gA. 1650] tti-tadgItArthAnyatarapadavaikalya eva yujyate, tatsAkalye svalpasyApi pApasyA'sambhavAt , vyavahArato bAdhakasyAbAdhakatvAt / svahetusAmarthyasya dravyabhAvAbhyAmupapatteH / ayamevAtidezo vidhizuddhajinapUjAyAM draSTavyaH / dravya dravyayAya mAvA " [AgamAthe avyutpananI jinapUjAmAM vidhivikalatAne ja saMbhava) vaLI, bRhatka95bhASya (gA. 1607) mAM kahyuM che ke - saMvijhabhAvita grahasthane ane lumbakadaSTAMtathI bhAvita gRhasthone, evA amuka kSetra-kAla-ane bhAvane choDIne zuddhAMchanI (zuddhabhikSAna) prarUpaNa kare che." AnA arthanI barAbara vicAraNA karavAmAM Ave to jaNAya che ke lubdhakardaSTAntabhAvita AgamatattvanA ajANa nuM ja dAna azuddhadAna havAne saMbhava che ane tethI e paNa jaNAya che ke tevA ja=AgamatatvanA ajANa chavAnI ja, jinapUjA paNa vidhivikala ja hovI saMbhave che. * keka sthaLe ja kahyuM che ke- "guNavAnuM pAtrane aprAsuka vagere azuddha dravya ApavAmAM emanI cAritrakAyane Teko ApavAnuM thatuM hovAthI nirjarA thAya che ane jIvahiMsA thatI hovAthI vyavahArathI cAritrane bAdha pahoMcatuM hovAnA kAraNe pApakarma lAge che. AmAM nijAnA hetubhUta guNavAnuM mahAtmAnI cAritrakA TakAvavAne zubhabhAva joradAra hovAthI nirjarA ghaNI thAya che. eTale ke nirjarAnA hetubhUta A zubhabhAvanuM sAmarthya ghaNuM hovAthI nirjarA ghaNI thAya che ane tenI apekSAe pApakarmanA hetubhUta jIvavadhanuM sAmarthya a9pa hovAthI pApakarma alapatara baMdhAya che. A bahataranirjarA ane a95tara pApakarmanI vAta paNa kAraNika azuddhadAna mATe jANavI. niSkAraNa karAelA azuddhadAna mATe nahi. kAraNa ke nizIthabhASya (1650) mAM kahyuM che ke saMtaraNamAM (eTaleke jyAre jarUrIyAtavALA zuddha AhArAdinI prApti zakya hoya tyAre) azuddha AhArAdinuM dAna, ApanArane ane lenArane bannene ahitakara bane che. paNa jyAre asaMtaraNuM hoya (eTale ke jarUrIyAtavALA zuddha AhArAdi alabhya heya) tyAre te ja azuddhadAna gInA dRSTAnta mujaba (ta baMnene) hitakara bane che."[ azuddha dAnamAM paNa vidhivaikalya hoya te ja alapatara pApabaMdha ]. AvuM je kahevAyuM che te paNa gItArthapaNuM ke saMvignapaNuM A bemAMthI ekanI paNa apUrNatA hoya te paristhitimAM jANavuM. jyAre A banne paripUrNa hoya tyAre te a9pa paNa pApane saMbhava ja raheto nathI. "azuddhadAnamAM thato jIvaghAta vyavahArathI cAritrano bAdha karato hovAthI enA kAraNe a95 pApakarma baMdha thAya che" evuM je kahyuM che temAM paNa samajavAnuM che ke mAtra vyavahArathI je bAdhaka hoya che te vAstavika rIte te abAdhaka ja hovAthI gItArthatA-saMvignatAnI hAjarImAM pApakarmabaMdha karAvI zatenAthI to hisAbandharetuH niyanobhAvo nizaretaH atrayorece satyamiti dUdhamA herasa) ghuvaMra hasato navadhAtI dRrzatpannaHnirmapatI samAja nirmarA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddhadAna aMge vicAraNA 156 anyastvakAraNe'pi guNavatpAtrAyAprAsukAdidAne pariNAmavazAt bahutarA nirjarA alpatara ca pApakarmeti ca pratipAditam, pariNAmaprAmANyAt / "saMtharaNamI." tyAdau azuddhaM dvayorapi dAtRgRhItrorahitAyeti ca vyavahArataH saMyamavirAdhakatvAt dAyakasya lubdhakadRSTAntabhAvitatvenAvyutpannatvena ca devagatau zubhAlpA''yuSkatAnimittatvAditi yojitam / ayamatidezo'vyuttyu. ()nI pUkAcAM dAca rUti Iko prazna -uktaadhikAramAM vyavahArathI pApakarmanA baMdhanA hetu tarIke je jIvaghAta kahyo che tene pAramArthika rIte abAdhaka kahI a5tarapApabaMdhanI hetutAnuM vidhizuddhadAnAdimAM tame vAraNa karyuM. paNa svahetusAmarthya vagerenI je vAta karI che enAthI paNa nizcita te thAya ja che ke pApabaMdhano paNa hetu tyAM hAjara hoya ja che, kemake je pApabaMdhano hetu hAjara na hoya te nirjarAnA hetunuM sAmarthya kenI apekSAe vadhu hovuM saMgata bane ? pApabaMdhanA hetumAM nirjarAnA hetunI apekSAe a5 sAmarthya hovAnI vAta paNa zI rIte saMgata bane ? uttara- gItArthapaNuM ane saMvigna paNuM e bane hAjara hoya tevA aneSaNIya dAnAdi prasaMgamAM vAstavika rIte te pApabaMdhane hetu hAjara hote ja nathI. tema chatAM, jIvaghAta je hAjara hoya che te dravyathI pA5hetu che. temaja je joradAra zubhabhAva hoya che te bhAvathI nirjarAhetu che. Ama pApabaMdhane hetu dravyathI hovAthI ane nirjarAne hetu bhAvathI hovAthI svahetusAmarthyanI vAta saMgata thaI jAya che. Ama jyAM gItArthapaNuM vagere hAjara havA rUpa vidhi paripUrNa hoya che tyAM amAsukAdidravyadAnathI a95pApa paNa lAgatuM nathI evuM siddha thayuM. Aja pramANe vidhizuddha jinapUjAmAM jANavuM. [ azuddha dAna aMge anya AcAryane mata ] vaLI bIjA AcAryo to evuM pratipAdana kare che ke "puSTa kAraNa na hoya tyAre paNu guNavAnuM mahAtmAne aprAsuka anna vagere ApavAmAM, ApanArane guNavAna pratyeno uchaLa bahumAnabhAva vagere rUpa pariNAmanA prabhAve pracura nirjarA thAya che, ane alapatara pApabaMdha thAya che, kemake karmabaMdha-nirjarA vagere bAbatomAM sarvatra pariNAma ja pramANa hoya che, eTale ke e ja mukhya bhAga bhajavatuM hoya che. nizIthabhASyanI "saMthALami..." ItyAdi gAthAmAM je kahyuM che ke "kAraNa vagara azuddhadAna ApavAmAM ApanAra ane lenAra banene ahita thAya che tenI A anya AcAryo A rIte saMgati kare che ke guNavAnuM pAtra tevI puSTa kAraNa rahita avasthAmAM jANIne te aneSaNayanuM grahaNa kare nahi. zratopayogathI cokasAI karIne "eSaNIya lAge to ja e (ajJAta) aneSaNIyanuM grahaNa kare. AmAM teonA pariNAma zuddha hovAthI te aSaNIyapiMDa nizcayathI aneSaNIya raheto nathI. mATe e nizcayathI saMyamane virAdhaka paNa rahetuM nathI. tema chatAM vyavahArathI e saMyama. virAdhaka hoI ahitakara kahevAya che. ApanAra vyakti lukhyaka daSTAntathI bhAvita hoI ane avyutpanna hAI ene mATe e devagatinA zubhaalpaAyuSyanuM nimitta banatuM hovAthI ahitakara kahevAya che. eTale ke je eNe niravadya AhArAdinuM dAna karyuM hota to
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra pachAtavizadIkaraNa zleka-5 tadidamakhilammanasikRtyAha sambhAvaNe visaddo diLaMto'naNuguNo payaMsei / sAmaNNANumaIe sUrI puNa aMsao bAhaM // 5 // . cAhavA-somari nAnArirI)yaaruttarAH vamavane, tena (7) sarva sopavA, yatanAdisattve bhAvotkarSe doSAbhAvAt / dRSTAnto'zuddhadAnarUpaH zuddhajinapUjAyAmananuguNo'nanukUlaH / sUriH abhayadevasUriHpunaH, sAmAnyAnumitauranAnatvapUjAtvAdyavacchedena nirdoSatvAnumitau "na devagatinuM dIrgha zubhaAyu baMdhAta, enA badale azuddhadAnathI A devagatinuM apazubhaAyu baMdhAyuM, eTale eTaluM nukasAna thavA rUpa ahita thayuM. anya AcAryoe A je rIte arthaghaTanA karI che te ja rIte avyutpanna jIvonI vidhivikala jinapUjA aMge bahunirjarA ane a95 pApabaMdhanuM arthaghaTana paNa samajI levuM. nikaSa jyAM dravyahiMsA vagere rUpa dravya Azro jemAM jemAM saMbhavita hoya tevA anuSThAnonuM zAstromAM je pratipAdana Ave che te badhAmAMthI Ave tAtparyAtha phalita thAya che ke je e anuSThAna vidhinA paripUrNa pAlana pUrvaka thayuM hoya te alpa paNa pApabaMdha thato nathI, paNa mAtra pracura nirjarA ja thAya che. paNa jo emAM vidhipAlananI khAmI hoya te zubhabhAvane anusarIne vipulanirA thAya che, ane alapatara pApabaMdha thAya che. jA [ granthakArakRta arthaghaTana aMge saMbhavita zaMkA ] A badhI bAbatene manamAM rAkhIne granthakAra AgaLa kahe che-(tAtparya e che ke, je anuSThAnamAM hiMsA vagere rahyA hoya te anuSThAna paNa je saMpUrNavidhi pUrvaka heya te tivimitaka jarAya pApabaMdha thatuM nathI. eTale ke emAM alpa paNa doSa lAgate nathI evuM uparanI vicAraNAthI nakakI thAya che. tethI vidhizuddha jinapUjA aMge kUpakhanana dRSTAntane "jema kRpakhananamAM prAraMbhe zrama-kAdavathI kharaDAvuM vagere alpa doSa lAgyA pachI pANI prApta thavAthI e badhA doSa dUra thaI sva-parane tRSAzamana vagerarUpa mahAlAbha thAya che tema jinapUjAmAM a9padoSa ane mahAlAbha che" A rIte ghaTAvavuM yogya na rahevAthI e ja rIte ghaTAvavuM Avazyaka bane che ke "jema kRpakhanana sva-para upakArajanaka bane che ema snAnapUjA vagere paNa karaNa- anumodana dvArA sva-para upa kAraka bane che." paNa AnuM te zrI abhayadevasUri mahArAje "ra citaTu mAmAnuSAra" (A rIte arthaghaTana e AgamAnusArI nathI) ema kahIne khaMDana karyuM che. temaja teozrIe svaabhiprAya mujaba kRpakhanana dRSTAntane ghaTAvavA mATe je anumAna ApyuM che ke "adhikArI jIve karela kaMIka sadoSa evA paNa nAnapUjAdi guNakara che, kemake viziSTa zubha bhAvano hetu che, je viziSTa zubhabhAvane hetubhUta hoya te guNakara hoya che, jemake kRpakhanana, jayaNapUrvaka karatA snAnapUjAdi viziSTa zubhabhAvanA hetubhUta che, mATe guNakara che," A anumAnamAM snAnAdine "sadoSa" tarIke svayaM ulalekha karI ja dIdhuM che te have A aMge tamAro zuM abhiprAya che? evA praznane manamAM rAkhIne granthakAra kahe che.)
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI abhayadevasUrimahArAjanA vacananuM rahasyadRghATana 153 caitadAgamAnupAtI "tyAdinA 'aMzato yAdha pradarzayati / vidhivirahitAyAH pUjAyAH kardamopalepAditulyo'lpadoSo duSTatvAt / bhavati cAMzato bAdhapratisandhAne'vacchedakAvacchedenA'numitipratibandhaH / sAmAnAdhikaraNyenAnumitau tu nAyamapi doSa iti vibhAvanIyaM sudhIbhiH // 5 // [ "' zabda sadaSatvanI saMbhAvanAne sUcaka che, niyamane nahi ] gAthArtha - "' zabda saMbhAvanAne jaNAve che dRSTAnta anukUla nathI. zrI abhayadevasUri mahArAja te sAmAnya anumitimAM aMzathI bAdha dekhADe che. vyAkhyAtha - zrI abhayadevasUri mahArAje paMcAzaka (4-10)nI vRttimAM "adhikArIjIve kareluM kaMIka saMdeSa paNa snAnAdi guNakara che." ItyAdi je anumAna ApyuM che temAM je "sadoSa paNa evA zabdamAM rahelo "paNa" zabda che te "saMbhAvanAne jaNAve che. eTale ke e "snAnAdi sadoSa havA paNa saMbhave che" evuM jaNAve che, paNa "badhA nAnAdi sadoSa ja hoya evuM nahi. temAM kAraNa e che ke jayaNA vagere vidhinuM pAlana hoya ane bhAvane prakarSa hoya tyAre keI deSa hoto nathI. Ama teo zrImadanA ja "sadaSamapi" zabda parathI e nizcita thAya che ke teo zrImade e anumAna prayogamAM kRpakhanana daSTAntane je ghaTAvyuM che te paNa jayaNA, bhAvotkarSa vagerarUpa vidhinI adhUrAzavALA snAnapUjAdi mATe ja ghaTAvyuM che, paNa sAmAnyathI saghaLAM nAnapUjAdi mATe nahi ke vidhizuddha snAnapUjAdi mATe nahi. vaLI teozrIe "kecita'nA nAme "snAnAdi kUpananananI jema sva-para upakAraka hAI guNakara che" evA abhiprAyano ullekha karI "ra vaitarAmanupAti..." ItyAdi kahI tenuM je khaMDana karyuM che te paNa vidhizuddha nAna-pUjAdine najaramAM rAkhIne nahi, paNa vidhivikala snAna-pUjadine najaramAM rAkhIne ja A vAta enA parathI phalita thAya che ke teozrIe "je alpa paNa deSa lAgatuM na hoya te zrI bhagavatIjImAM zA mATe evuM kahyuM che ke sAdhu mahArAjane aprAsaka azanAdi Ape tene ala5 pApabaMdha ane vipula nirjarA thAya che" vagere je kahyuM che temAM azuddhadAnarUpa daSTAta che. je ahIM vidhizuddhajinapUjA aMgenI vicAraNuM heta to A dRSTAna ApavuM yogya gaNata nahi. jo teo zrImadane "keci'nA abhiprAya mujabanuM phUpadaSTAntanuM arthaghaTana vidhizuddha ke vidhivikala badhA ja snAna-pUjAdi aMge AgamAnusArI nathI evuM jaNAvavuM hota te dravyahiMsAdi yukta azanAdi dAnanuM paNa teozrIe vidhizuddha ke vidhivikalanI vivekSA vagara sAmAnyathI ja dRSTAna ApyuM hatuM. paNa e rIte ApyuM nathI. mATe jaNAya che ke vidhizuddha snAna-pUjAdi aMge te teoe tevA daSTAntaghaTananuM nirAkaraNa karyuM ja nathI. [na vaitavAmaggrti thI zenuM nirAkaraNa) prazna - to pachI zrI abhayadevasUri mahArAje "ra vaitarAmAnujAti" ItyAdi kahIne zenuM nirAkaraNa karyuM che?
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 padaSTAntavizadIkaraNa zloka-5 uttara - teo zrImada vinA mata tarIke je abhiprAya jaNAvyuM che te abhiprAyavALA AcAryone mata evo che ke "bhagavaddabhakti vagererUpa zubha adhyavasAya; pUjA mATe snAnAdi karavAmAM AvatA hoya tyAre paNa hAjara hoya che, je nirmaLa jaLarUpa che. tethI e vakhate kAdavathI kharaDAvuM vagere rUpa pApabaMdha thato ja nathI. mATe emAM alpaSanI paNa saMbhAvanA nathI. tethI kUpadaSTAnta evI rIte ghaTAvavuM joIe ke "jema kRpakhanana e svapara upakArajanaka che tema jinapUjA e karaNa-anumodana dvArA sva-paraupakArajanaka che." teonA A matamAM spaSTa jaNAya che ke "teo zubha adhyavasAya hovA mAtrathI jinapUjAne saMpUrNa doSa vagaranI mAnIne kRpAdRSTAntane A rIte ghaTADe che, pachI bhalene emAM vidhinI paripUrNatA hoya ke adhUrAza.." Ama teo vidhinI paripUrNatAvALA ke adhUrAzavALA pUjA-snAnAdi anuSThAna mAtrane kUvAnA svAbhipreta arthaghaTana dvArA saMpUrNa nirdoSa siddha karavA mathe che. eTale ke harakoI snAna ke hara kaI pUjA mATe snAnatvAvaUdena, pUjAtyAvacchedana nirdoSatAnI anumiti rUpa sAmAnya anumiti teo kare che. arthAt " zrIjinezvaradevanI bhaktinA IrAde je kaMI snAnajinapUjA vagere (vidhiyukta ke vidhivila) thatA hoya te badhA sva-para upakAraka hoI kRpakhanananI jema sarvathA nirdoSa che" AvI teo anumiti karavA mAMge che. paNa A anumiti yogya nathI, kemake vidhivikala je pUjA vagere hoya che te zubhabhAvayukta hovA chatAM aha5doSavALI to hoya ja che evuM AgamamAM (a95 pApabaMdhanI kAraNutA jaNAvavA dvArA) batAvyuM che. tethI teonI e sAmAnya anumitimAM "ra cattAmakutti ItyAdi dvArA zrI abhayadevasUri mahArAje AMzika bAdha dekhADo che, eTale ke "saMpUrNa nirdoSatAnI e anumiti jinapUjArUpa pakSanA eka dezabhUta je vidhivikala jinapUjA temAM AgamabAdhita che" evuM teo zrImade dekhADayuM che, te paNa eTalA mATe ke vidhinya pUjAmAM to kAdavathI kharaDAvA vagerene tulya e a95 pApabaMdharUpa doSa hoya ja che. vaLI A rIte pakSanA eka aMzamAM paNa bAdha (=sAdhyAbhAva) hovAne je nirNaya hoya te saMpUrNa pakSamAM karAtI sAdhyaanumitine pratibaMdha thaI ja jAya che. "pakSanA amukabhAgamAM sAdhya nathI" e je nirNaya hoya to "saMpUrNa pakSamAM sAdhya rahyuM che evI anumiti na ja thaI zake e spaSTa che. prazna:- "jinapUjArUpa samagra pakSamAM saMpUrNa nirdoSatvanI anumitino zrIabhayadevasUri mahArAje A rIte pratibaMdha dekhADayo che" evuM jo tame paNa mAne che te have tame zA mATe pAchA saMpUrNa nirdoSatvanI siddhi karavA prayAsa kare che? [ vidhizuddha jinapUjA rUpa eka aMzamAM nirdoSatA abAdhita ] uttara- AMzikakhAdhanA nirNayathI pakSatAvacchedakAvana anumitino bAdha thata hovA chatAM pakSatAsAmAnAdhikaraNyana anumitine bAdha to thatuM nathI ja e vAta prAjJapuruSoe vicAravA yogya che. kahevAno Azaya e che ke "samagra jinapUjArUpa pakSanA vidhivikala jinapUjArUpa amuka bhAgamAM nirdoSavarUpa sAdhya rahyuM nathI" Avo
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ bane arthaghaTananA niSkarSa nirNaya hoya tyAre "badhI jinapUjA rUpa saMpUrNa pakSamAM nirdoSatArUpa sAdhya rahyuM hoya che" evI anumiti thaI zakatI na hovA chatAM, "samagra jinapUjArUpa pakSanA vidhizuddha jinapUjArUpa bIjA eka bhAgamAM nirdoSatArUpa sAdhya rahyuM hoya che " evI anumiti te thaI ja zake che. ame kRpakhanana daSTAntanuM amArA abhiprAya mujaba jinapUjAmAM saMpUrNa nirdoSa sva-para upakAraka hevArUpe je arthaghaTana karIe chIe te, pakSanA te bIjA eka bhAgarUpe vidhizuddha pUjA aMge ja karIe chIe. tethI ene zrIabhayadevasUrimahArAje kRpakhananadaSTAntanA karelA arthaghaTanathI ke "tAjAmAguti" ItyAdi vyAkhyAdhikArathI pratibaMdha thatuM nathI. niSkarSa :- (1) bhaktibhAvathI karAtI jinapUjAmAM paNa be bhAga paDI jAya che. () vidhizuddha ane (2) vidhivikala. (2) kUpakhanana daSTAntanuM be rIte arthaghaTana che- (5) nirmaLa jaLanI prApti thavAthI kR khodavAmAM svaparane upakAra thAya che tema zrIjinapUjA vagerethI karaNa dvArA svane ane anumodana dvArA parane ema sva-para bannene upakAra thAya che. jo ke kUvo khedatI vakhate pahelAM zuddha jaLa na hovAthI tRSA, kAdavathI kharaDAvuM vagere alapa doSa UbhuM thAya che, paNa zrIjinapUjAmAM to pahelethI ja uchaLato bhaktibhAva-jayaNAnuM pAlana vagere vidhiparipUrNatArUpa nirmaLajaLa hAjara hovAthI tRSAkAdavathI kharADavuM vagere tulya je a5 pApabaMdha rUpa doSa che te samULage lAgate ja nathI. mATe vidhizuddha jinapUjA-snAnAdi kUpakhanananI jema svapara upakAraka hoya che. temaja e saMpUrNa nirdoSa hoya che. () jyAM vidhinA paripUrNapAlanarUpa nirmaLa jaLa hAjara hetuM nathI tyAM (eTale ke vidhivikala jinapUjAmAM) daSTAntanuM arthaghaTana A rIte- kU khodatI vakhate lAgelA zrama, kardamapalepa vagere doSone, prApta thaeluM nirmaLajaLa dUra kare che temaja sava-paranI tRSAzanAdirUpa upakAra kare che tema vidhivikala jinapUjAmAM thoDuM pApa lAge che, paNa ene prakaTa thaelA zubha adhyavasAye dUra karI de che, ane vipulanirjarA temaja puNyabaMdha rUpa upakAra sva-parajIvone kare che. (3) vidhizuddhatA ke vidhivikalatAne vibhAga karyA vagara sAmAnyathI ja jinapUjA vagere mATe kUpadaSTAntanuM arthaghaTana karavuM hoya te A bemAMthI e ke ya rIte karI zakAtuM nathI. mATe tevA be vibhAga karI eka eka vibhAga mATe eka eka arthaghaTana karavuM yogya lAge che. (4) granthakAra zrIyazavijaya mahArAja (ka) prakAranuM je arthaghaTana kare che te vidhizuddha jinapUjA vagere aMge che. (5) navAMgITIkAkAra zrIabhayadevasUri mahArAje je (2) prakAranuM arthaghaTana karyuM che te vidhivikalajinapUjA vagere aMge che. (6) teozrIe paNa "Hopamapi' mAM rahelA "ji" zabdathI jinapUjA vagere anuSThAne saMpUrNa nirdoSa havA paNa saMbhave che enuM sUcana karyuM ja che. (7) "ra catarAmAnupAtti." ItyAdi kahIne teozrImade (ba) prakAra jevA lAgatA arthaghaTananuM je nirAkaraNa karyuM che te, vidhi zuddha ke vidhivikala evo bheda pADayA vinA ja dareka jinapUjA aMge evuM arthaghaTana karavAne je prayAsa karAyo che tenA nirAkaraNa rUpa che, paNa vidhizuddha jinapUjA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 kuMpadaSTAntavizadIkaraNa zleka-6 - nanu parimANa(NAma)prAmANye vidhivaguNye'pi ko doSa ityAzajhyAha duggayanArINAyA jaivi pamANIkayA havai bhttii| tahavi ajayaNAjaNiA hiMsA annANao hoI // 6 // (vyA0) durgatanArIjJAtAd yadyapi pramANIkRtA bhavati bhaktiH, tathApi ayatanAjanitA hiMsA'jJAnato bhavati, 'pramAdAnAbhogAbhyAM prANabhUtAni hinastIti vacanAt / tathA ca tatra AcAryoktiH kUpadRSTAnta upatiSThata eva / avyutpattyayatanAjanitasya doSasyottarazubhabhAvadRSTaye va zodhayitu zakyatvAt / bhaktyanuSThAnamapi avidhidoSa niranubandhIkRtya paramparayA muktijanakamiti kecit bruvate / haribhadrAcAryAstu * " abhyudayaphale cAye nizreyasasAdhane tathA carame" ityAhuH / Aye prItibhaktyanuSThAne, carame-vacanA'saGgAnuSThAne / vagere aMge karAtA tevA arthaghaTananA nirAkaraNarUpa nahi. [bhakti pariNuma pramANu, chatAM ajayathI hiMsAdeSa lAge] are ! tamArA badhAne to e mata che ke karmabaMdha, karmanirjarA vageremAM jIvanA adhyavasAyarUpa pariNAma pramANa che, eTale ke e je hoya te pramANe karmabaMdha vagere thAya. te pachI, jinapUjA vageremAM vidhinuM pAlana na hoya=vidhi zUnyatA hoya to vAMdhe zuM che? bhagavadbhaktirUpa zubha adhyavasAya pariNAmathI ja jIvane karmanijerA ane puNyabaMdha thaI jaze, pApa karavAne te tenA pariNAma na hovAthI pApabaMdha thavAnA doSano prazna ja kyAM che? AvI zaMkA UThAvanArane samAdhAna ApavA graMthakAra kahe che- gAthAtha - durgatanArInA daSTAMtathI je ke bhaktibhAvane pramANu karAyo che to paNa ajayaNujanya hiMsA ajJAnathI thaI jAya che. je 6 - vyAkhyAtha :- "pramAda ane anAmegathI prANIonI hiMsA kare che evA zAstravacanathI jaNAya che ke vidhivikala anuSThAnamAM bhaktibhAva pramANabhUta hovA chatAM 'ajayaNAjanya hiMsA ajJAnathI thAya che ane tethI e aMzamAM zrI abhayadevasUrimahArAje je rIte kUpadaSTAntanuM arthaghaTana karyuM che te Avazyaka bane ja che, kema ke vidhipAlananI akuzaLatA-ajayaNAthI thaelo doSa, uttarakAlIna zubhabhAvaSTithI dUra thavA zakaya ja hoya che. kAraNa ke "bhaktibhAvathI karAeluM vidhivikala anuSThAna ke je bhakti anuSThAna kahevAyuM che te paNa avidhidoSane niranubaMdha karIne paraMparAe muktijanaka bane che' evuM keTalAka AcAryo kahe che. zrIharibhadrasUri mahArAjAe to 10 mA poDazakanI navamI gAthAmAM kahyuM che ke A cAra anuSThAnamAMnA pahelA be prIti ane bhakti anuSThAna abhyadayarUpe phaLa ApanArA che jyAre chellA be vacana ane asaMga anuSThAna mekSanA kAraNabhUta che. (mokSa ApanArA che)." : tAtparya e che ke jinavacanAnusArI vidhigarbhita jinapUjA na hoya kiMtu mAtra prati ke bhaktibhAva garbhita jinapUjA hoya to tyAM pariNAma pramANabhUta hovAthI ane * etadanuSThAnAnAM vijJeye iha gatApAye // iti uttarArddha dazamaSoDazake gA 6 /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ dutanArInuM daSTAnta 157 durgatanArIjJAtaM caivaM-zrImanmahAvIravarddhamAnasvAmI ikSvAkukulandanaH prasiddhasiddhArthapArthivaputraH putrIyitanikhilabhuvanajano janitajanamanazcamatkAraguNagrAmo grAmAkaranagarapRthu pRthivIM viharannanyadA kadAcitkAkandInAmikAyAM puri samAjagAma / tatra cA'maracaravisaraviracitasamavasaraNamadhyamavartini bhagavati dharmadezanAM vidadhati nAnAvidhayAnavAhanasamArUDhaprauDhapattiparigate sindhuraskandhamadhiSThite chatracchannanabhaHsthale mAgadhodgItaguNagaNe bherIbhAGkArabharitAmbaratale narapatau tathA tadvidhavaravaizyAdikapurajane tathA gandhadhUpapaTalaprabhRtipUjApadArthavyagrakarakiGkarI nikaraparigate vividhavasanAbharaNaramaNIyatarazarIre nagaranArInikare bhagavato vandanArtha vrajati sati ekayA vRddhadaridrayoSitA jalendhanAdyartha bahirnirgatayA kazcinnaraH pRSTaH 'kvA'yaM loka ekamukhastvarita' yAti?' tenokta 'jagadekabAndhavasya dehinAM jarAmaraNarogazokadaurgatyAdiduHkhachidurasya zrImanmahAvIrasya vandanapUjanAdyartham / tatastacchavaNAt tasyA bhagavati bhaktirabhavat / acintayacca, ahamapi bhagavataH pUjArtha yatna karomi, kevalamahamatidurgatA puNyarahitA vihitapUjAGgavarjiteti / tato'raNyA''dRSTAni mudhA labhyAni siMduvArakusumAni svayameva gRhItvA bhaktibharanirbharAGgI 'aho! dhanyA puNyA kRtArthA kRtalakSaNA, sulabdhaM mama janma, jIvitaphalaM cAhamavApa' iti bhAvanayA pulakakaNTakitakAyA pramodajalaplAvitakapolA bhagavantaM prati prayAntI samavasaraNakAnanayorantarAla eva vRddhatayA kSINAyuSkatayA ca jhagiti paJcatvamupagatA / tato sA vihitapUjApraNidhAnollasitamAnasatayA devatvamavAptavatI / tatastasyAH kddevrmvnipiitthavidhidoSa niranubaMdha hovAthI aspRdayajanakatA ke paraMparAe muktijanatA mAnavAmAM kaI doSa nathI. | durgatanArInuM drata kathA paMcAzakamAM AvuM ApyuM che-IvAkukulanaMdana vikhyAtasiddhArtha rAjAnA putra, sakala jIvo pratye svaputranI jema vartAnArA, lekanA manane camatkAra pamADanArA guNasamUhanA dhAraka zrImAna mahAvIravardhamAnasvAmI grAma-nagara-Akara vagerethI vyApta pRthavItala para vihAra karatAM karatAM ekavAra kAkaMdI nagarImAM padhAryA. tyAM devaviracita samavasaraNanI madhya bhAgamAM rahelA bhagavAna dhama dezanA Ape che. aneka prakAranA vAhana para ArUDha thayelA prauDha sainikethI parivarela, hastInA gaMDasthala para beThele rAjA ke jenA chatrathI AkAza DhaMkAI gayuM che, jenA guNa samane cAraNa gAI rahyA che, jenI bherInA avAjathI AkAza gAjI UThayuM che te temaja tevA prakAranA zreSTha vasya vagere nagarajane ane gandha-dhUpa vagere pUjAnI sAmagrIne laIne cAlatI nokarANIAthI parivarelI, vividha vastro ane AbharaNethI avika 2 maNIya banelA zarIravALI nagaranI strIo-A badhA bhagavAnane vaMdana karavA AvI rahyA che. te vakhate eka garIba gharaDI DozI ke je pANI-baLataNuM vagere levA bahAra nIkaLelI che. teNIe ko'ka mANasane pUchayuM ke " A badhA loko eka ja dizA tarapha jaladI jaladI kayAM jAya che ?" te mANase kahyuM-jagatanA e kabAMdhava, zarIrI jInA janma jarA roga zokadargatya vagere duHkhane chedanArA zrImAna mahAvIraprabhunA vaMdana-pUjanAdi mATe te tarapha jaI rahyA che." A sAMbhaLIne te DozIne paNa bhagavAna para bhakti ubharAI. teNIe vicAryuM, huM paNa bhagavAnanI pUjA karavA mATe prayatna karuM. paNa huM to atyaMta garaba, puNyahIna chuM ane pujanI je sAmagrI vihita che te vagaranI chuM. tethI jaMgalamAM joyelA maphata maLatAM siMduvAra kone pitAnI meLe laIne bhaktithI bharAI gayelA dilavALI teNI bhAvavA lAgI ke "aho ! huM dhanya banI, puNyazALI banI, kRtArtha thaI, lakSaNe peta banI. mAro janma glAdhya banyo, meM A jIvananuM zreSTha phaLa meLavyuM." AvI bhAvanAthI tenuM zarIra romAMcita thaI gayuM, harSAzruthI gAla bhInAM bhInAM thaI gayA. A rIte prabhu tarapha jatI teNunuM samavasaraNa ane jaMgala-benI vacamAM ja ghaDapaNanA kAraNe ane AyuSyapUrNa thayuM hovAnA kAraNe ekadama avasAna thaI gayuM, zAstravihita evI jinapUjAnA praNidhAnathI ullasita manavALI hovAnA kAraNe te DezI deva paNuM pAmI. pRvItala para paDelAM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 padaSTAntavizadIkaraNa zleka loThitamavalokyA'nukampAparItAntaHkaraNo loko mUrchiteyamiti manyamAno'mbhasA siSeca / ttstaamprispndaamaroya To mAva<< guche, "mavana ! sau vRddhA + mRtota nIvatIti ?" majAvatu gA=hAra yathA- "mRtA'sau devatva cAvAptA" / tataH paryAptibhAvamupAgatya prayuktAvadhiH pUrvabhavAnubhUtamavagamya madvandanArthamAgataH, sa cAya matpurovartI deva iti / tato bhagavadabhihitamidamanuzratya samastaH sa samavasaraNadharaNIgato janaH parama vismayamagamat / yathA "aho ! pUjApraNidhAnamAtreNApi kathamamaratAmavAptAsAviti" / tato bhagavAngambhIrAM dharmakathAmakathayat , yathA-stoko'pi zubhAdhyavasAyo viziSTaguNapAtraviSayo mahAphaTo bhavati / yataH "ikkaMpi udgabindu, jaha pavikhattaM mahAsamuiMmi / jAe akkhayameva', *pUyAvi jiNesu vinneyA / uttamaguNabahumANo, payamuttamasattamajjhayAraMmi / uttamadhammapasiddhI, pUyAe jigavaridANaM // [ pUjA paJcA. gA. 47-48]" ti / tato bhAvAMstatsambandhina bhAvibhavavyatikaramakathayat / yathA-ayaM durgatanArIjIvo deva sukhAnyanubhUya tatazcyutaH san kanakapure nagare kanakadhvajo nAma nRpo bhaviSyati / sa ca kadAcitprAjya rAjyasukhamanubhavan maNDUka sarpaNa, sarpa kurareNa, kuraramajagareNa tamapi mahAhinA grasyamAnamavalokya bhAvayiSyati, yathA"ete maNDukAdayaH parasparaM asamAnA mahAhermukhamavazA vizanti, evamete'pi janA balavanto durbalAnyathAbala bAdhayanto yamarAjamukhaM vizanti" iti bhAvayaMzca pratyekabuddho bhaviSyati / tato rAjyasampadamavadhUyazramaNatvamupagamya devatvamavApsyati / evaM bhavaparamparayA'yodhyAyA nagaryAH zakrAvatAranAmni caitye kevalazriyamavApya setsyati iti gaathaarthH|" tenA kalevarane joIne kapAtatpara banelA lokoe "Ane mUccha AvI lAge che' ema vicArI ThaMDuM pANI ghaMTayuM. te paNa sAva spandana vinAnI teNIne joIne lekAe bhagavAna pAse jaIne pUchayuM ke "he prabho ! A DozI zuM marI gaI che ke jIve che ?" bhagavAne javAba Apyo ke, "A DozI marI gaI che ane deva banI che." pachI paryApta bhAva pAmelA te DozInA jIva deve avadhijJAnane upayoga mUkI pUrvabhavanA anubhavane jANIne ahIM mane vaMdana karavA te AvyuM che, te A mArI sAme rahelo deva che. pachI bhagavAne kahelI A vAtane sAMbhaLIne samavasaraNabhUmimAM rahelA badhA leke atyaMta virya pAmyA ke "aho, pUjAnA praNidhAnamAtrathI paNa A DozI zI rIte deva banI gaI? teNIe pUjA te haja karI nathI." pachI bhagavAne gaMbhIra evI dhamakathA kahI. te A rIta-"zrI tIrtha"kara paramAtmA vagere rUpa viziSTaguNenA svAmI aMge eka nAne paNa zubha bhAva mahAna phaLa ApanAro bane che, kema ke kahyuM che ke "jema eka paNa jaLabindu mahAsamudra mAM nAkhavAmAM Ave to akSaya banI jAya che e pramANe zrIjinezvaranI pUjA aMge paNa jANavuM. (athavA zrIjinezvaradevanA guNonA samudramAM arpaNa karavAmAM AvelI pUjA paNa e pramANe akSaya banI jAya che.) zrIjinavarendronI pUjathI pUjaka jIvane uttamaguNe para bahu mAna prakaTe che, zrI jina-gaNadhara-de-rAjA vagere utta majAnI vacamAM pada avasthAna maLe che tathA pUjAkALe zreSTha prabaMdha ane pApanija rArUpa utta adhama ane kAlAntare yathAkhyAtacAritrarU5 uttamadhamanI prApti thAya che." pachI bhagavAne tenA bhAvi bhavonuM varNana karyuM. jema ke-A. garIbastrIne jIva devasukhane bhogavIne tyAMthI cAvIne kanakapura nagaramAM kanakadhvaja nAme rAjA thaze, vizALa rAjyasukhane bhagavato te kayAreka evuM dRzya joze ke deDakAMne sApa khAI rahyo che, e sApane nALiye khAI rahyo che, neLiyAne ajagara khAI rahyo che. ajagarane paNa eka moTo sApa khAI rahyo che. A dazya joIne e bhAvanA bhAvaze ke "paraspara ekabIjAno kALI karatAM A deDakAM vagere paravazapaNe meTA sApanA mukhamAM ohiyA thaI javAnA che tema dUbaLAne svabaLane anasAre paDatAM A baLavAna leke yamarAjAnA mukhamAM keLiye thaI javAnA che. " AvI bhAvanA bhAvato e pratyekabuddha banaze. pachI rAjyasaMpattine choDIne sAdhupaNuM laI deva thaze. AvI bhavaparaMparAthI * "kUvA nizugara deha " ti vaturtha vAH rAte |
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjAmAM pALavAnI jayaNuM 15 . yatanAM cAtra snAnapUjAdigatAmitthamAdizanti, "bhUmIpehaNajalacchANaNAi jayaNA u hoi nhANAdau / etto visuddhabhAvo, aNuhavasiddhoccia buhANaM" / / tathA "eso ceva iha vihI, visesao savvameva jatteNa // jaha rehaMti taha samma, kAyavvamaNaNNaciTheNaM / / vatthaNa badhiUNa', Nase aharA jahA samAhIe / vajjeyavvaM tu tahA, dehammi vi kaDuyaNamAi / [qSAra . 2112-20] I? kudyAri II da | nanveva vidhyaMze'zadro bhaktyaMze ca zadro yogaH prAptaH, tathA ca kathana tata ekavidhakarmabandhaH ? na ca mizra karma zAstre prokta yena mizrAttato mizra karma badhyetetyAzaGkAyAmAha suddhAsuddho jogo, eso vavahAradasaNAbhimao / NicchayaNao u NicchaI, jogajjhavasANa missattaM // 7 // (zuddhAzuddho yoga eSa vyavahAradarzanAbhimataH / nizcayanayastu necchati yogAdhyavasAyamizratvam // 7 // ____ vyAkhyA-eSa durgatanArIsadRzAnAM jIvAnAM vidhivaidhurye 'pi bhaktikAlIno jinapUjAyogaH azuddhadAnAdivacchuddhAzuddhaH AMzikazuddhayazuddhivAn vyavahAradarzanasya-vyavahAranayasya abhimataH / chelle ayodhyA nagarInA zakrAvatAra nAmanA caityamAM kevalajJAna pAmI siddha thaze. A pramANe (cothA paMcAzakanI 49 mI) gAthAne artha jANavo. [snAna-pUjAdimAM pALavAnI jayaNA ] snAna-pUjA vageremAM rAkhavAnI jayaNe pUjA paMcAzakamAM AvI jaNAvI che- "bhUmi joIne jIvajaMtu vagaranI bhUmimAM snAna karavuM, pANI gALeluM levuM, e pANIne nirjIva bhUmimAM paraThavavuM...vagere snAnAdimAM rAkhavAnI jANa che. AnAthI vizuddhabhAva pravarte che e vAta DAhyA mANasone anubhavasiddha che." tathA "kALa ArAdhana-zauca vagere je pUrve kahI gayA te badhe vidhi ahIM jANo. vizeSamAM, puSpa vagere pUjAnI sAmagrI atyaMta AdarathI tevI rIte caDAvavI ke jethI atyaMta zAbhI UThe. A rIte anya ceSTAone vajevApUrvaka bhAvazuddhithI samyaka jinapUja karavI nAkane vastrathI bAMdhIne athavA je rIte samAdhi rahe e rIte prayatnapUrvaka jinapUjA karavI. e vakhate zarIra para khaMjavALavA vagerenI pravRttine paNa varjavI." A badhe vidhi jANa. 16 zaMkA - bhaktithI thatAM vidhivikala anuSThAnamAM vidhiaMze azuddha ane bhakti aMze zuddha evo yoga hovAnuM siddha thayuM. te pachI tenAthI zubha ke azubha eka ja prakArano kamabandha kema na thAya? zuddhayogathI puNyabaMdha thAya, azuddhayogathI pApabaMdha thAya. paNa zAstramAM koI karma mizra (puNya + pApanI mizratAvALuM) te kahyuM nathI tethI vidhivikala anuSThAnamAM te te aMzamAM je zuddha ane azuddha yoga thAya che tenAthI mAtra eka ja prakArano karmabandha kema na thAya? eTale ke kAM to puNyabaMdha ja thAya ne kAM te pApabaMdha ja thAya. evuM kema na thAya ? [ gAdimAM zuddhAzuddhatva] AvI zaMkAne uddezIne granthakAra kahe che - gAthArtha -A AMzika zuddha ane AMzika azuddha e yoga vyavahAranayane mAnya che. nizcayanaya te yoga ane adhyavasAyasthAnanI mitratAne mAnatA nathI. pAchA vyAkhyAtha - durgatanArI vagere jevA jene vidhivikalatA hovA chatAM bhakti
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 -- - - kUpadArtAvizadIkaraNa zleka-7 tatazca vAgvyavahAramAtrasiddharnAnyatphalam / nizcayanayastu yogA(genA)dhyavasAyasthAnAnAM mizratvaM necchati, azubharUpANAM zubharUpANAM ca zAstre pratipAdanAt tRtIyarAzerakathanAditi mahAbhASye / narnu (na ca) samUhAlambnopayogarUpasyAdhyavasAyasya sambhavAtkathaM tadapratipAdanamiti vAcyam , samUhAlambanajJAnasya vizeSaNIyatvAd vidhyaupayikasya viziSTopayogasyaivamadhikRtatvAditi yuktamutpazyAmaH / tathA cAvidhyaMze utkaTatve'zuddha eva, bhaktyaMze punarutkaTatve zuddha eva yoga ityetanmate ekasmAdyogAdekadaika eva bandhaH, bandhakAlasya pradIrghatvAt pariNAmaparAvRttyA ca mizratvaM bhAvanIyam / ekadhArArUDhe tu bhaktibhAve'vidhidoSo'pi niranubandhatayA dravyarUpatAmaznuvaMstatra bhagna ivAvatiSThate / ekadhArArUDhe'vidhibhAve'pyavidhibhaktipayavasAyini vidhipakSAdakSakatAmapyasahamAne kAlIna jinapUjAga azuddhadAnAdinI jema zuddhAzuddha hoya che e vyavahAranayana abhiprAya che. vyavahAranA A abhiprAyanA kAraNe lokomAM ene zuddhAzuddha kahevArUpa vAvyavahAramAtra thAya che, paNa enAthI puNya-pApa karmabaMdharUpa zuddhAzuddha karmabaMdha vagererU5 phaLa siddha thatuM nathI. nizcayanaya yoga ane adhyavasAya sthAne mAM zuddhAzuddhatva rU5 mizratva mAnato nathI, kemake zAstromAM zubha rUpa ke azubha rUpa yoga ane adhyavasAyanI ja prarUpaNuM che, paNa e be karatAM judA "mizra' evA trIjA kaI prakAranA yoga ke adhyavasAyanI prarUpaNuM nathI, A vAta mahAbhASyamAM spaSTa che. samUhAlaMbanopayogarUpa adhyavasAya saMbhavita che. te mizra adhyavasAyanuM zAstramAM pratipAdana kema nathI ? AvI zaMkA na karavI, kemake samUhAlaMbanajJAna vizeSaNIya hovAthI, eTale ke te saMbaMdhI vizeSa vaktavya vicAraNAdhIna hovAthI ahIM to vidhimAM upAyabhUta je viziSTaupayoga hoya tene ja prastuta adhyavasAyasthAnonI prarUpaNAmAM adhikAra lIdhe che, ane tethI mizra adhyavasAyanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM nathI. AvuM mAnavuM amane (granthakArane) yogya lAge che, Ama A nizcayanayamate yoga ke adhyavasAyonA zubha ke azubha ema be ja bheda che, paNa mizra bheda che nahi. tethI je vidhivikalaanuSThAnamAM jyAre avidhine aMza utkaTa hoya tyAre temAM yoga azuddha ja hoya che ane tethI mAtra pApabaMdha ja thAya che ane jyAre bhaktibhAvane aMza prabaLa hoya che tyAre temAM yoga zuddha ja heya che ane tethI mAtra puNyabaMdha ja thAya che. jo ke A nizcayanayamate eka yogathI eka kALe eka ja bandha thAya che. chatAM paNa baMdhakAla hI hovAnA kAraNe emAM avidhi aMzanI prabaLatArUpa ke bhaktibhAvanI prabaLatA rUpa pariNAma badalAtA rahetA hovAthI pApabaMdha-puNyabaMdha thayA kare che, ane tethI e rIte emAM mitratva paNa Ave che. [bhaktibhAva vagerenI satata dhArA cAle tyAre...] tema chatAM, A dIrghakALamAM paNa je pariNAma badalAyA na kare ane ekasarakhI bhaktibhAvanI ja je dhArA cAlyA kare te avidhidoSa paNa niranubaMdha thaI javAthI mAtra dravya avidhirUpa ja banato jAya che ane tethI pApa karmabaMdha vagererUpa svakArya
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ patrudhdhivapayana vastrahatyA bhayAnna dRSyastavandhama 'bhaktibhAvara(?sya) tathA avidhiyutasya viSaye 'pyarcanAderbhAvastavAhetutvena na devyasta vatvamiti pratipAdanAditi vivecakAH // 7 // iti tatra tasya dUSakatyamiti / nanu kimityevamavidhiyutabhakikarmaNo vyavahArato nizcayato vA bandhapradIrgha kAlApekSayA mizratvamucyate, yAvatA dravyahiMsayaiva jalapuSpAdijIvopamardarUpayA mizratvamucyatAm, uttarakAlikacaityavandanAdibhAvastavena tadoSApanayanAtkUpadRSTAntopapatteH ? ityAzaGkAyAmAha - karavAnI bAbatamAM te bhAMgI gayA hAya-(dUra thaI gayA haiAya) tema varte che. (eTale ke te anuSThAnamAM thatI avidhi mAtra dravyathI avidhirUpa ja rahe che, bhAvathI avidhi rUpa rahetI nathI, ane tethI e pApabadha karAvatI ja nathI.) ema je vidhivikala anuSThAnamAM avidhanI ja dhArA cAlyA kare che ane vacce vacce paNa pramaLa bhaktibhAva rUpa pariNAma AvatA nathI tevA anuSThAnamAM bhaktibhAva mAtra kahevAnA ja rahe che. tethI AvuM anuSThAna jIvane kAMI lAbha karAvI zakatu nathI. kahevAnA Azaya e che ke je vidhivikalaanuSThAnamAM vidhinA abhAva vidhinI jANakArInA abhAvanA kAraNe ke vidhipAlananI azaktinA kAraNe ke anAbhAganA kAraNe nathI paNa vidhi pratyenI tIvra bedarakArInA kAraNe hAya che ke vidhinu pAlana na heAya tA paNa zuM vAMdhA ?" evI upekSA vagerenA kAraNe hAya che tevA anuSThAnamAM vAstavika rIte bhagavAna pratyenI bhakti vagerenA bhAva paNa heAte ja nathI, kema ke sAcA bhaktibhAva hAya tA AvI enrarakArI-upekSAbhAva lAMbe kALa TakI zakatA nathI. mATe e evA prakAranuM avidhiyukta pUjanAdi anuSThAna jinezvarAdi uttamaviSayaka hovA chatAMya bhAvastavaneA hetu na hAvAthI dravyastava rUpa heAtuM nathI ema zAstramAM kahyuM che. [ A adhikAranI prApta thatI paktiomAM kaika azuddhi ke truTi lAge che, mATe paktinA akSarAne anusarIne artha kharAkhara besI zakatA nathI, paNa AjubAjunI 5ktie parathI anumAna karIne Ave! atha lakhyA che. tema chatAM AmAM granthakAranA Azaya viruddha ke zrI jinAjJA viruddha je kAMI pratipAdana thayu' hAya tenuM 'micchAmI dukkaDam...'] bhaktibhAva ke avidhibhAva ekadhArArUDha hAya te Avu` pariNAma Ave che ema vivecakA mAne che. ANA zakA :- avidhiyukta bhakti anuSThAnane tame A rIte vyavahArathI mizra kahA che athavA teA nizcayathI baMdhanA prI kALanI apekSAe mizra kaheA che. paNa A rIte kahevAnI zuM jarUra che ? mAtra jaLa-puSpa vagere jIvAtuM je maraNa thAya che tadrupa dravyahisAnA kAraNe ja mizra kahI do ne! eTale ke A dravyahi sAthI kaMika doSa lAgavAthI anuSThAna mizra banI jAya che ema mAnI lyA ne! paNa A rIte 'mizratva' mAnavAthI vidhizuddha bhaktianuSThAnamAM paNa mizratva mAnavuM paDaze" evI Apatti paNa na Apaze, kema ke e amane ijApatti rUpa ja che. paNa teA pachI vidhizuddha anuSThAnane paNa kaMIka doSayukta mAnavuM paDaze" evI paNa zaMkA na karavI, kema ke e doSa uttarakAlIna caityavaMdana vagererUpa bhAvastavathI dUra thaI jAya che. AvuM mAnavAmAM 21
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ kUpadaSTAntavizadIkaraNa zloka-8 annammmmmmmmmmmmmmmmmmmaan mannanananananananananana jai vihijuyapUyAe, duhRttaM davvamittahiMsAe / to AhAravihArappamuhaM sAhUNa kimaduTuM // 8 // . (yadi vidhiyutapUjAyAM duSTatva dravyamAtrahiMsayA / tarhi AhAravihArapramukha sAdhUnAM kimaduSTam // 8 // ) __vyAkhyA-yadi vidhiyutapUjAyAM = vidhiyutabhaktikarmaNi, dravyamAtrahiMsayA duSTatvaM syAt , 'to'tti-tahi-sAdhUnAmAhAravihArapramukha kimaduSTamucyate 1 tadapi duSTameva vaktumucitam , tatrApi dravyahiMsAdoSasyAvarjanIyatvAt / yatanayA tatra na doSa iti cet ? atrApi kiM na tathA! jinapUjAdau dravyahiMsAyA asadArambhapravRttinivRttiphalatvenAhiMsArUpatvAt / taduktam "asadAraMbhapavattA, jaM ca gihI teNa tesi viNNeyA / taNivittiphalacciya, esA paribhAvaNIyamiNa // 1 // " (pU0 paJcA0 43) vyAkhyA-asadArambhapravRttAH-prANyupamardanahetutvenAzobhanakRSyAdivyApAraprasaktAH, camato, varAH samuravI, niH=sthA, teno hetunA, tevAM aaiN , visevA=jJAtavA, takhrivRttiphlaiv dehagehAdinimittajIvopamardanarUpAzubhArambhanivRttiprayojanaiva / bhavati hi jinapUjAjanitabhAvavizuddhiprakarSaNa cAritramohanIyakSayopazamasabhAvAtkAlenAsadArambhebhyo nivRttiH / tathA jinapUjApravRttikAle cA'sadArambhANAmasambhavAt zubhabhAvasambhavAcca tannivRttiphalA'sau bhavatItyucyate / eSA= jinapUjA, paribhAvanIya paryAlocanIyam , idaM jinapUjAyA asadArambhanivartanaphalatvaM. bhavadbhirapi, yenAvabudhya tathaiva pratipadyate, iti gAthArthaH" iti gzAzavRtta. bIje paNa eka lAbha e che ke vidhivikala ke vidhizuddha badhA ja anuSThAne aMge kupadaSTAntane ekasarakhI rIte saMgata karI zakAze. AvI zaMkAne uddezIne granthakAra kahe che - drivyamAtrahiMsAnA kAraNe duSTatva mAnavAmAM Apatti] gAthArtha - vidhiyukta jinapUjA paNa je dravyamAtrahiMsAnA kAraNe duSTa hoya te sAdhunA AhAra-vihAra vagere paNa zA mATe aduSTa rahe? vyagAtha :- je vidhizuddha jinapUjAmAM dravyamAtra hiMsAthI doSa lAge che te sAdhuonI AhAra-vihAra vagere pravRttine paNa zA mATe nirdoSa kahevI joIe? arthata. tene paNa sadoSa kahevI ja yogya che, kema ke temAM paNa drathahiMsa rUpa deSa avarjanIya hoya che eTale ke vajI na zakAya evo hoya che. "jayaNAnuM pAlana karavAmAM Ave te e doSane vajI zakAya che" evI dalIla te jinapUjA aMge paNa samAna ja che "jinapUjAmAM to sacittajaLa-puSpa vagereno upayoga karAto hoya che. ethI e jIvonI dravyahiMsA te game eTalI jayaNuM rAkhIe to paNa kaI rIte vajI zakAtI ja nathI" evI zaMkA na karavI, kemake jinapUjA vageremAM thatI dravyahiMsA pUjakAdi jIvone asaduAraMbhanI pravRttithI virAma pamADavAnuM kAma karatI hovAthI paramArthathI te ahiMsA rUpa ja che. pUjA paMcAzakamAM kahyuM che ke - jIvonI hiMsAnA kAraNabhUta hoI je azubha che. evI khetI vagerenI pravRttimAM gRhastha DUbelA hoya che. mATe teone A jinapUjA deha-ghara vagere mATe thatI jIvahiMsArU 5 azubha Ara bhathI aTakAvanArI bane che. jinapUjAjanya bhAvavizuddhine prakaSa thavAthI cAritramohanIya kamane kSayopazama thaI kAlAntare sarva asaduAraMbhathI nivRttirUpa cAritraprApti thAya che. A vAta prasiddha che. tema ja guDastha jeTale kALa jinapUjAmAM pravRttizIla rahe che eTalA kALa mATe paNa asada
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApekSika apAyuSkatA adhikAra *'yatanAto na ca hiMsA, yasmAdeSaiva tannivRttiphalA / tadadhikanivRttibhAvAdvihitamato'duSTametaditi // 16 // " | [ GBroDha ] ata evA''pekSikAlpAyuSkatAdhikAre "nanveva prANAtipAtamRSAvAdAvaprAsukadAnaM ca kartavyatAmApannamiti cet ? ApadyatAM nAma bhUmikAvizeSApekSayA, ko doSaH ? ata eva yatidharmA'zaktAnAM dravyastavadvAreNa prANAtipAtAdau pravRttiH pravacane prokte" ti bhagavatIvRttAvuktam / ____ atra yatidharmAzaktatvam asadArambhapravRttatvam adhikArivizeSaNa draSTavyam / kUpajJAtAnyathAnupapattyA pUjAdikAle dravyahiMsAjanita' pApamavarjanIyameva, AjJAyogAdAhAravihArAdikaM sAdhUnAM na duSTamiti cet ? atrApi parimitasaMsAraphalakatvArthavAdenAnukampAdAvivAjJAyogaH kiM na kalpyate ? ukta hi-saMsArapatanutAkAraNatvaM dravyastavasya, tatra dAnAdicatuSkatulyaphalakatvopavarNanamapyatropaSTambhakameva // 8 // AraMbha asaMbhavita hovAthI ane zubhabhAva uchaLavA saMbhavita hovAthI "jinapUjA asaAraMbhAthI aTakAvanArI bane che" ema kahevAya che. Ama A=jinapUjA asadUAraMbhanivRttiphalaka che e vAta tamAre paNa bhAvavI, jethI te rIte samajIne tame paNa e svIkAre. A paMcAzakacchanI gAthAne artha thayo." A pramANe paMcAzakanI vRttimAM kahyuM che. vaLI chaThA joDazakamAM paNa kahyuM che ke "jinapUjAmAM jayaNAnA kAraNe hiMsA lAgatI nathI, kemake A jinapUjA ja hiMsAthI aTaka vAnuM phaLa Ape che. je dekhAtI hiMsA thAya che enA karatAM keTalI ye vadhu hiMsAthI aTakavAnuM thAya che. vaLI A jinapUjA anuSThAna zAstravihita che. A badhA kAraNethI e nirdoSa che." | [ApekSika apAyuSkatA adhikAra] Ama jinapUjA vageremAM thatI dravyamAtrahiMsA deSarUpa na hovAthI ja zrI bhagavatIsUtranI vRttimAM, ApekSika a9pa AyuSyanA adhikAramAM eka zaMkAnA uttaramAM kahyuM che ke "zaMkA-A rIte te prANAtipAta, mRSAvAda ane aprAsukadAna kartavya banI jaze. samAdhAnavizeSa (pUrva) bhUmikAnI apekSAe e kartavya banI jatAM hoya to banI javA de, zuM vAMdhe che ? arthAta koI vAMdho nathI. mATe sAdhudharma mATe azakta jIvone dravyastava (jinapUjA) dvArA prANuMtipAta vagerenI pravRtti paNa pravacanamAM kaDI che." A jinapUjAnA adhikArI jIvamAM yatidharma mATe azakta hovApaNuM ane asaAraMbhamAM pravRttivALA hovApaNuM e be vizeSaNe jANavA. zaMkA - zrI abhayadevasUrimahArAje kUpadaSTAntane je rIte ghaTAvyuM che e ja yogya che ane tethI je jinapUjAmAM dravyahiMsAjanya pApane avarya na mAnIe to kupadaSTAMta asaMgata banI jAya che. mATe jinapUjA vageremAM te dravyahiMsA janya pAparUpa doSa mAna ja joIe, ene sarvathA nirdoSa mAnavI gya nathI, pachI bhalene e. saMpUrNa vidhizuddha hoya. vaLI A rIte jinapUjA kaMIka doSavALI hovA chatAM, sAdhuonI * "taDutami" catrAvyanavaraMte .
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 'dravyastave yAvAnArambhastAvatpApami'tyatra sthUlAnupapattimAha jAvaio AraMbho, tAvaiyaM dUSaNaM ti gnnnnaae|| appattaM kaha jujjai, appaMpi visaM ca mArei // 9 // (yAvAnAraMmbhastAvad dUSaNaMmiti gaNanAyAm / alpatvaM kathaM yujyate'lpamapi viSa ca mArayati // 9 // ) vyAkhyA-dravyastave yAvAnArambhastAvadadUSaNamiti gaNanAyAM kriyamANAyAM, RjusUtranaye pratijIvaM bhinnabhinnahiMsA''zrayaNAdasaGkhyajIvaviSaya ArambhaH, ekabhagavadviSayA ca bhaktiriti alpapApabahutaranirjarAkAraNatva sarvathA'nupapannam / AtmarUpahiMsA'hiMsAvAdizabdAdinayamate tvAha-alpamapi viSa ca hAlAhalaM mArayati / AdhyAtmika Arambho yadyalpo'pi syaattdaapunnyaaAhAra-vihArAdi kriyA dravyahiMsAthI saSa eTalA mATe nathI banatAM ke emAM bhagavadaAjJAno yoga che, arthAt sAdhuone te AhAravihArAdi karavAnI bhagavAne AjJA ApI che mATe e saMpUrNa nirdoSa che. samAdhAna - "jinapUjA paNa saMsArane parimita karI devAnuM phaLa Ape che" A je arthavAda (prazaMsAsUcaka pratipAdana) che tenAthI, anukaMpAdAna vageremAM jema bhagavaddaAjhAyoga phalita thayela che tema jinapUjAmAM paNa te phalita thAya ja che. mATe jinAjJAvihitatva jinapUjAmAM paNa kalpI zakAtuM hoI sAdhunA AhArAdinI jema e paNa saMpUrNa nirdoSa che. dravyastava saMsArane alapa banAvavAnuM kAraNa che e vAta to zAstromAM kahI ja che. vaLI dAnAdi cArane tulyaphaLa ApanArI hovA tarIke jinapUjAnuM je pratipAdana che te paNa A bAbatane puSTa ja kare che. eTalA ["jeTalo, AraMbha eTalI hiMsA mAnavAmAM sthala asaMgati) dravyastavamAM jeTale aMze hiMsA thAya eTale aMze pApa lAge AvA zaMkAkathanamAM rahelI sthUla asaMgatine dekhADavA granthakAra kahe che - gAthAtha - jeTalo AraMbha hoya teTalo doSa lAge che evI gaNanAmAM "jinapUjAmAM deSa a5 lAge che e vAta zI rIte ghaTe? vaLI alpa paNa viSa mAranAruM hoya che. vyAkhyA :- "vyastavamAM jeTalI hiMsA hoya eTale doSa lAge evI je gaNatarI karavAmAM Ave te "jinapUjAmAM a9papApabaMdhanI kAraNutA ane pracuranirjarAnI kAraNatA che" e vAta sarvathA asaMgata banI jAya. te A rIte-RjusUtranaye vicArIe te- maranArA te te dareka jIvanI hiMsA judI judI gaNavAnI hoI AraMbha asaMkhya jIvaviSayaka hovo siddha thAya che. ane bhakti te mAtra eka bhagavAnanA viSayavALI ja hAya che. mATe aha5pApabaMdha-pracuranirjarAnI vAta sAva asaMgata banI jAya. hiMsakAdi te te jIvano potapotAne AtmA ja hiMsA che ke ahiMsA che (eTaleke jIvana jyAre hiMsAne pariNAma hoya che tyAre hiMsakarUpe pariNAmele eno AtmA e ja hiMsA che, ema ahiMsA aMge jANavuM.) evuM mAnanAra zabdAdinayamate vicArIe te jaNAya che ke-alpa paNa viSa mArI nAMkhe che. arthAt A mate te AtmapariNAma ja hiMsA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ nubandhipuNyaprAptirna syAdeva, vyAdhyA(?dhA)dyapekSayA karNajIvinAmivAlparasasyApi tasya zubhakarmavirodhitvAditi bhAvaH // 9 // sUkSmAnupapattimAha "kakkasavejjamasAyaM bandhai pANAivAyao jiivo'| iya bhagavaIi bhaNiyaM tA kaha pUyAi so doso // 10 // (karkazavedyamasAta, badhnAti prANAtipAtato jIvaH / iti bhagavatyAM bhaNita, tatkatha pUjAyAM sa doSaH // 10 // ) "karkazavedanIyamasAta badhnAti prANAtipAtato jIvaH' iti bhaNita bhagavatyAM tatkathaM pUjAyAM =bhagavaccaraNArcAyAM sa prANAtipAtAkhyo doSaH alpo'pi hi ? tasmin sati karkazavedanIya karma badhyetA'sAtavedanIyaM ca, iSyate ca bhagavatpUjayA karkazavedanIyakarmA'bandhaH svalpasAtavedanIyabandhazceti viparItamApannamAyuSmataH / / 10 / / tasmAdayamAra'mbho'pyanArambha eva zraddheya ityAha Arambho vi hu eso haMdi aNArambhaotti NAyavyo / vahaviraIe bhaNi jamakakasaveyaNijjatu // 11 // (Arambho'pyeSa haMdi anArambha iti jJAtavyaH / vadhaviratyaiva bhaNita yadakarkazavedanIya tu // 11 // ) che. AdhyAmika=AtmapariNAma rUpa A hiMsA je DI paNa thAya to puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya ja nahIM. Azaya e che ke AtmAmAM je hiMsAno pariNAma AvI gayo hoya to pachI bhalene te alapa ja hoya te paNa AtmAnuM ahita ja karanAra hoya che, tethI e vakhate puNyAnubaMdhI puNya to zI rIte baMdhAya? "zikArIonA karatAM nAvike vagerene hiMsAne adhyavasAya jema aparasavALo hoya che tema pUjAdimAM je AraMbha thAya che te a9parasavALo hoya che. eTale doSa a85 hovAthI puNyAnubaMdhI puNyabaMdha thaI zake che. AvuM ja kaheze te e paNa barAbara nathI, kAraNa ke hiMsAdi pravRttino a9parasa paNa zubhakarma baMdhano virodhI hoya che. A sthUla asaMgati kahI. pelA [hiMsAdeSa mAnavAmAM karkazavedanIyabaMdharUpa sUkSma asaMgati have sUkSama asaMgatine dekhADavA granthakAra kahe che - gAthAtha - "jIva prANAtipAtathI-hiMsAthI karkazavedanIya azAtA bAMdhe che" evuM zrIbhagavatIjI sUtramAM kahyuM che. to pUjAmAM hiMsAdeSa zI rIte mAnI zakAya ? vyAkhyAtha - vaLI "jIva prANAtipAtathI karka zadanIya azAtAne bAMdhe che." AvuM zrIbhagavatIjImAM kahyuM che. to pachI jinapUjAmAM te prANAtipAta nAmano alpa paNa doSa zI rIte mAnI zakAya? je alapa paNa e doSa mAnavAne hoya to jinapUjAthI karkazavedanIya karma ane azAtAdanIya karma baMdhAya. jyAre zAstrakArone te jinapUjAthI karka vedanIyakamane abaMdha ane svalpazAtA vedanIyane baMdha thavo mAnya che. tethI jinapUjAmAM a95paNa hiMsAdoSa mAnanArA tamArA matamAM A sUkSama asaMgati UbhI thAya che. 10 ja #navI=nAvi: |
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ kUpadRSTAntavizIkaraNa zloka-11 Arambho'pyeSa dravyastavabhAvI, haMdItyAmantraNe, anArambha iti jJAtavya:, asadArambhanivRtyaMzaprAdhAnyAt / yadyasmAdakarkazavedanIyakarma vadhaviratyaiva badhyata iti bhaNitaM bhagavatyAm / upalakSaNamidaM sAtAvedanIyabandhasya / || 166 www atrAjApAH-[mA0 7/6/28-286] 'asthi NaM bhante ! jIvANaM kakkasaveyaNijjA kammA kajjeti ? haMtA asthi / kahaNaM bhaMte! jIvANaM kakkasaveyaNijjA kammA kajjati ? goyamA ! pANAivAeNaM jAva micchAdaMsaNasalleNaM, evaM khalu go0 jIvANa kakkasaveyaNijjA kammA kajjeti / asthi NaM bhaMte ! NeraiyANa kakkasa0 evaM ceva, evaM jAva vemANiANa / asthi na mate ! nIvALa' atratatreyaLinA mA naiti ? etA asthi | daLa mate ! nIvALa' aveya pijjA kammA kajjati ? go0 pANAivAyaveramaNeNa jAva pariggahaveramaNeNa, kohavivegeNa jAva micchAdaMsaNasalavivegeNa N / evaM khalu goyamA ! jIvANa akakkasaveyaNijjaM kammaM kajjai / asthi Na maMte ! NeraiANa akakasaveyaNijjA kammA kajjati ? No iNaTThe samaTThe / evaM jAva vemANiyANa Navara maNussA jahA jIvANa" / "da vivekArDa bhAvAcyA [jinapUjAbhAvI Arbha paNa anAraMbha] . Ama jinapUjAmAM thatA Ara bhane hi'sA doSarUpa mAnavAmAM ghaNI asagatie UbhI thAya che. mATe e AraMbhane paNa anAra'bha ja mAnavA e yeAgya che evu' granthakAra jaNAve che-- gAthA :- A Arabhane paNa anArabha ja jANavA joie, kemake hi'sAnI viratithI aka zavedanIyakama badhAya che evu kahyuM che. vyAkhyA :- jinapUjAmAM thatA A Arabha paNa anAraMbha jANuveA, kemake emAM asara'bhathI nivRtta thavAnI gaNatarI mukhya hAya che. A vAta enA parathI jaNAya che ke ekabAju jinapUjAthI akarkazavedanIyakanA ane zAtAvenIyaka nA baMdha kahyo che. vaLI bIjI bAju zrIbhagavatIjIsUtramAM evu' kahyu` che ke akaka zavedanIya ka ane upalakSaNathI zAtAvedanIyakamAM hiMsAviratithI ja baMdhAya che. mATe nakkI thAya che ke jinapUjAmAM hi'sAthI nivRtti hAya che, eTaleke anAra'bha hAya che. A aMgenA AlAvAe AvA che-- "he bhagavan ! jIvAne kazavedanIya karma baMdhAya che ? hA, baMdhAya che. he bhagavan ! jIvezane ka zavedanIyakarmo kaI rIte baMdhAya che ? gautama ! prANAtipAtathI, mRSAvAdathI...yAvat mithyAdana zalyathI...he gautama ! vene A rIte ka zavedanIyakama baMdhAya che. he bhagavan ! nArakajIvane kazavedanIyaka' baMdhAya che ...yAvat vaimAnika javAne paNa badhAya che. ItyAdi. huM bhagavan ! jIvAne akaka zavenIyaka badhAya che ? hA, budhAya che. he bhagavan ! vAte aka zavedanIya karma zI rIte badhAya che ? gautama ! prANAtipAta viramaNathI...yAt parigraha viramahuthI, ema krovivekathI=krodhane dUra karavAthI...ema yAt mithyAda nazalyane dUra karavAthI...he gautama ! jIvAne eka zavedanIyakama A rIte baMdhAya che. he bhagatrana ! nArakIvAne akarkazavedanIya kama badhAya che ? nA, A khAmata zakaya nathI (eTale ke tArakIe aka zavedanIyakama bAMdhI zakatA nathI.) A pramANe vaimAnika sudhI jAvu paNa manuSyeAmAM chavA pramANe jANavu. (eTale ke manuSyA akaka zavedIyakarma bAMdhI zake che, kemake tene prANAtipAtavirati vagere sa`bhavita che.) he bhagavan ! jIvAne zAtAvedanIyaka' baMdhAya che ? hA, baMdhAya che. he bhagavana ! jIvAte zAtAvedanIya kama kaI rIte badhAya che ? gautama ! prANanI anukaMpAthI, bhUtanI anukaMpAthI, jIvanI anuka"pAthI, sattvanI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ karkazavedanIyane adhikAra atthi Na bhaMte ! jIvANa sAtavedaNijjA kammA kati ? haMtA asthi / kahaNNa bhaMte ! jIvANa sAtAvedaNijjA kammA kati ? go0 pANANukaMpayAe, bhU0 jI0 sattANukaMpayAe / bahUNa pANANa jAva sattANa adukkhaNayAe, asoaNayAe, ajUraNayAe, atippaNayAe apIDaNayAe apariyAvaNayAe evaM khalu go0 jIvANa sAtAvedaNijjA kammA kajati / evaM NeraiANa vi / evaM jAva vemANiANa / atthi Na bhaMte ! jIvANa' assAyAvedaNijjA kammA kajjati ? haMtA atthi / kahaNNa bhaMte ! jIvANa assAyAveaNijjA kammA kati ? go0 paradukkhaNayAe, parasoaNayAe, parajUraNayAe, paratippaNayAe, paraparitAvaNayAe, bahUNa pANANa jAva sattANa' dukkhaNayAe jAva paritAvaNayAe / evaM khalu go0 jIvANa assAyAveaNijjA kammA kajjati / evaM NeraiANa vi vAva nALivAnuM che" karkazaraudraduHkhaivedyante yAni tAni karkazavedanIyAni / skandakA''cAryasAdhUnAmiva / akarkazena sukhena vedyante yAni tAnyakarkazavedanIyAni bharatAdInAmiva / duHkhasya karaNaM duHkhanaM tad (na) vidyate yasya tadbhAvo'duHkhanatA tayA / etadeva prapaJcyate asoyaNayAe tti dainyAnutpAdena, ajUraNayAe-zarIrApacayakArizokAnutpAdanena, atippaNayAe tti azralAlAdikSaraNakArizokAnutpAdanena, pIDaNayAetti yaSTayAdipIDanaparihAreNa, aparitAvaNayAetti zarIrapIDAnutpAdaneneti vRttiH // vastuto anivartanIyAzubhAnubandhaM karkazavedanIyam , atAdRzamakarkazavedanIyam / vaimAnikAdiSu tanniSedhazca prauDhivAdaH viziSTaviratipariNAmajanitA'zubhAnubandhApanayApekSayA / anyathA mithyAdarzanazalyaviramaNasyA'pi tatra naiSphalyApatteH, sarvasaMvarasya ca zailezyAmeva sambhavAditi draSTavyam / anukaMpAthI (zAtA vedanIyakama baMdhAya che.) ghaNuM prANa-bhUta-jIva-savanI aduHkhaNatAthI, azocanatAthI, ajaraputAthI, atipaNutAthI, apIDanatAthI, aparitApanAthI. A badhAthI jIvone zAtA vedanIyakarma baMdhAya che. A ja pramANe nArakIomAM jANavuM. yAvat vaimAnika devemAM jANavuM. he bhagavana ! jIvone azAtA vedanIyakarma baMdhAya che ? hA, baMdhAya che. he bhagavan! jIvone azAtA vedanIya kAma zI rIte baMdhAya che? gautama ! paraduHkhaNutAthI, pAcanatAthI, parasuraNutAthI, paratipaNutAthI, paraMparitApanAthI, ema, aneka prANa-bhUta-jIva-savonI duHkhaNatAthI, yAvata paritApanAthI he gautama ! azAtAdanIyakarma baMdhAya che. A pramANe nArakIthI mAMDIne vimAnika sudhI jANavuM." [ kezavedanIya zuM che? ] karkaza-dra duHkha vaDe je jogavavuM paDe te karkaza vedanIya, jema ke khaMdhakasUrinA 500 ziSya sAdhuone pANImAM pIlAvAnuM AvyuM. akaka za-sukhethI je vedI zakAya te akaka zada. nIya jANavuM. jema ke bharatacakrI vagerenuM kama. duHkha pedA karavuM e duHkhana. te jemAM na hoya te aduHkhana, tene bhAva aduHkhanatA. A ja bAbatane vistArathI sUtrakAra jaNAve che--azocanatA= dInatA pedA na thAya e rIte, ajuratA zarIrane apacaya kare evo zeka ciMtA utpanna na karavA dvArA. atipUNatA=jenA kAraNe AMsu-lALa vagere paDavA mAMDe tevo zoka-aghAta lAge evuM na karavuM. apIDaNatA=lAkaDI vagerethI pIDA karavAnA parihArapUrvaka, aparitApanA=zArIrika pIDA upanA karyA vagara." A pramANe zrIbhagavatIsUtranA ukta AlAvAnI vRtti che. [ devomAM akakazavedanIya baMdhane niSedha e prauDhivAda | vAstavikatA vicArIe te evuM lAge che ke "jene azubhaanubaMdha TALyo na TALI zakAya e karkazavedanIya. je AvuM na hoya te akarka zanIya. vaimAnika vagere
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ kUpachAtavizadIkaraNa zleka-11 etena * deveSvakarkazavedanIyakarmakaraNaniSedhAdeva dravyastavasya na taddhetutvamiti" durvAdimata. mapAstaM, 'jJeyA sakAmA yaminAmi' (yogazAstre) tyAdivadIdRzapraur3hivAdAnAmutkRSTaniSedhaparatvAdanyathA tadIyabhagavadvandanaguNotkIrtanAdInAmapyatAdRzatvA''patteriti vibhAvanIya sudhIbhiH // 11 // jemAM prANAtipAta viramaNAdi na hovAthI akarkazavedanIyakarmanA baMdhane je niSedha karavAmAM Avyo che te prauDhivAda jANa. eTaleke e tene spaSTa niSedhanA niyamarUpa pratipAdana nathI, paNa viziSTavirati pariNAmathI jevo azubhAnubaMdha dUra thAya che te azubhAnubaMdha dUra thavAnI apekSAe che. "sarvaviratithI baMdhAya evA viziSTa prakAravALuM akarkazavedanIyakama vaimAnikAdine baMdhAtuM nathI" eTaluM ja pratipAdana karavAnuM e prauDhivAdanuM tAtparya che. bAkI akarkazavedanIyane sarvathA niSedha ja teo mATe hoya te temAM mithyAdarzana zalyanuM je viramaNa hoya che (je samyaktva rUpa che) te niSphaLa thavAnI Apatti Ave. "eka AzravadyArathI aTakavA mAtrathI akakezavedanIyane baMdha hote nathI, sarva zravothI aTakavAmAM Ave to ja e baMdha hoya che. vaimAnikAdi jIvone sarva AzathI aTakavAnuM na hoI akarkazavedanIyana baMdha hote nathI" AvuM ja kaheze te Apatti e Avaze ke sarvaviratidhara sAdhuone paNa akarka zavedanIyana baMdha mAnI zakAze nahi, kemake temAM paNa sarva AzravAro baMdha thayA hotA nathI, sarva AzravadhAro baMdha jaI javArUpa sarva saMvara to zailezI avasthAmAM ja saMbhave che. [ AvA proDhivAdo utkRSTaniSedhanA tAtparyavALA ] devavagere jIvomAM akarkazavedanIyakarmanA baMdhane je niSedha karavAmAM Avyo che te prauDhivAda che" evuM je jaNAvyuM tenAthI ja durvAdIonA nIcenA matanuM nirasana thaI gaeluM jANavuM. te mata A pramANe-"devAmAM akarkazavedanIyakarmabaMdhano je niSedha karyo che te ja jaNAve che ke jinapUjA e akarkazavedanIyakarmabaMdhanuM kAraNa nathI, kemake jinapUjA te devane paNa hoya che. A matanuM nirAkaraNa eTalA mATe thaI jAya che ke yogazAstramAM je kahyuM che ke "sevA sAmA minAmu" ItyAdi, tenI jema AvA prauDhivAda utkRSNano ja niSedha karavAnuM tAtparya dharAvatAM hoya che. Azaya e che ke yogazAstramAM kahyuM che ke "sakAmanirjarA yamI sAdhuone hovI jANavI, anya jIvone akAmanijerA jANavI." AmAM sarvaviratabhinna anya sarvajIvomAM sakAmanirjarAno niSedha hovAnuM uparauparathI bhAse che. paNa zAstrakArone dezavirati, aviratasamyaphavI vageremAM paNa sakAmanirjarA hevI mAnya to che ja. mATe sakAmanirjarAnA niSedhanuM pratipAdaka A vacana e niyamavacana nathI paNa prauDhivAda che evuM mAnavuM paDe che. eTale ke e vacana dezavirati vagere mAM sakAmanijarAna sarvathA abhAva hovAne niyama nathI jaNAvatuM, paNa utkRSTa sakAmanirjarAne teomAM abhAva hoya che evA prauDhivAdane ja jaNAve che. ema prastutamAM akarkazavedanIyanabaMdha manuSyamAM ja hoya che, devAdimAM nahi evuM vacana devAdimAM utkRSTa prakAranA akarkazavedanIyabaMdhane ja niSedha kare che, akarkazavedanIyabaMdha
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhruvaa dhIpApanI hetutA kahevI acegya wwww 169 nanu dravyastave bhaktijanyasAtAvedyabandhena virudhyannasAtabandho mA bhUt pRthivyAdyupamardAt jJAnAvaraNIyAdibandhahetutvAdeva tasya hiMsAtvamakSatamityAzaGkAyAmAha - dhruvabandhipAvauttaNaM Na davvatthami hiMsAe / dhuvabandhA jamasajjhA, tane iyareya sayayA || 12 | (dhruvandhipApahetutvaM na dravyastave hiMsAyAm / dhruvabandhA yadasAdhyAstattve itaretarAzrayatA || 12 || ) dhruvabandhipApasya jJAnAvaraNAdiprakRtika dambakarUpasya hetutvaM na dravyastaMvIya hiMsAyAM vaktuM yuktam / yad=yasmAt dhruvabandhA asAdhyAH / prakramAd dravyastavabhAvihiMsAyAH / sAmAnya hetu va sadbhAve hyavazyaMsambhavibandhAH (1) ( / ata eva yatra guNasthAne tAsAM vyavacchedastato'rvAk satatabandha eveti sAdisAntAdibhaGgagranthe vyavasthitam / athA'sAtaprakRtitvAvacchinna iva pApaprakRtitvAvacchinne'pi hiMsAyA hetutvasya zAstre vyava sthitatvAt " yatsAmAnye yatsAmAnyaM hetustadvizeSe tadvizeSaH" iti nyAyAt dravyastavasthalIya hiMsAyA mAtranA nahi. e vacana AvA prauDhivAdarUpa che. bAkI e vacanane jo prauDhivAdarUpa na mAnavAnuM hAya ane niyamarUpa ja te mAnavAnu hoya tA pachI devA je bhagavAnane vaMdana-guNeAtkIta na vagere kare che tenAthI paNa teone akarkazavedanIkha'dha thatA na mAnI zakavAthI, bhagavAnane karAtA vaMdanAdimAM paN akaka zavedanIyaSTha dhanI kAraNatA mAnI na zakavAnI Apatti Ave. A vAtane prAjJapuruSAe kharAkhara bhAvavI. / / 11 / zaMkA :- jinapUjAmAM bhaktinA prabhAve je zAtAvedanIya badhAya che te azAtAvedanIyanuM virAdhI che. mATe e bhale na baMdhAtu hAya, paNa pRthvIkAya vagere jIvAnI hi'sA thatI hAvAthI jJAnAvaraNIyAdi kabaMdha tA thAya ja. Ama emAM jJAnAvaraNIyAdi karma baMdhanI hetutA rahI heAvAthI hiMsApaNuM' paNa akSata ja mAnavuM paDe. AvI za'kAnu` samAdhAna ApavA granthakAra kahe che gAthA :- dhruvabaMdhIpApamadhanI hetutA dravyastavIya hiMsAmAM kahevI yAgya nathI, kemake dhruvabandhA asAdhya che. tema chatAM te dravyahiMsAne jo dhruvamadhanI vizeSahetu kaheze tA ItaretarAzraya=anyAnyAzraya doSa Avaze. [dravyastavIyahiMsAmAM dhruvabaMdhIpApahetutA kahevI aceAgya ] vyAkhyA :- jJAnAvaraNAdiprakRtienA samUharUpa dhruvabaMdhI pApaprakRtienA kAraNa tarIke, dravyastavamAM thatI dravyahisAne kahevI caiAgya nathI, kAraNa dhruvama dhA asAdhya che. arthAt jyAM sudhI avicchedya thAya nahi tyAM sudhI vizeSahetuo hAya ke na hAya, dhruvabaMdhI prakRtinA khadha tA thayA ja kare che. Azaya e che ke dravya stavabhAvI je hiMsA che temAM vakha'dhI pApaprakRtinA kha'dhanI sAmAnyakAraNutA hAjara hAI te karmAnA baMdha avazya thAya che.(?) tethI ja je guNaThANe teonA badhavaccheda thavAnA hAya te guNuThANA pUvanI avasthAmAM teonA satataba`dha cAlu ja rahe che. A vAta kra baMdhanA sAdi-sAnta vagere bhAMgAnI prarUpaNAnA adhikAramAM karelI che. 22
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17. kUpadaSTAMtavizadIkaraNa zloka-12 jJAnAvaraNIyAdiprakRtivizeSe hetutvam , bhaktirAgopanIyamAnaprakRtivizeSeSu bahubhAgapAtAcca tatrA'lpatarabhAgopanipAtenAlpatvamiti cet ? tatrAha-tattve-dravya(stava)sthalIyahiMsAyAH dhruvabandhipApaprakRtivizeSahetutve itaretarAzrayatA anyonyAzrayadoSaH / dravyastavIyadravyahiMsAyA bhAvahiMsAtvasiddhau ukta hetutvasiddhiH, tatsiddhau ca bhAvahiMsAtvamiti / dravyahiMsA tvA''sayogikevalinamavarjanIyA / evaMvighe cArthasamAjasiddhe cArthe niyatoktahetutvAzrayaNe pauSadhAdAvatiprasaGgastadApyalpajJAnAvaraNIyAdibandhAnuparamAditi dik / anuparamaprasAra ' ' . zekA : asAtaprakRtivAvacchinna je kaI azAtA vedanI prakRti hoya tenuM hiMsA e kAraNa che evuM jema zAstramAM kahyuM che tema pApaprakRtivAvacchinna je kaI pApaprakRti hoya (arthAt saghaLI pApaprakRtio) te badhI pratye hiMsA paNa kAraNa hovAnuM zAstramAM kahyuM che. vaLI "je prakAranI koI paNa sAmAnya bAbata pratye je prakAranI kaI paNa sAmAnya cIja hetu hoya, te prakAranI kaI vizeSa bAbata pratye te prakAranI keI vizeSacIja hetu hoya che Avo nyAya che. (jemake sAmAnyathI ghaDA pratye sAmAnyathI mATI e hetu che te lAla ghaDA pratye lAla mATI e hetu che.) A nyAya mujaba vicArIe te jaNAya che ke je sAmAnyathI pApa pratye sAmAnyathI hiMsA hetu che te jJAnAvaraNIya vagere prakRtirU5 pApavizeSa pratye dravyastavIya hiMsA rUpa hisAvizeSa e hetu banaze. tema chatAM, bhaktirAganA prabhAve je vizeSa prakRtio baMdhAtI hoya che te aMge ja jinapUjA aMgenA yogAdine bahubhAga kAryarata banato hovAthI jJAnAvaraNIyAdi vizeSa prakRtione rasane a5tara bhAga ja maLe che ane tethI pApabaMdha a85 ja thAya che. [te hiMsAne dhavabaMdhIprakRtivizeSano hetu mAnavAmAM anyonyAzraya ] samAdhAna-AvI zaMkAnuM samAdhAna ApavA granthakAra caturtha pAdamAM kahe che ke " dravyastavayahiMsAne dhruvabaMdhI te te vizeSa prakRtino hetu mAnavAmAM anyAzrayadoSa Ave che." kahevAno Azaya e che ke jJAnAvaraNIyakarma vagereno hetu to bhAvahiMsA ja bane che, mAtra dravyahiMsA nahi ja, kemake dravyahiMsA to sayogI kevalI sudhInA jIvane avarjanIya hoya che. eTale ke upazAMta meha, kSINameha ane sagIkevaLI jIvone dravyahiMsA hAjara hoya che, tema chatAM jJAnAvaraNAdi karmone baMdha hete nathI. e jaNAve che ke jJAnAvaraNAdi karmo pratye dravyahiMsA hetu nathI paNa bhAvahiMsA hetu che. tethI dravyastavIya hiMsAne jJAnAvaraNAdi karmono hetu to ja mAnI zakAya che e "bhAvahiMsA" tarIke siddha thaI hoya. vaLI e hiMsA "bhAvahiMsA che evuM siddha karI ApanAra anya te kaI pramANa nathI. tethI, je e jJAnAvaraNAdi karmono hetu tarIke siddha thAya te ja bhAvahiMsA tarIke siddha thaI zake che. Ama a nyAzrayadoSa spaSTa che. A pramANe je dhruvabaMdha thayA kare che tevA, upara-uparanA guNaThANA prApta thayA na hovAnA kAraNe sAhajika rIte upasthita rahetI kAraNasAmagrInA
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 dhruvaLa dhAdi prakriyA atreyaM dhruvabandhAdiprakriyA - nija hetusadbhAve yAsAmavazyaM bhAvI bandhastAH dhruvabandhinyastAzcavarNacatuSkaM taijasaM, kArmaNamagurulaghu, nirmANopaghAtabhayakutsAmidhyAtvaM, kaSAyAH jJAnAvaraNapaJcakaM, darzanAvaraNanavakaM, vighnapaJcakamiti saptacatvAriMzat / yAsAM ca nijahetusadbhAve'pi nAvazyaMbhAvI bandhastA adhruvabandhinyastAcaudArikavaikriyAhArakazarIrANi, tadupAGgAni 3, saMhananaSaTkaM, saMsthAnaSaTkaM gaticatuSkaM khagatidvikamAnupUrvIcatuSTayaM, jinanAmocchvAsanAmodyotanAmA''tapanAma, parAghAtanAma, trasadazakaM, sthAvaradazakaM, gotradvikaM, vedanIyadvika, hAsyAdiyugaladvayaM jAtipaJcakaM, vedatrayamAyuzcatuSTayamiti trisaptatiH / / etAsAM nijahetusadbhAve'pyavazyaMbandhA'bhAvAt / tathAhi parAghAtocchavAsanAmnoH paryAptanAmnaiva saha bandho nA'paryAptanAmnA'to'dhruvabandhitvam / AtapaM punare kendriyaprAyogyaprakRti sahacaritameva badhyate nAnyadA / udyotaM tu tiryaggatiprAyogyabandhinaiva saha / AhArakadvikajinanAmnI api yathAkramaM saMyamasamyaktvapratyayenaiva badhyete nAnyadetyadhruvabandhitvam / zeSazarIrAdiSaTSaSTiprakRtInAM savipakSatvAnnija hetu sadbhAve'pi nA'vazyaM bandha iti tathAtvaM supratItam / prabhAve thaI jatA kA aMge AvI dravyastavIya hi`sArUpa niyata cIjane hetu mAnavAmAM tA pauSadha vageremAM paNa atiprasa'ga thaze, eTale ke jinapUjAnI jema pauSadha-sAmAyika vageremAM paNa hiMsA mAnavAnI Apatti Avaze, kemake tyAre paNa jJAnAvaraNIyAdi karmAnA alpaba`dha tA Aya ja che. Ama dhruvabaMdhI pApaprakRtinA khaMdhanA kAraNu tarIke paNa dravyastavamAM sadoSatva mAnI zakAya tema nathI. [ dhruvabadhAdi prakriyA ] pAtAnA sAmAnya hetuonI hAjarImAM jeeneA avazya badha thAya che te prakRti dhruvabadhI kahevAya che. A pramANe 47 che. varNAdi 4, taijasa, kANu, agurulaghu, upaghAta, (= nAmaka nI) bhaya, jugupsA, mithyAtva, 16 kaSAyA, (19 mAhanIyanI) 5 jJAnAvaraNa, 9 danAvaraNa ane 5 aMtarAya. peAtAnA sAmAnya hetu vidyamAna hAvA chatAM paNa jeonA khadha avazya bhAvI na heAya te azruvabaMdhinI che. te A pramANe 73 che- audyArika-vaikriya-AhAraka e 3 zarIra ane enA 3 upAMgA, 6 sayaNa, 6. sauMsthAna, 4 gati, 2 khagati, 4 AnupUrvI, jinanAma, ucchvAsanAma, udyotanAma, AtapanAma, parAghAtanAma, pAMca jAti trasa dazaka, sthAvara dazaka, (=58 nAmakarmAMnI), e geAtra, e vedanIya, hAsyarati, aratizAka, 3 veda ane 4 AyuSya. peAtAnA sAmAnya hetuo hAjara heAya teA paNa avazya adha thAya ja evA A prakRtie mATe niyama nathI. te A rIte-parAghAta ane ucchvAsa e e prakRtie ja khaMdhAya che, aparyAptanAmakama sAthe nahi, mATe adhruvamadhI. prakRtinI sAthe ja baMdhAya che, e sivAya nahi. udyota tiya sAthe ja badhAya che. AhArakadvika sayama hoya te ja ane : paryAptanAma kama sAthe Atapa ekendriya prAyeAgya cagatiprAceAgya prakRtinI jinanAma samyaktva hAya
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ krUpAntavizIkaraNa zloka-12 tatra dhruvabandhinISu bhaGgatrayam, anAdyananto bandhaH, anAdisAntaH, sAdisAntazca / tatra prathamabhaGgakaH sarvAsAmapi tAsAmabhavyAzritaH, tadbandhasyAnAdyanantatvAditi / dvitIyabhaGgakastu jJAnAvaraNapaJcakadarzanAvaraNacatuSkAntarAyapaJcakalakSaNAnAM caturdazaprakRtInAm anAdikAlAt saMtAnabhAve pravRttasya bandhasya sUkSmasamparAyacaramasamaye yadA vyavacchedaH tadA / AsAmeva catudezaprakRtInAmupazAntamohe yadA'bandhakatvamAsAdyA''yuH kSayeNAdvAkSayeNa vA pratipatitaH san puna dhena sAdibandhaM vidhAya bhUyo'pi sUkSmasamparAyacaramasamaye yadA bandhavicchedaM vidhatte tadA tRtIyaH / saMjvalanakaSAyacatuSkasya tu sadaiva pravRttabandhabhAvasya yadA'nivRttibAdarAdirbandhavicchedaM vidhatte tadA dvitIyaH / tataH pratipatitasya punarbandhena saMjvalanabandhaM sAdi kRtvA kAlAntare'nivRttibAdarAdibhAvaprAptau taddbandhavicchedasamaye tRtIyaH / nidrApracalAtaijasakArmaNavarNacatuSkA'gurulaghUpaghAtanirmANabhayajugupsAsvarUpANAM trayodazaprakRtInAmanAdikAlAdanAdivandhaM vidhAya yadA'pUrvakaraNAddhAyAM yathAsthAnaM bandhoparamaM karoti tadA dvitIyo bhaGgaH / yadA tu tataH pratipatitasya punarbandhena sAditvamAsAdayan bandhaH kAlAntare'pUrvakaraNamArUDhasya nivarttate tadA tRtIyaH / caturNAM pratyAkhyAnA - varaNAnAM bandho dezavirataguNasthAnakaM yAvadanAdistataH pramattAdau bandhoparamAt sAnta iti dvitIyaH / pratipatitabandhApekSayA tRtIyaH / apratyAkhyAnAvaraNAnAM tvaviratasamyagdRSTiM yAvadanAdibandhaM kRtvA dezaviratAdAvabandhakatvasamaye dvitIyaH / pratipAtApekSayA tRtIyaH / mithyAtvastyAnarddhitrikAnantAnubandhinAM tu midhyAdRSTiranAdibandhako yadA samyakatvA'vAptau bandhoparamaM karoti tadA dvitIyo bhaGgaH / punarmithyAtve gatvA tAn baddhvA yadA bhUyopi samyaktvalAbhe na banA tadA tRtIyaH / ityevaM dhruvabandhinInAM bhaGgatrayam | sAdyanantabhaGgakastu virodhAdevAnudbhAvyaH / teA ja badhAya che e vinA nahi. mATe A prakRti azruva"dhI che. zeSa zarIravagere 66 prakRtie te pAtapeAtAnA vipakSavALI hAvAthI svahetunI hAjarImAM paNa eka khaMdhAya tyAre bIjI na baMdhAya tethI avakha`dhI che. [ dhruvabadhanA anAdi anaMta vagere bhAMgA ] AmAMthI dhruvakhadhinI prakRtiemAM 3 bhAMgA che. anAdi anaMtakhadha, anAdi sAntabaMdha ane sAdisAnta madha. AmAMnA SadhI 47 prakRtinA prathama bhaMga abha byAne haoNva che, kemake abhayeAmAM te prakRtibaMdhanA prAraMbha nathI ke aMta nathI. pa jJAnA0, 4 darzanA. ane 5 aMtarAya. A 14 prakRtienA anAdikALathI pravAharUpe khaMdha cAlu che. emAM sUkSmasa'parAyanA caramasamaye jayAre baMdha viccheda thAya tyAre e anAdi sAnta nAmanA bIjo bhAMgeA pravo. A ja 14 prakRtionA upazAntameAhaguNuThANuM akhaMdha thaIne pachI AyukSayathI ke upazamakALa pUrNa thavAthI jyAre nIcalA zuThANe Ave ane A prakRtinA khadha zarU kare tethI e sADhi khaMdha thAya. vaLI punaH jyAre sUkSmasa'parAyaguNuThANAnA caramasamaye e badhanA vicchedya thAya tyAre A trIne bhAMgeA pravo. arthAt sAdisAnta baMdha thAya. 4 sajavalanakaSAyAnA paNa sattApravRtta adha jyAre anivRtti bAdara vagerenI prAptie badha vicchedya thAya tyAre anta thatA hAvAthI anAdisAnta. upazamazreNimAM e sthAnathI UMce caDhIne pAchA paDe eTale punaH 172
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ bandhanA sAdi-sAntavagere bhAMgA 173 adhruvabandhinInAM tvadhruvabandhitvAdeva sAdisAntalakSaNa eka eva bhaGgo labhyate / adhikamasmatkRtakarmaprakRtivRttyAderavase yam / / 12 / / baMdhanI zarUAta kare, ane punaH zraNi mAMDI e sthAne pahoMcI baMdhaviccheda kare eTale sAdi sAta bhAgo maLe. nidrA-pracalA, tejasa, kArmaNa, varNAdi 4, agurulaghu upaghAta, nirmANa, bhaya, jugupsA-A 13 prakRtione anAdikALathI baMdha karIne jyAre apUrva karaNa guNaThANe yogya sthAne baMdha aTake che tyAre enI apekSAe anAdisAnta. upazamazreNivALe jIva e sthAnethI nIce AvI punaH baMdhane prAraMbha karI punaH e sthAna prApta karI baMdhaviccheda kare che. eTale enI apekSAe sAdisAnta bhAMge maLe. 4 pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyane baMdha anAdikALathI cAlu hoya te 5 mA guNaThANuM sudhI cAle, pachI baMdhaviccheda. mATe e anAdisAMta bhAMgo. cha vagere guNaThANe ene baMdha na hoya ane pachI nIce AvI baMdhane prAraMbha karI pAcho chaThe vagere guNaThANe jaI badhaviccheda kare tyAre sAdisAta bhAMgo. ema 4 apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyono aviratasamyaphadaSTi guNaThANA sudhI anAdi baMdha karI dezaviratiguNaThANe baMdhaviccheda thAya mATe anAdi sAMta bhAMge. tyAMthI paDIne baMdhane prAraMbha karI punaH upara jaI baMdha viccheda kare e sAdisAta bhAMgo. mithyAtva, thINadvitrika ane anaMtAnubaMdhI 4 A 8 prakRtine mithyAtvI anAdibaMdhaka samyaktva pAme tyAre baMdhavicacheda thavAthI anAdisAMta bhAMgo. punaH mithyAtve jaI bAMdhavAnI zarUAta karI upara AvI baMdhaviccheda kare e sAdiyAnta bhAMge. Ama dhrubaMdhI pravRtiomAM 3 bhAMgA maLe che. sAdi anaMta bhAMgo to viruddha ja hovAthI enI zaMkA paNa na karavI. adhruvabaMdhI prakRtieno te teo hamezA baMdhAtI ja na hovAthI sAdiyAnta nAmano eka ja bhAMgo jANavo. A bAbatanI vadhu vicAraNA amArI banAvelI karmaprakRtivRtti vagere granthamAMthI jANI levI. 12 noMdha:-bhAratIya prAgya tasavaprakAzana samiti ane yazAbhAratI jenaprakAzana samiti taraphathI mudrita thaelA pusakamAM A adhikAra pachI praNidhAnavAne tu maitya... ItyAdi adhikAra che ane e adhikAra A badhuadhapAuM..." ItyAdi mULanA 12 mA lekanI vRtti tarIke ja ApavAmAM Avyo che. paNa ghaNI rIte artha besADavAno prayAsa karavA chatAM yogya artha besatuM nathI. temaja hamaNAM chelle dhrubaMdhI prakriyAne je adhikAra AvI gayuM che tenI sAthe ene saMbaMdha paNa kaI joDI zakAto nathI. tethI mane (A bhAvanuvAdanA kartAne) evuM lAge che ke te mudrita pustakomAM praLidhAnAdhAne... vagere vRttimainyanA adhikAramAM ja "a grphaM..." ItyAdi je ka u zloka tarIke chApavAmAM Avyo che te vAstavika rIte uddhata lAgato nathI, paNa granthakArazrI upAdhyAyajI mahArAjAe pote racelo ane A mULarAthanA ja eka bhAgarU5 13 me kaleka che. vaLI e pachInA vRttipranthane jatAM temaja prAte "tavamatte..." ityAdi je upasaMhAra pU. upAdhyAyajI mahArAjAe karyo che te jotAM mane A bAbatamAM koI zaMkA paNa rahetI nathI. eTale ke "davaso .." ItyAdi zloka A kapadAntavizadIkaraNa granthane ja 13 me mULa leka che evuM mane niHzaMkapaNe lAge che ane tethI have pachInA granthAdhikArane e pramANe meM bhAvAnuvAda karyo che.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 kUpadRSTAntatttavezadIkaraNa zloka-13 [ nanu pUjApaJcAzake 'eyassa samattIe' ityAdinA praNidhAnaM caityavandanAnte karttavyatayA proktamiti pUjAdikAle zubhopayogAbhAvenAlpadoSatva pUjAyAmakSatameva, ] praNidhAnapradhAnena tu caityavandanena tadapanIyate / ata eva praNidhAnAdyAzaya rAhityAt dravyakriyArUpatvena pUjAyA dravyastavatvaM ityatrAha - * davvatha pupphAI Na u paNihANAivirahao ceva / paNihANAI ante bhiNaM pUvi tu sAmaNNaM // 13 // (dravyastavaH puSpAdi na tu praNidhAnAdivirahatazcaiva / praNidhAnAdi ante bhinna pUrva tu sAmAnyam ||13|| ) (pUjAdikAle praNidhAna na hoI alpadoSa lAge ja-zaMkA] za'kA :- jinapUjAmAM jJAnAvaraNAdi dhruvabaMdhI pApaprakRtie khaMdhAya ja che, mATe alpadoSa che ja" e vAtanu tame nirAkaraNa karyu.. tema chatAM hajI bIjI rIte paNa jinapUjAmAM alpadoSa hovA siddha thaI zake che. te A rIte-jinapUjArUpa dravyastavamAM snAna-pUjA vagere vakhate paNa bhaviSyamAM asaphaAra'bhathI nivRtta thavA vagerenA zubhaupayAga jayaNAvagere hAvAthI alpapaNu doSa lAgatA nathI" evu tame kaheA che. paNa mULamAM A vAta ja kharAbara nathI, kemake pUjAmAM upayoga rUpa praNidhAna tA. TheTha caityavaMdanane 'te karavAnu' yasta samaINa (4-29) ityAdi zleAka dvArA pa`cAzakajImAM kahyuM che. mATe snAna-pUjA vagere kALe alpa doSa teA lAge ja che je praNidhAnapradhAna caityava`danathI dUra thaI jAya che. Ama praNidhAnAdi Azaya rUpa upayAga rahita haiAvAthI ja bhagavAnane puSpa vagere caDAvavAM rUpa kriyA e dvavyakriyArUpa hAvAnA kAraNe e pUjAne dravyatava' kahI che. AvI zaMkAnuM samAdhAna ApavA granthakAra kahe che--athavA A gAthAnI khIjI rIte avataraNikA-- za`kA :- pUjA pa'cAzakamAM 'yamsa samannau' (4-29) ityAdi zleAka dvArA praNidhAna tA caityava'dananA aMte karavAnuM kahyuM che enAthI jaNAya che ke te pUrva thatAM pUjA--snAnAdi praNidhAnazUnya hoya che. teA pachI emAM alpapApa zA mATe na lAge ? hA, praNidhAnapradhAna caityavaMdanamAM te lAgatuM nathI. [AvA artha karavA mATe pUmudrita pustakAmAM je chapAyu' che ke pranidhAnapradhAne cacayaMnena tarpanIyate" enA sthAne AvA pATha samajavA ke nidhAnapradhAne tuM caityayaMne na sahunIyate] mATesta praNidhAnAdi * vaLI A zlAkate mULa zleka tarIke lIdhe! che, eTale 'LiyAnapradhAne tu...' ityAdi adhikAra tenI avataraNikA tarIke hovA phalita thaI ja jAya che. tema chatAM pUrvanI dhruvakha"dhI prakriyA vagere sAthe eneA kAI saMbadha bAMdhI na zakAte! hovAthI temaja A 13 mA mULa leAkanI avataraNikA tarIke eTalA adhikAra mAtrathI keI vizeSa artha spaSTa thatA na heAvAthI evu lAge che ke ahIM kadAca kAika pa`kti lupta paNa thaI gaI heAya. mATe vRttiinthamAM je pratipAdana che tenA parathI kalpanA karIne meM A [ ] kauMsamAM cha pela avataraNikAmatha joDelA che e sahu sujJa vAMyake!e khyAlamAM rAkhavu'. jethI emAM kAI bhUla ya tA granthakAra pUjya upAdhyAyajI mahArAjAne doSa devAnuM na thAya... vaLI mudrita pustakAmAM 'nidhAnapradhAne' zabda che tenA artha khesADavA mATe meM zidhAnapradhAnena' evA zabdaphera sUcavyeA che.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 praNidhAnAdino vicAra padavathau pupphAI, santaguNakittaNA bhAve" iti niyuktivacanAdravyeNa puSpAdinA stavo dravyastava iti vyutpatterjinapUjAyA dravyastavatvamucyate / guNavattayA jJAnajanakaH zabdaH (stavaH) ityatra varNadhvanisAdhAraNa tAlvoSThapuTAdijanyavyApAratvaM zabdatvamiti janyAntaparihAreNa vyApAramAtrasyaiva grahaNaucityAt / AlaGkArikamate ceSTAdivyApArasya vyaJjakasya grahaNAvazyakatvenoktaparihArasyAvazyakatvAcca / na tu praNidhAnAdivirahAdeva dravyastavatvaM, tathA sati tucchatvenA'prAdhAnyarUpadravyapadArthatva prasaGgAt / tadukta ssoddshkeAzaya rahita hovAnA kAraNe dravyakiyArUpa banI jatI evI pUjAne "dravyastava' kahI che. AvI zaMkAnuM samAdhAna ApavA graMthakAra kahe che - [pUjAdikAle sAmAnya praNidhAnAdi saMbhavita ja che-samA.. gAthArtha :- jinapUjA pupAdi dravyothI thatI hovAnA kAraNe dravyastava che, "praNidhAnAdina viraha hovAnA kAraNe e dravyastava che" ema nahi. aMte je praNidhAnAdi kahyA che te judA che. pahelAM paNa sAmAnya praNidhAnAdi te hoya ja che. vyAkhyAtha :- "pu pAdithI thAya e dravyastava che ane vidyamAna guNonuM kIrtana e bhAvastava che" AvA Avazyaka niryuktinA (bhASyanA) vacanathI jaNAya che ke puSpAdidravyathI thatuM stava e dravyastava" AvI vyutpattinA kAraNe jinapUjAne "dravyastava" kahevAmAM Ave che, nahi ke "emAM praNidhAnAdina viraha ja hoya che" evA kAraNe. prazna - je vyakti stuti karavA yogya che tene aMge "A guNavAna che" evuM jJAna-bhAvanA pedA karAvanAra zabda e "stava" che. jemake "prabho ! Apa jJAnI cho" ityAdi zabda. stavanI AvI vyAkhyA lekamAM prasiddha che. pupAdithI thatI pUjAmAM keI "zabda ja na hovAthI e "stava rUpa ja nathI, te ene dravyastava" paNa zI rIte kahevAya? ['stavanI vyAkhyA - uttara - lekamAM A je vyAkhyA prasiddha che emAM zabda eTale varNa ke dhvani banne aMge sAdhAraNa e tALu-hoTha vagerethI pedA thaelo vyApAra evo artha levAno nathI, kintu e arthamAM "pedA thaelo sudhIne je aMza che te badhe aMza choDIne vyApAra mAtrane "zabda" tarIke levo yogya che. vaLI A bAbata egya che emAM eka kAraNa A paNa che ke alaMkArazAstrakArone je mata che ke "be hAtha joDavA vagere ceSTArUpa vyApAra paNa "A guNavAnuM che" evA bhAvane vyakta kare ja che. mATe e vyApAra paNa stava(stuti) rUpa che." te mata mujaba ceSTAdivyApAranuM paNa stava tarIke grahaNa karavuM Avazyaka che. Ama stavanI vyAkhyAmAM "zabda" tarIke mAtra "vyApAra" ja levAne hAI e vyAkhyA evI phalita thaI ke "A vyakti guNavAnuM che" evuM jJAna karAvanAra vyApAra e stava. AvI vyAkhyA te puSpapUjA vageremAM paNa saMgata thAya ja che. mATe ene dravyastava kahevAmAM koI vAMdho nathI. asyApUrvAdha:-nAma ThavaNA davie bhAve a thayassa hoi nikkhevo / bhASya-191
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ krUpadRSTAntavizadIkaraNa zlAka-13 1 "iiSa-pravRtti-vighnajJaya-siddhi-viniyoga-merataH prAyaH / dharma rAvata, jhumArAyaH vajradhAtra vidhau // 6 // praNidhAna tat samaye, sthitimattadedhaH kRpAnugaM caiva / niravadyavastuviSayaM parArthaniSpattisAraM ca // 2 // tatraiva 'tu pravRttiH zubhasAropAyasaGgatAtyaMtam / adhikRtayatnAtizayAdautsukyavivarjitA caiva // 3 // vighnajayastrividhaH khalu, vijJeyo hInamadhyamotkRSTaH / mArga iha kaNTaka - jvara - mohajayasamaH pravRttiphalaH || 4 || siddhistattaddharmasthAnAvAptiriha tAtrikI jJeyA / adhike vinayAdiyutA, hIne ca dayAdiguNasArA // 5 // siddhezcottarakAryaM viniyogo'vandhyametadetasmin / satyanvayasampattyA, sundaramiti tatparaM yAvat ||6|| AzayabhedA ete sarve'pi hi tattvato'numantavyAH / bhAvo'yamanena vinA ceSTA dravyakriyA tucchA" // 7 // . 176 iti / na ca sarvApi jinapUjA prAdhAnyenaiva dravyarUpA, apUrvatvapratisandhAna - vismaya-bhavabhayAdivRddhibhAvAbhAvAbhyAM dravyabhAvetaravizeSasya tatra tatra pratipAdanAt / vaLI emAM praNidhAnAdinA viraha hAvAthI ja dravyastavapaNuM che e vAta barAbara nathI, kemake tA tA pachI e sAva tuccha banI javAthI apradhAna dravya ja banI javAnI Apatti Ave. meADazajImAM kahyuM che ke-- [praNidhAnAdi pAMca zubhAzayA] dharmInA jANakArAe prastuta vidhimAM, praNidhi=praNidhAna, pravRtti, vighnajaya, siddhi ane viniyega A pAMca prakAre prAyaH zubhAzaya kahyo che. 1aa prastuta dharmanI maryAdAmAM aDagapaNe rahevApaNuM, e dhama karatAM nIyalI bhUmikAmAM rahela jIvA pratye karuNAsabhara, niravadyavastunA viSayavALA ane parApakAranI pradhAnatAvALA Azaya e praNidhAna che. ArA zubhasArayukta upAyathI atyaMta yukta, adhikRta dharmImAM joradAra prayatnavALI, otsaya vitAnI khAghakriyAne pratrartAvI zake tevA Azaya e pravRtti che. rANA mArgamAM AvatA kAMTA rUpa, jvara rUpa ane digmAharUpa vighnane vijaya karavAthI mA`gamana rUpa pravRttinuM phaLa thAya che tema dharmamAM aMtarAyarUpa 3 prakAranA vighna Ave che tenA para vijaya meLavavA e hIna-madhyama aneutkRSTa ema 3 prakAranA vighnajraya che. khAdya pratikULatAe e .kAMTArUpa vighna che, zArIrika pratikULatA e javara samAnavighna che ane mithyAtvAdijanya mAtra bhramaNA e trIjuM digmAha samAna vighna che, A traNe viztA paranA jaya e kramazaH hIna, madhyama ane utkRSTa prakAranA vighnaya che. enAthI dharmAMmAM pravRtti thayA kare che. jA te te dharmAMnI tAttvika prApti thavI e siddhi che. e potAnA karatAM UMcA dharmavALA pratye trinayAdivALI hoya che ane hIta dharmavALA pratye dayAdi guNAvALI hoya che. ApA siddhinA uttarakALamAM viniyoga jANavA. peAtAnI jema anyamAM paNa adhikRta dharmAM pedA karavA e viniyoga che. A viniyoga thae ahiM sAdi adhikRta dharmasthAna saphaLa bane che. temaja adhikRta dharmasthAnanA parama praka` sudhI avicchinna pararaMparA thavAthI dharmasthAna suMdara bane che. / / !! A pAMce kaMIka kriyAsvarUpa hevA chatAM tAttvika rIte A badhA AzayanAM ja bhede che. A pAMce prakArane Azaya bhAva' kahevAya che. A bhAva vinAnI ceSTA e tuccha dravyakriyA che.' SoDazaka granthanA A adhikAra parathI jaNAya che ke jo A praNidhAnAdi AzacaiAnA ja jinapUjAmAM sarvathA abhAva hoya tA tA e jinapUjA sAva tuccha apradhAna dravya rUpa ja banI jAya. paNa lAkhA ne karoDo cAvat asaMkhya jinabhaktonI badhAnI jinapUjA kaMi evI tuccha apradhAnadravyarUpa hotI nathI, kema ke ehA ! Aje bhagavad bhaktinA apUrva lAbha maLyA' evuM pratisa`dhAna, vismayanA anubhava, saMsAranA bhayanI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAraMbha-aMtabhAvI praNidhAnAdi bhinna 177 3 ___ yattu praNidhAnAdi ante caityavandanAnte prokta', tadbhinna viziSTatara, pUrva tu sAmAnyaM, sarva kriyAsAmAnye bhAvatvA''pAdakamiti bhAvaH / ___ kathamante praNidhAnAdi bhinnamiti cedatrAhuH-'eyassa samattIe kusalaM paNihANamo u kAyavyaM / etto pavittivigvajayasiddhi taya sthirIkaraNaM-' (pU. paJcA. 29) etasya caityavaMdanasya samAptau kuzalaM zubhaM, praNidhAna prArthanAgatamaikAgryam , u iti nipAtaH pAdapUraNe, karttavyaM=vidheyaM, yasmAditaH pravRttiH saddharmavyApAreSu pravartana', jAtamanorathAnAM yathAzakti tadupAye pravRtteH / vighnajayo mokSapathapravRttipratyUhasya jaghanyamadhyamotkRSTasyA'zubhabhAvarUpasya praNidhAnajanitazubhabhAvAntareNAbhibhavAt / tathA siddhirvighnajayAt prastutadharmavyApArANAM niSpattiH / tathaiva ca sthirIkaraNa = svagataparama(paragata)dharmavyApArANAM sthiratvAdhAna', parayojanAdhyavasAyenA'nubandhA'viccheda iti cAvat | mAtrAmAM vRddhi vagere je thayuM hoya to e jinapUjA bhAvathI thaI hoya che (eTale ke, bhAvaratava lAvI ApavA vagere rU5 svakArya samartha thaI hoya che) ane je A badhuM na, thayuM hoya to e jinapUjA dravyathI thaI hoya che (pitAnA ukta kAryo karavA asamartha thaI hoya che, evuM zAstromAM Thera Thera pratipAdana jovA maLe che. (aMtabhAvI praNidhAnAdi viziSTatara-bina hoya) AnA parathI jaNAya che ke jenI jinapUjA bhAvathI thAya che tene temAM praNidhAnAdi Azaya hoya ja che. tema chatAM enA mATe paNa cityavaMdanAte praNidhAna karavAnuM te kahyuM ja che. tethI jaNAya che ke e aMte je praNidhAnAdi kahyA che te A prAraMbhakAlIna praNidhAnAdi karatAM bhinna prakAranA kaMIka viziSTatara hoya che ane A pUrva kAlIna praNidhAnAdi sAmAnya hoya che. eTale ke sAmAnyathI kaI paNa kiyA anuSThAnane je bhAvaanuSThAnarUpa banAvI zake tevA sAmAnya praNidhAnAdi pAMca te snAna jinapUjA vagere vakhate paNa hoya ja che e kahevAne bhAva che. mATe snAnapUjAdi kALe praNidhAnAdi hatA ja nathI, ane tethI ja e "dravyastava" rUpa che ane tethI emAM kaMIkane kaMIka pApa to avazya lAge ja che e badhI vAto agya Thare che. ramaityavaMdanane aMte kahela praNidhAnAdi zI rIte bhinna che? (Ane TUMkamAM javAba Ave che ke pUjAdikALe te dravyastavamAM upayoga rAkhavA rUpa praNidhAna hoya che, jyAre aMte te stavanA phaLanI prArthanArUpa praNidhAna hoya che. mATe e be praNidhAna judA che.) ene javAba zAstrakAro A rIte pharamAve che-(pUjA paMcAzakano adhikAra) "A=upara kahI gaela rItyavaMdanane prAnane prArthanA saMbaMdhI ekAgratA rUpa zubha praNidhAna karavuM joIe. kAraNa ke A praNidhAnathI (1) saddharma anuSThAnamAM pravRtti thAya che, kAraNa ke te te vastunA mane rathavALA banelA che tenA upAyamAM yathAzakti udyama kare ja che. (2) tathA vidanajaya thAya che. arthAt mokSamArga para pravartelA jIvane je jaghanya -madhyama-utkRSTa azubha bhAvarUpa vidane UbhA thAya che teone praNidhAnathI utpanna 23
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17: krUpAntavizadIkaraNa zlAka-13 wwwwww " eto cciya Na ziyANaM, paNihANaM bohipatthaNAsarisaM / suhabhAvahe ubhAvA NeyaM iharA'pavittIya // " (pU. padmA. 20) vRtta cavurApravRcArihaMtutyAreva, vodhiprAthanADaDaro yayodhiAmasamAdhiva6praarthnaa / itarathA nidAnatve'pravRttirantyapraNidhAne syAt sA cA'niSTA / " evaM tu Ihasiddhi dabvapavittI u aNNahA NiyamA / tamhA aviruddhamiNaM NeyamavatthaMtare ucie || " ( pU0 paJcA0 31) evaM punaH praNidhAnapravRttAviSTasiddhiH, praNidhAnayuktacaityavandanasya bhAvAnuSThAnatvena sakalakalyANakAritvAt / dravyapravRttistvanyathA = praNidhAnaM vinA niyamAt tasmAddhetoretatpraNidhAnamaviruddham, avasthAntara aprAptaprArthanIyaguNAvasthAyAM tacca 'jayavI arAe'tyAdi / na cedaM nidAnaM, mokSAGgaprArthanAtvAt bodhiprArthanAvat / tIrthaMkaratvaprArthanA caudayikabhAvAMze nidAnaM, chatracAmarAdivibhUtiprArthanAyA bhavaprArthanArUpatvAt na tu kSAyikabhAvAMze, tatra tIrthakaratvopalakSitakevalajJAnAdereva kAmyatvAt, tasya ca sAkSAnmokSAMgatvAt / " thayelA khIjA zubhabhAva vaDe parAbhava thAya che. tathA (3) mArgamAM rahelA vighnA dUra thaI javAthI prastuta dharmavyApArAnI siddhi thAya che. tathA (4) sthirIkaraNa thAya che, eTale ke svagata zreSTha dharmavyApArAmAM sthiratA Ave che (athavA svagata-paragata dharmavyApArA sthira thAya che) ane (5) bIjAone paNa e dharma vyApArAmAM joDavAnA adhyavasAyathI anukha dhanA aviccheda thAya che. AmAM 3' e pAdapUtti mATenA nipAta (avyaya) jANavA. mATe pravRtti vagerene icchanAre praNidhAna avazya karavu joIe. (praNidhAna e stavaphaLanI prAthanArUpa, chatAM niyANuM nathI ) A praNidhAna kuzalarUpa hAvAthI ke pravRtti-vijJajaya vagerenA hetubhUta hAvAthI ja niyANA rUpa nathI, paNa zubhabhAvanA hetubhUta hAvAthI ArAgya, meAdhilAbha, zreSTha samAdhinI prArthanA jevuM che. nahitara tA=jo e niyANA rUpa hAya to e anya praNadhAna pravRtti ja aTakI paDe. kemake niyANAMnA AgamamAM niSedha karyA che. ane praNidhAna pravRtti aTakI paDe e te zAstrakArAne iSTa nathI. mATe e niyANArUpa nathI. bAkI enI pravRtti na thAya teA iSTasiddhi zI rIte thAya? enI pravRtti thAya teA ja iSTasiddhi thAya che, kema ke pacAzakajImAM kahyu che ke praNidhAnayukta caityavaMdana bhAvAnuSThAnarUpa hoi sakalakalyANane karanAruM che. bAkI praNidhAna na heAya teA te caityavaMdana vagere paNa avazya mAtra dravyapravRtti rUpa ja banI jAya. Ama iSTa arthasiddhinA kAraNabhUta hAvAthI, prAnIya guNAvasthA prApta thai na heAya evI ucita avasthAmAM praNidhAna karavu. e aviruddha che yAne saMgata che. A praNidhAna jayavIyarAya !...' ItyAdvirUpa che. [ tIrthaMkarapaNAnI prArthanA niyANArUpa che ! ] A praNidhAna niyaNArUpa nathI, kema ke meAkSAMganI=meAkSanA anaMtara ke paraMpara kAraNanI prArthanArUpa che, jema beAdhinI=samyaktvanI prArthanA. je sa'sAranI prAthanArUpa hAya che te niyANArUpa bane che. tI karapaNuM aSTamahAprAtihA nI zeAbhA vagere rUpe auyika bhAvAthI sa`kaLAyelu che ane kevalajJAnAdi rUpe kSAyikabhAvAthI sa`kaLAelu
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthakarapaNanI prArthanA vicAre 178 N Aha ca "mokkhaMgapatthaNA iya na niyANa taduciyassa viNNeyaM / suttANumaIo jaha bohie patthaNA mANaM / " (pU0 pa0 36) iya=eSA " jayavIyarAe "tyAdikA, taducitasya praNidhAnocitasya, pramattasaMyatAntasya guNasthAnina ityarthaH / sUtrAnumateH, sAbhiSvaGgasya tasya nirabhiSvaGgatAhetutvena sUtre praNidhAnA'bhidhAnAt , yathA bodheH prArthanA mAna =nidAnatvA'bhAvasAdhakamanumAna, dRSTAntAvayave'numAnatvoktirUpatvAt / "evaM ca dasAIsu titthayaraMmi vi NiyANapuDiseho / jutto bhavapaDibaddha rAmiraraM ta nef th" (pU0 pazcA) mAtavaOM "mavazvamaLa(rtA) caTuM tIrtho mUyAsmiti vikalpena saMsAraprArthanAnupraviSTaM sAbhiSvaMgaM rAgopetaM, 'tayaM' ti takattIrthakaratvam / - vastutaH audayikabhAvaprakAratvA'vacchinnatIrthakarabhavanecchAyA eva nidAna (tvaM), tena tIvrasaMvegavataH 'katipayabhavabhramaNato'pyahaM siddho bhUyAsami'tyasyevoktasaGkalpasya na nidAnatvamityuktAvapi na ksstiH| tiirthkrtvvibhuuterpykaamytvmdhikRtyoktmnyairpiche. mATe tIrthakarapaNAnI prArthanA audayika bhAvanA aMzamAM niyANArUpa che, kema ke chatracAmara vagere vibhUtinI prArthanA e saMsAranI prArthanA rUpa che, jyAre e ja tIrthakara paNanI prArthanA kSAyikabhAvanA aMzamAM niyANArUpa nathI, kema ke emAM tIrthaMkara paNAthI upalakSita evA kevalajJAna Adi ja vAstavamAM prArthanAno viSaya bane che je sAkSAt mokSAMga che, mATe ene niyANuM mAnI zakAtuM nathI. paMcAlakajImAM kahyuM che ke "pramattasaMyata guNaThANa sudhInA jIva e praNidhAna karavAne yogya jIvo che. teoe kareluM A jayavIyarAya ItyAdi praNidhAna e mekSAMganI prArthanarUpa heI niyANuM nathI ema jANavuM. emAM kAraNa e che ke"sAbhivaMga evuM paNa te nirabhivaMga paNAnuM kAraNa che" ema sUtramAM kahyuM che. jema ke bedhinI prArthanA e AmAM pramANa che. jo ke A praNidhAna niyANurUpa nathI evuM sAdhaka anumAna te AvuM che ke "A praNidhAna niyANuM nathI, kemake mokSAMganI prArthanArUpa che, jema ke bAdhinI prArthanA." AmAM bAdhinI prArthanA" e to anumAna pramANanA daSTAntarUpa eka avayavabhUta che, tema chatAM emAM avayavI rUpa anumAnane upacAra karIne ene mAna=pramANa tarIke A blekamAM ullekha thayo che. Ama, je mokSanI prArthanArUpa hoya te ja niyANArUpa banatuM nathI evuM je jaNAvyuM tenAthI e paNa phalita thAya che ke zrIdazAzrutaskaMdhamAM tIrthaMkarapaNanA niyANAne paNa je niSedha karyo che te yogya ja che, kemake "bhavabhramaNa bAda paNa huM tIrthaMkara banuM " evI saMsArano prArthanAthI saMkaLAelI evI te tIrthakarapaNAnI prArthanA sAbhivaMga=rAgayukta hoya che." [tItha karapaNunI IcchA aMge vAstavikatA] DI sUkamatAthI vAstavikatAne vicArIe te jaNAya che ke chatra-cAmara vagere audayika bhAvanA AkarSaNathI thaelI tIrthakara banavAnI IcchA ja niyANuM che, paNa kevalajJAnAdi kSAyikabhAvanA AkarSaNathI thaelI te IcchA nahi. tethI thoDAka bhava bhramaNa bAda paNa huM siddha thAu" evI prArthanA, emAM kaI bhavapratibaddha evA auda
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ kUpadaSTAntavizadIkaraNa pleka-13 - "devAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH mAyAviSvapi dRzyante nAtastvamasi no mahAni" / / ti (A.mi.1) jaM puNa NirabhissaMga dhammA eso aNegasattahio / NirUvamasuhasaMjaNao auvvaciMtAmaNIkappo // 1 // to eyANuTThANa hiyamaNuvahayaM pahANabhAvassa / tesiM pavittisarUvaM atthAvattIi tamaduDheM // // 2 // (pU0 paJcA0 38-39) yatpunastIrthakaratvaprArthana nirabhiSvaMga tadaduSTamiti sambandhaH / / yathA dharmAtkuzAlAnuSThAnAdeSa tIrthakaro bhavatIti gamyam / kiMbhUtaH 1 anekasattvahitaH nirupama sukhasaMjananaH, apUrvicantAmaNikalpaH / tattasmAdetattIrthakarAnuSThAna dharmadezanAdihitaM pathyamanupahatamapratighAta, itirgamyaH / iti pradhAna(ga)bhAvasya evaMbhUtasundarAdhyavasAyasya, tasmin yikabhAvanA AkarSaNathI thaelI na hovAthI, jema niyANArUpa nathI tema tIvrasaMgavALA jIve tIrthaMkarapaNAnI chatracAmarAdi vibhUtinI IcchA vagara mAtra kevalajJAnAdi kSAyikabhAvanA AkarSaNathI ja Avo saMkalpa karyo hoya ke "cheDA bhavabhramaNa bAda paNa huM tIrthakara thAuM" te e saMka95 niyANuM rUpa banatuM nathI AvuM kahevAmAM paNa keI doSa nathI. , prazna :-paNa tIrthaMkara paNAnI prArthanA kare ane tema chatAM emAM, tribhuvanazreSTha evI chatra-cAmarAdi vibhUtinI IcachA na hoya evuM zI rIte manAya ? uttara tIrthaMkarapaNAnI vibhUti paNa anicchanIya che. e bAbatamAM anya granthakAra (digaMbara AcArya samatabhadrAcAryo) AptamImAMsAmAM kahyuM che ke he prabho ! devonuM Agamana, AkAzamAM vAhane (ke viharaNa), cAmara vagere vibhUtio te mAyAvIo pAse paNa jovA maLe che. mATe AvI vibhUtio tArI pAse che eTalA mAtrathI amane tuM mahAna lAgato nathI. eTale e vibhUtiothI AkarSAIne ame tane mahAna deva tarIke svIkArIe chIe evuM nathI." ( [ nirabhiLaMga prArthanA e niyANuM nathI]. paMcAzakacchamAM paNa AgaLa kahyuM che ke "tIrthakarapaNAnI sAbhidhvaMga prArthanA te niyANArUpa hoI duSTa che ja, kintu tIrthaMkarapaNAnI paNa je prArthanA nirabhiLaMgapaNe karavAmAM AvI hoya che te nirdoSa hoya che. "kuzalAnuSThAnarUpa dharmAnuSThAnathI zrItIrtha". karadeva aneka jIvone hita karanArA bane che, aneka jIvonA nirupama sukhanA janaka bane che, tema apUrvacintAmaNisamAna bane che. mATe zrItIrthaMkara paramAtmAnuM saddharmadezanAdi anuSThAna IbdArtha sAdhaka hAI hitakara hoya che temaja anupahata hoya che. AvA pradhAna= suMdara adhyavasAyavALA jIvanI tIrthaMkarapaNAnI je prArthanA hoya che te zrI jinanA anuSThAnarUpa dharma dezanA vagerenI pravRtti karavAnA svabhAvavALI hoya che, ane arthapattithI jaNAya che ke te aduSTa nirdoSa hoya che. "tIrthaMkarapaNAnI sAbhidhvaMga prArthanA duSTa hoya che" e vAta, je evuM mAnavAmAM na Ave ke "tenI nirabhivaMga prArthanA nirdoSa hoya che te asaMgata rahe che. mATe tenI nirabhivaMga prArthanA nirdoSa hoya che e vAta siddha thAya che. prazna - divase na khAnAra devadattanuM tagaDApaNuM anyathA asaMgata rahI devadattamAM ja rAtrIjananA kartRtvane siddha karI zake che, yajJadattamAM nahi. AnA parathI jaNAya che
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanAdau jinAnuSThAne pravRttisvarUpa pravartanasvabhAvaM, arthA''pattyA nyAyataH, sAbhiSvaMgasya tIrthakaratvaprArthanasya duSTatvAnyathAnupapattyA nirabhiSvaMga tadduSTamiti nyAyaprAptam / ne cavaiyadhikaraNya, putrasya brAhmaNatvA'nyathAnupapattyA pitrorbrAhmaNatva nyAyyamitivadupapattiriti bhAvaH / ___ ubhayabhAvoparAgavinirmuktatIrthakaraprArthanA kiM rUpeti cet ? audayikabhAvaprArthanAviziSTA nidAna, kSAyikabhAvaprArthanAviziSTA cA'nidAnam / vaiziSTaya sAmAnAdhikaraNya-tattadvayavadhA; ke anyathA asaMgata rahenArI cIja pitAnA adhikaraNamAM ja rahelI (svasamAnAdhikaraNe ja) anya cIjanI siddhi karI zake che, anyatra (vyadhikaraNamAM) nahi. te prastutamAM paNa, tIrthakara paNanI sAbhidhvaMga prArthanAmAM raheluM duSTa anyathA anupapanana rahevAnA nyAye paNa tenI nirabhivaMga prArthanAmAM rahelA potAne vyadhikaraNa evA) nirdoSa,vane zI rIte siddha karI ApI zake ? uttara :- anyathA anupapattithI vastunI siddhi karavAmAM sarvatra sAmAnAdhikaraNya ja joIe, vaiyadhikaraNya na ja cAle evo niyama nathI, kemake putramAM raheluM brAhmaNapaNuM anyathA (eTale ke pitAmAM je brAhmaNapaNuM mAnavAmAM na Ave to) asaMgata rahetuM hovAthI svavyadhikaraNa (kemake pote putramAM rahela che jyAre siddha thanAra brAhmaNatva pitAmAM rahela che.) evA paNa pitAmAM rahelA brAhANapaNane siddha kare ja che. A ja rIte "sAbhiLaMga prArthanAmAM raheluM duSTata nirabhidhvaMga prArthanAmAM nirdoSatvane anyathA anupapatti nyAye siddha karI Ape che e vAta paNa saMgata ja che. Ama, kevalajJAnAdi kSAyikabhAnI buddhithI ke bhavyajInuM hita karavAnA abhiprAyathI zrIjinanA anuSThAnarUpa dharma dezanA vagerenI buddhithI karavAmAM AvelI tIrthaMkarapaNAnI nirabhivaMga prArthanA e niyANArUpa nathI ke duSTa nathI e vAta nakakI thAya che. [ dayika-kSAyika ubhayabhAvAnuparakta prArthanA kevI che?] prazna:- audayika ane kSAyika e ubhayabhAvathI na raMgAelI tIrthakarapaNAnI prArthanA kiMsvarUpa che? uttara :- dayika bhAvanI prArthanA viziSTa evI e prArthanA niyANuM che ane kSAyikabhAvanI prArthanA viziSTa evI e prArthanA niyANarUpa nathI. AmAM viziSTa che saMbaMdhathI levuM. (1) sAmAnAdhikaraNya saMbaMdhathI, eTale ke je jIve pUrve audayika ke kSAvikabhAvanI prArthanA karelI hoya te ja jIvanI A ubhayabhAvanA uparAga vinAnI tIrthakaratva prArthanA paNa hovI joIe. (2) tattadvayavadhAnAbhAvakUTa eTale ke vizeSaNarUpa audayika ke kSAyika bhAvanI prArthanA pachI ubho parAgavinimukta tIrthakaravAnI prArthanA thavAmAM vacce je koI vyavadhAna (AMtarA) saMbhavatA hoya te saghaLAM vyavadhAnonA abhAvano samuha e bIjo saMbaMdha che. arthAt e ubhayabhAva5rAga vinimukta prArthanA AvA te te kaIpaNa vyavadhAna paDayA vinA thaelI hovI joIe.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 phUpadaSTAntavizadIkaraNa- ka-13 nAbhAvakUTasambandhAbhyAm / samUhAlambanecchAyAM tu mAnAbhAvo, bhAve vA''stAM nidAnatvA'nidAnatve avyApyavRttijAtI, ityAdi pramANArNavasaMplavavyasaninAM gocaraH panthAH / tadevamante stavaphalaprArthanArUpa praNidhAna bhinna, pUrva tu kriyamANastavopayogarUpa bhinnamityanupayogarUpatvena dravyastave nA'vadyAzaGkA vidheyeti sthitam / // iti nyAyavizAradaviracita kUpadRSTAntavizadIkaraNaprakaraNa sampUrNam / / AmAM granthakArano evuM jaNAvavAno Azaya lAge che ke tIrthakarapaNAnI prArthanA kALe audayika ke kSAyika bemAMthI koI paNa bhAvanA AkarSaNathI citta raMgAeluM na hoya te paNa je saMbhavita vyavadhAna na paDe e rIte e jIva e prArthanA pUrve audayikabhAvanI prArthanAvALo banyo hoya to e jIvanI e tIrthakaravaprArthanA niyANuM rUpa bane ane jo e jIva vyavadhAnavinA pUrve kSAyika bhAvanI prArthanAvALo banyo hoya te e anuparakta prArthanA niyANa rUpa banatI nathI. prazna- koI jIvane chatracAmarAdi audayika bhAvanI ane kevalajJAnAdi kSAyikabhAvanI e baMnenI eka samUhAlaMbanAtmaka IrachA (e banene potAno viSaya banAvanArI eka IrachA) thaI hoya te enI tIrthaMkarapaNAnI prArthanA kevI kahevAya ? uttara- jIvane AvI vibhinnaviSayaka eka IcchA thaI zake e vAtamAM ja kaI pramANa na hovAthI AgaLa vicAravAnuM rahetuM nathI. athavA mAnI laIe ke evI IcchA paNa thAya che to nidAnava (niyANapaNuM) ane anidAnatva (aniyANApaNuM) A bene avyApyavRtti jAti samajavI. Azaya e che ke sAmAnyathI jAtio vyApyavRtti hoya che. eTale ke jAtimAnamAM saMpUrNa paNe vyApIne rahevAvALI hoya che. ghaTava jAti ghaDAnA amuka bhAgamAM ja rahI hoya ane anya bhAgamAM paTava vagere rUpa keI anya jAti rahI hoya evuM saMbhavatuM nathI. tema chatAM nidAnatva-anidAnava e be jAtine avyAyavRtti jANavI. eTaleke e bemAMthI ekeya samUhAlaMbanAtmaka IcchA prayukta prArthanAmAM vyApIne nathI rahI, paNa prArthanAnA audayika bhAvAMzamAM nidAnavajAti rahI che jyAre kSAyikabhAvAMzamAM anidAnavajAti rahI che ema mAnavuM. pramANasamudramAM DUbakI mAravAnA vyasanI vidvAnene A bAbatamAM AvuM mAnavuM lAge che. chele niSkarSa e che ke caityavaMdanamAM ane karAtuM stavanA phaLanI prArthanA rUpa praNidhAna e ja che, ane pUjA-snAnAdi pUrvakALe, te vakhate karAI rahelA dravyastavamAM upayoga rAkhavA rUpa praNidhAna juduM che. tethI, praNidhAnAdi tyavaMdanane aMte kahyA hevA mAtrathI "pUrvakAle tene abhAva hoya che, ane tethI pUjA vagere anupayogavALA hovAthI emAM alpapApabaMdharUpa doSa lAge ja che (je caityavaMdanAdithI dUra thAya che" evI zaMkA na karavI e nizcita thayuM. A AkhA granthane sAra e che ke, (1) vidhine paripUrNa paripAlanapUrvaka bhaktithI jinapUjA karavAmAM Ave te emAM dravyahiMsA hovA chatAM apa paNa pApabaMdha thatuM nathI, jyAre karmanirjarA ane puNya baMdha aDhaLaka thAya che.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 183 (2) bhaktibhAva ghaNA hAvA chatAM vidhipAlanamAM jo kacAza hAya athavA jayaNAnu pAlana na heAya teA alpapApabaMdha thavArUpa nAnA doSa lAge che, paNa bhaktinA uchALAnA kAraNe pravarttatA joradAra zubhabhAvAthI e doSa dUra thaI jAya che ane vipula nirA ane paca'puNyama'dha thAya che. ka sAhityaniSNAta siddhAntamaheAdadhi sva. A. bhaga. zrIpremasUrIzvarajI mahA rAjAnA paTTAlaMkAra vardhamAnatapeAnidhi A. bhaga. zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna adhyAtmarasika pa. pU. pa. pravarazrI dharmajitu vi. gaNivaranA ziSyaratna jinabhaktirasika pa. pU 5. pravarazrI jayazekhara vi. gaNivaranA ziSyANu muni abhayazekharavijaye karele kRpaSTAntavizadIkaraNa granthanA bhAvAnuvAda sAnaMda sa pUrNa thayA. A bhAvAnuvAdAmAM zrIjinAjJAviruddha ke granthakAra mahAmahApAdhyAya nyAyAcArya zrI yazeAvijayajI vAcakapu gavanA Azaya viruddha je kAMI kahevAyu hoya tenu' micchAmI duDam gItA bahuzrutA tenu parimAna karavAnI mArA para kRpA karI. [savaMta 2042] Wan pariziSTaH uddhata sAkSIpAThone akArAkrima pAThAMzaH pRSThAMka iyaraMmi vigappe / 42 iresiM pakkhitte / 88 irA vivajjao khalu / 64 upadezo hi mUrkhANAM / 23 uvasaMpanno jaM kAraNa / 111 eehiM kAraNehiM / 26 egaggasma pasaMtassa / 54 etto osaraNAdisu / 57 evaM sAmAyAri/ 20 evaM ca ahiNivesA / 36 kajjataraM Na kajjaM / 67 kajjapi nANadaMsaNa / 47 kandapa devakibbisa / 134 kappAkappe pariNi 0 / 40 gamyayapaH karmAdhAre / 6 gahaNe viNijjarA khalu / 76 gADhAjoge u paDiseho / 23 gurudevabhUmI / 56 pAThAMzaH / pRSThAMkaH acchoDa piTTaNA suhaNa / 61 aTTho puNa hoi so / 52 aNabhiNivesAra puNa / 36 atyAsannA vinAzAya / 99 abhikakhatehiM subhA0 / 100 ahayaM tubbhaM eyaM / 18 ahavAvi paTTasA / 69 ahavAvi viNAsaMtaM / 18 ANAgejjho attho / 45 ANAbalAbhiogo / 20 ApucchaNAo kajje / 66 AyappamANametto cau / 56 AyAvayati gimhesu / 59 AvasaI ca Nito / 51 AvasyiM ca Nito / 52 AvasiyAo Ava0 / 50 iTThapasiddhaNubaMdho/63 ittariyaM piMna kappara / 112 pAThAMzaH / pRSThAMkaH guruparito sagaeNa / 100 citrA tu dezanaiteSAM / 125 jaivi paDikkamiyavva / 37 jai hojja tassa aNalo/ jamhA daMsaNanANA / 133 jaha jaccavAhalANa / 22 jaM dukkaDaMti micchA / 35 jIve bhaMte ! Neraie / 72 jeNa kulaM AyattaM / 26 jo attaladdhigo khalu / 75 joggevi aNAbhogA / 24 NicchAyao duneya / 105 tatthavaggaho tiviho / 56 tatthavi so icchaM se / 15 tatthavi so iccha se / 19 bhAveNa kayA puNa / 46 mhAsavANunnA / 115 dagapANaM pupphaphalaM / 103 7
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184. pariziSTa pAThAMzaH/pRSThAMkaH desovagAriyA jA/135 do ceva mattagAiM/95 do ceva mattagAI/95 doNhavi iphalaM taM/80 na jAtu kAmaH kAmAnAM/84 nANAduvaggahe sai/75 nANaM paraM paramaNa/133 nAsannanAidUre/100 nicchayaNayassa caraNa0/4 niddAvigahAparivajji0/100 pAyaM abhinnagaMThI/135 purisajjAe vi tahA/22 puvvaNisiddhami hoi/70 puvvaNisiddha aNNe/70 pretya mAM sa bhakSayitA/33 bAlaH pazyati liGga/102 majjaNaNisijja akkhA 94 micchA eyaMti viyA0/29 / vayamettaM NivvisayaM/50 vavahArovi hu balavaM/107 vAyaNapaDisuNaNAe/41 veyAvacce abbhu0/27 saMdiTTho'saMdiTThassa/92 pAThAMzaH/pRSThAMkaH pAThAMzaH/pRSThAMkaH saMviggoNuvaesa/44 jaM puNa girabhissaMga/180 sajjhAyAduvAo/81 tatraiva tu pravRttiH/176 savvaNayA bhAvamicchanti/7 tahArUvaM samaNaM0...aphAsueNa/143 suttatthesu aciMtaNa/26 to eyANuTThANa/180 suddhaM susAhudhamma/42 davvathau pupphAI/175 suddhaNa bhAveNa apuNa0/29 devAgamanabhoyAna/180 so vi ya NIapara0/96 dehAdinimittaM pihu je/146 so vihiNAyA tassA/33 nhANAivi jayaNAe/142 kUpadRSTAnta0 gatauddhatapAThAH / praNidhAnaM tatsamaye/176 atthiNaM bhante jIvANa kakkasa0/166 praNidhi-pravRtti-vidhnajaya/176 abhyudayaphale cAye/156 pramAdayogena prANa0/145 asadAraMbhapavattA/162 bhaNNai jiNapUjAe 145 AzayabhedA ete/176 bhUmIpehaNajalacchANaNAi/159 ikkaMpi udagabindu/158 mokkhaMgapatthaNA iya/179 uttamaguNabahumANo/158 yatanAto na ca hiMsA/163 etto cciya Na NiyANaM/178 vattheNa baMdhiUNaM/159 evaM ca dasAIsu/179 vighnajayastrividhaH khalu/176 evaM tu iTThasiddhi/178 vidArayati yatkarma/140 eyarasa samattIe/177 saMtharaNaMmi asuddha/150 eso ceva ihaM vihI/159 saMviggabhAviyANaM/149 kahannaM bhante jIvA apAuttAe siddhistattaddharma/176 kamma/147 siddhezcottarakArya/176 kAUNa jiNAyayaNehi maNDiyaM/149
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
_