Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ KICO DD - - // shrii|| SASRPER POSTERO // ratnasAra // 6R 1 Post REFilm jisako ratalAmanivAsI zrAvaka tArAcaMdajI nihAlacaMda ne a yathA matisaMzodhana karake tatvAbhilASI jaina bhAiyoM ke hitArtha prakAzita kiyA. . REP BOORNAMRATASHAMARHamNAMANARTHATANAMAHARASHAama KHARMA PROK ratalAmaH 169 - pA~De ambAlAlajI rAmapratApa kharrA ke svakIya 'DAyamaMDa jyubilI' chApAkhAnA meM mudrita huvA. san 1899 saMvat 19 DOOOOOOOOOOOOG
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA. -: 00:-- ___ yaha ratnasAra nAma kA apUrva grantha aneka jaina zAstroM ke gUDhArtha ko nirUpaNa karanevAle dhArane lAyaka 304 praznoM kA paramottama saMgraha hai. isa grantha ko dekha kara bahutase jainI bhAiyoM kI isa para vizeSa ruci huI aura hasta likhita prati saba ko mila nahIM saktI isaliya isa grantha ko chapAkara prasiddha kiyA. yaha grantha kisa AcArya ne banAyA hai so mAlama nahIM hotA parantu praznoM ke zrAzaya aura racanA para se pragaTa hotA hai ki kisI dravyAnuyoga meM paripUrNa, buddhimAna, vicakSaNa AcArya ne bhedAbheda karake vastu kA nirNaya bhalI bhAMti kiyA hai. .. jisa prati para se yaha grantha chApA gayA hai vaha hama ko azuddha prApta huI ki jisa meM praznoM kA naMbara taka barAbara nahIM (jo pIche se sudhAra diyA gayA)aura hamane dUsarI prati kI bahuta sI talAza bhI kI parantu
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( // ) . hama ko mila nahIM sakI. taba zraddhAlu jainI bhAiyoM kA Agraha dekha kara hama ne usI prati para se pustaka chapAnA prAraMbha kara diyA aura dUsarI prati milane kA udyoga karate rahe. pIche se zrImad vijaya rAjeMdra sUrIzvara munirAja ne kRpA karake zivagaMja ke bhaMDAra se prati bhijavA kara parama upakAra kiyA. dUsarI prati milane para zuddhAzuddha dekhane meM bahuta kucha sahAyatA milI. tathApi donoM prateM nyUnAdhika azuddha hone se bhalI prakAra saMzodhana nahIM ho sakA. aneka sthaloM para to hastalikhita pATha jyoM kA tyoM rakhanA par3A, kAraNa ki hamAre samajha meM barAbara zrAyA nahIM to graMthakAra ke abhiprAya se viruddha na chapajAne kA dhyAna rakhanA par3A. . - AzA hai ki zraddhAlu jainI bhAI isa grantha ko Azraya dekara parama lAbha uThAveMge aura hamArA utsAha bar3hAveMge jisa se hama apUrva 2 grantha prakAza karake una ko bheTa karane meM samartha hoveM. li* nihAlacanda.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA. (ba prazna. . viSaya. / zrIvItarAganI vANInI mahimA. / ketalA bola sAMbhalyAM binA zAstra nA bheda na jANe ? / bAvIsa yogavAI puNya binA na pAmiye, / kehavA puruSa no saMga kIje to dharma pAme ? " / kehavA puruSa no saMga na kIje ? 1 jIva dharma kim pAme ? .. . 2 abhyAsa cAra prakAra nA. / jIva meM pApa, puNya, athiratA zyA thI upaje ? 3 dharma, puNya, pApa karma syA thI upaje ? / jaina dharma kyAre pravarne ? 4 dezanA kevI rIta nI hovI joiye ?
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. 5 puNya kriyA atyAdareM sevA viSe. 6 heya, jJeya, upAdeya zabda no bhAvArtha. dravya kAusaga, bhAva kAusaga nA bheda. | zubha kriyA thI nirjarA ane zubha kriyA thI baMdha kehavI rIte nIpaje ? 0 4 prakAra. bhAva nava nidhAna te zyuM ?. 11 pAMca iMdrI nA vikAra miTai kihA guNa nirmala tA thAtha ? cyAra prakAra nA mithyAtva no svarUpa. sattA te 4 prakAra nI. jIva ne kheda Upanyo kima Talai ? dharma kathAnA kSepaNI, vikSepaNI ityAdi pRSTha. 12 13 14 cyAra prakAra nA anartha daMDa. 15 ATha prakAra nA vacana parisaha. 16 siphaI bujhaI ityAdi no svarUpa. 6 "" 33 8 "" 9 "" 10 "" "" 12
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // i m 0 0 . . . " prazna. viSaya. 17 dharma nA cyAra prakAra. 18 karma tIna prakAra nA chai. 16-20nava padArtha nA bhAvArtha. 21 udaya baMdhano svarUpa. 22 bodha samAdhi no lakSaNa. 23 saMvega vairAgya - lakSaNa. 24 dAna, zIla, tapa, bhAva, zyA vaDe hoya ? 18 25 dhyAna pratibaMdhakano svarUpa 26 tiryaga paricaya UI paricaya no artha. . 19 27 dharma ketalI prakAra no? . 28 cyAra prakAra no muni ne saMyama. , 29 urapari, bhujapari sarpanI jAti zarIra ___ Ayu no pramANa. 30 cyAra prakAra no maraNa - 31 jIva nA je dravya, guNa, paryAya chai tehanA ghAtaka kuNa chai ? . 21
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . . 7 (4) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. pRSTha. 32 jIva dravya bhAva nirjarA zyAthI karai ? ,, 33 icchA mUrchAI jIva zyuM puSTa karai ? , 34 guNa paryAya nA ghAtaka koNa che ? 23 35 zarIra pariNAma tathA zraddhAna nI gati. 36 dravya, guNa, paryAya zyA thI samarai? 24 37 jIva nA dravya, guNa, paryAya samarai te kim ? , 38 janma, jarA, maraNa - duHkha kima Talai ? 25 36 yogai bAMdhai chai karma, tathA sattAye piNa karma , - chai te zI rIte chUTai? 40 mithyAtva avRti nA bAMdhyA je karma te kima miTai ? 41 nizcaya vyavahAra naya zyo guNa karai? 42 nizcaya vyavahAra samyaka zI rIte chai ? 27 43 nava tatva, SaTa dravya tathA deva,guru,dharma nI zakti zraddhAna. 44 dharma, karma, puNya, pApa zyA thI hoya?
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // viSaya. prazna. 45 dharma, karma, bharma seNe ? puNya dharma eka chai kiMvA judA hai ? 46 47 hivai dharma karma upajato chadmasta kim jANai ? svAbhAvika traNa guNa (jJAna, darzana, caritra) no lakSaNa. "" dharma sAMbhalavo jANavo, dhAravo te kevI rIte? 32 jIvanI cetanA be prakAra nI hai. 33 48 49 50 51 : trikAla bhAva karma nivAravAnuM kAraNa. 52 vyavahAra nA 4 bheda nI vigata. 53 tIna prakAra nA karma nI vigata. 54 dayA nA cyAra bheda.: 55 mokSa nA traNa bheda. 56 cetanA kevI chai ? 57 ( 5 ) pRSTha. 30 "" 31 121 " 34 35 99 "" bhavAbhinaMdI, pudgalAnaMdI, AtmAnaMdI jIva nA lakSaNa. 36
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) // viSayAnukramaNikA // prazna viSaya. 58 sugati kugati no svarUpa. 59 rogAkrAnta nuM lakSaNa. bala vIrya no artha. 60 61 62 samyaktI thI paDe tyAre keTalI sthiti baMdhai ? te karma chaine jIva te piNa karma pudgala chai te zI rIte ? 63 nava tatva hai te cyAra prakArai chai. eka nava tatva nI gAthA te cyAra prakArai chai. 64 hivai karttApaNai karma zrane kriyA tihAM tAI baMdha. / jaina darzana kevI rIte hai ? 65 dravya saMvara bhAva saMvara no svarUpa. 66 darzana te thI je dekhavo te zI rIte hai ? 67 68 pRSTha. "" 9 37 "" " 36 40 41 O "" 42 83 nirjarA nuM svarUpa. jIva nuM syAdavAda mArge dravya, guNa, paryAya thApavuM. 44
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna. 69 70 71 72 73 74 75 1 76 77 78 // viSayAnukramaNikA // viSaya. zakti kihAM hai ? dravya zakti guNa jIva ne upayoga ketalA hai ? ( 7 ) pratyakSa. joga 3 te sAdhuneM chai, ratnatraya rUpai praNamai chai te kim ? 45 zuddhopayoga te samyaktI neM hoi, mithyAtvI ne zubha kriyA hoi paNa zubha upayoga na hoi. bIjI rIte samyak darzana no artha. trIjI rIte samyak darzana no artha. samyak darzana no cautho bheda svarUpa kim bhoga paDai ? pRSTa. "" svarUpa. darzana, jJAna, cAritra vIrya guNa te kuNa "" 46 47 48 e ratna taya dharma thI janma, jarA, maraNa nA bhaya Talai chai te kim ? pramANa 4 te jIva tIna karma - dravyakarma, bhAvakarma, nokarma no 51 49 50 95
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha. (8) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. hetu pamAr3e ? ___ 52 79 hiMsA nA ketalA bheda cha ? 8. zAstramadhye 3 yoga no svarUpa. 1 55 81 dravya, guNa, paryAya kivAre bigaDai 82 mati zruta jJAnI tathA ajJAnI jina vANI sAMbhale te zI rIte praNamai ? 83 jIva karma suM kim milyo chai ? " 84 pAMca iMdriyanI sola saMjJA. 57 85 sole saMjJA jIva kehane hoi ? . " 86 dharma karma kim hoi ? 87 zrIjina nA 4 nikSepA tehano sthAnaka zarIra mAMhi kihAM chai ? 88 pAMceMdrI zeNe bharI chai ? 89 cyAra saMjJA no paramArtha kahai chai. " / cyAra saMjJA bIjI prakAre. 9. siddha nA jIva ne anantA guNa chai te sama
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna. // viSayAnukramaNikA // (9) viSaya. pRSTha. sama rUpai chai ki viSama rUpai ? 62 siddha ne jIva kahiye te kuNa hetu ? , ATha karma madhye lezyA kihA karma madhye 6. 93 vIsa viharamAna jina tathA jaghanya kAle ketalA tIrthakara hoi ? 14 cakravarti ne 14 ratna kihAM Upaje ? 15 nava nidhAna kihAM pragaTai ? 96 prabhu jihAM pAraNo karai tihAM ketalI vRSTi hoi ? 97 cauda vidyA nA nAma. 98 paMca prasthAne AtmA te paMca prasthAna kihA ? 99 trIju guNa sthAna caDhatAM paDatAM kim / Avai ? 100 samohiyA asamohiyA maraNa tehano 0
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. artha. 101 jIva meM upayoga guNa te samyakta, ane TharaNa guNa te caritra te AcaravA ne - kuNa balavattara chai ? 102 tIna prakAra nA karma te kim chai? 72 103 eka pada nA zloka nI saMkhyA ketalI ? , 104 14 pUrva nA jetalA pada chai te judAra likhiye hai. 105 bIjA guNa sthAnai ( sAsvAdana) jina . nAma karma sattAi kim na hoya? 74 106 kSayopazama samakita - lakSaNa. 107 mohanI nA lakSaNa... 108 sApekSa nirapekSa no artha. 109 samyaka dRSTI zabda no artha. 110 jinanA 4 nikSepA tehanI dravya bhAva thii| bhakti zI rIte karavI ? 80 c . 0 :
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // (11) prazna. viSaya. pRSTha. 111 jIva ne devaM ane daridrapaNo kim Talai ? 81 112 chaH prakAre AtmA ghaNAM karma bAMdhe. 82 113 samyaka dRSTI ehavo je zabda teha no zyo artha ? 114 guNa grAhI, guNagaveSi te iyuM ? 115 sAtAi sukha, asAtAi duHkha mAhi nimitta upAdAna kuNa chai ? 116 sAtA asAtA zrAtmAzrita chai, sukha duHkha te pudgalAzrita hai, tathA vedanA 2 beprakAra nI chai. 117 jinavacana syAdavAda rUpai chai te 4 prakArai chai. 85 118 be parisaha zIta chai te kihA ? 119 bandha 1 sattA 2 udaya 3 ane udIraNA 4 e cyAra madhye prAtmAzrita ane pudgalAzrita ketalA hoya? . 120 ATha vargaNA nA pudgala madhye thor3A ghaNA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. kihA ? 121 bAvIsa 22 parisaha te kihA 122 upasarga parisaha no artha. 123 pramANa 4 zrAtmA thI vIra kim mAniye ? 124 karma vargaNA jIva lIe che te thoDI ghaNI koneM Apai chai ? 125 vigraha gati ketalA samaya nI ? 126 abhisaMdhi anabhisaMdhi be zabda no --- artha. 127 samyak dRSTI dezaviratI ne gRhastha vAsa chatAM chaThaM guNa sthAna Avai. 128 samyakta mohanI nA udaya kihAM thakI hoya ? 129 samakita mohanI prakRti kone kahiye ? 62 130 utsarga apavAda be mArga kahiye chai teha no zyo artha?
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya. // viSayAnukramANakA // (13) prazna. pRSTha. 131 je dIvA pramukha nA prakAza paDai chai te dIvA madhye agni nA jIva 3 tehanA paryAya tarayota rUpa te pudgala nA paryAya. / 132 cauda guNa vaktAnA ane14guNa zrotA nA chai tenA nAma.. / zrotA nA 14 bola. / hivai purANa nA nAma. 133 pudgala paramANu mAM varNa, gaMdha, rasa, pharasa . guNa cha te mAM zabda guNa kihAM thI zrAvyo ? 134 parabhava nuM Ayu kim baMdhai ? 135 SaT dravya nuM svarUpa. 135 SaT dravya nA guNa paryAya kim jANiye 101 / jIva dravya nA bheda. / jIva nA guNa te zyuM ? / jIva nA paryAya kim ?
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ va va 4 : 0 05 5 (14) // viSayAnukramANikA // prazna. viSaya. / azuddha vyaMjana paryAya te zyu ? / jIva nA artha paryAya. / pudgala dravya nA bheda. / pudgala dravya nA guNa bheda. / pudgala paryAya kiM ? / pudgala nA arthaparyAya nA be bheda. / dharma dravya kiM ? / adharma dravya kiM ? / kAla dravya kiM ? / AkAza dravya kiM ? 137 pariNAmI koNa dravya ? 138 kauNa dravya jIva, kauNa dravya ajIva 139 kauNa dravya mUrtika, kauNa dravya amUrtika. 14. kauNa dravya sapradezI, kauNa dravya apradezI ? 106
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // (15) prazna. viSaya. 141 koNa dravya eka, kauNa dravya aneka? , 142 kauNa dravya kSetrI, kauNa dravya akSetrI ? ,, 143 kauNa dravya kriyAvanta, kauNa dravya akriyAvanta ? 144 kauNa dravya nitya, koNa dravya anitya ? 108 145 kauNa dravya kAraNa, kauNa dravya akAraNa ? 106 146 kauNa dravya kartA, kauNa dravya akarttA ? " 147 koNa dravya sarvagada, kauNa dravya asarvagada? 148 dravya nuM svadharmI poM. 146 vedanI nirjarA nI cobhaMgI. 110 150 mithyAtva nI cobhaMgI. 151 sIMha paNe lei ne sIMha paNai pAlai tehanI cobhaMgI. 152 anuyoga nA 4 nAma. 111 153 SaTa durlabha bodhi sthAnAni.....
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. 154 ATha AtmA no svarUpa. 155 trasa jIvA aSTa vidhA. 156 jIva ketalA prakArai praName ? / aMtarmuhUrta no pramANa 157 jAti samaraNa nA ketalA bhava dekhai ? 158 dharma puNya no bheda. / pAMca SaTIka zAlA nA nAma 159 aAtmA nI kiMcit aAtmatA. / dharmAsti kAya nA guNa. / adharmAsti kAya nA guNa. . / AkAsti kAya nA guNa. / pudgalAsti kAya nA guNa. / paryAyAstika nA bheda chaH / samakita nA paryAya. / jJAna paryAya / caraNa paryAya.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // viSaya. | samakita nI daza ruci. | samakitanA pAMca bhUSaNa. 160 traNa AtmA no svarUpa. prazna. (17) pRSTha. 121 122 """ 161 saddahaNA, pharasANA, parUpaNA korne hoi ? 125 162 prabhuno dAnAdhikAra. 126 163 sAdhu sijjhAya karai te kihA karma khapAvai ? 128 164 AzravA te parizravA. 129 1300 165 bAdara apakAya kihAM sudhI hoi ? 166 sAtamI chaThI narakai kuMbhI mAM upajavuM nathI tihAM AliyA hai. 167 sAdhu nA 14 upagaraNa te kihA ? 168 yugapradhAna AcArya jihAM vicarai tehanA lakSaNa. 169 cyAra prakAranI bhAvanA. 170 cobIsa jina nA mAtApitA nI gati. 171 jinavANI sAMbhalatA cyAra ghAtiyA karma 35 19 721 132 133
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya. (18) ||vissyaanukrmnnikaa // prazna. . pRSTha. ... nA aMze kSayopazama dharma pAmai chai te kim ? 133 172 jina vANI dhyAna mAMhi Avai te kim ? ,, 173 cyAra prakAra nI buddhi nA nAma tathA tehanA zabdArtha. 134 174 jAtI.samaraNa tathA vibhaMga jJAna keha - . nA bheda chai ? 135 175 candramA nI cAla kehavI ? 176 mithyAtva avirata hetu. . . . , 177 tIna prakAre karma nI vaktavyatA.. 136 178 jIva ne mArgaprApta kyAre kahiye ? , 176 sAdhu ne je traNya joga chai te traNya ratna . . traya guNe praNamyA chai te kim ? ... 138 18. saMsAra mAMhe jIva ketalI prakAranA chai ? 139 181 bhavya jIva nuM lakSaNa. 182 abhavya jIva nu lakSaNa. . . . 140 183 trIjo bhavyAbhavya jIva kiho ? ,
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // viSaya. prazna. 184 adhyAtmasAra graMthe tIna prakAranA jIva kahyA chai. ( 19 ) 185 tIna prakAra no vairAgya. -- 186 saMsArI prANI ketalI prakAra nA ? 187 saMsArI jIva ne ATha dRSTI kahI teha nA F . pRSTha. 1.41 95 142. 192 AMbila zabda no artha. 193 niyANakamAM tehaneM vRta udaya na zrAvai te. 194 sAmAyaka 4 prakAra nA. nAma. 188 sarva vastu padArtha mAtra mAMhi pyAra kAraNa chai te kihA ? .14.3 186. samavAya asamavAya aura nimitta kAraNa. 144 190 sarva vastu dravyArtha paryAyArtha e be naya lIdhe chai te mAMhi thI sAta naya te kihA ? 191 kaSAya upane pUrva koDano pAlyo cAritra kSaya karai te Upara gAthA.. "" "" y "" 145 33 146
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2.) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. 195 jJAna kriyAbhyAM mokSaH tat kathaM ? 146 196 kriyA be prakAranI. 147 197 nava anaMtA kahyA tehanA nAma svAmI .. ityAdi. 198 siddhAnta zrAgama mAMhi prathama kSayopazama samyakta pAmai, upazama no tanta nahIM te batAvyo chai. 149 196 pRthvI, pANI, agni, vAyu vanaspati, . pratyeka etale sthAnaka ekekI paryAptA * nizrAyeM asaMkhyAtA aparyAptA hoi. 20. vyavahAra rAziyo jIva pharI sUkSma nigoda ... mAhe jAi to utkRSTo. ketalA kAla sudhI rahai ? 201 darzana nI kSapaka zreNI tathA cAritra nI / . . kSapaka zreNI kyA thI mAMDai 1 151 202 karma no baMdha jaghanya utkRSTa sthiti ketalI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // (21) prazna. viSaya. .. bhogavai? 203 bhavya abhavya jIvanI mUla bhUmikA kehavI ? 2.4 manoyoga tathA vacanayoga no kAla. 205 SaTguNI hAni vRddhi dravya ne chai tehano svarUpa, 206 sthitibaMdha ane rasabaMdha tathA pradeza baMdha . . ane prakRtibaMdha kivAre hoya ? 152 207 kevalI bhagavaMta je sAtA vedanI yoga pratyaiM -- bAMdhai chai te kim 1 : 207 anaMtAnubaMdhIyA rAga dveSa tathA mithyAtva moha no kSaya tathA kSayopazama kayA guNa sthAnai thAya ? .153 208 avaguNa udai mAMhi thI tathA sattA mAMhi thI . ' jAi te kihA guNai khAra, baira ne jahara - . jAya ? .
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..pRSTha. (22) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. 209 devatA prabhuneM bhAva maMDala kim kare ? ? 154 210. ANaMda zrAvaka ne pAMca sai halavA bhUmi ... mokalI hatI tehano mAna likhiye chai. ,, 3211 karma caturthaka tapa nI vidhi. . 155 212 dharma cakravAla tapa nI vidhI. .156 213 zAntinAtha caritrAdhikAre tIrthakara nI - mAta 14 supna mukha mAMhi paisatA dekhai. , 2.14 zrAvaka ne prathama sAmAyaka pazcAt iryaapthii| ": . digvRta hoya paNa sAdhu ne nahIM.. 156 215 udvegatA 1 athiratA 2 asAtA 3 Aku . latA 4 cyAra prakAra no duHkha kihA krarma : thI Upajai ? .. 157 216 dAtAra dAna Apai tehanA cyAra bheda , 217 chaH kAyanA nAma gotra jANavA rUpa. 159 218 dasa prakAre satya kayuM tehanI gAthA. 159 . 219 paMceMdrI nA 252 bhede jIvane karma baMdha
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha. // viSayAnukramaNikA // (23) prazna. viSaya. . hoi. 156 220 zabdAdi indrI no viSaya. 221 paMceMdrI nA dravya bhAva rUpai kahiye chai. 222 bhAdrI dravyeMdrI no lakSaNa. 223 siddha thayA no vicAra. 224 AtmAMgula 1 uchedAMgula 2 pramANAMgula no mAMna. 225 mati jJAna nA bheda / 226 yotiSI devatA mAMhi kayo jIva AvI . ne na upajai ? 164 227 pAMca labdhi no bhAvArtha. 228 udvAra pAlyopama, zradvApalyopama ane kSetra - . palyopama etIna no svarUpa. . 166 226 Atma sama vastAna upayoga rUpa dhyAna kahiye te kehavI paramparAi hoi ? 2
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. 230 Atma bhAvanA nI gAthA. 2.31 utsarga apavAda mArga varttatA muni ne AtmArthI kahiye. 232 pAMca nidharmA kahyA te dharma na pAmai. 233 samucchima manuSya marI ketale daMDake jAi ? ,, 234 devatA nArakI nA jIva keTalo kAla rayAM parabhava no Ayu bAMdhai ? 235 AkuTe, pramAde, darpa, kalpe karma baMdhAi ..: - teha no zabdArtha. 236 pAMca kriyA mAMhi jIva alyA bahutva kima hoya ? 237 lezyA no devatA AsarI alpA bahula.. 238 sopakramI AukhAvAlo jIva Ayu paro bhogavI mRtyu pAmyo teha ne akAle ceva... jIviyAo vivaroviyA thayo te kim ? 172
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // viSaya. prazna. 239 prastAvika gAthA. 240 ketalA neM dIkSA devI na kalpai ? 241 ThAra bhAva dizA tathA aThAra dravya dizA 180 C ( 25 ) - pRSTha. 179. nA svarUpa. 242 gulIe raMgyA vastra nA saMsarga zrI ghaNA trasa jIva upajai. 243 labdhi paryAptA tathA karaNa paryAptA no svarUpa. - 244 paryApti nA nAma. "9 181 182 245 samyagdRSTI nA svarUpa nI traNa gAthA. 183 24 6 chadmastha no artha. -247 muni ne chaThA guNa ThAraNAthI sAtamA ne 248 AhAraka AhAraka mizra jIva kiMma karai? 249 siddha ne aphusamA gati kahI te kim hoya ? ,, pahale samaya ketalI visudhatA hoi ? 184 "" 185
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) // viSayAnukramaNikA // prazna. viSaya. 25. saMsArI jIva kihA. sthAnakai varttato. aNAhArI hoya, kihA sthAna kai AhArI hoya ? 25.1 keTalI zrAyuvAlo tiryaMca paMceMdrI asa nobhI marIne yugaliyo paMceMdrI tiryaMca thAi ? 252 AtmA nA tIna prakAra. 253 vizrasA, prayogasA ane mizrasA e tIna prakAranA pudgala pariNamana. - 254 tIrthakara no janma thAi tivAre sAte karane / . ketaluM ajuAlaM thAi ? 187 255 prastAvika gAthA. 256 sAdhu ne pahilA vrata nA nava koTi pacak khANa chai paNa tehanA bhAMgA 243 thAi te kim. .. 188 257 chaH prakAra nA pudgala. 189
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna. 258 259 260 261 // viSayAnukramaNikA // viyaSa. ( 27 ) jJAnAvarNAdika karma no bandha, udaya, udIraNA, sattA ketalA guNa ThAraNA tAI hoya ? 262 acit mahA skaMdha je pudgala no caude rAja loka pramANa pUre teha no svarUpa. - 263 kevalI paNa kevala samudaghAta karai tivAre je ATha rucaka pradeza chai te kihAM tAMI pUrai ? 264 nigoda no vicAra. 265] 266 267 siddhazilA no AkAra.. 268 aSTa mahA siddhi nA nAma. nigoda nA jIva no bhavAdhikAra. 269 kSaNa mAtra sukhaM bahu kAla duHkhaM e pada no bhAvArtha. pRSTha. 190 163 - 194 "" 195 201 "9 202
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha. (28) // viSayAnukramANiko / / prazna. viSayaH 27. viSaya, kaSAya miTe kihA guNa prApta hoya ? 203 271 yuga pradhAna nA 14 guNa nI gAthA. 272 traNa thUI no prazna. . 204 273 mithyA dRSTI jIva ne zubhAcAra hoi paNa , . zubhopayoga na hoi. . 274 ATha karma nI vargaNA ne kArmANa zarIra kahai chai te ima nahIM. 275 prastAvika gAthA... 276 camareMdra keTalI devipro nA parivAra thI bhoga bhogavito vicarai? 206 277 SaT darzana nA nAma. 278 tirasaTha zilAkA puruSa tehanA jIva 59 .. tehanI vigata. 279 zrIRSabha deva svAmI ketalA varasa no / kAla gRhasthAzrameM, vasyA tathA sarva Ayu .: ketalA varSa jIvyA ? 205
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // (29) prazna. viSaya. . pRSTha. 280 baMdha no svarUpa. / 208 281 bhAra mAna. .. . .. 2.06 282 bAhya abhyaMtara 24 parigraha. 283 roga ketalA prakAreM ? 284 eka saudharmeMdranA AuSA mAMhi ketalI ... iMdrANI cavai ? .. 2.11 285 gAthA. 286 nava niyANA te kihA?. 287 puruSa veda, strI veda, napuMsaka veda, utkRSTe . .' keTalA kAla rahai ? - 213 288 pAMca jJAna, traNya ajJAna kAla thakI jaghanya tathA utkRSTai ketalo kAla rahai ? , / mati ajJAna ane zruta jJAna nA bhAMgA. 214 / vibhaMga jJAna no kAla. 286 ATha jJAna no prAMtaro. ' 215 260 satrA prakAra nA maraNa.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3deg ) ||vissyaanukrmnnikaa // prazra. viSaya. 291 bhUmikA ketalI acit hoi ? 217 262 zrAMvala nI chAla madhye asaMkhyAtA jIva . : kihAM kahyA chai? . . . ... " 293 navakaravAlI nA 108 guNa nI vigata. , 264 ) sAdhu ne soyevasA nA paMca mahA vrata 295 / ane zrAvaka ne savA chaH vasA no aNu .. ) vrata te kim ? 219 216 saMsAre kiM sAraM ? 230 297 prastAvika gAthA. 298 bhavya abhavya ane durbhavya no lakSaNa. 299 cyAra karaNa no bhAvArtha. 231 3.0 samakita pAmyA thI zyaM hoya ? 301 paramANu pradeza madhye zyo vizeSa chai ? 232 302 paryApta ane prANa madhye zyo vizeSa ? ,, 303 zrIserjeje zrI RSabhadeva pUrva navANu vAra AvyA te nI saMkhyA keTalI hoya? 233 .304 pAMca zarIra no zabdArtha. 233
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ // viSayAnukramaNikA // (31) prazna. viSaya pRSTha. ___ratnasAragraMtha madhye 25 mAM praznamA dhyAna pratibaMdhaka nAma kA prazna AyA hai usa kA artha 1 pada 1 parama guru jaina kaho kima hove. 2 kaMta binA kaho kona gati nArI. 3 parama prabhu saba jana zabade dhyAve. 4 cetana jJAna kI dRSTi nihAlo. 5 mArga calata calata gAta. com on a ratnasAra meM jo gAthAeM AI una kA artha.7
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prArthanA. 0:0: saba logoM se nivedana hai ki isa uttama pustaka meM koI dRSTi doSa se bhUla rahI huI mAlUma hoto sudhAraleveM aura kSamA kareM tathA AgekI Atti meM zuddha karane ke vAste khulAsA likha bhejeM aisI hamArI prArthanA hai. li0ni0 pustaka milane kA ThikAnA : bAbU cA~damala bAlacanda caumukhI pula ratalAma (mAlavA.)
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ // bhIjinAyanamaH // // ratnasAra // > // zloka // praNamya zrI mahAvIraM zaMkaraM paramezvaraM // vicAra ratnasArasya kriyate baalbodhkN||1|| __ atha zrIvItarAganI vANI, bhava bela kRpANI, saMsAra samudra tAraNI, mahA mohAndhakAra dinakarAnukAraNI, krodha dAvAnalopazamanI, mukti mArga prakAzanI, kalimala pralayanI, mithyAtva chedanI, tribhuvana pAlanI, pApa vizodhanI, manmatha pratithaMbhanI, amRta rasa AsvAdanI, hRdaya pAlhAdanI, vikSepa vistAraNI, AgamodagAraNI, caturvidha saghaM manohAraNI, bhavya jana karNAmRta zrAvaNI,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) // ratnasAra // yojana pramANa vistAraNI, ehavI vItarAganI vANI jANatrI. jIva 1 ajIva 2 puNya 3 pApa 4 Azrava 5 saMvara 6 nirjarA 7 baMdha 8 mokSa 9 dharma 10 dharma 1 1 heya 12 jJeya 13 upAdeya 14 nizcaya 15 vyavahAra 16 utsarga 17 apavAda 18 zrAzravA 19 parizravA 20 aticAra 21 anAcAra 22 atikrama 23 vyatikrama 24 ityAdika sAMbhalyAM vinA zAstra nA bheda na jANai. suThAma, sugAma, sujAta, subhrAta, sutAta, sumAta, subAta, sukula, subala sustrI, suputra supAtra, sukSetra, sudAna, sumAna, surUpa, suvidhA, sudeva, suguru, sudharma, suvesa, sudeza, 22 ebAvIsa yogavAI puNya vinA na pAmiye. sumati, zIlavaMta, saMtoSI, sata saMjamI, svajana, sAcA bolA, satpuruSa, sumelA, sulakSaNa, sulajjA, sukulIna, gaMbhIra, guNavaMta, guNajJa, ehavA puruSa no saMga kI to dharma pAmai.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // .. cugala, caura, chalagrAhI, adharmI, adharma, avinIta, adhika bolA, aNAcArI, anyAyI, adhIra, amohI, niHznehI, kulakSaNA, kubolA, kupAtra, kUr3A bolA, kuzIlIyA, kusAmani, kulakhaMpaNA, bhaMDA, bhucca ehavA puruSa no saMga na kIje. // atha dhAravA rUpa chuTTA bola likhyate // 1 jIva dharma kima pAmai ? guru kahai chai--jIva 3 tIna prakArai dharma pAmai. guru nA upadeza thI 1 tathA abhyAsa thI 2 tathA vairAgya thI 3 ehavo upadezasAra padamAnandI 25 ( paccIsI) madhye kahyo chai. 2 tathA abhyAsa 4 prakAra nA kahyA chai te bIjo prazna-satra abhyAsa 1 arthAbhyAsa 2 vastu no abhyAsa 3anubhavAbhyAsa 4. e cAra abhyAsa pakvatAye vastu pAmai. jIva ne pApa upajai hiMsAi, puNya Upajai te dayAi. tathA chaHkAya jIva ne haNavAno pariNAma thAi tihAM pApa nIpajai. te chaHkAya nA jIva. ne trikaraNa
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // yoge haNatAM vaira ane pApa be nIpajai.te pApa ne udayai asAtA, AkulatA, udvagatA, athiratA upajai 1. vaira ne yogai te jIva AvI yathA yogai pIr3e, e bhAva bIjo 2... .. 3 dharma, puNya, pApa karma zyA thI Upajai te trIjo' praznaH-teha nA uttara e 3 tIna madhye pahalo bola je dharma 1 te eka mohanI karma nA kSayopazama thI. te kima ?darzana mohanI karma nA kSayopazama thI dharma Uphjai. tathA cAritra mohanI nA udaya thI puNya pApa Upajai. - avirata no udaya maMda thAi tathA kSayopazama thAi tivAre virati no udaya thAi. tivAre SaTa kAya nA jIva Upara dayA praNAma Upaje tethI puNya Upaje 2. tathA avirati nA udayai tIbra pApa nIpajai 3. te madhye eTalo vizeSa je puNya pApa te cAritra mohanI udaya maMda tIbrai hoi. ane dharma darzana mohanI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratmasAra // kSayopazama kSAyaka thI hoi. tathA puNya pApa nA phala bhogavAvai te vedanI karma. tehaneM udaye vedAvai-phala dekhADai tathA puNya pApa no baMdha paDai te mohanI karma nI mujhatAi. puNya pApa praNamai te aMtarAya ne kSayopazamai, ityAdi vistAra svabuddhi kari jANavA. iti bhAvae tathA rAjA te nyAyI ne soma dRSTi, ane AcArya te nispRhI hoi tihAM jaina dharma pravatte. 4 dezanA nu cotho prazna-dezanA te kahiye jihAM mithyAtva nI puSTI na thAya ane mArga viruddha na prakAzaiH Atma svarUpa upAdeya rUpe, tathA zubha kriyA no atyAdara paNa prarUpai. ane zubha kriyA nA phala nI vAMchA na karAvai, tiraskArai rAkhai. pApa kI AsevanA kAlai tiraskAra rAkhai. ityAdi Agamokta rIte prarUpe te desanA kahiya. tathA pApa kI AsevanA kAlaija mAThI jANavI. jehano phala durgati ne melavai. dharma pAmavo vegalo karai te mAMhe tiraskArai rAkhavI.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) // ratnasAra // 5 ane punya kriyA te sevanA kAlai zratyAdareM sevavI paNa tehanA phala nI vAMchA na karavI. teha no rahasya zyo ? je puNya kriyA zubha vyApArai zubha yoge na Adarai to mArga viruddha thAi paramparAye paNa vItarAga mArge na jor3AI ane jo puNya nA phala nI vAMchA karai to nidAna rUpa mithyAtva praName. jo sahaja rUpa zubha kriyA karai to karma no kATanivArI zIghra muktipada pAmai e rahasyaM. 6 chaThA prazna madhye heya, jJeya, upAdeya zabda no bhAvArtha likhiye chai - samabhAvai heya 1, yaptArthe ( yathArtha ) jJeya, 2 svarUpe upAdeya 3 e rIte jANavUM. valI gItArtha pAse eha no vizeSa artha dhAravo / iti 7 hivai zrI uvAI sUtra madhye tapa nA bheda vizeSa kahyA chai, tihAM kAusagA dravya 1 bhAva 2 be prakAra ko chai. tihAM dravya kAusaga 4 cyAra prakAra nA kahyA chai- pra - prathama zarIra kAusaga 1 upadhi kAusaga 2 bhAta 3 pANI no 4 . tyAgate paNa kAusaga tathA, bhAva kAusaga te 3 tina prakAra no- kaSAya kAusaga 1 saMsAra kAusaga 2
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // karma kAusaga 3. te madhye kaSAya kAusagate 4 * prakAra no, saMsAra kAusaga te cAra / gati nivAraNa rUpa2, karma kAusaga te 8 ATha prakAra no jANavo, ATha karma kSaya thI. ___ hive je zubha kriyA vidhi nI chai te svabhAva rUpai praNamai tihAM nirjarA nIpajai. tathA zubha kriyA je pravidhi nI chai te baMdha rUpa praNamai, tathA laukika yaza saubhAgya rUpa praNamai, tathA puNya rUpa praNameM te bandha rUpa thAi, jeha thI saMsAra bhramaNa vizeSa nIpajai, eha bhAva. 8 atha jIvane kheda Upanyo kima Talai pAThamo praznajIva ne kheda nivAravA ne arthe pUrva baMdha karma saMbhAriye. jehavA meM pUrva karma bAMdhyA chai tehavA udaya zrAvai chai. te madhye ketalAyaka karma pradeza vede ne vedIne khairavai chai. ___ * krodha 1 mAna 2 mAyA 3 lobha 4 thI nivartavo te kaSAya kAusaga / deva 1 manuSya 2 tiryaca 3 narka 4 gatI nI icchA rahita te saMsAra kAusaga, * jJAnAvaraNI 1 darasnAvaraNI 2 vedanI 3 mohanI 4 AyU 5 nAma 6 gautra 7 antarAya 8 ye ATha karma nA kSaya te karma kAusaga.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) // ratnasAra // ketalAika nivar3a karma bAMdhyA chai te vipAka vedIneM kheravai. paNa sujJAnI jIva te karma bhogavatAM udaya niSphala kareM, AloiM niMdai, pazcAtApa karai, tivAre alpa baMdha thAya. bahu nirjarA kare. te mATai baMdha nivAravAneM udai niSphala karai, upayogai vicArai, tivAre baMdha alpa karai. e bhAva, 9 hive dharma kathA nuM 9 mUM praznaH - tathA, uvAI sUtra madhye 4 cyAra prakAra nI dharma kathA kahI teha nA nAmakSepaNI 1 vikSepaNI 2 nirvedanI 3 saMvedanI 4. tatvamArga neM joDAve te AkSepaNI 1 vikSepaNI te mithyAtva mArga dhI nivarttAvai 2 nirvedanI te mokSAbhilASa upajAvai 3 . saMvedanI te vairAgyabhAva upajAvai 4. e cyAra prakAra dharma kathA kahI e bhAva. 10 hitrai bhAva nava nidhAna nUM 10 mUM prazna - yathA, tasa ghara nava nidhi thAya teha no zyo artha ? te zyU jANai ? nava kSAyaka labdhi pAmyA je kevalI, tehaneM akhUTa nava nidhi nIpanI tathA viSaya 5 indriyanA, ane kaSAya 4
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (8) tehaneM nivartyA tehaneM nava nidhi nipanI e muni zrAsarI. 11. hivai pAMca iMdrI nA vikAra miTai kIhA guNa nirmalatA thAya te igyAramUM prazna te kahai chai:-cakSu iMdriya no vikAra miTai, hRdaya jJAna cakSu nirmalatA nIpaje 1. zroteMdriya no vikAra miTai, jina vacana , zravaNa prIti pratIta rUpe thAyara.jivhA iMdriya no vikAra gaye Atmika anubhava rasa svAda pAmai 3. nAsikA no vikAra gaye Atma guNa nI suvAsanA pAmai 4. sparza iMdriya no vikAra gaye Atma pradeza nA svabhAva rUpa sparzana thAya 5. krodha gae samatA guNa pragaTai 6. mAna gaye mArdava guNa pragaTai 7. mAyA gaye Arjava guNa pragaTai 8. lobha gaye saMtoSa guNa pragaTai hai. e rIte paNa jIva ne e guNa pragaTai. e bhAva. . 12. hivai jIva meM mithyAtva 4 prakAra no te 12bAramo prazna kahai chaiH-pradeza mithyAtva 1 paraNAma mithyAtva 2parUpaNA mithyAtva 3 pravartana mithyAtva 4. vyavahAra samakita pAmai tivAre parUpaNApravartana ra mithyA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // tva Talai,(ane) graMthIbheda thAya upazama kSayopasamasamakita te pAMmai tivAre mithyAtva paraNAma mithyAtva thI Talai. (ane) kSAyaka samakita pAmai tivAre pradeza mithyAtva Tale. iti rahasyaM. uvavAI sUtra madhye pAMca rAja cinha kahyA chai, pAMca abhigama strI ne paNa kahyA chai, te tihAM thI joiyo. 13. hivai dezanA cyAra 4 prakAra nI chai te tera mo prazna kahai chaiH-dharma desanA 1 gati desanA 2 baMdha desanA 3 mokSa desanA 4 tehanA vistAra guru gItArtha thakI jANavA. 14.cyAra 4 prakAra nA anartha daMDa kahyA te cauda mo prazna kahai chaiH-Arata rudra dhyAnai anartha daMDa 1 pramAdAcaraNai anartha daMDa 2 hiMsaka zAstra Apavai anartha daMDa 3 pApopadeze anartha daMDa 4 e cyAra 4 prakAre anartha daMDe saptamAMge kahyA chai. 15. pATha 8 prakAra nA vacana parisaha sahavA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (11) te paMdaramo prazna te kahai chai :-hIlaNA-janmanI karaNI ughADai je pahilA vaitaru karatA rAMdhaNIyA hatA, have. sAdhu thai baiThA chai ima kahI hIlaNA vacana parisaha sAdhU sahai 1, bIjo khIMsaNA te anerA loka nI sAkhe koI pUrva karma avaguNa hoya te kahai. te paNa sAdhU sahai 2. bIjo naMdanA-te manai karI avaguNanA karai, Adara na diye, mukha mohaTo rAkhe 3. cautho garahaNA-te sAdhu nA mukha UpareM AvI ne chatA achatA avaguNa kahai 4. pAMcamo tADaNA-te sAdhu puruSa ne capeTA pramukha Apai 5. chaTho tarjanA-te re pApiSTa ! tUM jANIsa have, are viTala ! ityAdi kaThina vacana kahai 6. sAtamo parAbhava te vastra pAtrAdika apaharai, phADai, toDai, vastI thI kADhe ityAdika karai, te paNa muni sahai 7. AThamo eSaNA parisaha no-te bhaya nUM upajAvavU, je e rIte tujha ne duHkha ApIsa 8. e ATha bola hIlaNAdika vacana nA parisaha jANavA yogya chai.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) // ratnasAra // 16.hivai sijhaI bujhaI no solamo praznaH-te sijhaI 1 bujhaI 2 muccaI 3 parinivvAI 4 e cyAra pada no artha yathA zruta anubhava chai te rItai likhiye chai. karma no je aocho thAvo, je aMze ghaTAr3avo te sijhaI 1. tivAra pachI vastu nUM jJAna thay te bujhaI 2. te karma sattA thI kSaya thay phiri baMdha kyAre nAve phirI na baMdhAya te mucaI 3. AtmA ke svabhAva TharaNa pAmyA te parinivvaI. te zItalIbhUta thayA janma jarA maraNa nA bhaya nivAsyA te (sana dukhANamaMtaM kareI) e bhAva thI cauthA guNa sthAna thI je aMze thAi te taratama bhede kahavA. ane cavaMda mAneM aMte te sarvage kahavA. eha no artha prAyaH ima Upaje chai. to zrI jineMdre prakAzyu te satya tathA sarva kArya sadhyA mATai siddhe 1. Atma bodha saMpUrNa jJAna svarUpa thayA mATai buddhe 2. sarva karma thI mukANA mATe mutteM3. zItalIbhUta thayA mATe paDinibuDe 4.saMsAra no aMta karayA mATe, aMDagaDe e pATha no artha e rIteM anuyoga hAre, e bhAva chai.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (13) 17. hiva dharma nA 4 pyAra prakAra kahyA chai te kihA ? te yathA zruta satramo prazna likhiye chaiH - prathama to AcAra dharma 1 dayA dharma 2 kriyA dharma 3 vastu dharma 4. te madhye prathama zrAcAra dharma zrAdarato jIva anAcAraNapaNo Talai, valI laukika yaza pratiSThA pAmai. anya tIrthI paNa jaina dharma nI prazaMsA karai, jaina no zrAcAraanumodai 1. bIjo dayA dharma - te jeha thI hiMsA no karma Talai, mukti pAmai, zubha puNya Upara je paraMparAye mukta hetu thAya 2. tIjo kriyA dharmazubha kriyA poSA pratikramaNA jinapUjAdika vidhe kriyA karato karma no kATa utArai, bhava tuccha karai, paraMparAyai mukti mArge joDAve 3. hivai cautho vastu dharma- te jeha thI vastu dharma pAmai, svarUpAcaraNa pUraNa samakita pAmai, puNya pApa karma nI nirjarA nIpaje 4 e cyAra prakAra dharma ratha nA e cyAra pair3A tirau karI ratha cAle. e vastu gatai e 4 dharma nA bheda kahyA chai tehanA dAna zIla, tapa, bhAvanA, e prakAra te kAraNa prarUpai vai *
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) // ratnasAra // eNI rIte 4 prakAra dharma nA kahyA te madhye eke duhavA InahI 4 prakArai dharma je prANI yathA artha syAdavAda rIte pAmai. te (sUlaMbhavodhiothaI vahilo siddhi varai)e cyAra rIte dharma nA 4 prakAra jANavA. tathA je prANI kriyA vidhi Adarai, upayoga zuddha rAkhe, te prANI vehalo bhava ghaTAvai, vehalohI mukti jAya. e bhAva. 18. hivai karma 3 prakAra nAM chai te aThAra mo prazna kahiye chaiH-hivai karma jAte 3 prakAra nA. tihAM dravya karma te ATha karma nI vargaNA 1. nokarma te pAMca zarIra 2 bhAva karma te rAga dveSa paraNIti 3. tihAM dravya karma, nokarma te pAMca zarIra pudgalaki pudgalA zrita chai. bhAva karma te AtmAzrita chai. pahilA be karma te karma vinAzika chai. bhAva karma te anAdi avinAzI chai aAtma pravRtti yA mATai, tathA harSollAsa teM bhAva karmAzrita chai. ima dravya saMgraha nI TIkA madhye kahyo chai. 19. hivai nava padArtha nA bhAvArtha no ugaNIsamo
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // praznaH-tathA te paMca parameSTI zaraNa karavU te thI udaya karma nUM nivAraNa thAi. arihaMtAdika nA dravya thI zaraNa kare to dravya thI je sarva pApanA udaya zrAvatA te niSphala thAya, vipAka vedanA paNa alpa thAi, ityAdika guNa ghaNo nIpaje. sarva dravya pApa no nAza karai. tathA (apA appaM mirauM) ima AtmA AtmA nuM saraNa karai. saraNAgata vajra paMjara vat potA ne svarUpe, praNamai tivAre sarva karma no nAza karai, kSaya karai. ima Atma zaraNa ane nimitta saraNa no svarUpa jANavo. tathA (arihaMta) no nAma saMbhAratA, samaratAM, praNamatAM, AtmA ne zyo guNa nIpaje ? ari je rAga dveSa bhAva te miTaiM, vItarAga svarUpa pAmai 1. (Namo siddhANaM) pada samaratAM, saMbhAratAM, praNamatAM zyo guNa nIpaje ? siddha svarUpa prAtma arUpI bhAva meM pAmai 2. tathA (AyariyANaM) pada samaratAM, saMbhAratAM, praNamatAM, jIva ne zyo guNa nIpaje? paMcAcAra pravartIna sulabha udaya Avai bhavAMtarai, prAcArya pada gaNadhara padAdika pAmai 3. ( upAdhyAya) pada nu
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) // ratnasAra // samaraNa saMbhAratAM, tanmaya praNamatAM jIva ne zyo guNa nIpaje ? zAstrArtha sUtrAbhyAsa sulabha pAmai, adhyApaka zakti bhavAMtarai pragaTai 4. ( sAdhu ) pada dhyAna karatAM mukti mArga no sAdhana sugama, sulabha, bodhi pAmai; cAritra sulabha pAmI, gaja sukumAla nI pareM, turata mukti pada pAmai 5. (darzana) pada ArAdhato samyakta nirmala karai 6. ( jJAna ) pada ArAdhato bodha nirmala karaiH (cAritra) pada ArAdhato niratIcArapaNe sAmAyakAdi paMca cAritra paMca mahA brata sulabha pAmai 8.(tapa) pada ArAdhato icchA nirodha thAya, aNIcchaka guNa pAmai 9. e nava pada no bhAvArtha saMkSepa thI jANavo. .. 21. hivai udaya baMdhanUM ikkIsamo prazna kahai chai. te no svarUpa likhiye kai. bAMdhyA karma udaya zrAvai; dravya, kSetra, kAla, bhAva pAmI ne jaihavai rasai Avai tehavA pradezai tathA vipAkai bhogave. te bhogavatAM jehavA vede tehavA navA bIjA baMdhAya. tihAM veda, te sama bhAvai vedai, tihAM nirjarA thAi. tathA vedatAM je viSama rAga dveSa bhAvai vedai to
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (17) navA baMdhAya. tathAviSama vedI ne pachai pazcAttApa karai, tihAM karmabaMdhanA rasa ghAta vighAta karI karmabaMdha nI cikAsa miTai te udaya kAle pAmIne sugameM kharI jAi. ane je karma viSama vedIne magna thAya te cIkaNA karma bAMdhe. te udaya kAle ghaNo dohilA bhogavI neM nirjarai. paNa vedatAM bIjA karma nA bAMdhaNA baMdhAya. iti baMdha udaya no bhAvArtha jANavo. 22. hivai bodha samAdhi nau bAvIsamo prazna tenA lakSaNa kahai chaiH-samyak jJAna darzana cAritra aprApta prApaNa bodha teSAMeva nirvighnena bhavAntara prApaNaM samAdhi iti. * 23. saMvega vairAgya lakSaNaM kathyate. te tevIsamo praznaH-(saMvego mokSAbhilASa ) saMsAra zarIra bhogAdi rAga no je vaya, te vairAgya.(mokSano abhilASa te saMvega) " dhammo dhamma phalaMhi dosaMNayahariso hoya saMvego. * samyak jJAna, samyak darzana, samyak cAritra je aprApta eTale kyAre prApta thayA nathI te ne prApta karate bodha kehavAya chai samyak jJAna darzana cAritra noja nirvighna thakI bhavAntara mAM prApta thaq te samAdhi.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) // ratnasAra // saMsAra deha bhoesu virati bhAvoya verAgaM." 24. hivai dAna zIla tapa bhAva zyA bar3e hoya te kahai chai te covIsamo praznaH-dhanabala vaDe dAna devAya, mana bala vaDe zIyala pale, tana bala vaDe tapa thAya, samyak jJAna bala vaDe bhAva vadhai; e bhAva. tathA sadgurunI desanA, sudevanI sevanA, sudharmanI ArAdhanA e traNa nimitta bhAgya jogai milai. - 25. atha dhyAna pratibandha kAnAM moharAga dveSANAM svarUpam kathyate. paccIsamo praznaH-zuddhAtmAdi tatveSu viparItAbhAnivezanajanako moho mithyAtvamiti yaavt| nirvikAra svasaMvitivilakSaNa vItarAga cAritramoho rAga dveSobhaNyaMte cAritra moha zabdena rAga dveSo kappaM bhaNyate iti cetkaSAya madhye krodha mAna dvayedveSAGgaM mAyA lobha dvayaM rAgAMgaM no kaSAya madhye strI puM napuMsaka veda trayaM hAsya rati dvayaM iti paMca rAgAMgaM / arati zoka dvayaM bhaya jugupsA iti turyadveSAMgaM. bhAvaitavyaM // atrAha ziSyaH
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // ___ (19) rAga dveSodayaM kiM karma janitaM ? kimAtma janitaM ? iti praznaM pusAta naya vivakSAvazena ciMtiteka deza zuddha nizcayena karma janitA bhnnynte| tathaiva azuddha nizcayena jIva janitA iti sa ca azuddha nizcayena jIva janitA iti saca azuddha nizcaye zuddha nizcayApekSA vyavahAraH evaM atha mtN| sAkSAt zuddha nizcayena kazyeti pRcchAmo vayaM // tatrottaraM // sAkSAt zuddha nizcayena strIpuruSa saMyogarahita putrasyeva / suddA haridrAyAsaMyogarahita raMgavizeSasyaiva / teSAmutpattireva nAsti kathamuttaraM prayacchAma // iti bhAva // 26. hivai tiryaga paricaya UI paricaya no artha prazna chAbIsamoH-zAstra madhye jihAM prazne tiryaga paricaya kahyo chai, UI paricaya kahyo chai tehano zyo artha ? je pAMca dravya sapradezI paMcAstikAya chai tehane tiryaga prasaMjJA kahIye 1. ne je eka kAla apradezI chai teha ne Urddha saMjJA jANavI 2. eha no vistAra pravacanasAra graMthe kahyo chai.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) // ratnasAra // 27. atha dharma ketalI prakAra iti sattAvIsamo prazna te kahai chaiH-teha nI gAthA bhAva no dharma to kahyo chai. tadyathA (dhammo vastu sahAvo kSamAdi bhAvo / ya dasa viho dhammo, rayaNa tayaMca dhammo / jIvANaM rakSaNaM dhammo // 1 // ) asyArtha-vastu ne vastuno je svabhAva jima cetana ne cetana svabhAva. aka to yaha dharma 1. bIjo (paMti maddava ajava ) e gAthAye je dasa prakAre yati dharma kahyo te dharma 2. bIjo darzana, jJAna, cAritra rUpa Atma praNamai dharma 3. cautho jIva nI dravya bhAva sahita dayA pAlai te dharma 4. e bhAva. iti dharma caturdA munayo vadaMti ityrthH|| - 28. hivai 4 prakArano muni ne saMyama kahyo chai te aThThAvIsamo prazna-tihAM prathama prANa saMyama. te SaTa kAyA nA jIva nA vadhanI avirata miTI te mATe prANa saMyama 1. bIjo iMdriyA. saMyama. te pAMca iMdriya vikAra thI nirvattAvai te iMdriyasaMyama 2. trIjo kaSAya saMyama. te traNi caukaDI kaSAya nA udaya miTyA mATe kaSAya
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (21) saMyama 3. cothu manasaMyama. te dravya bhAva rUpa mana nA vikalpa saMvasyA mATe te mana saMyama 4.tihAM dravya mana te pAMca iMdriya nA viSaya rUpa, ane bhAva mana te vyaktAvyakta vikalpa rUpa. e cyAra prakArano saMyama sAdhu ne jANavo. AtmA svabhAvai praNamai tihAM samyakta guNa nIpajai. tehanA phala jJAna ane Ananda e be nIpajai. tathA dehAdika parabhAveM praNamai tihAM mithyAtva. saMsAra nIpajai. teha nA phala sukha duHkha e be nIpajai. ehavo jANI Atma svabhAve praNamavU e tAtparya. 29.tathA jIvAbhigama sUtramadhye urapari sarpanI jAti samurchima jeha nozarIra jaghanya thI aAMgula nI asaMkhyAtameM bhAgeM, utkRSTa joyaNa (jojana) pahuta kA chai. ane tihAMja asAlIno sarpa ne jAti cakravatti nA skaMdha vAra madhye Upajai te samuchisa no zarIra jojana 12 bAra geM kahyo chai. teha no Ayu aMtara muhUrta kayo chai. bIjA ne9 nava joyaNa tAI kahayo eha ne bAra jojanatAI te vicAravU. tathA samucchama urapari no Ayu 53 trepana
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) // ratnasAra // hajAra varasa noutkRSTai kahayo chai. iti bhAva. 30. hivai 4 prakAre maraNa no tIsamo praznaHje 4 prakAra nA maraNai ghaNA jIva marai chai. eha bhAva. 31. hivai jIva nA je dravya guNa paryAya chai tehanA ghAtaka kuNa chai te ikatIsamo prazna kahai chai.- ajJAnapaNo te Atmadravya no ghAtI, mithyAtva te AtmaguNa ghAtI, avirata te Atmika sukha-paryAya ghAtI. tathA ajJAna mithyAtva te AtmAno jIvapaNo dAbe cha, avirati. Atmika sukha dAbe chai, e bhAva. ___32.tathA. jIva zuddha jJAna upayogaibhAva nirjarA karai chai; ane vairAgya bhAva udAsInatAye dravyanirjarA karai chai. iti dravyabhAva nirjarA svarUpa jANavo. e bhAva. ___33. hivai icchA mUrchAi jIva zyuM puSTa karai ? te tetIsamo praznaH-te jIva ne pudgagala nI icchA murchA chai. e be karIne jIva zyu puSTa karai ? te kahai chai
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasAra // (23) icchAye ajJAna paNo puSTa karai, ane mUrchAye mithyAtva puSTa karai. e bhAva. 34. hivai guNa paryAya nA ghAtaka no cautIsamo praznaH-hivai ATha karma madhye eka moha nI28 prakRti cha. te madhye 3 prakRti mithyAtva mohanIya jANavI, 25 prakRti cAritra mohanI, te traNai bhAga vehacAye,mohai, rAga dveSai. tihAM moha zabdai mithyAtva jANavo. rAga dveSa zabdai cAritra moha jANavo. tehanI 25 prakRti madhye 13 prakRti rAga nA gharanI, 12 prakRti rAgadveSa nA gharanI, te pUrve kahI chai tima jANajyo. e adhikAra vItarAga samayasAra graMthe baMdhAdhikAre kahyU chai. 35. hivai zarIra pariNAma zraddhAnanIgati prazna paiMtIsamo teH-zarIra tathA pariNAma tathA zraddhAna e tInanI gati je rIte , te rIta likhiye chai. zarIra nI gati to udayIka bhAvanI vedanI madhye chai, 1. pariNAma gati viSaya kaSAyanI pravRti madhye iSTAniSTa rUpai chai 2.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) // ratnasAra // zraddhAnI gati tatvAtatvavInI vivecana rUpai chai 3. tIna gati, amArA AtmAnI to e rIte dIsai chai. . 36.hivai dravya guNa paryAya zyA thI samarai te chattIsamo praznaH-dravya guNa paryAya jIva nA chai te je guNa thI samarai te kahai chai. darzana, jJAna, cAritra e tInathI samarai. 37. hivai jIva nA dravya guNa paryAya samarai te kima ? te saiMtIsamo praznaH-AtmA dravya asaMkhyAta pradezI tehageM jinavacana pratIteM, anumAne, anubhaveM parokSa pratyakSaM je bhAsana thayo pratItAtmaka dharma je Atmadravya dITho chai. samyak darzana guNa hetu te dravya darzana, tathA pratItAtmaka dharma ananta guNa nuM jANa paNo thayo te guNa hetu samyaka jJAna jANavo. tathA dravya guNa rUpai praNamai je paryAya teha no hetu svarUpAcaraNa cAritra guNa hetu. eTale jIvanA paryAya samarai te cAritra guNa hetu. ima darzana dravya,jJAnai guNa, cAritrai paryAya, samarai. iti bhAva.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (25) 38. hivai janma jarA maraNa nuM duHkha kima Tala te aDatIsamo prazna kahai chaiH-tehanA hetu ratnatraya dharma te kima ? samyaka darzana guNa thayo ananta pudgala parAvarttatA e je jIva ghaNA janma karato te aI parA pudgala mAMThairA tAMI utkRSTai janma karai. eTale samyaka darzana guNai ghaNA janma nI paraMparA thI khapAve 1. tathA jarA je zubhAzubha karma udayAgatai Avai te sukha duHkha rUpa vedAve, teha nI vedanI nA samyaka jJAna guNai miTAvavAno 2. jIva ne samyaka cAritra guNa te svarUpAcaraNa vratAcaraNa rUpai cAritra guNai jihAM maraNa thI gati pAmai. eTalei cAritra guNe maraNa vedanA miTAviye 3. e rIte janma jarA maraNa bhaya miTAvavAno hetu darzana jJAna cAritra e tIna guNa jANavA. e bhAva. 39. hivai yogai bAMdhai chai karma, tathA sattAye piNa karma chai te zI rIte chuTai?te ugaNacAlIsamo prazna kahai chaiHyogatIna upArjA je karma te tapa saMjamAdi zubha kriyA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) // ratnasAra || 'vyApAra pravarte tyAre Tale. tathA satAye karma chai te, zuddha upayoga svAbhAvika potAnA guNa paryAya dravyapaNe praNamai te sattA karma vai te miTAve. ima yoga karma hai te zubha kriyAye nirjarai. tathAcayoktaM- "Agama zradhyAtamatA, kahyA ghaNA prabaMdha / dravya guNai yoge paraNamai, to sono ane hi sattA karma chai te, zuddha upayoga nirjarAya e bhAva tathA midhyAtva nA bAMdhyA karma samyakta pAmyA thI miTe, aviratI nA bAMdhyA te viratai Tala. - . 40. punaH mithyAtva aviratI nA bAMdhyA je karma te kima miTai ? e cAlIsamo praznaH - kaSAya nA bAMdhyA karma upazamAdika samatA guNai Talai tathA pramAdanA bAMdhyA karma apramAda dasAyai Talai. iMdriya viSaya nA bAMdhyA karma te tapasyAyai Talai. tathA yoganA bAMdhyA karma te yogI avasthAyai selesI karaNe Talai. e. bhAvArtha jANavo.. 41. atha nizcaya vyavahAra naya zyo guNa karai
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (27) te ikatAlIsamo praznaH- te nizcaya vyavahAra naye samyaka dRSTi meM zyo guNa karai te kahai chai. nizcaya naya te jIva dravya vastu neM dRr3hatA AstikatA karaNa hetu.ane vyavahAra naya tejIvanA paryAya zubhAzubha karma rUpai je bharacA chai tehane samAravAno hetu chai. te vyavahAra naya guNakArI chai. tathA te vyavahAra nai keDai udyama hai. ane nizcaya naya keDai dRr3hatA sthiratA chai.e be naya jinezvaranA bhASyA Atma vastu ne samAravAnA hetu chai. e jaina paddhati syAdavAda rUpai chai. ebhAva. 42. hivai nizcaya vyavahAra samyaka zI rIte chai te biAlIsamo prazna, tehano svarUpa kahai chaiHzrIjinavANI pratItai grahIne SaT dravya nA yathArtha paNe guNa paryAya dhArai. anubhava pratyakSa svarUpane vedai, tathA guNa payArya no vilechana karai. tathA pudgalAdika karma paryAya sU tadAkAra na praNamai, pAMca iMdrInA bhoga viSai iSTAniSTa rUpa na vedai, potAnA svarUpa bheda ratnatraya rUpai pArAdhai, tehane vyavahAra
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) // ratnasAra // samyakta kahiye. tathA potAnA guNa guNI paryAya abheda rUpai ratna traya rUpai nirvikalpa samAdhipaNe praNamai tehaneM nizcaya samyakta kahiye. ye pUrvokta vastu vyavahAra samyakta te nizcaya samyaktano kAraNa. je nizcaya samyakta te kevala jJAna no kAraNa. iti vItarAga samayasAra graMthe uktaM. 43. tathA nava tatva SaT dravya no je prAstika bhAvai zraddhAna, tathA deva guru dharma nu yathArtha paNai satya zraddhAnu buddhipaNA no prakAza vizeze tatvAtatva nu naya bhaMga rUpaiM, anekAMta mArga vizeSa rIte, Agalai paraMparAye vastu vyavahAra samyakta je pUrva kayUM te rUpa ne melavai. iti rahasyaM. 44. hivai dharma karma puNya pApa jeha thI hoya te cUmAlIsamo praznaH-zuddhopayogai jIva potA nA dravya guNa paryAya suM tadAkArai Atma paNe praNamai te dharma. tathA rAga dveSa maya azuddhopayogai jihAM karmabaMdha nIpajai
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // te baMdha thI saMsAra thI te dhaNI baMdhai. ima zuddhopayoga dharma ane azuddhopayogai karma. tathA zuddhopayogai zubha yogai punya. mana vacana kAya nA yoga prazasta vyApArai tadAkAra pUjA, sAmAyaka, dAnAdika zubha yoga pravartana tethI puNya baMdha nIpajai. tathA azubha mana, vacana, kAyA nA yoga viSayAdika vyApArai tanmaya tallInatApaNai praNamai tihAM pApabaMdha nIpajai. eTale zubha azubha yogai puNya pApa baMdha, ane zuddhAzuddhopayogai dharma karma nIpajai, tathA puNya baMdhai, zubha gati, zubha sAmagrI sAtA jIva pAmai. tathA zuddhopayogai dharma, nirjarAya karma kSaya karI mukti pada pAmai. tathA azuddhopayogai pApabaMdhe, teNai saMsAra madhye ghaNo kAla rahai, ghaNA bhava karai, tathA azu bhopayogai pApa baMdha thI AtmA jihAM ghaNI asAtA pAmai. eTale pApai asAtA, puNyai sAtA, karme saMsAra ghaNo baMdhai, dharme mokSa. ima cAra bheda bhinna bhinna jima hatA tima kahyA. iti rahasyaM. paMca iMdriya nA23tevIsa viSaya vyApAra ane yoga
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) // ratnasAra // 3 tIna tallInatApaNai na joDai teha naiM pApabaMdha alpa nIpajai, te AloyaNai niMdai chUTai karmabaMdha nIpajai te bhogavai chUTai jIva neM nIpajai pApa meM karma alpa tathA zudhopayogai je atra caubhaMgI. koI 1. koI neM karma bahu ne pApa alpa 2. koI neM pApa bahu neM karma ghaNA 3. koI pApabaMdha karma baMdha ekai nahIM 4. ima karmabaMdha pApabaMdha nA bheda jANavA. 45. tathA dharma karma bharma seNe. te paiMtAlIsamo praznaH -tatrottaraM, dharmate zuddhopayogai, karmate kriyAI, bharmate midhyAtva mohai. 46. puNya dharma eka chai kiMvA judA hai te chiyAlIsamo praznaH - puNya, pApa, dharma, e tIna vastu judI hai. puNyanA bheda - aNa puNya 1 pANa puNya 2 leNa puNya 3 sayaNa puNya 4 vatha puNya 5 manna puNya 6 vaya puNya 7 kAya puNya 8 namaskAra puNya hai. e nava bheda upajavAnA kahyA chai tehanA phala 42 betAlIsa (sAucca goyamaNa, dugaityAdi ) tathA pApa nA aThAre pApa sthAna, te 18 bheda. tehanA phala 82 bayAsI (nANaMtarAya
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // dasaMga ityAdi ). dharma nA 10 dasa bheda-khaMti, maddava, ajjava, ityAdi gAthA je dasa prakAre jatI dharma te dharma bheda. dharma nA phala te mokSa. ima dharma Atma svabhAva janita, ane puNya pApa te karma janita. puNya to baMdha rUpa chai. puNya to bhogavai chai puNya te Azrava rUpa chai puNya mithyAdRSTI ne hoya. puNya te kSaya chai. tathA dharma te samyaka dRSTI ne chai. dharma saMvara rUpa chai. dharma te nirjarA rUpa chai. dharma te akSaya rUpa chai. dharma nAdasa bheda chai.dharma nA phala te mokSa rUpa chai.ima dharma puNya nI bhedatA chai.tathA dharmapApa puNya vastu bhinna, gati minna, upayoga bhinna, ane phala bhinna, e rIte jANavo. 47. hivai dharma karma upajato chadamasta kima jANe te saiMtAlIsamo praznaH-saMkalpa vikalpa pariNAmai jabatAI jIva vatai chai tihAM karma nIpajai. je jIva nirvikalpa bhAve praNAmai tihAM dharma nIpajai. eTale vikalpai karma, nirvikalpai dharma, e bhAva. 48. hivai svAbhAvika traNa guNa no lakSaNa kahai
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // . chai te ar3atAlIsamo praznaH-prakAzatA ane vilaMchanatA svAbhAvika lakSaNa jJAna. 1 dRDhAstikatA pratItAtmaka zraddhAnatA svAbhAvika darzana lakSaNa, 2 tathA. sthiratA ane anAkulatA caraNa rUpa te svAbhAvika cAritra lakSaNa.3e traNanA sAmAnyapaNe lakSaNa jANavA.ane mUla bheda jJAna jANavo.darzana dekhavo. cAritra paraNamaivA ima chai. paNa uttara bhede-svabhAva lakSaNa sAmAnyapaNe jANavu te jJAna jANavo. vastu gata darzana dekhavo pratItAtmaka zraddhAna rUpa hai, te darzana jANavo. ane viveka rUpa te paraNa mayUM tema cAritra taraNa rUpa chai. e jIva mA 3 guNa vastu rItai jANavA e bhAva.. ___49. hivai dharma sAMbhalavo, jANavo, dhAravo te kevI rIte? te ugaNapacAsamo prazna kahai chai:-te dharma sAMbhalavo, te dharma jANavo, te dharma Adaravo te vidhi kahai chai. vItarAga nI vANI syAdavAda rUpai chai. Atma svarUpa guru upadeza kahai chaitedharma sAMbhalavo1. svasamaya para samaya vilaMchakatA dharma zuddhAzuddha prakAza thayo te
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra || (33) ratnatraya dharma jANavo. tathA potAnA guNa paryAya rUpa zrAtmA te AtmapaNai praNamyojeNeM dharma prarUpyo te dharma AdaravoM 3. ima 3 RNa bheda jANavA. hivai jIva nI cetanA be prakAra nI chai te pacAsamo praznaH -- te eka jJAna cetanA 1. bIjI ajJAna cetanA 2. ajJAna cetanA nA be bheda - eka karma cetanA 1 bIjI karma phala cetanA 2. te madhye karma cetanA-te rAga dveSa rUpai praNamai te karma cetanA tathA udaya zravyAM karma vedai te karmaphala cetanA. jJAna cetanA madhye koI bheda nahIM. jJAna cetanA pragaTai te karma cetanA tathA karmaphala cetanA miTai chai. jJAna cetanA samyakta pAmyA pachai hoI. ane mithyAtvI ne ajJAna cetanA, e bhAva. " 51. hivai trikAla bhAva karma nivAravAnuM kAraNa te ikAvanamo praznaH - te hivai traNya kAlai je jIva pApa karma bAMdhai chai te nivAravAno kauNa hetu ? iti prazna. tatrottaraM. gayA kAla nA pApa karma te pratikramaNa miTai,
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) // ratnasAra // ane vartamAna kAla nA pApa karma AloyaNai miTai, ane anAgata kAla nA pApa karma pacakkhANe Talai. e bhAva. - 52 .hivai vyavahAra nA cAra bheda nI vigata no bAvanamo praznaH- aNaupacarita sadabhUta vyavahAra prathama te zyuM kahiye ? anaMto jJAna, anaMto darzana, anaMto sukha, anaMto vIrya e zrAda deI ne anaMta guNAtmaka zuddhatA te1.bIjo upacarita sadbhuta vyavahAra. tehano artha kSayopazama jJAna, kSayopazama darzana, kSayopazama cAritra te2.trIjo aNa upacarita asadabhata vyavahAra. eha no artha anAdi karma ane jIva jJAnAvaraNI zrAdi deI ne 8 karma je dravya karma te3. cautho upacarita asadbhUta vyavahAra. tehano artha beTA beTI, ghara,dvipada, catuSpada Adi deI ne dasa vidha parigraha te4. e rIte 4. cAra vyavahAra no artha jANavo. ___ 53. hivai 3 tIna prakAra nA karma chai te tirapanamo
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // praznaH-teha nI vigata. dravya karma jJAnAvaraNI Adi deinekarma pudgalIka te 1.bhAva karma te rAga dveSa Adi deIne AtmA no azuddha pariNAma vibhAbai pariNamaiM te bhAva karma 2. nokarma te udArikAdi pAMca zarIra te jANavA 3. e bhAva. 54. hivai dayA nA cAra bheda chai te. copanamo praznaH-dayA te mithyAtvadRSTIne kahI te parahatha vehacANI rAga dveSaM haNAi te nathI jANato 1. vA paradayA to virati ne hoI 2. bhAva dayA te samyakadRSTI ne hoi 3. svadayA kSipaka zreNI caDhatAM hoi 4. ima cAra bhede jANavI. 55. hivai mokSanA 3 traNa bheda te pacapanamo praznaH-bhAva mokSa samyakadRSTI ne hoi 1. dravya mokSa sAdhu ne hoi 2. guNa mokSa kevalI ne guNasthAnai 13 / 14 teramA cavadamA sudhI hoi. 3. 56. hivai cetanA kevI te chappanamo praznaH--
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (36) // ratnasAra // te cetanA tIna prakAranI kahI.tihAM karma cetanA trasa jIva ne 1.karma phala cetanA ekendriyAdika pramukha ne 2. jJAna cetanA samyakadRSTI ne hoi 3. iti bhAva. 57. hivai saMsAra madhye 3 tIna prakAra nA jIva no sattAvanamo prazna te kahiye chai:-eka bhavAbhinaMdI te mithyAdRSTI jIva 1. pudgalAnaMdI te samyakadRSTI jIva. jeha ne zubhAzubha karma pudgala nA udaya Avai, rati vedAi, aMtara vedIpaNo jAi, paNa saMsAra mAMhe AnandakArI na jANai.te mATai samyakati jIva pudgalAnaMdI kahiye, jeNai saMsAra nA pudgala no aAnandakate 2. kevala AtmA no AnaMda ratna traya dhamai vatai te mATe muni AtmAnaMdI jANavA3. iti bhAva. - 58. hivai sugati kugati no aThAvanamo praznaH-te zubhopayogaisugati, azubhopayogai kugati. azubhopayoga saMsAra thAi,zuddhopayogai mukti thAi.teha no hetu,je mATe zubha prakRti ne udayai jIva ne zubha yoga thAi, dharma no kAraNa zubha kriyA karai tethI zubha bAMdhaite zubha gati.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (37) tathA azubha karma nA udaya azubha yogai thAi. tethI azubha kriyA viSayAdi sevai, tethI pApa prakRti baMdhAi, tethI azubha gati. te mATe puNya pApa te yogarne Ayatai, ane dharma adharma te upayoga meM Ayatai. teha no rAga dveSa moha ne udaya azuddhopayogai teja mithyAtva adharma kahiye. tathA zuddhopayoga je ratna traya rUpa je paraNati vItarAga bhAva te dharma. te be upayogai. eTalA mATe ima jANavo. e bhAva jANavo. iti. 56.hivai rogAkrAntanuM guNasAThamo praznaH-je rogAkrAntano artha kahiye chai. ghaNA kAla lagai rahai te roga kahiye. ane tatkAla sadya prANaghAta karai te AtaMtaka kahiye. iti bhAva. 60. hivai bala vIrya no sAThamo praznaH-te bala, vIrya,nai parAkrama no artha likhiye chai.bala te zarIra no1, vIrya te aMtaraMga AtmA no2.parAkrama te udayAnusArI jANavo3. e bhAvArtha sUtre iti.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // 61. hivai samyakta, mithyAtva no ikasaThamo praznaH-samyakta te,jIvanI sattAi dravya tatva rUpa kai. te jivAre potAno samaya pAmI ne paDai tohI piNa mithyAtva paryAya dravya guNa rUpai ekatva paNai na praNamI sakai tehanAthI,to tivAre 70sIttara koDAkoDI sAgaropama nIthiti baMdhAtI nathI. eTalA mATai mithyAtva te paryAya rUpa praNamai chai. tyAre eka koDAkoDI sAgara nI mATherI baMdhAya chai, te bhAva potAnA kSayopazama thI upajai chai. pachai jJAnavaMta bahuzruta kahai te satya iti. ...62.hivai padgala te karma chai,ane jIva te piNa karma baite zI rIte?te bAsaThamo praznaH-pudgala paramANu vibhAva rUpai praNamai tivAre dviNukAdi khaMdha karma nIpajai1. ane jIva piNa potAno svabhAva melI vibhAva rUpai praNamai tivAre karma rUpa thaIneM pudgala karma vargaNA grahaira.te jIva jivAre samyakta pAmai tivAre jIva akarma rUpa thayo. pudgalanA karma pudgala pratayA udya pratiyAM rayA, ane Atma pratiyAM gayA, e bhAva jANavo.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // 63. hivai nava tatva chai. te cAra prakArai chai. eka nava tatva nI gAthA te cyAra prakAra hai, teno artha te tirasaThamo prazna kahai chaiH-eka nAmai nava tatva 1 bIjo guNa tatva 2 trIjo svarUpai lakSaNe 3 cautho praNAma rUpa nava tatva jANavo. e cyAra prakArai nava tatva chai tehano artha-nAmai nava tatva (jIvAjIvA punnaM pAvA) ityAdika e nAma thI jANavA 1. bIjo guNai, te cetanA guNai jIva te kima ? asaMkhyAta pradezI anaMta guNamaya te zuddha cetanA guNa, tathA varaNAdi guNavat ajIva meM pAMce ajIva dravya nA guNa je rIte kahyA chai tima jANavA. tathA UI gati iMdriya sukha ne zrApai te puNya no guNa, adhogati saMkleza rUpa te pApa no guNa, zubhAzubha karma Agamana rUpa te Azrava no guNa, zubhAzubha nirodha zuddhopayogai rUpai saMvara no guNa,notana karma pUrva karma sUM milai te baMdha guNa. zubhAzubha rUpa karma saMDana rUpa te nirjarA guNa, Atma pradeza thI karma kSaye guNa.ima bIjo bhedara.tathA trIje. bhedai e nava tatva
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // ApApaNe svarUpa jANavA. 3 tathA cothe bhedai praNAma rUpa nava tatva jIva tatve * jIva ne jIva rUpe praNamai te jIva tatva.4ima nave tatvai jIva ne ApApaNe rUpai praNamai. ima eka jIva tatva ima eka nava tatva nI gAthA. tathA ajIva te jIve AhArAdi hetu praNamai chai. puNya te jIva ne iMdriya sukha nI sAtA rUpa praNamai te cyAra prakAra jANavI.eNI rIte zrAvaka te jIvAjIva ne jANai.etaleM jIva jANa ne saMvara,nirjarA,mokSa upAdeya kIdhAH-ane ajIva jANane puNya pApa baMdha, AzravabaMdha etalA heya kIdhA.e rIte zrAvaka jIva ajIva nAjANa kahIi. tathA nava tatva cyAra pramANa sAte nayai4 cyAra nikSepai dravya bhAva bhede bhalI rIte jANyA chai jeNai te zrAvaka svasamaya parasamaya nA jANa kahiye. iti bhAva. ... 64. hivai karttApaNe karma, ane kriyA tihAM tAI baMdha te causaThamo praznaH- te karttAi karbha ane kriyAi baMdha te kima ? jihAM jehavo karttA,tihAM
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra // ( 41 ) * tehavA dravya karma Avai tathA jihAM jehavA hetu tihAM tehavI kriyA. te kriyAyai zubha azubha karma no baMdha nIpajai tathAcoktaM || dohA || karttA pariNAmI daraba, karama rUpa pariNAma / kiriyA (kriyA) parajaya kI phiranI, vastu eka traya nAma // iti samaya sAra graMthoktaM. hivai jaina darzana te upayogai tathA akriya bhAvaiM chai. jaina darzana zraddhAna te zuddhopayoge hai. te zuddha upayoga zrAtma bhAvai chai, akriya bhAvai chai. ane bIjA yoge kriyA dharma hai. iti bhAva. 65. dravya saMvara bhAva saMvarano paiMsaThamo praznaHtathA mana, bacana, kAyA nA yoga pratiyAM je karma chai te, munI tapa saMyamai karI nirjarai chaMI. bIjA AvatAM nirodha kareM hai. tathA azuddha upayoga pratiyA je karma te ratnatraya rUpa Atmika dharma praNamIneM sattA sodheM karma thI mukAI hai. e bhAva. te mATai munI, yoga saMvara ArAdhatAM uda karma nivAreM, tathA upayoga saMvara ArA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) // ratnasAra // dhatAM karma nI sattA sodhe, sakala karma thI mukAI chai. ima dravya saMvara ne bhAva saMvara no svarUpa jANavo. iti. 66. darzana tethI je dekhavo te zI rIte chai te chAMsaThamo praznaH-darzanate je dekhavo kahai cha tehano artha yathA zruta likhiye cha.chadmasta samyak dRSTI pratyakSa svarUpa kima dekhai ? iti prazna. tatrottaraM. parokSa pratyakSa anubhava gocara anumAna pramANa pratIte pratyakSa dekhai. te kima ? potAnA pariNAma zubhAzubha karma rUpa rAga dveSa dvAra, buddhi pUrvaka te pariNAma potA nA dekhai. te pariNAma jIva dravya thI UThai chai. zyA mATai ? te jIva pariNAmI dravya chai, tehanA saMgI jIva ne buddhi pUrvaka pariNAma dITho. eNe anumAnai AtmA dITho. kim ? yathA-sUrya bAdala mAMhi ugyo chai, megha nI ghaTA ghaNI chai, tohI paNa prakAza sUrya no chai te anumAna divasa kahiye-sUrya dITho kahiye. iNa dRSTAMte. tathA dhUmra dIThe agni dIThI kahiye. ima jina vacana nI pratItai, parokSa pratyakSa AtmA samyak dRSTI vItarAga vacana nI pratIte
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (43) yathArtha dekhai chai tehanI zuci pratIta nI zraddhA chai. ima yathArtha jANe te samyak jJAna. tathA jehavo dITho nija svarUpa ekAMte, jehavo vastu rUpai jIva dravya nikalaMka jANyo tehavo rAga dveSa vikalpa rahita praNamai te svarUpAcaraNa cAritra. tathA gAthA-(puiyAi suvasahiyaM punaM jiNena dIThaM / moha kohA vihiNo pariNAmo apapNo dhammo // 1 // ) e svarUpa cauthai guNa sthAnai hoI jehaneM Atma bodha thAze. tathA prabhu mArga nA trapahasA te mAnase ehavo hameM dhArayo chai tehavu zAstra pramANai likhyUM chai. e mAMhi e kAMI jina vacana thI virUddha hoi te zrIsaMgha sAthe micchAmi dukkaDaM. 67. hivai nirjarA naM svarUpa kiMcit likhyate. te saNaThamo praznaH te nirjarA karma no sATana karai te madhye mithyAtvI ne Azrava bandha pUrvaka nirjarA hoI, samyak dRSTI ne saMvara pUrvaka dravya bhAva nirjarA hoI. jJAna zakti vairAgya balai karI ne. tihAM jJAna zakti teM zuddha svarUpa no anubhava ane vairAgya balai karI ne
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) // ratnasAra // azuddhopayoga no miTAvivo. tihAM jJAnopayogai bhAva nirjarA. te kima ? jihAM rAga dveSa moha praNamita nuM ghaTADavo tihAM bhAva nirjarA. ane dravya nirjarA te karma vargaNAno ghaTADavo. je udaya Avai te nirjare tehavA pAchA baMdhAi nahIM. baMdha alpa ane nirjarA ghaNI ima jJAna zakti vairAgya balai samyak dRSTI dravya bhAva nirjarA karai chai. mithyAtvI karma nirjarA karai paNa te nirjarA thI baMdhAI. ghaNA mArgAnusAra ne paNa karma nirjarA paNe bAMdhai alpa. paNa vastu thakI sattA nirjarA te samyak dRSTI ne hoI. e bhAva. 68.hivai jIvanuM guNa paryAyano ar3asaThamo praznaHte hivai AtmA nA asaMkhyAta pradeza chai. ekeka pradezai anaMtI zakti nai anaMtu jJAna chai. tathA ekeka pradeza anaMta paryAya chai.ima dravya guNa paryAya nu thApavojANavo te syAdavAda mArga. .. 69. hivai dravya nI zakti guNa zakti kihAM chai te
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (45) guNaMtaramo praznaH-te hivai dravya nI zakti, guNa no prakAza,paryAya no TharaNa, etalA vastu lIdhai Atma dravya cha. te samyak darzana thI dravya zakti pragaTai. samyak jJAna guNa thI prakAza thAi. samyak cAritrai pariNAma TharaNa guNa vadhe. e bhAva. 70. jIva meM upayoga ketalA chai te sittaramo praznaH-te jIva neM upayoga be-eka zuddha 1 bIjo azuddharate madhye zuddha mAMhi koI bheda nathI.azuddhopayoga nA be bheda-eka zubha 1 bIjo azubha 2. tihAM zubhopayogai vattai (te jIva) puNya upArje, te thI sugati pAmai. tathA azubhopayoga vattai te jIva duHkha rUpa kugati pAmai. tathA zuddhopayogai varttato te jIva siddha gati pAmai. ___71. hivai ikottaramo prazna-te hivai zuddhopayoga te samyakta pAmyA pachI hoI ane azuddhopayoga nAghara nA sarve saMsArI mithyA dRSTI jIva ne hoi. te madhye mithyA dRSTI ne zubha kriyA hoi piNa, zubhopayogai nahIM. zubhopayoga to zuddha nA ghara no chai te aNaicchaka rUpai hoI.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) // ratnasAra // ane mithyAtvI neM zubha kriyA rUpa zubhopayoga hoya zubhAcAra rUpai hoya piNa nidAna * abhilASa sahita hoI, te mA~Tai azubha rUpa kahyo. ane samyaka dRSTIneM zuddhopayoga nA ghara no je zubhopayoga te anidAMna rUpe hoI. te mATai samyakdRSTI neM zuddha upayoga, te zubha mizrita hoI. te mATai taratama bhede cauthA guNasthAna thI mAMDI bAramA tAMI mizropayoga hoI. teramA thI zuddhopayoge pUrNa pada hoI. mithyAtvI ne azuddhopayoga hoI. e bhAva. 72. hivai bIjI rIte samyaka darzana no artha kahai chai te bohattaramo praznaH - te samyaka darzana yathArtha rUpeM pratibhAsa darzana je rIte dekhe hai te bheda likhiye a. zrIvItarAga deva nA vacana nI AkarI pratIta jima kaMda mUla jIva anaMtA pratIta rUpeM dekhai chai tima AtmA arUpI asaMkhyAta pradezI zrIjinavacana nI cAkarI pratIta rUpa dekhai chai, tima AtmA eka toe rIteM kahIi 1 * nIyANA rUpe, icchakapaNe.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (47) bIjo anumAna pramANai parokSa pratyakSa rUpa dekhai chai. te kima ? yathA(yatra dhUma tatra vanhI iti nyAyAt) jima dhuMvADo dekhI ne anumAnai dITho agni svarUpa,tima e AtmA cetanA lakSaNo jIva.cetanA te zyuM kahIi ? je sukha dukha ne vedai te vedanI jIva ne pratyakSa cha.te mATe ( lakSya lakSaNe jJAyate) lakSaNa je lakSa dITho. eka aMza pratyakSa sarva pratyakSa thayo. e rIte piNa samyakta dRSTI Atma svarUpa dekhai. e bIjo bheda. 73, hivai trIjI rIte samyak darzana kahai chai te tirayottaramo praznaH-hivai deza viratI munI taratama bhede tathA anubhabai te pratyakSa. jima vastu vicAratAM dhyAna dharatAM mana visarAma pAmai chai, rasa svAda sukha Upajai chai, pariNAma Tharai chai, te anubhava pratyakSa, jima sAkaranI AsvAdatA hajAra maNa sAkara no anubhava thayo tima jIva dravya potA no samyak dRSTIye anubhave pratyakSa dIThe. e tIjo bheda. 74. hivai samyak darzana no cautho bheda svarUpa
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) // ratnasAra // pratyakSa te cumottaramo prazna kahai chai:-jihAM dravya guNa paryAya ekIbhUta abheda ratnatraya rUpa muni praNamai jihAM, tihAM svarUpa nija pada kaMda pratyakSa dekhai. ima 4 cyAra prakAra samyak dRSTI zrAtma svarUpa dekhai. __ "chaumacchANaM desaNa pUrva nANaM" iti sUtre uktaM. yathA chadmasta neAgala thI dekhavo, pachai jANavo,darzana te sAmAnyAvabodha chai 1. jhAtvAra rUpa bhAsa thAi thoDo kAla rahI pachai jJAna mAMhe mile te jJAna vizeSAvabodha chai 2.ghaNA kAla rahai te mATai,yathA gAthA "Atma darzana jeNe kasyo chai,teNe mudhyo bhava bhaya kUpare,"ima yasavijaya jI ye paNa kahyo chai. yathA pravacana aMjaNa jo sadaguru karai,to dekhai parama nidhAna jiNasara"ehavo lAbhAnaMdajI ye piNa kAchai. erIte samyak dRSTI zrAtma svarUpaiM dekheM paNa sAkSAt karAmalakavata asaMkhyAta pradezI AtmA arUpI te kevala darzana thaI dekhai. paNa samyak dRSTI te pratIteM anumAna anubhavai svarUpai dekhai. ima kahe e jina vacananI pratIteM dravya, svarUpa dITho. anumAnai te cetanA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // lakSaNa je guNa pratyakSa dITho, anubhave te praNamana paryAya rUpai dITho, svarUpai te abheda ratnatrayAtmaka nija pada kaMda dITho. e rIteM Atma svarUpa no chadmasta samyak dRSTI ne dekhavo kahiye chai. amArai ciMte to zAstrokta rIteM potAnI buddhi mAMhe ehavo bhAsai chai. te kevalI va te satya. je koI prANI samyakta dRSTI ne Atma darza nathI mAnatA, zraddhA bhAsana mAnai 0 te Upara eTalI carcA likhI chai. e mAMhI je. koI jina vacana viruddha svamata kalpita hoi to micchAmi dukkaDaM. ___ 75. joga 3 tIna te sAdhu ne chai, ratnatraya rUpai praNamai chai te kima ? te picyottaramo prazna kahai chaiHmanayoga to darzana zraddhAna rUpe chai, je vastu nA nirdhAra thI calai nahIM 1. tathA vacanayoga to jJAna bhaNabo, yathArtha upadeza satya prarUpaNA jJAna rUpai praNamai chai 2. tathA kAyayoga to SaT kAya nI dayA rUpai pravattai chai 3. (jayaM care jayaM ciThe) ityAdi. ima muni nA 3 tIna yoga te ratna traya rUpa praNamyA chai.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // ____ tathA e ratnatraya dharma thI janma jarA maraNa nA bhaya TAlai cha, te kima ? samyak darzana thI ghaNA janma miTAvyA, samyak jJAna thI jarA duHkha je vedanA te miTAvI. tathA samyak cAritra guNai maraNa bhaya Talai. ima 3 tIna guNai janma jarA maraNa bhaya miTai. e bhAva. 76. hivai pramANa 4 cAra te jIva ne kima bhoga paDai te lihottaramo praznaH- tathA te pramANa cyAraje rIte AtmA ne bhoga par3e chai tehanI vigata likhiye chai. prathama to Agama pramANai SaT dravya SaTa kAya nA svarUpai je vItarAmai bhASyA vacana pramANe tahakIka karI mAnavA, ihAM saMdeha tathA yuktAyukta na karavI. ima jIvAjIva nA svarUpa zrAgama pramANe pramANa tahata karI mAnavA.te mAnatA AtmA ne pratIte samyak dharma nI puSTi thAI 1. bIjaM anumAna pramANe lakSya lakSaNe niradhAra thAI. yathA dhUma dITho agni no nirjhara thayo, tima cetanA lakSaNa anumAnai karI lakSya jo AtmA teha no nirdhAra thayo. ihAM AtmA ne vastugate anubhavIne vastu nA guNa guNI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (51) no aMze pratyakSa thAi 2. hivai trIjo upamA pramANa, tihAM vastu nA aMzadharmaneM paripUrNa padavI nI upamA kehavI, jima Aja ne kAlai samyakta pAmyo te jANI I. kevala pAmyo,yathoktaM samudravata, ima opamA pramANa kahIMI. ima mAnatA AtmA ne vinaya guNa nI puSTI thAI 3.. cotho pratyakSa pramANa.. jehavo jinezvara kahyo tehavo ihAM puNya pApa nA phala prakSatya dekhiye kai te pratyakSa pramANai chai. ima mAnatA AtmA ne bhava vairAgatA guNanI puSTi thAi, viSaya kaSAya thakI nivaH 4. evI rIte 4 cyAra pramANe AtmA ne guNa nIpajai. e bhAva. ___77. hivai tIna karma no. sityottaramo praznaHte karma 3 kahyA. eka to dravya karma te ATha karma nI vargaNA rUpa chai 1. tathA bhAvatai azuddhopayoga vibhAva rUpa te bhAva karma 2. tathA nokarma te udArikAdi pAMca zarIra dravya karma ne samIpa rayA mATai zarIra meM paNa nokarma kahiye 3. tathA tIna jAti nA karma roga chai. teha nA vaidya jinarAja tathA gaNadharAdika muni chai. tehunI
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ranasAra // paNa3tIna prakAra nI desanA pApai chai.yathArtha vAda 1 vidhi vAda 2 caritAnuvAda 3 e tIna prakAra nI desanA ne madhye yathArtha vAda desanA jIva ajIva nAM svarUpa dhArayA, praNamyAM thakI vastu tatvano prakAza thAi tiNe bhAva karma roga miTai 1. tathA vidhi vAda desanA mahA vRta desa virata te rUpa kriyA zubhopayogai Acarato dravya karma roga miTai, karma no kATa utarai2. tathA caritAnuvAda desanA thI zarIra saMbaMdhI kAma bhoga viSaya kaSAya thI nivartI jima jaMbU svAmI pramukha mahA muni ehUnA caritra bhavai vairAgya nA guNa pragaTai, teha thI nokarma no roga miTai 3. ima tIna prakAranI desanA te tIna prakAra nA karma roga miTAvavAnA kAraNa. e bhAva. . ___78. hivai darzana, jJAna, cAritra, vIrya guNa te kuNa hetu pamAr3e te aThyottaramo prazna kahai chaiH-dharma sAMbhalavo abhyAsa udyama eTalI jehanI ruci hoI te samyak darzana guNa ne pamADe. tathA tatvAtatvagaveSaNA buddhi hoya te samyak jJAna guNa ne pamADai. tathA pAMca
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (53) iMdriya nA viSaya, 4 cyAra kaSAya, pAMca pramAda, tehanA tyAga buddhi hoi te cAritra guNa ne pamAr3e. tathA vastu gatai anubhava lagna tallaya(tallIna)hoya te vIrya guNa ne pamADai. ima guNa 4cyAra nA hetu dhAravA. tathA ehIja guNa zarIra madhye jihAyai mukhya tAMI hoya chai te sthAnika kahiye. darzana te cakSu, jJAna te hRdaya, cAritra te caraNe, tathA uchAha icchA vIrya pAda hoi. ema 4 cyAra guNa sthAnika samajha lejo. e bhAva. 79. hivai hiMsA nA ketalA bheda chai te guNyAsImo praznaH te hiMsA ketalI prakAra nI chai tehanA bheda likhiye chai. svarUpa hiMsA 1 anubaMdha hiMsA 2dravya hiMsA 3 bhAva hiMsA 4 bAhya hiMsA 5 paraNAma hiMsA 6 joga hiMsA 7 ityAdika ghaNA bheda chai te madhye kAIka no artha likhiye chai. svarUpa hiMsA te sAdhu neM, tathA nadI utarai chai paNa mukhya vartA hiMsAnA paraNAma nathI. tathA samyak dRSTI ne devapUjA guruvaMdaNA sAdhune AhAra Apai tihAM ityAdi kArya svarUpa hiMsAsArakhI dIsai chai,
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) . // ratnasAra // paNa alpa baMdha rUpa chai, te mATe svarUpa hiMsA kahiye 1. bIjI anubaMdha hiMsA te rAga dveSa sahita je praNamIne je koI maMdabuddhi prANI chaH kAyanA jIva ne harNai tehavA taratama adhyavasAya mahA karma nA baMdha karai. tehanA azubha vipAkai udaya zrAvai te anubaMdha hiMsA kahIi 2. valI eha nA bheda madhye dravya hiMsA Avai teha no kiMcit artha likhiye chai. dravya hiMsA aNA upayogai 3. bhAva hiMsA tIbra praNAmai hoI 4. bAhyahiMsA 5 tathA yoga hiMsA 6 tathA eTalI svarUpa hiMsA mAMhi bhilai. tathA praNAma hiMsA 7 te bhAva hiMsA mAMhi bhilai. ityAdika samajha lIjo. tathA ekahI jIva ne hiMsA alpa paNa phala kAlai duHkha vizeSa pAmai teNe karI zraddhAna viparIta paNe duHkha ghaNo pAmaze,jamAlI nI pareM.tathA eka jIva te hiMsA ghaNI karai cha,paNa phala kAlai alpa duHkha pAmai te zeNa,duSTAdhyavasAya ne abhAvai. udaya AvyAM te niHphala karai dRDha prahAranI parai. ityAdi caubhaMgIo ahiMsA aSTaka graMtha madhye vistArai kayUM te tathA ( ekasyAlpa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 // ratnasAra // (55) hiMsA dadAti kAle tathA phalamanalpaM / anyasya mahA hiMsA svalpa phalA bhavati pripaake||||) ityAdi 8 gAthA chai tihAM thI jojyo. iti. zrI haribhadrasUrI kRta hiMsASTaka madhye chai. 80. hivai zAstra madhye 3 tIna yoga kahyA chai te assImo praznaH-icchA yoga 1 zAstra yogara sAmarthya yoga 3.te madhye icchA yoga te dasa prakAre yatIdharma kahyAte Adara vAnI icchA 1.zAstrayoga te zAstre je, heya, jJeya, upAdeya, tIna prakAra kahyA chai te madhye kahya chai-je upAdeya vastu kahI te Adarai te bIjo yoga2. tivAra pachI trIjo sAmarthya yoga te koI AtmA jJAne vairAgya bala nI samartha tAi karIne ananta kAla bhogavavA yoga je karma te thor3A kAla madhye kSaya karai. yathA gaja sukumAla nI parai 3. yoga no vyAkhyAna yogadRSTI samuccaya grantha madhye kahyu chai tethI jANavo. iti. 81. hivaidravya, guNa,paryAya je vikArai vigaDyA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // lai te kahai chai te ikyAsImo praznaH-dravya vikAra thayo te karma prakRti AvaraNai 1.guNa vikArate rAga dveSa vibhAvanAI2.paryAya vikArathayote manoyogakalpanAi3. e bhAva. 82.hivai mati zruta jJAnI tathA ajJAnI jina vANI sAMbhale te zI rIte praNamai te biyAsImo praznaH-mati ajJAnI je jinavANI sAMbhalai te vikalpa rUpai tathA DAmADolapaNai praNamai tathA mati jJAnI je jinavANI sAMbhalai te nirvikalpapaNai tathA niradhAratA rUpai praNamai. tathA zruta ajJAnI je jinavANI sAMbhalai te viSaya rUpa tathA nAstika rUpa praNamai. tathA zruta jJAnI je jinavANI sAMbhalai te vairAgya rUpai tathA AstikapaNe praNamai. eTale samyak dRSTI te jinavANI sAMbhalavAnA adhikArI jANavA. e bhAva. 83. hivai jIva karma suM kima milyo chai ? te triyAsIbho praznaH te dravyArthika nayai zrAtmA karma
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (57) su tuMbaDI Upare mATInA paDa hoI tima tuMbI mRttikA nI pare milyo chai. eha nA pradeza mAMhi koI karmavargaNA ekI bhAva nathI thaI. tathA paryAyArthika nayai zrAtmA karma su kSiranIra ni parai ekarUpai laulIbhUta thayo. tihAM caturgati bhramaNa karai chai. e bhAva. 84. hivai pAMca iMdriya nI sola saMjJA hoI te caurAsImo prazna likhiye chaiH--AhAra saMjJA 1 bhaya saMjJA 2 maithuna saMjJA3 parigraha saMjJA 4 krodha saMjJA 5 mAna saMjJA 6mAyA saMjJA lobha saMjJA 8 sukha saMjJA 6 duHkha saMjJA 10 moha saMjJA 11 vIta gacchA saMjJA 12 zoka saMjJA 13 dharma saMjJA 14 ogha saMjJA 15 loka saMjJA 16 e mAMhilI pahalI 10 saMjJA te ekeMdrI neM, bIjI saMjJA beMdriyAdika ne 15 paMdara hoi. ane 16 saMjJA paMceMdrI samyak dRSTI ne hoi. e bhAva. . 85. hivai sole saMjJA jIva keha ne hoi te picAsImo praznaH- ketalAi doSa jeha meM mukhyatAI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) || ratnasAra // hoI te kahai hai. krodha te rajapUta ne ghaNo hoi. mAna te kSatrI ne ghaNo. mAyA te gaNikA tathA vaNika ne ghaNI. lobha te brAhmaNa ne ghaNo. rAga te hitu mitra ne ghaNo. kheda tathA dveSa te zokI neM ghaNo hoi. ane zoka te jucArI neM ghaNo hoi. cintA te cora nI mAtA neM ghaNI hoya. bhaya te kAyara ne ghaNo hoya. ityAdika bola ghaNA chai te vizeSAvizeSa jANavA. iti. 86. hivai dharma karma kima hoi te kahai chai te chiyAsImo praznaH - dharma te zrAtma bhAvai zuddhopayoge hoi. ane karma te azuddhopayoga tathA zubhAzubha bhAvai bhavitavyatAi thAi, karma te karaNIyai thAi jehavI kriyA tehavA karma, ane dharma te akriya rUpa hoi. jehavo zuddhopayogai vRddhavaMta hoi tehavo dharma vRddhavaMta hoi. e bhAva. 87. hivai zrI jina nA 4 cyAra nikSepA tehano sthAnaka zarIra mAMhi kahAM chai te sityAsImo prazna te
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (59) kahai chaiH-nAma jina no thAnaka chai te jivhAgre chai. thApanA jina no thAnaka cakSu mAMhi hai. dravya jina no thAnaka jina vacana thI, eTale ehano thAnaka manoyoga chai. je mATai zraddhAna te manoyoga zraddhAna madhye chai. bhAva jina nA thAnaka hRdaya mAMhi hoya. e nikSepA nA thAnaka jANavA. 88. hivai pAMceMdrI zeNe bharI chai te iThyAsImo praznaH- dravyeMdrI AkAra te mala mUtra rakta mAMsAdi azubha pudgale bharI chai. ane bhAveMdrI te rAga dveSa vikAreM bharI chai. 89.hivai 4 cyAra saMjJAno navyAsImo praznaHte 4 cyAra saMjJAno paramArtha kahai chai. hivai tihAM AhAra saMjJAi to jIva anAdi no khAtoja rahai chai, kadApi tRpti nathI pAmyo 1. ane bhaya saMjJA e 4 cyAre gati mAMhi dhUjatoja rahai chai 2. ane maithuna saMjJAi pAMceMdrI nA viSayAbhilASI thako rahai chai3. parigraha saMjJAi ekaTho
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // karai chai, tiNai kari jIva kaSAya chai 4. e 4 cyAra saMjJA madhye eka pahalI vedanI karma nA ghara mAhenI chai. ane 3tIna saMjJA pAchalI te mohanI karma mAMhelI chai. tathA AhAra saMjJAi zarIra parIrai hiMsA ima AhAra saMjJAi hiMsA nA karma ghaNA baMdhAi teha thI asAAta vedanI pUra pAmai chai. tathA bhaya saMjJAi kalpanA nAM karma no yogai vyaktAvyaktarUpa karma baMdhAi cha, tathA maithuna saMjJAi paMceMdrI nA viSaya nA karma ghaNA, tathA parigraha saMjJAiM kaSAya nA karma tIbra baMdhAi chai. ima 4 cyAra tIbra bhAvai je jIva ne prakarte te adhogati jAi-saMsAra madhye janma maraNa ghaNA karai. e bhAva. - tathA valI e 4cyAra saMjJA bIjI prakAre kahai chai. AhAra zarIra thI hiMsA te hiMsAi, duHkha te duHkhai. Arata dhyAna te bhArata dhyAnai anantA saMsAra vadhai eTale AhAra saMjJA mAMhi anaMto saMsAra chai. tathA bhaya saMjJAi kalpanA ghaNI badhai. kalpanAi karI jIvane rAga dveSaparaNati vadhai. teNe karI ATha karma nivaDa bAMdha. tethI4
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra // (61) tathA cyAra gati madhye gamanAgamana karai tathA maithuna saMjJAi viSaya sevai te potAnA ratnatraya guNaneM Avare, te jIva AtmA karma neM, e 4 cyAra gati mAMhe asAtA pAmai. parigraha saMjJAI karI kaSAya no karma ghaNo bAMdhai, teNe karI saMsAra nI prApti ghaNI thAi e rIte 4 cyAra saMjJAi karI jIva saMsAra mAMhe duHkha pAmai chai. e 4 cyAra saMjJA madhye sAdhUjIi be 2 saMjJA to chaThai sAtamai guNa sthAne ghaTADI. tathA trIjI saMjJA to navamai guNa sthAne gaI. ne cauthI saMjJA dasamai guNa sthAne gaI. e 4 cyAra saMjJAno bhAvArtha jANavo. anAdi nigoda thI je UMco vyavahAra rAsI tathA paMceMdrIpaNA sudhI pAmai chai te e 4 cyAra saMjJA nI maMdatAI. tathA e 4 cyAra nI tIvratAI pAcho adhogati jAI hai. tathA jIva neM jJAna cAritra be guNa hai, tathA darzana guNa te jJAna guNa madhye aMtarbhUta hai. sAmAnyAvabodha mATai te madhye jJAna guNa neM mate chai. ane cAritra guNa upAdAna rUpa chai te mATe e upAdAna guNa nu 4 cyAra saMjJAnI maMdatAi jIva UMco thAi
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) // ratnasAra // zrAvai chai. e bhAva. - 90. hivai siddha nA jIva ne anaMtA guNa chai te sama rUpai chai ki viSama te neumo praznaH- tannottaraM-nirAvarNa AsarI sama guNa chai,paNa Apa ApaNA guNa nA paryAya dharma AsarI viSama rUpai chai. e bhAva. 91. siddha neM jIva kahiye te kuNa hetu te ikANumo praznaH- jIva to prANai vate jIvai te jIva, te siddha ne to prANa nathI. te mATe sUtra madhye ( siddhA jIvA ) kA te kema ghaTai ? tatrottaraM-siddha ne dravya prANa nathI. siddha te bhAva prANai jIvai chai. te mATe ( siddhA jIvA)kahiye te bhAva prANI kahyA.anaMta jJAna prANa, 1 ananta darzana prANa 2 ananta sukha prANa 3ananta vIrya prANa 4 e cyAra bhAvai prANI jIve chai. te mATe siddha ne jIva kahiye. e bhAva prANa AvaraNe dravya prANa te karma janita kahiye te kima ? svabhAvika darzana prANa ne AvaraNe iMdrI prANa nIpanA. svabhAvika jJAna prANa AvaraNe svAsovAsa prANa nIpajai. svAbhAvika
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (63) sukha prANa ne AvaraNe Au (Ayu) prANa nIpanyo. svabhAvika anaMta bala vIrya prANa ne AvaraNe manobala, vacana bala, kAya bala, e vibhAvika prANa nIpanyA. e adhikAra adhyAtmasAra madhye kA chai e artha. iti. 92. hivai ATha karma madhye lezyAM kihA karma madhye chai te bANumo praznaH- te lezyA yoga pratyaI chai ane yoga te nAma karma madhye chai.te mATai lezyA nAma karma mAMhe kahai. e bhAva. 93. hivai vIsa viharamAna jina naM trAMNaMmo praznaH-te viharamAna tIrthakara vartamAna kevala jJAnapaNai vicarai chai. tihAM keI bAlaka paNai,koI rAjAvasthAye hoya. jivhAre jaghanya kAle aDhI dvIpa mAMhi 160 ekasau sATha vije mAMhi ketalAika tIrthakara hoi. 1680 eka hajAra chaHsau assI tIrthaMkara hoi te kima?jaghanya kAle vIsa vihAramAna chai te ekeko tIrthakara eka lakSa pUrvano thAi tivAre bIjo tIrthakara no janma thAi tathA garbha
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) // ratnasAra // mAMhi hoi. ima 84 caurAsI lAkha pUrva no Aukho. te madhye 83 tirayAsI tIrthakara thAi. ima te 83 ne bIsa guNA kare tivAre 1660 eka hajAra chaHsau sATha thAi. vIsa vadhatA mAMhi bhelAi tivAre 1680 eka hajAra chaaso asmI. tIrthaMkara utkRSTaM kAlai 170 eka so sItara tIrthakara varttatA kevalapaNe vicarai chai. tivAre ekeka nA avatAra mAMhe 83 tIrayAsI tIrthakara Upane te 160 eka sau sATha guNA kIje tivAre 13340 terA hajAra tIna so cAlIsa thAi. ane 170 ekaso sItara varttatA te mAMhi bhelAi tivAre 1351 0 terA hajAra pAna so dasa etalA hoi. etaluM AMca gaccha nAyake kayUM chai piNa akSara dIThe pramANa dITho kariye te kahai chai. je vizeSAvizeSake kA chai, jima sAMbhalyu tima likhyu cha, pachai to jima kevala jJAnI prakAzyo te satya.-- (sattarisaya sukosijaM nayaM / visa viharamAna jinA / samaya khitte dasavA / jaMmpaI vIsadasa gaMvA // 1 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // vivaro e gAthA taNo, kevaliyo saMbhAla ke sittarasau jinavara hoI, kahai keI kAla // 1 // caDhato kAla osarapeNI, vAre AThama jina / ekaso sittara170jinavara huvai,iNa parisuNo sjnaa2| pAMca videha melavI, sAThasau vije. upn| bharatairavata dasa milai, sittara sau hoi jina // 3 // paDate kAle avasarpaNI, solama jina lage hu~ta / ' bharatArevata jina huve, sAThiso 160videhe lhNt||4|| kevalI keI vAla paraNyA, vayaNe ehiMsoya / . AThamA jina thI solamA lage,viraha videhe na hoy||5|| solamA jina sAthe sahu, mugati jAi jina bhANa / virahi samai sahu kSetra meM, uraha ehA pichANa // 6 // sattaramA jina hoya bharaha ,paMca airavata milane dasa / samaye kSetre dasa kahyA,lehavA eha avassa // 7 // sattaramA jina aThArassA viceM, janme vIsa videha /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) // ratnasAra // vIsa ekavIsamA viceM, saMyama kevala deha // 8 // bharatA revata dasa milai, madhyama saMpada tIsa / caubIsamA jina ziva gayA, videha vicarai bIsa // 9 // Agata caubIse sAtamA, AThamA vice niravANa / viraha paDai sahu kSetra meM,aThamana hoi jina bhANa // 10 // aAThamAthI nathI valI, ema sitarakAdika thAi / paraMparAI pUrva jima kahI, levI ema sadAya // 11 // dasa bIsa ekaNa samai, jinavara janama kahAta / bharatairAvata dina hudai, pAMca videhe rAta // 12 // Agamai ima bhAkhiyo, cavaNa janma adha rAta / bharaterAvata jAna hoya, diva videha vikhyAta // 13 // trIsa siMhAsana sahU, doi meru pAMce laadhe| do do pUraba pazcime, eka dakSiNa uttara saadhe||14|| cyAra janmai videha prate, pAMca milI ne vIsa / bharaterAvate dasa hoya, eka samaya janma lhiis||15|| vIsa 2janmeM videhe sahI, sAThaso vijaye purAya / lAkha corAsI pUrvAyuta, sadhanuSa pAMcasai kaay||16||
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // caDhate doya paDate tIne, Arai dharma kahAya / bharatairAvata te sahI, videhI dharama sadAya // 17 // parivattinA kAla bharahera, vaya lekho ihAthI leha / cotho nitya videha meM, ANaMda ruci bhaNeha // 18 // jinavara e nitya samaratAM, lahiye saMpada koddi| paMDita puNya ruci guru, sIsa kahai kara jor3i // 19 // 94. hivai cakravarti ne 14 caudA ratna kihAM Upaje te corANumo praznaH-cakra 1 asi 2 chatra 3 ane DaMDa 4 e cAra ratna Ayudha zAlA mAMhe Upajai. tathA maNi ratna 1 kAMgaNI ratna 2 carma ratna 3 nidhi siri grahe nIpajai. evaM 7 sAta, purohita ratna 1 vArDika ratna 2 senApati ratna 3 gAthApati ratna 4 e 4 cyAra ratna potAnA nagarai upajai. evaM tivAra pachI strI ratna rAja kule nIpajai. gaja ratna 1 ane asva ratna 2 vaitADhya parvata Upara upajai. e 14 caudA ratna nI utpatti kahI. 65.hivai nava nidhAna kihAM pragaTai te picANumo
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // prazna kahai chaiH-te madhye zI zI vastuchai? gaMgA nadI ne taTeM nava nidhAna nI nava peTI pragaTai, te te peTI kevaDI ? 12 bAra joyaNa zraAyAma lAMbI, nava joyaNa pohalI vistAre, aI yojana nI UMcI. te joyaNa AtmAgula pramANa. e nava nidhi majusa ne AkArai chai. vaiDUrya mANa ratnamaya kamADa (kiMvADa-kapATa ) hai, tehanA nAma vastu kahiye chai- nai sapika pahalU. te madhye skaMdhAvAra nagara nivesa e vidha pahile 1 pAMDuka . nAmai bIju. tihAM dhAna bIja nI sarva saMpati 2. piMgala nAmai trIjaM. te madhye nara nArI, haya gaya nAM AbharaNa vidha chai 3. cothu mahA padma nAmai, te madhye 14 caude jAti nA ratna , 4. pAMcamo malli nAmai vividha prakAra nA vastu te madhye chai 5.chaThaM kAla nAmai temAM trikAla jJAna nA pustaka chai 6.sAtamuM mahAkAla nAmai. te madhye sono rUpo maNi loha sarva dravya akhUTa chai 7.AThamo mANavaka nAmai, te madhye rAjanIti, yuddha nIti, sarva hathiyAra yuddha nI nIti chai 8.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (69) nomo sukha nAmai, te madhye. caturvidha turyAnA aMganA nAri nATaka nI vidhi saMgIta nA grantha chai 9. ekeka nidhAne eka hajAra devatA adhiSThAyaka chai. vyaMtarIka devatA chai, teha no Ayu eka palyApama nu, e bhAva. 96. hivai prabhu jihAM pAraNo karai tihAM ketalI vRSTi hoi te chiyANamo praznaH-te Upara gAthA"zraddhe terasa koDi ukkosaccha hoi vasudhArA / addha teraSa laSA jaMhaM neyA hoi vasudhArA." 97. hivai14 cauda vidyA moTI chai te satyANa mo praznaH-te vidyAnA nAma likhiye chai. prathama nabhogAminI 1.para zarIra pravesanI2.rUpa parivartanI3.staMbhanI 4.mohanI 5. svarNa siddhi 6. rajata siddhi 7.rasa siddhi 8.baMdha mokSaNI9.zatru parAyaNI 10.vazya karaNI 11. bhUtAdi damanI 12.sarva saMpatkarI 13. zivapadaprApaNI 14. e 14 cauda moTI vidyA jANavI. 98. hivai paMca prasthAnai AtmA te paMca prasthAna
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // te kihAM te aThyANamo praznaH-abhaya 1 akaraNa 2 ahameMdra 3 kalpa 4 tulya 5, e avasthA sAdhavA sAvadhAna chai. abhaya te arihaMta no dhyAna 1. akaraNa te siddha no dhyAna2. ahameMdra te AcArya no dhyAna 3. tulya te upAdhyAya no dhyAna 4. kalpa te sAdhu no dhyAna 5. e samAna avasthAi te paMca prasthAna maI zrAcArya chaii. e bhAva, artha dhyAnamAlA granthe vistArai kA chai. 99. hivai trIga~ guNasthAna caDhatAM paDatAM kima Avai te nanyANamo praznaH-tatrottaraM-caDhatAM paDatAMbe prakArai zrAvai te kima ? anAdi mithyAtvI hoi teha ne caDhatA nAvai. te prathama pahalAM thI upazama samyakta pAmai. gaMThIbheda karai te cothe zrAvai. te mATe anAdi mithyAtvI te pahilA thI cothai Avai. te mATe mizra guNa sthAnai nAvai. tathA sAdi mithyAtvI samyakta pAmI ne paDyo hoi te pAche kSayopazama samyakta pAmai, te tIjuM guNa sthAnakai Avai teha ne paDatAMi paNa Avai. ebhAva iti.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (71) hivai samohiyA asamAhiyA maraNa teha no artha sUtre chai te ekasomo prazna likhiye hai: - samohiyA te zyuM ? je ihAM thI jIva nikalai, samakAlai sarve pradeza leineM para bhava jAi; jima daDo chUTo nAkhai to dar3AnA pradeza sAthai jAya, teM samohiyA mRtyu kahiye 1. ane asamohi maraNai to jIva nA pradeza zreNI baMdha jAi Agala thI mokalai. athavA jIva nikalyAM pachI pachavADai jAi milai. zreNIgata jAi paDAi nA doDa nI pareM. e rIte sUtra chai. e bhAva. 101. jIva ne upayoga guNa te samyakta, ane TharaNa guNa te cAritra te AcAravA ne kuNa balavattara chai te ekasau pelo praznaH - jehavo AtmA no upayoga vastu Atma jIvana guNa AvaravAneM mithyAtva balavattara hai. tima eha nI praNamana sukha nivAravAneM aviratyAdi hetu balavattara chai. te mATai midhyAtva neM udai samyakta guNa na pAmai. avirata neM udai cAritra guNa sthAna rUpa na pAmai. te mATe eha nI praNamana upayoga ekAgra rUpai praNamai
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) // ratnasAra // tivAre e sukha rUpa jJAna cAritra maI saMpUrNa dharma pAmyA. e bhAva. 102. hivai 3 tIna prakAra nA karma kima chai te ekasau bIjuM prazna:-te karma nI vargaNA chai te dravya karma kahiye. ane te vargaNA jivAre pAMca zarIra paNai praNamai tivAre teha ne nokarma kahiye. azuddhopayoga nA rAga dveSa moha pariNAma te bhAva karma. e bhAva. 103. hivai eka pada nA zloka nI saMkhyA ketalI te ekasau trIjuM praznaH-dvAdazcaiva koTyo lakSA eyasIti adhikAni zcaiva / paMcAzadaSToca sahasrasaM // aTheva 8 saha saculasihi84 saya 100chakka sADhA 50 eka vIsa payagaM thAra // etalI eka padanA zloka nI saMkhyA jANavI e bhAva. 1.4. hivai 14 cauda pUrva nA jetalA pada chai te judAra likhiye chai te ekasau cothu praznaH-tihAM prathama utpAda pUrva nA 11 koDi pada chai 1. bIjuM
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (73) AgrAyaNIyatehanA pUrva 96chanu lAkha pada chai 2.tIjo vIryApavAda pUrva, tehanA 70 lAkha pada chai3cothu astinAsti pravAda pUrva nA 60 lAkha pada chai 4. pAMcamuM jJAna pravAda pUrva, teha nA 36 koDi pada chai 5. chaMTho satya pravAda pUrva, teha nA 1 eka koDi60 sATha lAkha pada chai6.sAtamo Atma pravAda pUrva,36chatrIsa koDi pada chai 7. AThamo karma pravAda pUrva, teha nA eka koDi 8 ATha lAkha pada chai 8. navamo pratyAkhyAna pravAda pUrva, teha nA 84 corAsI lAkha pada ? 9. dasamo vidyApravAda pUrva, tehanA 11 gyAre koDi 15 pandarA hajAra pada chai 10. igyAramo kalyANa pravAda pUrva, tehanA 62 bAsaTha koDi pada chai 11. bAramo prANavAyu pUrva,1.eka koDi 56 chapana lAkha pada no chai 12. teramo kriyA vizAlI pUrva, 9 nava koDi pada no chai 13. caudamo lokaviMdusAra pUrva, tehanA 13 terA koDi 50 pacAsa lAkha pada chai 14. eka padanA 5188840 akssr|| eka pada nI saMkhyA jANavI. anuyoga dvAravattauM saMpUrNa.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) // ratnasAra // 105. hivai bIjA guNa sthAnai (sAsvAdana ) jina nAma karma sattAi kima na hoya te ekasau pAMcamoM prazna hai: - te karma graMtha nI avacUrI madhye kayUM chaiH yathA (satte aDyAlasayaM jAva uvasamuvi jiNuM vayAtaiya) asyArthaH / sattAi karmanI prakRti 148, ekasau ar3atAlIsa mithyAtva guNasthAna thI mAMDI yAvat igyAramA sudhI hoi. paNa bIjai trIje guNa sthAne jina nAma karma binA 147 ekaso saiMtAlIsa prakRti sattAi hoya te kima? teMha nA abhiprAya kahai chai. cothe guNa sthAne kSayopazama samyakta chai te jina nAma karma bAMdhai te bAMdhI ne pAcho par3e samakita vamai to te pahile guNa sthAnakai Avai, paNa bIje trIjai guNa sthAnai nAvai. te mATai midhyAtva guNa sthAne jihAM sudhI upazama samakita hoi, tihAM sudhI jina nAma na bAMdhai. stoka kAla mATai kSayopazama tathA nAyaka samakita chai te bAMdhai . te pAchau vamaiM te kSayopazama samakita paDato jina nAma karma baMdha vAlo pahile guNa sthAna zrAvai, paNa bIjai tIjai nAvai. tihAM 148 kaso
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra // (75) * aDatAlIsa prakRti sattAI hoya. tathA upazama samakita vAlo jina nAma karma nathI bAMdhyuM te paDate trIje guNa sthAna tathA bajai Avai ane upazama bhAvai to jina nAma karma no baMdha nahIM. te mATe bIjai trIjai guNa sthAnai sattAi 147 ekaso saiMtAlIsa prakRti hoi. tathA upazama samakita cyAra vAra Avai, bhava mAMhi 4 cyAravAra to upazama zreNI caDhatAM zrAvai. valI pAcho par3ai eka vAra, te upazama samakita pAmatAM gaMThI bheda thAi. te samai Avai tathA pAMcamI vAra Avai te pAcho paDI ATha maiM guNa sthAnai AvI meM pachai kSapaka zreNIka mAMDI kevala jJAna pAMmI siddhi vareM. e bhAva. 1 0 6.hiMvai kSayopazama samakitanuM lakSaNa kahai hai te ekasau chaH mo praznaH - 3 tIna mohanI, 4 cyAra antAnubaMdhI nI cokar3I, e sAta prakRti mAMhi thI mithyA (mohanI) 3 ane 4 antAnubaMdhI caukar3I e 7 sAta prakRti mAMhi thI je kAMika daliyA chai, vargaNA chai, te mAMhi thI jetalI vargaNA nA daliyA te prakRti nA udai
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) // ratnasAra || Avai te khapAve. ane bAkI rahyA teha no upazama karai -- upazamAtrai teha no nAma kSayopazama kahiye. te kSayopazama samakita nA bheda likhiye hai. // dohA // cyAra khapahiM traya upazamahiM, paMca khaya upazama doya / Saya paTa upazama eka yoM, kSaya upazama trika hoya // 1 // eha no bhAvArtha likhiye chai. sAta prakRti madhye 4 cyAra cAritra mohanI nI chai, 3 tIna prakRti mithyAtva mohanI nI chai. te madhye 6 chaH pahalI te 0 vAghaNa ( vAghinI ) jevI chai. eka samyakta mohanI te kutarI ( kutiyA ) sarIkhI hai. teha no vivaro, e sAta prakRti jihAM upazamai tihAM upazama samyakta kahiye. e 7 sAte prakRti sattA mAMhi thI caya karai tihAM cAyaka samakita. e sAta mAMhilI kAMIka khapai, kAMI ka upazamai tihAM kSayopazama samakita kahiye.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ (77) || ratnasAra // // dohA // kSayopazama varateM trividha, vedaka cyAra prakAra | cAyaka upazama yugala juta, nodhA samakita dhaar|| 1 // kSayopazama samakita 3 tIna prakAra no, vedaka samakita 4 cyAra prakAra no, nAyaka samakita eka prakAra no, upazama samakita eka prakAra no. eha nI vigata - jihAM e sAta mAMhi nI 4 cyAra ca zrane 2 be upazamai, ane 1 eka vedai te prathama bheda 1 . tathA e sAta mAMhilI 5 pAMca khapai, 1 eka upazamai, 1 vedai te kSayopazama samakita no bIjo bheda 2. e be prakAre kSayopazama vedaka kahUM. tathA tIna prakAra nuM kSayopazama samakita kahUM, etale pAMca prakAra kahyA. 4 cyAra cayo - pazama no, tathA 4 cyAra kSapai 3 tIna upazamai te kSayopazama samyakta 1. athavA 5 pAMca capai 2 do upazamAvai te piNa kSayopazama samakita 2. athavA 6 chai kSa ne eka upazamAvai te piNa kSayopazama samakita 3. e tIna prakAra karI kSayopazama samakita kahiye.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) // ratnasAra // hivai kSAyika vedaka no eka bheda. te kima ? te chaH prakRti khapA ne eka vedai te cAyika vedaka kahiye. tathA chaH upazamAtrai ane eka vedai te upazama vedaka kahiye. ima tIna prakAra no kSayopazama samakita, be prakAra no kSayopazama vedaka, eka prakAre nAyaka vedaka, eka prakAre upazama vedaka, evaM 7 sAta tathA eka kSAyaka je sAte kSaya jAya, evaM 8 ATha tathA eka upazama je sAtai upazamAvai, evaM 9nava prakAre samakita nA vivarIneM nava bheda chaTThA pUrva madhye kayA hai. tehanI e AmnAya. * 107. hivai mohanI nA lakSaNa kahai chai te ekasau sAtamo praznaH - mithyAtva mohanI te zyuM ? te vibhrama paNai yukta zrAtmasvarUpa viparIta jANai jima sIpa ne rUpo kahai.te 1. mizramohanI te vibhrama paNai saMdeha yukta anirddhArapaNe jANe paNa zrAtma jJAna prarte pAmavA nAde 2. samyakta mohanI te samI vastu Upara moha upajAvaimhArA deva, mhArA guru tathA jinavacana madhye saMkA
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (79) kaMkhA upajyA te lakSaNa samakita mohanI -3.tathA anaMto chai anubaMdha karma vipAka rasa te anaMtAnubaMdhiyA kahiye. e bhAva. 108. hivai sApekSa nirapekSa no artha kahai chai te ekasaupAThamo praznaH-sApekSa te sadaya pariNAma te halai balada (baila) kher3atA koI apekSA AsarI utAvala karai, paNa koI nI apekSA vinA nirdayapaNe kArya na karai, kArya paDe paNa dayA rAkhe, te sApekSa kahiye. ane nirpakSa te nirdayapaNe thaI kArya karai. kArya vinA paNa tADanA tarjanA karai te nirpakSa kahiye. e bhAva. 109. hivai samyakadRSTi - ekasaunavamo prazna kahai chaiH-sama thayute, nimita mAMhi to puNya pApanA udayanuM sama thayu, je Avai harSa nahIM, pApaneM udai gaye kheda nahIM. tathA samyak dRSTI ne zyuM dRSTi madhye sama? te upAdAna mAMhi te rAga dveSa dhArA no sama thayAM nimita mAMhi to puNya pApa nA udaya no samya thAya
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // je Ave harSa nahIM, pApa ne udai gaye kheda nahIM. ehavI jehanI dRSTi te samadRSTi kahiye. eTale samadRSTi e be pada no upAdAna nimitta dekhAiyo, e bhAva. 110. hivai 4 cyAra nikSepA jinanA teha nI dravya bhAva thI bhakti zI rIte karavI te ekasaudasamo praznaH-prathama pavitratA paNe ekAgra citte asAtanA TAlI jina no nAma japiye te nAma jina nI bhakti 1. tathA thApanA jinanI aSTa prakArI tathA satara bhedI vidhi suM karai. pachai bhAva pUjA tanmaya thaI praNamai te thApanA jina nI bhakti 2.tathA dravya jinate jinanA jIva teha ne virSe teha ne bhAvai, jina nA jIva jANIne bhAva suM vaMdaNA karavI te dravya jina nI bhakti 3. tathA bhAva jina te gaDai baiThA, samosaraNe ghaNAeka jIva ne pratibodha ApatA ehavA je Aja zrI sImaMdhara svAmI teha ne vaMdaNA, namaskAra, guNa stuti ityAdi karI e tanmaya thaI bhAvI jina ne e rIte bhakti karai4.e nikSepa4 cyAra nI bhakti nI rIte samana hRdaya thI lisyuM chai. e bhAvaM.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (81) 111. hivai jIva ne devU ane daridrapaNo kima Talai te ekasau gyAramo prazna-jIva anAdikAla no rAgadveSa mohai praNamai chai teNe devo ne daridrapaNuM e be vardhe chai. te kima Talai ? samakita guNa pAmai, ratnatraya dharme pAme Talai. te kima ? te darzana guNa pragaTe dveSa bhAva jIvai samabhAva pragaTai, jJAnaguNa pragaTai pudgalAdi Upara rAga bhAva miTIje, vairAgya guNa pragaTai. cAritra guNa pragaTai, mohanoM daridra jAi,caraNa TharaNa guNa pragaTai, ima e guNa pragaTai, e daridra jAi. tathA e devo karaja (RNa) Talai te kim ? darzana guNa janma bhavanI paraMparAi miTai.jJAna guNai to jarA nI vedanA miTai.cAritra guNai maraNa bhaya miTai, etale amara pada pAmI siddhIvareM. ima darzana guNa jJAna cAritra guNai pragaTai janma jarAmaraNa nA bhaya Dhalai. jima eka nara lakSmI dhana pracura pAmai, dAridrapaNuM ane devU e be Tale, tima ratnatraya rUpai dharma dhana pragaTai. rAga dveSa moha rUpa daridrapaNuM jAi. ane janma jarA maraNa rUpa devA nA bhaya Talai. e bhAva.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // - 112. hivai 6 chaH prakAre AtmA ghaNA karma bAMdhai te ekasau bAramo praznaH-tathA rAga dveSa2 zrArtta3 rudra dhyAna 4 ane viSaya 5 kaSAya6 e cha:-prakAre AtmA ghaNA karma bAMdhai chai, te kima ? rAga dveSa te jIva nA paraNAma mAMhi vattai chai,teNe karI karma baMdhyA te udaya Avai tyAre, Arta rudra dhyAna jete thI iyuM karai ? viSaya kaSAya sevai. teNe valI ghaNA karma baMdhAi tethI bhava nI paraMparA saMsArI jIva ne Talai nahIM. e mUla maMtra bIja jANavo. e bhAva. - ... 113. hivai samyakadRSTI ehavo je zabda teha noM zyo artha te ekasau teramo praznaH-samyak dRSTI no zabdArtha te pUrvokta jANavo. samyakadRSTI kahiye te zabda no artha-samyak kahatAM yathArtha, dRSTI kahatA zraddhAna kahiye. samyak jJAna te yathArtha jANavo. samyak cAritra te yathArtha Acaravo. e samyak no artha. tathA ude AvyuM te sahavo ane svarUpe jovU e lakSaNa samyak dRSTI zrAvaka sAdhu nA jANavA. e bhAva.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // 111. hivai guNagrAhI, guNagaveSI te zyu ? te ekaso cavadamo praznaH-yathA guNagrAhI, guNagaveSI, sAhya ( sahAya )kArI, vinaI, sevAkArI, ehavA zrAvaka tathA ziSya guru ne milavA durlabha. tathA guNagrAhI te zyuM ? je guru pAse sUtra siddhAnta sAMbhalIne ghaNI prazaMsA karai,kIrti karai, para guru nA koI udayIka bhAva nA avaguNa dekhI ne tihAM dveSa na Upajai. zyA mATai ? je kheda Upajai to bhakti no mana vinaya guNa thI bhAgI jAi. e bhAva. guNagaveSI te iyuM ? guNagaveSI te guru mAhiM eke upakAra - guNa hoi te joI piNa vinaya cUkai nahIM, avaguNa dRSTI mAMhi nAvai. tathA sAhyakArI te guru ne anna pAnAdika nI, vastra auSadhAdika nI ghaNI sahAya karai. potai gAMTha thi kharacai, gAMTha na hoya to koI jogya jIva pAse thI lAvIne guru nI sahAya karai, tathA sevA karI potAno jAta thakI tana mana vacaneM karI guru ne veyAvaca karai, sAtA upajAvai. ehavA zrAvaka tathA ziSya paMcama kAle milavA durlabha
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) // ratnasAra // chai. e bhAva. 115. hivai sAtAi sukha, asAtAi duHkha e mAhi nimitta upAdAna kuNa chai te ekasaupadaramo praznaHsAtA,asAtA, duHkha, sukkha,yo zcAyo vizeSaH sAtA, te anukrameNa udaya prAptInAM vedanIya karma pudgalAnAM anubhavarUpa, tathA sukha duHkha ne parodIryamAna vedanIya anubhava rUpa. sAtA asAtA te upAdAna rUpai chai. sAtA asAtA te bedanIya karma nA udaya pAmyA je pudgala teharnu vedavU bhogavaM, te azuddha upAdAna rUpa chai. ane sukha duHkha tehanA phala cha, tehanA phala udesyA?vedanIya karma bhogavaq. etale nimitta rUpa thayo jo sAtA upAdAne, sukha nimitte sAtA tihAM sukha hoi. ane asAtA upAdAna, ane duHkha nimittai etale asAtA tihAM du:kha etale jihAM jehavo vRkSa tihAM tehavo phala, e bhAva. . 116. hivai sAtA asAtA AtmAzrita chai. sukha du:kha te pudgalAzrita chai. tathA vedanA 2 be prakAra nI te
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // ekasosolamo praznaH-(veyaNA duvihA abhupagamIyA uvakamIyA. abhupagama kIyA svayaM abhyupagamyate vedate yathA sAdhuva keza luMcanA tApAnodibhivedayaMtI upanAmakiMtu svayamudIrNasyodIrNA karaNe na caudayaM upanItasya vedyasya anubhava ityArthaH // ) eha no bhAvArtha-eka vedanI karma kAla pAkI svabhAvai udaya Avai te samabhAveM vedI khapAvai te abhyupagAmakI vedanA. ane eka udIraNAi karI udaya lAvI ne vedanI karma nA pudgala sama bhAva vedI khapAvai te upakrAmakI vedanA jANavI, e bhAva. 117.hive jina vacana syAda vAda rUpaichai te4 cyAra prakArai chai te ekasau sataramo praznaH-te kAraNa kArya rUpai chai 1 te nimitta upAdAna lIdhai 2 dravya bhAva sahita chai 3. nizcaya vyavahAra naya yukta chai 4. ehavA cyAra prakArai sahita hoi te jina dharma desanA kahI, e bhAva. __ 118. hivai be parisaha zIta che te kihAM ? te eka sau aThAramo praznaH--AcAraMge tRtIyA'dhyena
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) // ratnasAra // dhureTikA madhye ima kahUM bai-- je 22 bAvIsa parisaha madhye 2 be parisaha zIta ane 20 bIsa parisaha uSNa. te be kihAM ? eka strI parisaha 1 bIjo satkAra parisaha 2. bAkI sarva uSNa parisaha hai-- mana ne tApakArI mATai uSNa bai e bhAva. , 119. hivai bandha 1 sattAra udaya 3neM udIraNA 4 e cyAra madhye zrAtmAzrita ane pudgalAzrita ketalA hote ekasau ugaNIsamo prazna kahai chaiH - udaya 1 zrane sattA 2 ebe pudgalAzrita chai, ane baMdha 1 udIraNA 2 ebe AtmAzrita hoi, e bhAva. 1 2 0 . hivai ATha vargaNA nA pudgala madhye thoDA ghaNA kihA te ekasau vIsamo praznaH - ATha vargaNA mAMhi udArika vargaNA mAMhi thor3A 1, tethI vaikriyA mAMhi anantaguNA 2, tethI AhAraka mAMhi gharaNA 3, tethI tejasa mAMhi ghaNA 4, tethI bhASA mAMhi ghaNA 5, tethI sAsosAsa ( zvAsocchAsa ) mAMhi ghaNA 6, tethI
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (87) mana nA pudgalaghaNA7,tethI kArmaNAni vargaNAnA pudgala ghaNA 8. iti bhAva. 121. hivai 22 bAvIsa parisaha te kihA karma thI Upajai te ekaso ikavIsamo praznaH- jJAnAvaraNI thI 2 be, mohanI nA 8. vedanI nA 11, aMtarAya no 1, e cyAra karma thI Upajai. atra gAthA- (dasaNa mohe daMsaNa 1 parisaho pannANaM 2 paDhamaM mIcarimealAbha parisaha satteva te carita mohanI 1 akose araI icchi 3 ni sIhIyA 4 celA 5 jAyaNA 6 cevasakAra purasakoroikArasa veyaNI jami paMcevaM ANu puvI 5 carIyA 6 siddha, taheva jaleya 8 vahaM 9 roga 10 taNu phAsA 11 se se sunathi viyAro 12 ||iti.) 122. hivai upasarga parisaha no artha vicAravo te ekasau bAvIsamo praznaH-- upasarga te AtmA karma janita chai. upa ( kahatAM) samIpe, sarga (kahatAM)
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (06) || ratnasAra // sarjana je upasarga, te mATe. tathA parisaha te para janita hai. para nA nimitta thI kahyA te sahavuM -- pari samaMtAt sahyate. iti upasarga parisahano artha vicAravo.. 123. hivai pramANa 4 cyAra AtmA thI vIra kima mAniye te ekasau tevIsamo prazna kahai chaiH pramANa 4 cyAra anayoga sUtre kahyA chai:-- atha ---- anumAna pramANa 1 upamA pramANa 2 Agama pramANa 3 pratyakSa pramANa 4. te madhye Aja zrIvIra svAmI pratyakSa pramANe kima mile ? te thApanA nikSepA thI mileM. te kim ? samabhAva zAnti mudrA paryaMkAsana no utpAde ne rAga dveSa no vinAsa ehavI asala nI nakala jina pratimA te dekhIneM bhAva thI vIra pratyakSa pramANai milai. jina pratimA jina sarIkhI te jina pratimA nI bhakti jina bhAvai kIdhAnA phala zrAvaka ne mahAnizItha sutra meM kahUM (siDho) iti vacanAt tivAre jina pratimAnI bhakti kIdhI teM jina nI kIdhI. ima kAraNa kAryopacArAt. ima jina nI thApanA thI Aja pratyakSa pramANai ng- *
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (89) zrIvIramilyA kahAi. saMdeho nAsti. 124. hivai karma vargaNA jIva lIe chai te thoDI ghaNI ko ne zrApai chai te ekaso covIsamo praznaHsamai2 jIva karma vargaNA ne grahe chai. te AThe karma paNai vehacIne Apai. te mAMhi koI ne ghaNI vargaNA Apai. sarva thI thoDaM karma dala vargaNA Ayu karma ne Apai. teha thI nAmagotra karma ne vizeSAdhika Apai. tethI jJAnAvaraNI 1, darzanAvaraNI 2, tathA aMtarAya 3, e karma ne viSai mAMho mAMhi vizeSAdhika Apai sarIkhaM,tethI mohanI ne karma vargaNA dala adhika Apa, tethI vedanI ne adhika. ima sarva jotAM to vedanI karma ne karma vargaNA dala vizeSa zrApai. iti bhagavatIjI sUtre kayUM hai. e bhAva. 125.hivai vigraha gati ketalA samaya no te ekasau pacIsamo praznaH-bhagavatIjI sUtra madhye ekeMdrI ne pAMca samaya no vigraha gati te trasa nADI bAharai vidise rahyo hoya. thAvara jIva videse trasa nADI bAharai upaja
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // vo hoya tehano pAMca samaya thAya. ehavo bhagavatIjI meM kahya chai. 126. hivai abhisaMdhI anabhisaMdhi be zabda no artha kahai chai te ekasau chAvIsamo praznaH-hivai abhi saMdhi te upayoga pUrvaka Atma vIrya hoya tehane kahiye. tathA anabhisaMdhi te aNAupayogAtmavIrya hoya teha ne kahiye. e bhAva. 127. hivai samyak dRSTI dezavirati ne gRhasthavAsa chatAM chaThe guNasthAna Avai te ekasausattAvIsamo praznaH-samyak dRSTI dezavirati gRhavAsa chatAM koI jANaze je cauthA pAMcamA guNa sthAna vAlA no nirmala adhyavasAyai dhyAna dasAi zubha yogai zubha dharma dhyAnai chaThA sAtamA guNasthAna nA pariNAma prAvai pachai te kAlAMtarai aMtaramuhUrttamAtra rahI ne pachai miTi jAi, potAnA guNasthAna mAphaka paraNAma rahai ehaq kahai te asatya mata kalpanA, paNa koI graMthokta nahIM.tatrottaraM
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (91) cauthA pAMcamA thIbhAva cAritra guNa prateM caDhato 13 mA 14 mA sudhI caDhIne maru devyA nI parI, puNyADhaya rAjA nI pare siddhi vareM. pAcho te guNasthAna pharasI ne paDai nahIM. tathA pAMcamA cauthA vAlA naM kaSAya 4 cyAra tathA 8 ATha no kSayopazama thayo..ane chaTo sAtamo guNasthAna to 3 tIjI cokaDI kaSAya nI tehano kSayopazama thaye Avai, te mATe pAMcamA nA niramalA adhyavasAya zubha dhyAna dazAi ujjvala hoya paNa guNa sthAna to pAMcamoM kahIi, paNa chaTho sAtamo na kahIi. gaNasthAna te kaSAya nA kSayopazama ne hAthe chai ane adhyavasAya te nija pariNati ne hAthe chai,te mATe vicAravo. e bhAva. 128. hivai samyakta mohanI nA udaya kihAM thakI hoya te ekasau aThThAvIsamo praznaH-tathA samyakta mohanI no udaya kSayopazama samakitavAlA ne hoya, paNa upazama kSAyaka e be samakitavAlA ne samakita mohanI no udaya vedana hoya nahIM. kSAyaka vedaka
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // vAlA ne tathA upazamavedakavAlA ne e sAta mAhija vedai, ekai paNa eka samai rahai, tehanAM kAlastoka mATai ihAM gavekhyUM nathI. e bhAva. __ 129. hivai samakita moha nIprakRti ko ne kahiye te ekasau ugaNatIsamo praznaH- kSayopazama upazamavAlA ne sattAi chai. teha nI sattAi mUla chai. teNaikarI kAMkSA mohanI vedai chai. koIka jina praNIta bhAva sUkSma padArtha madhye muMjhAya. zaMkA kaMkhA mohanI sAdhU paNa vedai chai. te mATe bhagavatIjI sUtra madhye paNa kayUM chai te vicAratAM samakita mohanI prakRti tehaneM kahiye e bhAva. 130.hivai utsargaapavAda bemArga kahiye chai tehanosyoM bhAvArtha te ekasau tIsamo praznaH-tatrottara utsargate vyavahAra mArga1.apavAda te nizcaya mArga2.yathA sAdhuneM pRthivI kAyAdi SaTkAyanI virAdhi nA niSedhI cha,paNa kadAcita koI kAraNe nadI utaravI paDai tathA AhArAdika ne
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // arthe tathA guru deva vAMdavA arthe cAlatAM virAdhanA thAi,te utsarga.te mATe apavAdai pacakakhANa mahA vrata no hoi. ane AcaraNa kAika kAraNa paDai utsarga mArga hoi. tathA vacanAMtare koIka graMthe utsarga te nizcaya mArga kahyo chai. apavAda te komala mArga vyavahAra mArga kahyo chai. tehano svarUpa AguM likhyo chai. e bhAva, utsarga apavAda mArga nI carcA ghaNI cha paNa atra to alpa buddhi jehavo jANuM tehavo saMkSepa thI likhyo chai. iti. ____131.hivai koike prazna pUchyo je dIvA pramukha nA prakAza paDai chai te dIvA madhye agni nA jIva chai tehanA paryAya, tarayota rUpa te pudgala nA paryAya te ekasau ikatIsamo praznaH-tatrottaraM. dIvA madhye je agni nA jIva chai te mAMheja praNamI rahyA chai paNa dAhaka rUpa paryAya chai te bAhara nikala nahIM,tathA dIvA nA prakAza rUpa je bAhirai dIsai chai te to vizrasA pudgala nI paryAya chAyA AkRti teja dyuti ityAdi bahU bhedeM puladga
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ (94) // ratnasAra // paryAya kahyA chai. tathA dIvA no je bAhireM prakAza rUpa je dIsai chai te prakAza rUpa padagala ne nimittai apara vizrasA pudgala zreNa baMdhe jamAva thAi chai te dIsai chai. tehane nimitta paNa dIvA madhye je agninA jIva chai tehanA paryAya nahIM teha nA guNa paryAya dAhaka rUpe che te jihAM vyApai tihAM bAlI bhasama karai. te mATe e vizrasA pudgalano jamAva jANavo. jima pArasI madhye mukha jotAM ApaNA zarIra samAna sarva pudgala dIsai chai te kAI ApaNA zarIra nA paryAya ArasI mAMhi gayA nahIM. paNa te pArasI no nimitta pAmIne mukha jehavA vizrasA pudgala zreNI baMdha jamAva thAya ? paNa jIva nA nahIM, yathA zarIra nI chAyA ityAdika sarva vizrasA pudgala jANavA. e bhAvArtha. iti dIpaka prazna. -- 132. hivai yathA zAstra 14 cauda guNa vaktA nA 2 tathA 14 cauda gaNa zrotA nA chai te nAma mAtra thI jANavA hetai likhiye chai te ekasau battIsamo praznaH- Agama madhye kahyA cha je sole bola nA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra || (95) jANa ehavA je paMDita 1. bIje bole zAstrArtha vistAra jANavA 2. trIje bolai vANI mAhi miThAsa 3. cauthai bolai prastAva avasara olakhai 4. pAMcamu sAMco bolai 5 chaThTho bolai sAMbhalanAra nA saMdeha chede 6. sAtame bolai bahuzAstra vettA gItArtha upayogI hoi 7. AThamai artha vistArI saMvarI jANai 8. navamai bole vyAkaraNa rahita kaThina bhASA apazabda na bolai 9 dasamai bole vANIiM sabhAne rijhAvai 10. igyAramai bolai rasa svAda pAmai 11. bAramai bolai praznArtha 12. teramai bolai ahaMkAra rahita 13. caudamai bolai dharma vaMta saMtoSabanta 14. e bolanA jANate vaktA jANavA. iti. hivai zrotA nA cauda 14 bola likhiye hai. bhaktivaMta 1 vAcAlateM mIThA bolai 2 . garva rahita 3. sAMbhalavA Upara ruci. 4. caMcalAI rahita ekAgra citte sAMbhalai ane dhArai 5. paDavaDo te jehavo sAMbhalyo tehavA pragaTa akSara kahai 6. prazna jANavA 7. ghaNo zAstra sAMbhalyAno rahasya jANai 8. dharma kArye Alasa na hoi 9. dharma
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (96) // ratnasAra // sAMbhalatAM nidrA nAvai 10. buddhivaMta hoi 11. dAtAra guNa hoi 12. je pAchai dharma kathA sAMbhale tehanA pachavADe ghaNA guNa hoi, ghaNA guNa bolai 13. niMdA koI nI na karai tathA koI suM tANa baiMca vAda vivAda na karai 14. e caudA bola zrotA jina vacana nA sAMbhalanAra nA guNa jANavA. : hivai purANa nA nAma kahai aThAra 18. brahma purANa 1 padma purANa 2 viSNu purANa 3 ziva purANa 4 bhAgavata purANa 5 mArkaMDeya purANa 6 AjJeya purANa 7 nArada purANa 8 bhaviSya purANa 9 brahatavaivarta purANa 10 liMga purANa 11 skaMdha purANa 12 varAha purANa 13 vAmana purANa 14 kUrma purANa 15 maccha purANa 16 garur3a purANa 17 brahmAMDa purANa 18 evaM aThAra purANa nAma. 133. atha varNa, gandha, rasa ane pharasa (sparza) ane e paramANu pudgala nA guNa e cyAra, zabde guNa kihAM thI Avyo ? zakti hoi te vyakti thAi. ihAM
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (97) to zakti zabdai guNa nathI. to zabdai sAMbhaliye chai kAnai te jIva no guNa chai kim pudgala no guNa chai iti prazna zyA Upara kA chai te ekasau tetIsamo praznaH-paramANu mAM be pharasa chai. karma nI vargaNA mAM cyAra pharasa chai. zIta 1. uSNa 2 lUkho 3 copaDyo 4 e cyAra pharasa chai. zarIra mAM ATha pharasa hai te 4 cyAra pharasa bIjA kihAM thI aAvyA? te Upari ATha pharasa kihAM thI nIpanyA ? te kihAM ? ihAM be saMbaMdha chai- samavAya saMbaMdha 1. ane saMyoga saMbaMdha 2. samavAya saMbaMdha vastu guNa chai te jANavo dekhavo. SaTa dravya piNa samavAya / 4 / iti. saMyoga saMbaMdhe ghaNA mile upacAre apara guNa nIpaje. kuNa dRSTAMte ? khAro ane haladare jima rattAsa thAi tima zabda guNa nIpanyo. prAtmA pudgala yoge zabda thayo tima 4 cyAra samavAya saMbaMdha hatA tima apara bIjA 4 cyAra saMyoga saMbaMdhe nIpanyA e ATha pharasa kahiye. 134. hivai para bhava - Ayu kima baMdhe te ekasau cauMtIsamo praznaH-yoga 1 kaSAya 2 dhyAna 3
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ (98) // ratnasAra // lezyA 4 e cyAra ekaThA milai tihAre para bhava - Ayu baMdhai. iti. - 135. hivai SaTa dravya no ekasau paiMtIsamo praznaH--hivai ziSyaH jIvAjIva nuM svarUpa pUche chai. je tihAM dharmAsti kAyAdi SaT dravya nA dravya,kSetra, kAla, bhAva, ane guNa ekeka dravya nA pAMca bheda ima chaH dravya nA milI 30 tIsa prazna pUche chai. tatrottaraM. 1 dharmAstikAya-dravya thI dravya 1 kSetra thI loka pramANa 2 kAla thI anAdi anaMta 3bhAva thI avarNAdi 4 guNa calaNa 5. 2 adharmAstikAya-dravya thI dravya 1 kSetra thI loka pramANa 2 kAla.thI anAdi anaMta 3 bhAva thI avarNAdi 4. guNa thira 5. ___3 AkAstikAya-dravya thI dravya 1 kSetra thI lokAloka 2 kAla thI anAdi anaMta 3 bhAvathI avarNAdi 4 guNa thI avakAza 5.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (99) 4 pudgalAstikAya-dravya thI pudgala anaMtA 1 kSetra thI loka madhye 2 kAla thI anAdi anaMta 3 bhAva thI varNAdi 4 guNa puraNa galaNa pariNAma 5. 5 jIvAstikAya-dravya thI jIva anaMtA 1 kSetra thI loka madhye 2 kAla thI anAdi anaMta 3 bhAva thI avarNAdi 4 guNa upayoga sahita 5. 6kAla- dravya thI kAla anaMtA anaMta 1 kSetra thI manuSya loka 2kAla thI anAdi anaMta 3 bhAva thI avarNAdi 4 guNa parivartana 5. punarapi * dravya thI, kSetra thI, kAla thI, bhAva thI zyuM te kahai chai.dravya thI apradezI 1 bIje kSetra thI apradezI 2 trIje kAla thI apradezI 3 cautho bhAva thI apradezI 4. . hivai kSetra thI te niyamA apradezI. te dravya thIM siya 4 sapradezI (siya) apradezI. hivai kAla thI siya sapradezI ( siya) apradezI kAla thI paNa bhajanA. * kAla dravya zrAsarI ne kahai chai. x siya kahatAM syAt
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) // ratnasAra // kSetra thI siya sapradezI (siya) apradezI. hivai bhAva thI siya sapradezI siya apradezI. bhAva thI paNa bhajanA. bhAva thI kim bhajanA ? je dravya thI apradezI te kSetra thI niyamA apradezI. je dravya thI apradezI te kAla thI siya sapradezI siya apradezI. je dravya thI apradezI te bhAva thI siya sapradezI siya apradezI. eNI rIte lIjyo e bhAva. hivai je dravya thI sapradezI chai, je kSetra thI sapradezI,je kAla thI sapradezI hoi ne apradezI paNa chai, je bhAva thI sapradezI. ... hivai apradezI chai te kSetra thI sapradezI apradezI. te dravya thI saMpradezI, niyamA te dravya thI siya sapradezI siya apradezI. te dravya thI sapradezI hoi ne apradezI paNa chai. . hivai apradezI kAla thI siya sapradezI siya apradezI. kAla thI siya sapradazI siya apradezI. te kSetra
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // thI paNa siya sapradezI siya apradezI. hivai bhAva thI siya sapradezI siya apradezI. bhAva thI paNa bhajanA. bhAva thI siya sapradezI siya apradezI. te kAla thI paNa siya sapradezI siya apradezI. iti 136. hivai Sadravya nA guNa paryAya kima jANiye te ekasau chattIsamo praznaH-atha SaT dravye no vivaro dravya guNa paryAya likhiye chai. jIva dravya 1 pudgala dravya 2 dharma dravya 3 adharma dravya 4 kAla dravya 5 AkAza dravya 6. 1atha jIva dravya nA bheda-eka zuddha jIva dravya, eka azuddha jIva dravya.zuddha jIva dravya koneM kahiye ? nokarma (dehAdi), dravya karma 8 aATha ( jJAnAvarNAdi bhAva karma 2 be ( rAgadveSa ) rahita, siddha siddhAlaye tiSThe tihAM zuddha dravya jIva kahiye. azuddha dravya kiM ? jIva nA pradeza karma pramANo mAMhi tiSTheyiM paraspara tihAM azuddha jIva dravya kahije.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (102) // ratnasAra // atha jIva nA guNa te zyuM ? eka zuddha guNa, eka azuddha guNa.zuddha te zyuM?zuddha guNa te kevala jJAnAdi anaMta guNa. atha azuddha guNa te iyuM ? mati, zruti, avadhi, mana, paryava, kumati,kuzruti,kuavadhi,cakSudarzana acakSudarzana, avadhidarzana, evaM 10 dasa azuddha guNa. hivai jIva nA paryAya kim?eka vyaMjana paryAya, eka artha paryAya 2.vyaMjana paryAya nA be bheda-eka zuddha vyaMjana 1 bIjo azuddha vyaMjana paryAya 2. zuddha vyaMjana paryAya te carma zarIra pramANa kiMcita uNo, siddha siddhAlaye tiSThayi te zuddha vyaMjana paryAya kahIjeM, .. hivai azuddha vyaMjana paryAya te zyUM? nara nArakAdi 4 cyAra gati azuddha vyaMjana paryAya jJAtavya, - hivai jIva kA artha paryAya bera-eka zuddha artha paryAya 1 eka azuddha artha paryAya 2. te zuddha artha paryAya kim ? jihAM SaT guNI hAni vRddhi ApaNe guNa seNI tihAM zuddha artha paryAya kahIje.atha azuddha artha paryAya kim ? mati jJAnAdi avalokanA ava
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (103) sthiti ekAkSara ne anantameM bhAga paryAya te jJAna mAni rahai tihAM azuddha artha paryAya kahIje. jIva no utpAda vyaya dhruva saMyukta, eka gati no utpAda,anya gati no vyaya, dhruva dravya zAsvata, e jIva nA zuddhAzuddha dravya guNa paryAya. 2atha pudgala mahAskaMdha apekSayA sarvagata bhinna 2 paramANu apekSAya asavagadaM (asarvagata). atha pudgala dravya nA bheda-eka zuddha pudgala dravya 1 eka azuddha pudgala dravya 2. zuddha pudgala dravya kim ? AkAzake pradeza zuddha avibhAgI pramANa acheda abheda tiSThe tihAM zuddha pudgala dravya. hivai azuddha pudgala te yuM ? je dviNukAdi skaMdha milyA te azuddha pudgala. atha pudgalaga nA dravya nA guNa bheda.eka zuddha guNa, eka azuddha guNa. zuddha guNa kim ? avibhAgI paramANu vIsa guNa saMyukta tiSThe tihAM pudgala ke zuddha guNa kahIje.azuddha pudgala guNa kim ? viMzati Adi
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // anaMta guNa mizrita dviNukAdi skaMdha rUpa gamana mokhya rUpAntara guNa no ki goNatA sattAguNa nuM kI mukhyatA tihAM azuddha pudgala kahiye. ___ atha pudgala ke paryAya kiM ? eka vyaMjana paryAya, eka artha paryAya. vyaMjana paryAya ke bheda 2-eka zuddha vyaMjana, eka azuddha vyaMjana paryAya. zuddha vyaMjana paryAya te kim ? avibhAgI paramANu zuddha AkAza pradeze tiSThati, SaTkoNI AkRti, tihAM zuddha vyaMjana paryAya kahIje. bIjo azuddha vyaMjana paryAya te kiM ? dviNukAdi skaMdha rUpa sthUla sUkSma rUpa pariNAmai tihAM azuddha vyaMjana paryAya kahIje. pudgala ke artha paryAya ke do bheda-eka zuddha artha paryAya, eka azuddha artha paryAya. zuddha artha paryAya kim ? zuddha avibhAga paramANu SaT guNI hAni vRddhi rUpa ApaNe guNa suM karai tihAM pudgala ko zuddha artha paryAya kahIje. azuddha artha paryAya kiM ? dviNukAdi
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (1.5) skandha rUpa guNa bigati tIvra maMda tAratamya bheda pariNamai te tihAM azuddha artha paryAya pudgala ko kahije. eka skandha ko vyaya, eka skandha no utpAda, dhruva dravya zAsvata. 3 atha dharma dravya kiM ? dravya guNa gati jIva pudgala no paryAya asaMkhyAta pradezI, loka pramANe . akhaMDa SaT guNI hANi vRddhi rUpa pariNamavai tihAM zuddha paryAya kahIje. gati no utpAda, sthiti no vyaya, dhruva dravya zAsvata, dharma dravya loka pramANa asaMkhyAta pradezI, akhaMDa dravya kiM ? AkRti rUpa zuddha vyaMjana paryAya dharma dravya kahIje. dharma dravya ke zuddha artha paryAya kiM ? jihAM ApaNai guNana syoM SaT guNI hAni vRddhi karai tihAM zuddha artha paryAya kahIje. evaM dharma dravya. 4 atha adharma dravya kiM ? dravya guNa sthiti lakSaNa jIva pudgala no paryAya, asaMkhyAta pradezI, loka pramANa, akhaMDa SaT guNI hANi bRddhi rUpa
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' (106) // ratnasAra // pariNamai, ApaNai guNa nI su tihAM zuddha paryAya kahIje. adharma dravya asaMkhyAta pradezI loka pramANa akhaMDa AkRti tihAM zuddha vyaMjana paryAya kahIje. jihAM SaTa guNI hAni vRddhi karai tihAM zuddha artha paryAya kahIje. adharma dravya ke sthiti no utpAda, gati no vyaya, dhruva dravya zAsvata. . 5 atha kAla dravya kiM ? dravya guNa varttanA lakSaNa, sarva dravyANaM paryAya asaMkhyAta aNu loka pramANa zuddha paryAya kahIje. vartamAna samai no vyaya, anAgata samaya no utpAda, dhruva dravya zAsvata. eka kAlANunI dravya AkRti tihAM zuddha vyaMjana paryAya kahIje. evaM kAla dravya. 6 atha AkAza dravya kiM ? dravya guNa avakAza lakSaNa paMca dravyANAM paryAya lokAloka pramANaM anaMta pradezI, ghaTAkAza utpAda, ghaTAkAza vyaya, dhruva dravya zAsvata, AkAza dravya lokAloka pramANa prAkRti te
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (107) zuddha vyaMjana paryAya kahIje. evaM AkAza dravyaM 6. iti SaT dravya hAni vRddhi samAptaH . hivai SaT dravya nA guNa paryAya jANavA ne gAthA kahai chai-(pariNAma jIva muttA saMpaaisAega khitta kiriyAya niccaM kAraNa kattA, savagadaM miyara parvasA. 1.) . 137. pariNAmIka kuNa dravya? jIva pudgala e be pariNAmIka.cyAra apariNAmIka te kihA ? dharma dravya 1 adharma dravya 2 kAla dravya 3 AkAza dravya 4 evaM cyAra apariNAmIka. 138. kauNa drabya jIva kauNa drabya ajIva ? 4 cyAra prANa ne karI jIva pUrvahI jIvai chai. sukha, sattA, bodha, caitanya ye bhI cyAra prANa * karI sadA kAlai jIvai chai. iti jIva, paMca dravya ajIva pudgala dravya 1 dharma dravya 2 adharma dravya 3 kAla dravya 4 prakAza dravya 5. 2 ___ * indrI prANa, bala prANa, zrAyu prANa, svAsosvAsa prANa, ye cyAra dravya prANai karI jIvai chai, jIvyo hato, jIvaze. ane bhAva prANa sukha, sattA, bodha, caitanya karI jIvai chai, jIvyo hato, jIvaze.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) // ratnasAra // 136. kauNa dravya mUrtika koNa dravya amUrtika ? pudgala dravya mUrtika, paMca amUrtika. 3 140. koNa dravya sapradezI kauNa dravya apradezI ? jIva dravya 1 pudgala dravya 2 dharma dravya3 adharma dravya 4 AkAza dravya 5 evaM pAMca sapradezI. kAla dravya apradezI..4 . 141.koNa dravya eka koNa dravya aneka? dharma zradharma 2 AkAza 3 evaM tIna drabya eka, jIva, pudgala, kAlANu, e tInoM aneka. 5 142. koNa dravya kSetrI kauNa dravya akSetrI ? AkAza drabya kSetrI, paMca akSetrI 6. 143.kauNa dravya kriyAvaMta kauNa dravya prakriyAMvaMta? jIva dravya, pudgala dravya e be kriyAvaMta. 4 cyAra dravya akriyAvaMta, 7. 144. koNa dravya nitya kauNa drabya anitya ? dharma 1 adharma 2 zrAkAza 3 kAla 4 nitya. jIva
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // pudgala e be anitya. 8. 145. kauNa drabya kAraNa kauNa akAraNa ? pAMca drabya kAraNa, jIva akAraNa. 9. 146. kauNa drabya kartA koNa akartA ? jIva kartA paMca akartA. 10. 147. kauNa drabya sarvagada kauNa asarvagad ? AkAza drabya sarvagada, paMca asarvagada. 11. 148, gAthA- (IharahIyapacesaM yadyapIe kattA milahI tadyapI ApaNe guNa paryAya tiSThata rahai ). 12. evaM dvAdaSA adhikAra samAsa. .. sapradezI pAMca dravya apradezI kAla, sakriya pudgala ane jIva chai ane cyAra akriya, eka sacita jIva drabya ane5 pAMca ajIva drabya, kAla vinA5paMca astikAya, pAMca drabya loka madhye ane AkAza dravya loka aloka madhye chai. pudgala jIva e 2 be gativaMta bAkI 4 cyAra agativaMta, pudgala jIva nA paryAya palaTAI, paNa4 cyAra
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (110) // ratnasAra // dravya nA paryAya palaTAi nahIM. 149. hivai vedanI nirjarAnI cobhaMgI no ekasau guNapacAsamo praznaH-mahA vedanI ane alpa nirjarA nArakI ne 1. ane mahAvedanI mahA nirjarA sAdhu ne hoya. gaja sukamAlavata pare 2. ane alpa vedanA alpa nirjarA devatAne ane mAhA nirjarA alpa vedanA se lezI kAraka ne ye caubhaMgI jANavI. 150. hivai mithyAtva nI caubhaMgI no ekasau paccAsamo praznaH- anAdi ananta abhabya ne mithyAtva 1. ane anAdi zAMta bhabya jIva ne mithyAtva 2. sAdi sAMta samakita pAMmI phirI pAcho mithyAtva jAya ne phirI samakita pAme tene 3. ane sAdi ananta koI ne nahIM 4.iti caubhaMgI mithyAtva nI. __ 151. hivai sIhapaNe lei ne sIMhapaNe pAlai tehanI caubhaMgI jANavI te ekasau ikAvanamo praznaHsIha tA ImiskaM to sIhatAe viharaI jaMbUthUla
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra // ( 111 ) bhadrAya 1. sIhatAe nAma ege niskaMte sIyAlatAe viharai. kaccha mahA kaccha kaMkari marIca vat. atha sIyAlatAe niskaMto sIMhatAe viharai metArya bhava deva zreNIka yavakAra suvarNakAravata 3. sIyAlatAe paniskaMto sIyalatA niskaMtAe siyAlatAe viharai. aMgAra mardakAcArya udAI mAraka kula vAlU vat 4. 152 hivai anuyoga cArano ekasau bAvanamo dravyAnuyoga 1. dharma kathAnuyoga 2. gaNitAnuyoga. 3. akSarAnuyoga 4 iti anuyoga caturddhA. prazna: 153. hivai SaT durlabhavodhi sthAnA no ekasau trepanamo prazna kahIje hai:- 6. hiThANeM hi dullabha bohi nAMNakaMma. pakaraMti arihaMtANaM zravannaM vayamANe 1. arihaMta pannassa dhammassa annaM vayamANe 2. AriyANaM annaM vayamANe 3. uvajhAyANaM avannaM vayamAMNe 4. cAuvannAssa saMghassa avannaM vayamAMNe 5. smadIThI devANAM avannaM vayamANeM 6. iti SaT durlabha bodhi sthAnAni.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // - 154. hivai ATha AtmAno ekasau copanamo praznaH-atha 8 ATha AtmA likhyate. eka drabyAtmA. asaMkhyAta pradeza rUpa jIva drabya te drabyAtmA tIna dravya guNa paryAya sahIta 1. bIjo kaSAya AtmA. saulai kaSAya anaMtAnubaMdhI pramukha nava 9 no kaSAya, hAsyAdi 2. trIjo joga- AtmA. mano yogAdi te yoga AtmA 3. cauthI upayoga AtmA. jJAna, darzana, ajJAna 3 te upayoga AtmA 4. pAMcamo jJAna AtmA te jJAna jIva ne Atrai rahyA chai 5. chaTho darzanAtmA samyakta jIva ne chai te mATai 6. sAtamo cAritra aAtmA. cAritra nI sattA jIva ne chai te mATe 7. AThamo vIryAtmA. mana, vacana, kAya vIrya chai, te mATe vIryAtmA e ATha 8. nArakI devatA mAMhi, sAta AtmA chai, cAritra AtmA nathI. ekeMdrI madhye 6 chaH AtmA chai. jJAna cAritra AtmA nathI, tiryaMca paMceMdrI mAMhi 8 AtmA, manuSya mAMhi 8 ATha AtmA, siddha mAMhi 4 AtmA. dravyAtmA 1 upayogAtmA 2. ( aNana guNa
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // maI upayoga.) jJAnAtmA 3 darzanAtmA 4 e cyAra AtmA siddha ne guNa no bhAjana dravya. iti tatvaM. - 155. hivai trasa jIvA aSTa vidhAno ekasauM pacapanamo praznaH-trasa jIvA aSTa vidhA-aMDajA paMkhI Adi 1 potajA gajAdi 2 karajarAdi gavAdi 3 rasajA kITakAdi 4 svedajA jUkAdi 5 samucchima pataMgAdika 6 udbhijagIMgoDiyAdi7 utpAtikA deva narakAdi 8 ityaSTadhA khANI. jIva pariNAmo dasadhA. gati 1. iMdriya 2. kaSAya 3. lezyA 4. yoga 5. upayoga6. jJAna7.ajJAna8. darzana 9. cAritra 10. e daza bheda jIva nA pariNAmA dasadhA yUM iti pannavaNA13 mA pada madhye chai. . 156. hivai jIva ketalA prakAra praNamai te ekasau chapanamo prazna kahai chai:-baMdhaNa 1 gaI 2 saMThANa 3 bheya4 vanna(varNa) 5 rasa6 gaMdha7 phAsa(sparza) 8 agurulaghu 9 sadda 1* pariNAma 11 e dasa huMti ajIvA jIveNa kahavI. ( phAsi aMta muhuttaM pijeNa saMmavaM
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ (114) // ratnasAra // niyamA avaThTha pudgala pariya ho ceva saMsAro. 1) pudgala nAM parAvarta pudgala parAvartta, apa kRSTa kiMca nyUno aMI pudgala parAvartta, apArtha pudgala parAvarta.. . atha aMtarmuhurttano pramANa.aMtarmuhUrtta aSTa samayorDa ghaTI dvayaM yAvadityartha. tacca samyaktopazamikaM. atra kSetra pudgala parAvarDe nAnAdhikAra dravyAdina pudgala parAvataH ityupadesa vaMdalyA. . 157. atha jAti samaraNanA keTalA bhava dekhai te ekasau satapanamo praznaH-gAthA-putva bhavAso pIchaI eka do tinni jAva nava gaMvA / uvari tassa asiva zro sabhAva jAI saraNassa // 1 // cakkA 1 asI 2 chatra 3 daMDA 4 aAudasAlAI huMti cattArI cama 5 maNI 6 kAMgaNI 7 nahI 8 siri gahe cakkiNoDaMti // 2 // seNAvaI 9 gAhAvaI 10 purohItao 11 vuthai 12 niyaya nayarethIra vraNa rAya kule veyaDhe tale gaya turayA 14 // 3 // )
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // 158. atha dharma puNya no bheda te ekasau aThAvanamo praznaH-atha ketalAi jIva dharma puNya ne eka mAnai chai te saMdeha TAlavA ne arthe dharma puNya no bheda likhiye chai. aNa puNye 1 pANa puNye 2 lehaNa puNye 3 sayaNa puNye 4 vatha puNye 5 mana puNye 6 vayaNaM puNya 7 kAya puNya 8 namaskAra puNya 9 iti nava bheda puNya nA kahyA. 12 bAra upayogamA 2 be arUpI 10 dasa rUpI upayoga, Atma guNa mATeM 2 be arUpI chai. pAMca samakitanA nAma chai. te madhye eka arUpI cyAra rUpI prAtmA guNa mATe. pAMca bheda arUpI chai. sAmAyakAdika cha Avazyaka chai te madhye sAmAyaka 1 covIsatho 2 paDikamaNaM e traNa Avazyaka saMvara tatva madhye chai. bAkI 3 traNa nirjarA tatva madhye chai. gAthA-sannagau niyamA egaMmi bhavaMmi sijhaI avasyaM / vijayAdi vimANe dviyaM sakhijJa bhavA o nA yavvI // 1 // ) zrAvaka jadhanya pade ketalA lAbhe ? kSetra palyopama ne asaMkhyAtameM bhAga. Avazyaka niyukto jaMbU dvIpa
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ (116) // ratnasAra // madhye kI TIkAvadhI athavA narA vahavA. tatrottaraM. tada samUrchachimaprANa viraha tadA kATikA stokA narA bahavo. atha zruta-sAmAyaka no lAbha thAi tivAre dIpaka samakita hoi 1. tatra bIjo samakita sAmAyika no lAbha 2. zrIjo desavirata sAmAyika no lAbha 3. cautho sarva virati sAmAyika no lAbha 4: chaThA guNa sthAna thI sAdhu triNa cokar3I no kSayopazamathI 4 evaM abhiprAya yAvat yasya puruSasya ahArasya dvAtriMzattamo bhAga te puruSApekSayA kevala mAnaM Azritya (kutsiya hRDIya kUThI zarIranA u aDaMga muhatIya jAvaI dehassa ja o puvva rayaNaM tavosasaM) kusitA kuTIra kukuTI zarIramityarthaH tasyAH zarIra kupAyA kukuTAdyA aMgaka mivAr3a kaMmakhamucyate // garbha prathamaM muSa syotpAdAtmukha madhye AyAti tAvatkuvalaya mUDha trayamadA cASTo tathA'yatanAni SaT. aSTo zaMkAdayazceti dRg doSA paMcaviMzati 1. - pAMca SaTIka zAlAnAM nAma gharaTI nI khaTakazAlA.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra // ( 117) cUlAni SaTakazAlA 2 pANI hArI nI paTakazAlA 3. sAravaNoni SaT kazAlA4 . ukhalAni SaT SaT kAyavirAdhano 5. e pAMca sthAna ke chaH kAya virAdhanA. iti. . 156. AtmA nI kiMcidAtmatA likhyate te ekasau guNasAThamo praznaH prathama Atma svarUpa varNyante asaMkhyAta pradezI 1 ananta jJAnamayI 2 ananta darzanamayI 3 ananta cAritramayI 4 ananta dAnamayI, anantavIryamayI, annata lAbhamayI, ananta bhogamayI, ananta upabhogamayI, arUpI, akhaMDa, aguru laghU mai, akSaya, ajara, amara, azarIrI, atyendrI, anAharI, alezI, anupAdhI, arAgI, zradveSI, kohI, amAnI, amAyI, alobhI, alezI, mithyAtva rAhata, avirati rahita, kaSAya rahita, yoga rahita, jogI, siddhasvarUpa, saMsAra rahita, svaAtmasattAvaMta, parasattA rahita, para bhAvano akartA, svabhAva no kartA, parabhAvano bhoktA, svabhAvano bhoktA, jJAyaka
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ (118) // ratnasAra // vettA, svakSetrAvagAhI, para kSetra paNai anavagAhI, lokapramANa avagAhanavaMta, dharmAstikAya thI bhinna, adharmAstikAya thI bhinna, akAzastithi bhinna, pudgala thI bhinna, para kAla thI bhinna, sva dravyavaMta, sva kSetravaMta, svakAlavaMta, svabhAvavaMta, avasthAna paNai sva guNa thI abhinna, kArya bhedai bhinna, svarUpa sattAvaMta, avasthita sattAvaMta, paraNamana sattAvaMta, dravyAstika paNe nitya, paryAyAsthika paNe nityAnitya, dravyapaNe eka, guNa paryAyapaNe aneka, anaMtA dravyAsti dharma, anaMtA paryAyAsti dharma, ehavI svasaMpadAmayI cetana lakSaNai lakSita, svasaMpadAe pUrNa chai. para saMgai praNamyo saMsAra kasyo. sva jJAna darzana cAritrai praNamyo siddhattA karai. ehavA Atma dravya nI olakhANa anaMta namaiM anaMtA nipai thAi. e rIte je AtmA nI paratIta kare, ehavA paratItavaMta ne jainamArgI mArga mAM gaNai chai. ehavo AtmA jainamArge anekAMtamayI kahyo chai. e rIte paratIta te samyak darzana, e rIte jJAna te jJAna, e
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // mAhi ramavo te cAritra. ____asthitvaM 1 vastulaM 2 dravyatvaM 3 prameyatvaM 4 pradezatvaM 5 agurulaghutvaM 6 e dravyastika nA sAmAnya svabhAva jANavA. nitya svabhAva 1 anitya svabhAva 2 eka svabhAva 3 aneka svabhAva 4 satya svabhAva 5 asatya svabhAva 6 vaktavya svabhAva 7 avyaktavya svabhAva 8 bheda svabhAva 9 abheda svabhAva 10 parama svabhAva 11 e vizeSa svabhAva nA nAma. svapradeza svabhAva 1 apradeza svabhAva 2 cetana svabhAva 3 acetana svabhAva 4 mUrta svabhAva 5 amRta svabhAva 6 kartRtva svabhAva 7 bhoktRtva svabhAva 8 pariNAmIka svabhAva 9. dharmAstikAya nA guNa cyAra mukhya-arUpI 1 acetana 2 akriya 3 gati sahAya 4.. adharmAstikAya nA guNa cyAra mukhya-arUpI acetana 2 akriya 3 sthirasahAya 4.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ (120) // ratnasAra // zrAkAsti kAyanA guNa cyAra mukhya, arUpI 1 acetana 2 akriya 3 avakAsavaMta 4 / pudgalAstikAyanA cyAra guNa mukhya- rUpI 1 acetana 2 sakriya 3 pUraNa galaNa 4. paryAyAstika nA bheda cha:-dravya paryAya, bhavyatvaM, siddhatvaM,abhavyatvaM,kAraNalaM, kAryalaM. dravya vyaMjana paryAya asaMkhya pradezatvaM3 guNaparyAya guNaMtara bheda kSAtyAdi bheda 4 guNa vyaMjana paryAya, eka guNa nA anaMta paryAyaM. 5 svabhAva paryAya; SaT guNa hAni vRddhi 6, vibhAva paryAya nara nArakAdi. paryAyAstika sAmAnya pariNAmIka. akhaMDa, alakha, asahAI sakriya nA anaMta guNa nA paryAya no samudAyaka no tehaneM bAdara kahiye. dravya bheda kahiye, dravya abhedI zyA mATe kahiye ? dravya nA bebe bhAga na thAi te mATai abheda kahiye. bheda dravya zyA mATai kahiye ? guNa guNa nA karanAra jUjuvA kare te mATai bheda kahiye. jJAna guNa, darzaNa guNa cAritra guNa, sukha guNa, dAna guNa, lAbha guNa, bhoga
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (121) guNa, vIrya guNa, e Adi deI ne anaMta guNa. __sama kitanA paryAya-zrAsthA 1 zraddhAra paratIta3 niradhAra 4 ruci 5 abhilASa 6 bahumAna 7 Artha paNo 8 tatva IhA 9 guNa adbhUtatA 10 guNa guNI AzcaryatA 11 tada viraha kArakatA 12. jJAna paryAya-avalokana 13 bhAsana 14 parichedana 15 vivecana 16 amAta cetanalaM 17 sarva vettA, aparapAtIlaM, nirAvaraNatvaM. caraNa paryAya-1 ega 2 thiratA 3 tatvaramaNa 4 nizcalAnubhUti 5 parama kSamA 6 parama mAiva 7 parama Arjava 8 parama mUrti 9 akAmatA 10 anA saMzaya 11 sukha 12 e Adi deIneM anaMta paryAya jANavA. . hivai samakita nI 10 dasa ruci cha te kahai chaiHtihAM pahalI nisarga ruci 1 bIjI upadeza ruci 2 trIjI jJAna ruci 3 cauthI sUtra ruci 4 pAMcamI bIja ruci 5 chaThI abhigama ruci 6 sAtamI vistAra ruci 7
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ (122) // ratnasAra // AThamI kriyA ruci 8 mavarmA saMkSepa ruci 9 dazamI dharma ruAce 10 e daza ruci nA nAma jANavA. - atha samakitanA pAca bhUSaNa kahai chaiH-pahilo upamama bhUSaNa je vivekI prANI prAye kaSAya karai nahIM ane jo karai to piNa turata mana pAcho vAlai 1. bIjo AsthA bhUSaNa. je bhagavaMta nA vacana Upara zuddha pratIta rAkhai. prabha jema Agamai prAjJA kahI tima sadhaiM 2. trIjo dayA bhAva bhUSaNa. je sarva jIva Apa sarIkhA jANI dayA pAlavI 3. cautho saMvega bhuSaNa. je saMsAra suM, dhana suM, zarIra suM udAsInatA paNo te saMvega paNo jANavo 4. pAMcamo nirveda bhUSaNa.je iMdrI nA sukha jIva aMnatI vAra pAmyA bhogavyA piNa te du:kha kAraNa chai eka cidAnaMda mokSamaI atendrI sukha te ApaNA karI jANe e nirveda jANavo 5. etale pAMca bhUSaNa samakita nA kahyA. 160. atha triNya AtmA no svarUpa likhyate
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (123) te eka sau sAThamo praznaH-koI bhaugavai chai. koI ima kahetAM je pariNAmai bAMdhai chai te pariNAma bhogavato nathI karato nathI ane bhogavato nathI te iyuM ? je nizcaya naye AtmA abaMdha chai, ___ karai chai bhogavai chai te zyuM ? vyavahAra naye AtmA kartA bhoktA hai. hivai 3 traNa AtmA no svarUpa likhiye chai. AtmA traNa prakAre. te AtmA no svarUpa samyak dRSTIye dhAravo. jima thiratA thAi te likhe chai. te traNa prakAra te kihA ? eka bahira AtmA, 1 eka aMtara AtmA, 2 eka paramAtmA. 3 hivai bahirAtmA kahiye te zarIra, kuTuMba, mAla, dhana, ghara, parivAra, nagara, deza, rAga, dveSa, mithyAtva, maiM mAsyo, maiM jivADyo,maiM sukhI kasyo,maiM dukhI kasyo, saMse, vimoha, pramukha e sarva nija svabhAva jANai teharne bahirAtmA kahiye, tehane bahira dRSTi hoya. te prathama mithyAtva guNaThANe hovai 1.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (124) // ratmasAra // hivai aMtarAtmA no svarUpa kahai chai. prathama karma bAMdhyA no kAraNa jANe te likhiye chai. mithyAtva 5 avirati 12.kaSAya 25 yoga 15 te 57 satAvana hetu jIva karma bAMdhai te valatAM bhaugavai. te bhogavatAM mohanI karma ne jorai duHkha pAmai tivArai ema jANai je mAharo svabhAva nahIM. kisI vastu jAI, tathA maraNa zrAvai tivAre ima jANe je mAharA pradeza thI kAMi jAto nathI. hUM to sarva vastu thI bhinna chu, kivAre kI lAbha pAme ? tivAre ima jANe je bastu azAsvatI chai to te Upara harSa yo dharavo, tathA kAMI jAe, tivAre jANe je e vastu thI sabaMdha Talyo. vedanAdi kaSTa Avai sama bhAva rAkhai. para bhAva pudgalAdika AtmA thI bhinna jANavA. choDavAnI khapa karai, paramAtmA nI vAMchA karai, dhyAna sijhAya vizeSa kareM, bhAvanA khiNa 2 bhAvai, saMvara Adarai, nija svabhAvai te jJAna teha ne viSai ima mana rahai te aMtarAtmA dhyAna karavA paramAtmA no dhyAna karavA yogya cauthA guNaThANA thI bAramA guNa ThANA
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (125) sudhI aMtarAtmA jANavo. eDvo aMtarAtmA aulakhai tivAre paramAtmApaNo pAmai 2. paramAtmA nuM svarUpa likhiye chai. sAkSAt potAno svarUpa dekhai, karmanI upAdhi rahita te paramAtmA terame caudamai guNa ThANe hovai. tathA siddha jANavA e paramAtmA dhyAnayogya. aMtarAtmA dhyAvAyogya. dhyeya paramAtmA, dhyAna te ekAgratA. ema traNa AtmA noM svarUpa jANavo. iti bhAva. 161. hivai saddhahaNA, pharasaNA, parUpaNA kone hoi te eka sau ikasaThamo praznaH- saddhahaNA. 1 pharasaNA te pAlavora parUpaNA3 gotama svAmI pramukhanI pare 1. hivai bIjo bheda kahai chai. saddahaNA 1 pharasaNAra sAmAnya sAdhu upadeza devA asamartha ne 2. hivai tIjo bheda likhiye cha. saddahaNA 1 anuttara vAsI devaneM, parUpaNA 2 pharasaNA nahIM 3.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ (126) // ratnasAra // saddhahaNA, parUpaNA 2 saMvega pakSi ne, pharasaNA nahIM 4. ___ pharasaNA bAla tapasvI ne, saddhahaNA 1parUpaNA2 nahIM 5. ___parUpaNA 1 asaMjatI ne, saDahaNA1pharasaNAra nahIM 6. ___ pharasaNA parUpaNAra abhavya ne viSe chai, paNa sadahaNA nahIM 7. asaddhahaNA 1 aparUpaNA 2 apharasaNA 3 anAdI mithyAtvI ne hoi 8. itI aSTa bheda nA artha. pAThamo bheda te nigodIyA pramukha ekeMdrI pramukha ne hoi. ebhAva. 162. hivai prabhu ne dAnAdhikAra no eka sau bAsaThamoM praznaH- atha tIrthakara nA dAna no adhikAra liMkhyai. dina dina prate eka kor3i ane ATha lAkha sonaiyA dIye. sonaiyo 8 ATha ratI no ne koika jAyagAM sonaiyo80azI ratI no piNa likhyo chai so
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasAra // (127) vicArajo jANajo. tIrthakara jitaramo hoI titaramAM tIrthakara nA pitAno nAma mAMDyo hoi. te eka dina nA sonaiyA 9000 nava hajAra maNa thAi. eka gADo maNa cAlIsanu. ehavA gADA 225 doso paccIsa thAi. Apa ApaNA vArAnA gADA jANavA. saMvaccharI dAna nA sonaiyA sarva iMdra ne Adaisai yai zramaNa devatA 8 ATha samaya mAMhe nIpajAvI ne tIrthakaranA bhaMDAra bhare. te dAna devAnA 6 chaH atizaya jANavA. tIrthakaranA hAtha meM viSa saudharmeMdrasthitI etale dAna detAM thAkai nahIM. IsAneMdra suvarNa maya ratna jaDita lAkaDI lei ubhA rahai.iMdra causaTha varji sAmAnika devatA ne vajai.tathA manuSya nAM bhAgya mAMhi hoya, jehavI jehanI prApti hoi, je jehavo posAi te tehavo tIrthakara nA mana IsAneMdra kareM. tathA tehavo tehanA mukha mAMhi thI kaDhAvai 2 camareMdra balaiMdra tIrthakara nI muThI mAhilA sonahiyA adhikA Avai te geravai, ochA hoya to amore, sAhamAnI prApti sArU 3 bhavanapatI
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (128) // ratnasAra // devatA bharata kSetranA manuSya ne ter3I Ave 4 vANa vyaMtara devatA te manuSya ne pAchA mukI zrAvai 5. jyoti kI devatA vidyAdhara ne dAna levA bhaNI jANa dIyeM. evaM te prasthAvai tIrthakara no pitA traNa moTI sAlA karAve. eka sAlAI bharata kSetra nA manuSya ne anna pAnAdika Apai. bIjI sAlAi vastra Apai trIjI sAlAyai AbharaNa pai. chaH ghar3I pachI dAna devA mAMDai tivArai pauNA do pahara tAMi dIye. iti dAnAdhikAra. 163. sAdhu sikAya karai chai zubha yoga vratAdika nI zubha kriyA karai chai, tathA zuddhopayoge zuddha svabhAvai (pANaM bhAvaimANe viharaI ) ima zrAtma dhyAna karai chai. te sarva karma khapAvAne artha. te kihA karma khapAve ? khapAvavAnA to traNya karma hai. ude karma, zrane bandha karma, udIraNA karma to udaya nA peTA madhye gavekhiye. tathA karma te madhye udaya karma zeNe khapAvai hai ? tathA sattA karma zeNai sodhe chai iti. bandha karma kima miTai ? zubha yoge paMca mahAvrata saMvara rUpa kriyAi navA bandha pAmai
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (129) te mATai, bandha karma nivAre, te vratAdika zubha kriyAI tathA pAMca prakAra nI sijhAi udaya karma khapAvai chai, niphala karai chai. tathA zuddhopayogai Atma dhyAne sattAI z2e karma chai te sodhe khapAvai. ima muni Atma guNai nirmala karI siddhi varai chai. e bhAva. ___ 164. tathA. AzravA te parizravA, je zuddhopayogai Atma pariNAmai jo Azrava nA kAraNa hoi te saMvara rUpa thAi te zrI zrAcArAMgai sUtre cauthe adhyayane dvitIyodezake samakita nA adhyayana madhye e gAthA chai. tathA jIvAbhigama sUtra madhye nirlepa pade zrIgautame pUchayo chai je, svAmI pAMca thAvara nA jIva hamaNAM varttamAne samai jetalA chai te nilepa thAze gatyAMtarai jAze te ekasau cauMsaThamo praznaH-tivAre zrIvIre kaddU eka vanaspati kAya vinA pAMca kAya nAjIva nirlepa thAze. pRthavI,apa, teu, vAu, trasa kAya nA jIva sarva sthAnAMtare nirlepa thAze. paNa vanaspatI kAya nigoda golaka nA jIva nirlepa nathI. tatra athi aNaMtA jIvA
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra | jehI na pato ta sAiM parINAmo ( uvayaMti cayaMtriya puNovI tathaiva tathaiva ) eNe nyAye vanaspati kAyanA jIva nirlepa na thAi e bhAva. . ... 165. eka sau paisaMThamo praznaH-tathA bAdara apakAya bAramA devaloka sudhI kahI chai. tathA bAdara teu kAya trIchI aDhI vipa sudhI kahI chai, UMcI meru parvata nI cUlIkA sudhI kahI. 166. ekasau chAsaThamo praznaH- tathA sAtamI chaThi naragai kuMbhI mAM upajavU nathI tihAM AliyA chai. jima nadI ne bhekhaDe bila hoI tima tihAM AliyA chai. tetale sUlA chai te Upari zarIra vRddhi thAi. tivAre par3e. ima sAMbhalyo chai. e bhAva. - 167. hivai sAdhu nA 14 cauda upagaraNa te kihA te ekasau saNasaThamo praznaH gAthA. pattaM pattA baMdho pAya ThavaNaM cA pAya kesriyaa|
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (133) paDilAiM rayattANaM guchao pAya nilogo // 1 // tinneva pachagAsaya haraNaM ceva hoI muhapattI / eso duvAlasa bihouvahI jinnkppiyaannNtu||2|| e eceva duvAla samattaregA cola paTToya eso / caudasa rUbouvahI puNathera kappaMmi // 3 // arthaH-pattaM kahatAM pAtuM 1 pattAbaMdha te jholI 2 pAyaThavaNaM te kAMbalI no kaTako 3 pAya kesariyA te caravalo 4 paDalAI te bhikSA jAtAM Upari kapaDo rAkhai 5 rayattANaM te pAtrA beThavAnu lUgaDu 6 gucho te kaMvalamaya khaMDA pAtra Upara dIjiye 7 e sAta to pAtra nA upagaraNa. tathA 3 tIna kapaDA rAkhai be sUtramaya eka urNikA tathA progho muMhapattI evaM 12 bAra jinakalpI ne hoi. tathA eka mAtuM eka colapaTo e 14 yavadA upagaraNa thivarakalpI ne hoya. 168. tathA yuga pradhAna AcArya jihAM bicarai tehanA lakSaNa kAvyaM te eka sau aDasaThamo praznaHeSAMhi vastrena pattaMti yukA narAbda bhaMgonaca deza
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ (132) // ratnasAra // cintaa| gadA Nazyati padodakena yuga pradhAnA jaThara bhRtyonye // 1 // ___ ehave zarIra guNeM tathA chattIsa prAcArya guNe jihAM vicarai tihAM aDhI joyaNa tAI marI upadrava na hoi. e bhAva... ukta. duragato yatatprANI dhAraNAtdharma ucyte| saMyamAdi daza vidhaH sarvajJokto vimuktaye // 169. ekasau guNasittaramo prazna- AtmAnaM bhAvayatIti bhaavnaa| AtmAnaM adhikRtya karotIti adhyAtmaM / manyate jagattatvaM sa muni prakIrtita / samyaktameva tanmaunyaM samyakta mevaca // 1 // yogabiMdu graMthe haricaMda sUreNa adhyAtma bhAvanA caturdA kathitA yathA-parahita ciMtA maitrI paraduHkha vinAzinI / tathA kAruNA parasukha tuSTI muditA paradoSApekSaNa mupekSA // 1 // chadmastha jIvanA dhyAna kathitaM aMta muhUrtamItrA // ciMttA vacchANa egaTha cchumicchao // macchANaM jhANaM joga niroho jiNANaMtu // 1 // iti dhyAnaM.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra // (133) 170. hivai 24 jina nA mAtA pitA nI gati kahai chai. usabha piyA nAgeSu sesANaM satta huMti IsAroM zraThayasaNaM kuMmAreM mAhiMde zraThTha bodhavvA // 1 // aTThaNaM jaNaNI o tithaya rAgaM huti / siddhizro aTThayasaNaM kumAre mAhiMde zra bodhavvA // iti 24 covIsa jina nA mAtA tathA pitA gati / iti bhAva. 171 tathA jinavANI sAMbhalatAM cyAra ghAtIyA karma nA zraMze kSayopazama dharma pAmai chai te kima te ekasau ikottaramo praznaH - jinavANI sAMbhalAvai tivAre jivAre darzanAvarNI karma no kSayopazama pAmai. tivAre jinavANI kAna mAMhi zrAvai, samajavA mAMhi Avai, tathA jJAnAvarNI karma ne kSayopazama vANI kAna mAMhi Avai tathA ajJAnAvaraNa karma ne kSayopazama vANI kAna mAMhI samajyA mAM zravai tivArai pachI vANI te darzana mohanI karma neM kSayopazama thakI yathArtha zrAtma svarUpa jJAna mAMhi zrAvai. 172. jina vANI dhyAna mAMhi Avai te kima ? *
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ (134) || ratnasAra || dharmAMtarAya karma no kSayopazama thAya tyAre ekAgratA rUpa dhyAna mAMhi siddhi vare tathA saMyamaphala pAmai thakai tathA 4 cyAra karma kSAyika bhAvai praNamai kevala jJAna pAmI siddhi vare. e bhAva. 173. hiMve cyAra prakAranI buddhi naMdI sUtra madhye kahI tehanA nAma nA zabdArtha likhiye chai te eka sau tirIyottaramo praznaH - upatIyA 1 viNIyA 2 kamIyA 3 pariNAmIyA 4. te madhye kihAMi dIThaM sAMbhalyu hoya nahIM, potA nI mati jJAnAvaraNI nA kSayopazama thakI svabhAvai 2 upajai te utpAta kI buddhI kahiye. abhaya kumAra nI pare 1. vinaya kIdhA thakI je buddhI upajai nAgArjunAdika nI pare te viNIya thakI kahiye 2. kamiyAM te karasaNAdika kIdhA thAi vijJAna kalAi te upajai, vyApAra nI pare, te kammIyA kahiye 3. tathA pariNAmiyA te zrAvatA kAla no vicAra kareM, rohA ni pare 4 tathA jima abhaya kumAre Adra kumAre neM jina pratimA mUkI tirNe dharma pAmyo ima pyAra buddhi
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (135) no bhAvArtha jANavo. iti buddhI cyAra4. 174. eka sau camottaramo praznaH- tathA jAtI samaraNa jJAna te mati jJAna no bheda chai. vibhaMga jJAna je dekhai te avadhi darzana nA peTA mAMhi chai. iti. ' thA175. candramA nI cAla no ekasau picyottaramo prataH- meSa rAzi no sUrya hoI tihAM kanyA rAzi nA sUrya tAI candramA nI cAla uttara disa bhaNI, tathA tula rAzi thakI mAMDI mIna tAI caMdramAnI cAla dakSiNa dizA bhaNI hoi. iti. 176. atha mithyAtva avirata hetu no ekasau chihotaramo praznaH- jehavo AtmA no zuddhopayoga vastu AcaravAneM jima mithyAtva balavarte cha, tima ehanI praNamana sukha nivAravAne avirati balavarte chai, jihAM zrAtmA nA praNamana avirata no udaya avirata rUpa AtmA praNamai tihAM eha ne atmika ekAgratA rUpa sUkha na pAmai, te samyak dRSTI ne aviratI hetu miTai.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ (136) || ratnasAra // ehanI praNamana upayogai ekAgratA rUpa praNamai tivAre eka sukha rUpa sukhamaI saMpUrNa dharma pAmai iti bhAva. . 177. tIna prakAre karma nI vaktavyatA no eka sau sityotaramA praznaH-- tathA anAdi azuddhopayoga rUpe vibhAvatAI rAga dveSa moha rUpa AtmA praNamai re te bhAva karma 1. tiNa AkarSaNa karma rUpa vargaNA baMdha.. te dravya karma 2. te vargaNA jivAre pAMca zarIre praNamai teha nokarma kahiye 3. ima tIna prakAre karma nI vaktavyatA jANavI iti bhAva. W 178. hivai eka sau aThyotaramo praznaH - tathA samyakdRSTI jIva mithyAtva neM udaye samakita bamIneM pAcho mithyAtva guNa ThANe jAya tohI paNa Ayu varji neM sAta karma nI sthiti palyopama ne zrasaMkhyAtameM bhAgeM uNI eka koDA koDI sAgaropama no bandha karai. utkRSTo bandha ena lo karai, deza viratI neM nava palyopama uNI eka koDA koDI sAgarano baMdha utkRSTo
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // ( 1.37) karai, tathA muni po pAmIneM pAcho paDai, mithyAle jAya to paNa Ayu varjineM sAte karma nI utkRSTI sthiti bAMdhai to nava hajAra sAgare uNI eka koDAkoDI sAgaropama no utkRSTo baMdha karai, tathA upazama zreNI thI paDIneM mithyAtve jAya te paNa Ayu varji ne sAta karma nI utkRSTa sthiti bAMdhe to navahajAra sAgaro pama uNI eka koDA koDI sAgaropama no utkRSTa sthiti baMdhaka iti bhavana bhAnu kevalI caritre uktaMca. tathA mArgAbhimukhe jIva kivAre thAya ? jivAre bhavyatAneM udai akAma nirjarAI karma khapAvatAM be pudgala parAvartta saMsAra rahai tivAre prabhumArga sanmukha Astika paNai sanmukhI bhAva thAi. tihAM thI saMsAra bhava bhramaNa karato jIva UMco zrAvai tivAre jIva mArga patita paNa DoDha parAvartta pudgala saMsAra rahai, tivAre jinokta mArge ruci rUpe baiTho. valI karma neM udai te bhAva thI paDyo saMsAra madhye paribhramaNa karato eka parAvartta saMsAra pudgala rahai tivAre jIva mArgAnusArI paNuM pAmai
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ (138) // ratnasAra // tihAM mitrAdi dRSTI pragaTaiM. nyAyasaMpanna vibhava ityAdika 35 pAtrIza guNa pragaTa. tihAM AtmA jinokta mArga cAlyo tihAM mithyAtva manda rUpa hoya tathA etalA sudhI guNa pAmI ne koI jIva saMsAra mAMhe nadI pASANanI pare ghaMcana gholanA karatA aI parAvartta pudgala saMsAra mATherA rahai, tivAre Arya deza saMjJI paMcedrI paNo gurU upadezai tathA sahaja svabhAve koI nimitta pAmIne yathA pravartta karaNe karI AtmavIrya thakI apUrva karaNe mithyAtva rAga dveSa nI je graMthI tathA upazama graMthI bheda karato je mohanI karma nI sAta prakRti tehane upazamAvato karato jIva ani vRtti karaNe karI eka samaya no antara karaNe karI jIva upasama samAkita pAmai. tivAre jIva mArga prApta kahiye. vastu dharma samakita ne pAmyo. e adhikAra yogabiMda graMtha meM kahyo chai. 179. tathA sAdhune je triNya joga chai te traNya ratna traya guNe praNamyA chai te kima ? te eka sau ugaNayAsImo praznaH-mano yoga te samyak dRSTI darzana guNai
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (136) dRDhAsthikatAdirUpaM praNamyo chai tathA bacana yoga te jina vANI mAMhi te jJAna guNe praNamyo chai tathA kAya yogyate cAritra guNe. "jayaMcare jayaM ciTThe jayaM mAze jayaM suye ityAdika rUpe praNamyoM che tyAre jAva jIva tAMi sAvadya yoga thI nivattineM muni saMjama yoge praNamai chai. iti. 180. tathA saMsAra mAMhe jIva ketalI prakAranA che te ekasA azImo praznaH- jIva 3 tIna prakAra nA chai-bhavya 1 abhavya 2 bhavyAbhavya 3. 181. bhavyanu lakSaNa kahe chai te madhye bhavya jIva 3 tIna prakAranA-eka nikaTa bhavya 1 madhya bhavya 2 dura bhavya 3. te mahe nikaTa bhavya jIva hoya te kINanIpare saddavA te saubhAgyavantI strI vat tima nikaTa bhavya jIva hoi tatkAla strI paraNIne SaT mAsa mAhe garbha rahai ane putra nI prApti thAya, putra rUpa phala pAmai. ketalA jIva te bhavasiddhi vare te nikaTa
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ (140) // ratnasAra // bhavya 1. tima ketalAi jIva madhyama bhavya chai jima te paraNI strI ne be barase paNa najIka putra phala pAmai.tema jIva thoDA mAhe bhava siddhi vare, megha kumAra nI pare 2. ketalAika jIva dura bhavya chai. te jima paraNI strI ne ghaNe barasai pUtra phala pAmai tima te jIva gauzAlA nI pare, ketalAika tathA anaMtA paDavAi nI pareM ghaNe kAle siddhi varaze. ima tIna prakAra nA bhavya jIva jANavA. ____182. hivai abhavya nuM lakSaNa kahai. jima vaMdyA / strI ghaNe kAla laga bharatAra no yoga mile, upAya aneka karai, paNa putra na pAmai. tadvat abhavya nuM jIva vyavahAre cAritranI kriyA AdarI navamA greveka sudhI jAya paNa siddhi phala na pAmai. 183. hivai trijo bhavyA bhavya kIhyo te jIva te dravya lakSaNe dalavAIM bhavya paNe karma nI vizeSa nivaDatAi vyavahAra rAzI madhye UMcA nahIM Avai, dharma pAmyA nI sAmagrI na milai. atra gAthA-(sAmagrIya bhAvo vyava
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (141 ) hAra rAzi appa visAo / bhavvAcite anaMte je siddha suhaM na pAvaMti // 1 // kuNa dRSTAMte kuNa nIpareM ? jima koi bAla vidhavA strI nIpareM. teM strI ne putra thAvA ne sakti rUpa chai paNa bharatAra nA yoga ne abhAve putra phala na pAmai.tima ketalAika bhavya jIva hai paNa sAmagrI meM zrabhAve nahIM pAmai ehavI gAthA pannavaNA sUtra nI TIkA madhye. yataH - ( athIaNaMtA jIvA jeheMna pattota sAi pariNAme | sujjatiyayaMtI yaMtIyaM pUNovi - tathaiva tatheva // 1 // ) iti. 184. hivai adhyAtmasAra graMthe tIna prakAranA jIva kA hai - bhavAbhinaMdI te mithyA dRSTI 1 bIjo pudgalAnaMdI te cauthA pAMcamA guNa ThANAvAlA samyak dRSTI 2. zrAtmAnaMdI te muni 3. iti. 185. valI ehIja graMthe tIna prakAranoM vairAgya kahyo chai te ekasau piccAsImo praznaH - dukha garbhita moha garbhita 2 jJAna garbhita 3. vairAgya ehano vistAra 1
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ (142) // ratnasAra // tihAM thI joiyo e bhAva. iti. 186. saMsArI prANI ketalI prakAranA te eka sau chiyAsImo praznaH-te 4 cyAra prakAranA kahyA chai. te kihAM ? eka sakna rAtri sama 1 eka aghana rAtri sama 2 eka saghana dina sama 3 cautho aghana dina sama 4. hivai saghana rAtri samAna te bhavAbhinaMdI te jIva mithyAtvI, mithyAtva guNa ThANA vartI jIva jANavA. je mAMhi kAMI ujavAlu nahIM 1.tathA bIjA mArgAbhi mukhI, mArgAnusArI jIva aghana rAtri samAna jIva jANavA 2 bIjo jIva saghana dina samAna te samakita dRSTi thI mAMDine bAramA sudhi te jIva saghana dina samAna .3 cautho aghana dina samAna te kevalI bhagavAna 4. e cyAra prakAra nA jIva jANavA. . 187. tathA saMsArI jIva ne ATha dRSTI kahI. tehanA nAma te eka sau satyAsImo praznaH- mitrA 1 tArA 2 balA 3 dIptA 4 thirA 5 kAMtA 6 prabhA 7
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (143) parA 8. e ATha dRSTi no vistAra yogadRSTi samuccaya graMtha thakI jANavo. iti. 188. tathA sarva vastu padArtha mAtra mAMhi cyAra kAraNa chai te kihAM ? te eka sau aThyAsImo praznaHeka upAdAna kAraNa 1 nimitta kAraNa 2 asAdhAraNa kAraNa 3 upekSA kAraNa 4 e cyAra nA artha-upAdAna te zyuM kahI iM ? jima dRSTAMte upAdAna kAraNa te mRtikA je mAMhi ghaTa upajavAnI zakti tehano nAma upAdAna 1 tathA nimitta kAraNa ghaTotpato cakra cIvara ityAdi jiNe karI ghaTa nIpajai 2. asAdhAraNa kAraNa te kuMbha kAra je ghaTa nipajAvai 3. ane upekSA kAraNa te zyuM kahiye ? vastu jima chai tima nI tima rahai paNa tehanI sahAyai ApaNuM kArya karIi jima ghaTa nIpanyo tema no tema rahai paNa tehanI sAhAje jala bharaNa pAna rUpa kAma nIpajai. tathA jima sUrya dIpe chai tenI sAhAje zrApaNA kArya karIye te apekSA kAraNa 4 te madhye upAdAna kAraNa dhura thI mAMDI chehaDA paryaMta rahai. asAdhAraNa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ (144) || ratnasAra // kAraNa parNe. imaja ima cyAre kAraNa jANavA. KH 189. valI tIna kAraNa bIjA kahyA chai samavAya kAraNa te ghaTanuM upAdAna mRttikA jANavo. 1 asamavAya kAraNa te kuMbhakAra 2 tathA nimitta kAraNa te cakra cIvarAdi ima ghaTate 3 tIna kAraNa joDa lIje. Jun 190 tathA sarva vastu dravyArtha paryAyArtha e be naya lIdhe chai te mAMhi thI sAta naya te kihA ? saMgraha naya 1 vyavahAra naya 2 naigama naya 3 Rju sUtra naya 4 zabda * naya. 5 samabhirUDha naya 6 evaMbhUta naya 7 e sAta naya tehanA upanaya e vistAra naya cakra grantha thI jANavo. iti. 191 . tathA kaSAya upane pUrva koDano pAlyo cAritra caya karai te Upara gAthA AcArAMganI dIpakA madhye yata -- sAmaNa maNu caraMtassa kasAyAjassa ukkaDA huMti / mamannA miyatta puphaMca niSphalaM tassa sApaNaM // 1 // jaM ajiyaM caritaM desRNA evi purva koDi / etaMpi kaSAya - I
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (145) mitto hAreI naro muhutteNaM // 2 // ityartha. 192.tathA zrAMbila zabda no artha Avazyaka TIkA madhye kayUM chai. Aya kahatAM je (zrosAmaNa kADhuo hoI ) te madhye thI jima anna kADhe te rIte kADhiye te zrAhAra karavo. ane je Amla je khATo rasa (SaT vigaya) e beineM vajai te AMbila kahiye. iti artha. 193. tathA niyANakamA teha ne vrata nAvai udaya je ima kaha chai. tatrottaraM. temadhyeniyANA nava prakArai dasAzruta skaMdha madhye kahyAchai. tathA je niyANu samakita nu chai, abrata chai e be madhye je samakita no ghAta kArI niyANo bAMdhe te samakita pAmavo durlabha kare. tathA avirati nuM bhoga pratiyuM niyANo bAMdhai te bhoga pUrA thae vrata udai Avai. jema dropadIne jIve pUrva bhave bhoga pratiyuM niyANo bAMdhyu hatuM, ne pAMca bhartArI thaI bhoga pUrA thayA pachI vrata udaya AvyU. te mATe eha ne aviratibhAsari niyANo kahiye, paNa samakita no nathI. ityartha.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ (146) // ratnasAra // 194 tathA sAmAyaka cyAra prakAranAM kahyAzruta sAmAyaka 1 samakita sAmAyaka 2 deza virAta sAmayika 3 sarva virati sAmAyaka 4. te madhye zruta sAmAyaka nau lAbha te bhavya midhyAtvI ne hoi. abhavya neM paNa dravya thI zruta no lAbha thAi 1. tathA samakita sAmAyaka te samyakadRSTI ne hoi 2. pAMcamai guNa ThANai deza virati sAmAyaka noM lAbha hoi 3. sarva virati sAmAyaka te chaThe guNa ThANA thIM muni ne hoi 4 etalA madhye mukhya samakita sAmAyaka te saMvara rUpa chai tehano svarUpa kahiye chai. jinavANI pratIte grahIne pratyakSe svarUpa ne vede, guNa paryAya no vilaMchana kare, bheda rUpa ratnatraya neM zrArAdhai, te vyavahAra samakita kahiye. tathA guNa paryAya abheda rUpa ratna traye dravya dravyaM rUpeM nirvikalpa samAdhi parNe praNamai tehaneM nizcaya samakita kahiye. te AAgale vyavahAre vastu samakita neM melavai. iti. 195. jJAna kriyAbhyAM mokSaH tat kathaM ? dravya
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (147) jJAna te zAstrAdi paThana rUpa. bhAva jJAna te AtmasvarUpa no jANavo. 196. tema kriyA be prakAranI-yoga kriyA te zubhAzubha baMdha rUpa. upayoga kriyA te potAne svarUpe praNamai te nirjarA rUpa. joga kriyA te jAte Azrava rUpa che baMdha meM prApai. ane ehano je upayoga chai te svarUpa nirjarA kareM. etale karma grahaNa tyAga rUpa sAlaTo pAlaTo chai, paNa sarvathA mokSa kriyA madhye nathI. sarvathA mokSa te upayogai chai. te mATe je kriyA kare te Azrava rUpa, mATai mokSa nI kataraNI kahI chai,paNa mokSa te ehU nAM upayoga mAMhe chai. ityartha. 197: atha cauthA karma graMtha madhye tathA anuyoga dvAra sUtra madhye nava anaMtA kahyA che, te madhye pahilo, bIjo, trIjo, e tIna anaMtA nA nAma e mAMhi to koI ehavI anaMtI vastu laghu nathI je Avai, te mATe e tIna anaMtA sUnya, ehanA svAmI koI nahIM. tathA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ (148) // ratnasAra // cauthe anaMte abhavya jIva AvyA te mATe cauthA bhAMgA nA e svAmI. pAMcameM anaMte madhya bhAMge samyakta paDavAI jIva kahyA. balI tehIja pAMcameM anaMte siddha kahyA. paNa paDavAi thI anaMta guNe adhikA. paNa e sarva pAMcamA anaMtA nA svAmI. tivAra pachI chaThe anaMte koI nahIM. sAtamai anaMta paNa koI nahIM. e beM anaMtA thI saMsArI jIva pudgala paramANuA no kAla sarva AkAza pradeza ghaNA anaMtA, te mATe be anaMtA no svAmI koI nahIM. zUnya bhAMgA jANavA. tivAra pachI e. sarva AThame anaMte jANavA. te mAhI vizeSa sarva nigodiyA vanaspati kAyanA jIva AThamai anaMte tethI anaMtAnaMta guNai adhikA pudgala paramANu, te thI kAla, te thI sarva AkAza pradeza, te thI kevala jJAna darzana nA paryAya, ima ekeka thI anantA guNIye paNa sarva AThamA anantA nA svAmI etale bhAge, vastu navamo ananta pUro thayo nahIM. te mATe e navaanaMtA mAMhe. tIna ananta nA svAmI kahyA. e gAthA mAMhi
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // daMDaka sUtra 98alpA bahutva no dvAra chai tehanI gAthA 19 mI madhye e tani svAmI kahyA. iti bhAvArtha. 198.tathA siddhAnta Agama mAMhi prathama kSayopazama samyakta pAmai,upazama no tanta nahIM.te zrI jina bhadra gaNI kSamA zramaNa nI kIdhI samyakta pacavIsI madhye pahilo kSayopazama samyakta pAmai,upazama no tanta nahIM. tathA karma grantha madhye pahalo upazama samakita pAmai. ehavo tanta kai.tyAra pachI kSayopazama samyakta pAmai, upazamano tanta nahIM,ehavo prAcArya no mata chai.athaHtyAra pachI kAla sItarI grantha madhye kAlIkAcArya tIna judA kahyA chai. tathA kalaMkI thAzai e adhikAra paNa kAlasitarI graMtha madhye chai. ityartha. 199.aparaM.tatvArtha madhye ima kA chai pRthvI,pANI, agni, vAyu, vanaspati pratyeka etale sthAnakai ekekI paryAptA nizrAyeM asaMkhyAtA aparyAptA hoi, paNa sUkSma nigodiyA paryAptA nI niSTrAi anantA aparyAptA
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (150) // ratnasAra // na hoi. te anantA aparyAptA zarIra judA, tehano paNa aAyU 256 doso chapana AvalI no hoi. paNa aparyApto marai ima na hoi, sarve kSullaka bhaviyA chai. te mATe tathA paryAptA nuM AyU etalo, paNai tetalA mAhe prAptI pUrI karIne marai. ehavo dhArayo chai. tatvaM iti. 200.vyavahAra rAziyo jIva pharI sUkSma nigoda mAMhe jAito utkRSToar3hI parAvarta pudgala tAi rahai.te kSetraparAvatti lIjiye. paNa sUkSma ne bAdara be mAMhi thaI ne tathA te valI prathvI kAya mAMhe zrAvI, valI sUkSma nigoda mAhe jAya to valI bIjA aDhI pudgala parAvartta rahai. utkRSTe valI UMco zrAvI pRthvI pANI mAMhIM AvI valI sUkSma nigoda mAM jAya to tima je utkRSTo kAla nigoda madhye ima tiryaca nI gati bAMdhyA thI jAi Abai to utkRSTe asaMkhyAtA pudgala parAvartta rahai. te asaMkhyAtA ketale mAne-AvalIne . asaMkhyAta meM bhAgai jetalA samai asaMkhyAtA thAitetalA mAnai, asaMkhyAta pudgala parAvarte kSetra thI jANavA.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (151) ima pannavaNA madhye tathA kAyasthi stotra nI TIkA madhye kayUM chai. iti pUrNa. - 201. tathA darzana nI kSapaka zreNI te cauthA thI mAMDI, cAritra nI kSapaka zreNI AThamI thI mAMDai. 202.karma nA baMdha jaghanya thI eka samai no, jaghanya sthiti teM aMta muhUrta tAMi bhogavai. utkRSTai jJAnAvaraNI karma nI trIsa koDA koMDI. ima e rIte. 203. tathA bhavya abhavya sarva jIva sUkSma nigoda thI nikalyA chai, mUla bhUmikA te jANavI. 204. tathA manoyoga to jaghanya thI eka samaya no utkRSTo aMtaramuhUrta no kAla.ima vacana yoga no paNa kAla e rIte chai ima dhArayUM chaM. iti. 205.SaT guNI hAni vRddhi dravyane chai tehano svarUpa yathA zruta likhiye chai. dravya nUM lakSaNa iyuM ? te dravAi te seNe ? guNa paryAya karI dravAi tedravya kahiye. tathA dravya te utpAdAdi, vyaya, dhruva tAMi sahita cha. te dravya
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // pariNAmI chai. te praNamana utpAda, vyaya rUpa chai, te jivAre dravya thI praNamana rUpa paryAya chai te jaghanya, madhyama, utkRSTa svarUpai cha. tihAM SaT guNI hAni vRddhi nIpajai te kema ? saMkhyAta guNI vRddhi, ima asaMkhyAta guNI vRddhi, anaMta guNI vRddhi. ima anaMta bhAge hAni, asaMkhyAta bhAga hAni, saMkhyAta bhAga hAnI hivai asaMkhyAta bhAge saMkhyAta, te vyaya rUpa praNamana no svarUpa. ima utpAda vyaya rUpeM siddhi ne virSe paNa ima dravye dravyala praNAmI praNamana zrAsarI SaT guNI hAni vRddhi saMbhavIe chai. pachai to zrIvItarAga deveM je kahyaM te satya. iti. 206.baMdha nA cyAraprakAra chai tehanAsvAmI be,kaSAya vaseM tivAre jIva praNamai jivAre sthitibaMdha ane rasa baMdha kareM, ane kevala yoga praNamane AtmA praNamai tivAre pradezabaMdha ane prakRtibaMdha e be hoya. 207.hivai kevalI bhagavaMta je sAtA vedanI yoga
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (353) bAMdhai chai te kima ? tehane kAMI zubha saMkalpa rUpa vyApAra nathI. je kevalI bhagavaMta ne eka zukala lezyA . no udai chai te joga dvAra praNamai ane yoga nI praNamana te udaye udayaika bhAvai jAi praNamai, pudgala ne pudgala no vizrAma tivAre te lezyAyeM eka same eka sAtA vedanI no baMdha thAya , paNaM uttama pudgala grahai, bIje samai vedai, trIje samai nirjarai. e rIte dhArUM chaM. iti. 207. hivai cauthe guNa sthAna samyak darzana pAmai anaMtAnubaMdhIyA rAga dveSa tathA mithyAtva mohano kSaya tathA kSayopazama thAe 3. . 208. avaguNa udai mAMhi thI tathA satA mAMhi thI jAi te kihAM guNai khAra, baira, ne jahara jAyaM ? samyak darzana guNai khAra jAi, samyak jJAna guNai baira jAya, mithyAla moha gae tathA cAritra moha gae jahara jAya. tathA chaThe guNa sthAnai muni ne udaya mAMhi thI viSaya mAMhi thI viSaya, kaSAya, utsUtra, parUpaNA, e tIna - avaguNa jAi. tathA kevalI ne rAga, dveSa, moha gae
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ (154) // ratnasAra // tIna avaguNa sattA mAMhi thI gayA tivAre vItarAga thayA. iti bhAva. 209.tathA pANaMda zrAvaka nI saMdhi tapA gaThTha muni zrI mohana vijaya ni gAthA 381 tInaso ikyAsI nI che eka paratame to iNItare che ve iNa paratame kharatara gachai munI zrIsAra no lIkhyo che te 381 mI gAthA , te madhye aSTa prAti hArya adhikAre devatA bhA maMDaleM kima kare chai ? tatra gAthA- ( teja arihaMta no ati ghaNo e. khamI na sake nara nAra / te teja lei sura karee pUThe bhAmaMDala sAra // 1 // ) parama udArika zarIra nA teja vizeSa chai. te teja nA pudgala nA saMharIne prabhu ne pUr3ha bhAmaMDala karai. iti. . 210.tathA ANaMda zrAvaka ne pAMcase halavA bhUmi mokalI , te bhUmi naM mAna likhiye chai. tatra gAthA(khetra khaDuhala pAMcasai mujha meM avirata etIre / ghara dharatI paNa mokalI eka sau nivarati jetIre // 1 // )
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (155) te niratI no artha likhiye chaiH- dazabhiH hasterekoviza viMzatyA baMze eko nivarttanaM paMcasate nivarttanai // 1 // ekaM hala IdRzI halaM bhUmikA / pAMca zata bhUmi ghara dharatI jANavI. etat bhUmikA ghara rahavAnI cha DhAkI. pAMca saihala bhUmikA hala khaDavAnI cha ughADI. iti bhAva. 211.tathA karma caturthaka taya nI vidhi.pUrva aSTamaM 1 ekAMtara caturthaM 60 prAMte aSTamaM iti tapo dina 66pAraNAdika dina62 ubhaya dine mila ne dine 128. iti karma caturtha. (tapayata vasu deva hiMDo sApau mAajjiyA uteNA jAe sayAsookamavauthaM uyavaNA duNati .rattANa saThi cauthANitti // 1 // ) te padamA AryAI, teNe AyAIne samIpe karma cauthatapa kIdho. ___ * prathama eka aThama karI pachI ekAntare sATha upavAza karIne valI chehalu zreka aThama karI aTale traNa upavAza karI pAraNu karIye te vAre chAMsaTha upavAza ane vAzaThapAraNA malI cAra mAMza ne pATha dIvaze ne tapa purNathAya che. .. .
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ (156) // ratnasAra // iti zAntinAtha nA bhavAdhikAre chai. iMdukheNa bIdukheNa bhavAdhikAre gaNikA ne bhave tapa kIdho iti. -212. tathA dharma cakravAla tapa nI vidhiaThama 1 ekaMtara caturtha 37 prAMte aSTama iti * dharma cakra vAla.athavA prathama SaSTaM tapa ekAMtaropavAsa 60 iti prakAra dvayena dharma cakra vAla tapanI tatra prathama prakAre dina savIMgra8 2dvitIya prakAre dina sarvAMgre 123. . 213.tathA zAntInAtha caritrAdhikAre tIrthakaranI mAtA14cavadA supta mukha mAhe paisatA dekhai yataH-caturdaza mahA svapnAt sukha suptA tadAca sA mukhe pravizato apasyat.tava tasyA kAridhAriNA iti uttarA bhAvavijai TIkA madhye zrI zAntinAtha caritrAdhi kAre kAchai. - 214.Avazyaka cUrNaivRta paMcA saka vRttau yoga zAstra vrattau nava pada prakaraNa vRttau zrAvaka dina kRta * prathama eka aThama karI pachIsAtrIza ekAntare upavAsa karavA ane chehar3apaNa eka aThama karavu ema 43 upavAsa ane 39 pAraNAmalI 82 divase tapa pUraNa thAya.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (157) vRttau zrAddha vidhi pramukhe prathama sAmAyakaM pazcAt iryApathIkI zrAvaka ne digvRtta hoya paNa sAdhu neM nahIM, meru rucika jAvA mATeM. ityartha. 215. tathA udvegatA 1, athiratA 2, asAtA 3, zrAkulatA 4, cyAra prakAranA duHkha kihAM karma thI upajai iti praznaH - udhvegatA te ajJAna mithyAtvI nA ghara thI upajai 1. asAtA te vedanI karma nA udaya thI nipajai 2, avarati nA ghara nI ghaNI AkulatA cAritra mohanI karma nA udaithI upajai 3. athiratA te vIryetarAya nA ghara thI upajai 4. iti. 216. tathA dAtAra dAna Apai tehanA : pyAra bheda chai. apAtra 1 pAtra2 kupAtra 3 supAtra 4. te madhye pAtra svAnAdi pazu meM Apai tathA baMdIvAna ne Apako te apAtradAna, tehanA phala iha loka yaza pratiSThArUpa lavaleza phala 1. tathA vairAgI kApaDI ityAdi anya darzanI bhikSuka ne Apai te kupAtra dAna, kutsita pAtra
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (158) // ratnasAra / / kahiye. tehanA phala parabhave rAjyAdika sukha pAmI ne pApA-baMdhI punye saMsAra ghaNo badhArai, kugati dala melavai2. tathA pAtra te samyak dRSTI dezavirati sAdharmI ne poSavo te pAtra dAna, tehathI punyAnubandhI punyAi upArji ne bhava tuccha karai, saMsAra ghaTADI ne vahilo siddhi vare 3. tathA supAtra dAna sAdhu cAritrIyA tathA gaNadhara tIrthakara ne annAdika nA dAna de to mahA punyA nuM bandhI punyAI upArji ne thoDA bhava mAhi siddhi vareM, subAhu RSi tathA dhanA zAlabhadrAdika nI pareM vahilA siddhi vareM. 4 e pAtra kupAtra apAtra supAtra dAna nA bheda jANavA. e bhAva. -- 217 tathA chaH kAyanA nAma gotra jANavA rUpa likhiye che. iMdIthAvarakAe 1 baMbhI thAvarakAera sIpI thAvarakAe3 samuI thAvarakAe 4AvasI thAvarakAe 5 jaMgama thAvarakAe6. tathA gAthA- (iMdI baMbhI sIpI samuI AvassI pAMca kAe / jara ratta seya hariyA bahu vannA huMtI paMcamIyA // 1 // ) tatra iMdIthAvara kAya- 4
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (159) pRthivI kAya gotra, pIta varNa, puDhavinA jIva, iMdra devatA 1. baMbhI thAvarakAya no apakAya gotra, rakta lAla varNa, brahma devatA, apakAya nA jIva 2. sIpI thAvarakAe nAma, tehano gotra teU kAya, zveta varNa, silpa devatA, teUkAyanA jIva 3. samaIyA thAvarakAyae nAma, teha no gotra vAyu kAya, harita varNa, samudra devatA, vAyukAyanA jIva4. Avassa thAvarakAe nAma, vanaspatikAya gotra,nAnA varNa, pAtAla daivatA, vanaspatinAjIva5. tathA jaMgama te trasa kAya kahiye. e chaH kAya nA nAma gotra jANavA. jema sAta narka nA nAma gotra chai tema e paNa jANavA. e bhAva. 218hivai dasa prakAre satya kA chai teha nI gAthAjaNavaya samaya ThavaNA nAma ruve paDucca sacceya vyavahAra bhAva yoge dasameu vama sacceya // 1 // ) e gAthA ThANAMge chai. 219 hivai paMceMdrI nA 252 doso bAvana bhede jIva ne karma bandha hoi etalA vikArahoi te likhiye
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // chai:- pahilo karNedrI nA bheda 12bAra te kima hoi? saccita zabda rUDA, mayUra, kokilA pramukha te 1. acita zabda mRdaMga, tAla pramukha 2. mizra zabda puruSa tathA strI te mAMhi vastrAdika vAMTa bherI pramukha te 3. te zubha azubha bheda chaHte chaH bheda rAgai ane dveSai evaM 12 bheda zroteMdrI nA viSayavikAra jANavA 4. 2 hivai cakSu iMdrI tehanA 60 sATha vikAra jANavA te kima ? varNa pAMca te bihu~ prakArai zubha azubha, zubha te ratnAdika, azubha varNa kaizAdi ema 10 dasa bheda. e sacita ratnAdi ane acita gulI pramukha mizra strI puruSa pramukha bherdai triguNa karatAM30tIsa bheda thAi. te rAgai ane dveSai ima bamaNA karatAM 60 sATha thAi4. . 3 ghrANeMdrI tehanA 12 bAra bheda. gandha behu prakAre--surabhigandhaM,durabhigandha, sacita puSpAdi zubha azubha lakSaNAdi. acita kastUrI pramukha zubha, acita viSTAdika pramukha azubha, mizra padamanI strI
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // pramukha, azubha saMkhaNI strI pramukha. ima6 chaH bheda te rAga ane dveSai karI 12 bAra bheda thAi. 4.jivhA iMdrI nA72 bohatara bheda ima jANavA. rasa 6 te zubha ane azubha karatAM 12 bAra bheda ne te sacita, Acita, mizra karatAM 36 chattIsa bheda thAi. te rAgai ne hepai karatAM 72 bheda thAi. . 5. sparzana iMdrInA 66 channu bheda te kima ? sparza ATha-haluvo sparza arka tulya 1. guru sparza vajrAdika 2. mRdu sparza haMsa rUpa sparza pramukha 3 khara sparza karavata dhArA gojivhA pramukha 4, zIta sparza hema pramukha 5, uSNa sparza agni pramukha 6, snigdha sparza ghRtAdi, lUkho sparza rAkSAdi 8. tehanA tIna prakAra sacita, acita, mizra. sacita puSpAdi, acita mAkhaNa pramukha, mizra strI puruSa. ima ATha ne trIguNA karatA24 caubIsa bheda. te rUr3A ne pADuvA karatAM 48 ar3atAlIsa thAi. te rAgai aneM dveSe karatAM96chanu bheda. sarva
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ (162) // ratnasAra // saMkhyA 252 bheda jANavA. ima zrotraMdrInA12 vikAra, cakSu iMdrInA60, nAsikAnA12, jivhA nA72, sparza iMdrInA 96, ima sarva milI 252. etale pAMceMdrInA viSaya 23, ane vikAra te 252 bhede jANavA. iti viSaya vikAra saMpUrNa. 220. zabdAdi iMdrI no viSaya kahai chai. bhASyakatAha-(bAra sahito sutassesANaM nava hI joiNe hiNto| giNatto pattamathaM e to parato nagiNaMti // 1 // ) cakSa no eka lAkha yojana viSaya kahyo chai. tatha kAnanA bAra joyaNa ityAdika kA chai. joyaNa zrAtmAMgula pramANe cyAra gAU no jANavo. tathA sUrya no biba to AtmAMgula pramANe ghaNA lAkha yoyaNa thAI. te mATe etalo cakSu no viSaya nathI to sUrya no biMba kima dekhai chai ? tatrottaraM-sUrya no vimAna to devakAya eka yojaNa nA eka saDhI yA aDatAlisa bhAgano chai. tehanA ApaNA gAU 1300 terAso
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra // ( 163) ne zrAsare moTo vimAna chai. te sampUrNa te baDo mAnavI nI dRSTe nathI zrAvatu, paNa teha nA vimAna nA taliyA no teja no AbhAsa mAna jhalaka kAMti dIsai chai paNa saMpUrNa vimAna jevaDo chai tehavo dRSTe na Ave, te mATai AtmAMgula pramANa nau lAkha yoyana viSaya kahiye. ima zabda no viSaya piNarUDo gAjye, tehane zroteMdrI no bhalo kSayopazama hoya te sAMbhale, ima nava yojana AvyA vAyu neM yogai khATA khArA pudgala nu jivhA IdrI yeM grahaNa thAI. ima nAsikAye vAyU yoge AvyA nava joyaNa surabhI durabhI je grahaNa thAI. ima sparza IndrIye nava jojana nA vAyU yoge zrAgrahaNa thAi paNa te sarva joyaNa zrAtmAMgula pramANa gAU 4 jANavA. tatra gAthA - ( puDhaM suNei sadaM rUTha puNa pAsa / zrapudhaMtu gaMdha rasaMca vadhaM phAsaM puThaM viyAgareti // ) tathA cakSu iMdrI no AkAra masUranI dAla jevaDo vaDo, zroteMdrI no AkAra AgachIyA vRkSa nA phUla jehavo, tathA nAsikA no AkAra tilanAM phUla
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ (164) || ratnasAra // sArIkho, tathA raseMdrI no zrAkAra charapalo tathA kamala nA pata sarIkho, pharaseMdrI no AkAra aneka prakAre hai. ima sAdhu ne paMceMdrIyate zrAkAra rUpai chai. paNa vikAra rUpa nathI. te mATe paMceMdrI nA viSaya vikAra damai te munIneM paNa vItarAga rUpa kahiye. iti. 221. punarapi paMceMdrI nA dravya bhAva rUpai kahiye chai. zrodrI behu prakAre dravya abhAva. tihAM dravya iMdrI behu prakAre -- sUkSma naiM bAdara. bAdara te bAhirai dIsai, sUkSma te karNa mAMhi viSaya grahaNa vyApAreM, jaghanya thI gulo saMkhyAtamo bhAga, utkRSTha 12 joyaNa no viSaya. ima sarva iMdrI neM viSaya jaghanya thI aMgula nau asaMkhyAtamo utkRSTo viSaya jima purve kahyaM vai tima jANavo. 222. hivai bhAveMdrI te jIvane darzanAvaraNI karma kSayopasamai zabda rUpa rasa gandha sparze levAnI zakti upajai te upayoge bhAveMdra kahiye. ane zrAkAre dravya iMdrI
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (165) kahiye. iti pannavaNA sUtra madhyeiMdrIpada madhye chai tihAM thI vistAra jANavo. iti. 223.tathA siddha thayAno paNa vicAra zrIpannavaNA sUtra madhye kayUM hai. manuSathakI sIjhe tehane ATha iMdrI, nArakI thakI manuSya thai sIjhai tehane 16 soleMdrI, tiryaMca thakI tathA pRthavI thakI manuSya thai sIjhai tehane 17iMdrI, tathA devatA thakI pRthivI thakI manuSya thaI sIjhai tehaneM 17 iMdrI. pRthivI pANI vanaspati mAMhi thI manuSya thai sIjhai to9 iMdrI. ima sarva vicAra pannavaNA madhye kahyo 2. paNa ehano artha AmanAya guru gItArtha pAse te liyo. iti. 224.atha AtmAMgulauchedAMgulapramANAMgula 3 e tIna nomAna gAthA thakI jANavo (usehaMgula megaM havaipamANa gulaM shsgunnN|tNcev dugaNIyaM khalu virasAyaMgulaM bhaNIyaM // 7 // Ayagule keNa va usehaM pamANaMtu miNa sudehaM / naga puDhavI vimANAI miNa supamANaM gule
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ (166) // ratnasAra // NaMtu // 2 // ) iti zrAva. niyukto uktaM iti. 225.tathA mati jJAna nArabe bheda,-zruta nizrita 1 azruta nizrita2. te madhye zruta nizrita nA4cyAra bhedauvagraha 1 ihAra avAya 3 dhAraNAya 4. ugraha nA 2 be bheda-vyaMjanA avagraha 1 arthAvagraha 2. vyaMjanA vagraha nA 4 bheda-paraseM 1 raseM 2 ghrANe 3 zrotre 4. arthA vagraha nA 6 bheda-pAMce iMdrI. ane chaTho mana. ima chacoka cobIsa. ane vyaMjanAvagraha nA4, ima ihA avAya dhAraNa karatAM evaM 28. ima ekeka nA 12 bheda thAiH bahu 1 abahu 2 bahu vidha3 abahu vidhAdika 12bheda, tihAM aneka jIva vAjina zabda nA zabda sAMbhalaicha, te madhye kSayopasamika vicitratAI karI koI jIva ghaNA zabda grahai te bahu 1. koika thor3A grahai te abahu 2. koI eka zabda nA tAra mAMDe ityadika ghaNA vizeSa jANe te bahu vidha3. koIka thor3A vizeSa jANe te abahu vidha4. koIka turata Ahe te kSipra 5. koIka sasate grahai te cira kahiye6. koIka dhubhAdika
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (167) liMge karI aAgAdika jANai tesaliMga7. tathA te liMga vinA jANai te aliMga 8. saMdehAlo. jANai te saMdigdha kahiye 9. saMdeha rahita te asaMdigdha 10. koIka velA kA te bIjI velA aNa kahe jANe te dhruva 11. koIka vAravAra jaNAvai te adhruva 12. ima avagrahAdika 28 bheda te 12 bAra guNA karatAM 336 bheda thAi. etalA zruta nizrita nAM bheda. tathA azruta nizrita nA 4 bheda-utpAtakI buddhI vinayakI buddhi 2 kammIyA te kArmaNa buddhi 3 pari. NAmIyA pariNAmika buddhi 4 evaM cyAra. ima zruta nizrita azrata nizrita sarva milI mati jJAna nA340 bheda karma grantha ni TIkA madhye kahyA chai. ityartha. ___ 226. tathA pannavaNAsUtra nA chaThA vakaMti pada madhye kAM chai je yotiSI devatA mAMhi samurchima manuSya asanIyo tathA tiryaca asanIyo samurchima asaMkhyAtA varza nAM AyuSA nAM yugaliyA paMkhI tathA aMtaradvIpa nA yugaliyA manuSya etalA mAMhe thI Avyo te yotiSI
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ (168) devatA paNa na upajai . ityartha. * 227. hivai pAMca labdhi no bhAvArtha likhiye chai. prathama kAla labdhi 1 iMdrI labdhi 2 upadeza labdhi 3 upazama labdhi 4 prayogatA labdhi 5 e pAMca labdhi pAmai tivAre jIva Atmabodha samakita dharma pAmai te maMdhye 3 tIna labdhi pahalI pAmyA pachI chehalI ekaThI eka samai pragaTai. te madhye kAla labdhi te yathApravRtti karaNa thaye Avai. sAta karma nI thiti sAta koDA koDi sAgara nI thitai zrANai,etale jJAnAvarNI karma nI thiti 30 koDA koDI utkRSTe hatI te akAma nirjarAI auchI karai to 29 koDAkoDI ghaTADI navi aNabaMdha to eka koDA koDi mAMhi ANI mUkai. ima7 sAta karma nI jehanI je sthiti utkRSTI vai te mAMhi thI sarva ghaTAvai to eka // ratnasAra // * jJAnA varNi 1 darzanA varNi 2 vedani 3 antarAya 4 ye cyAra karma nI utakRSTisthitI 30 trIza kor3Akor3I nI, ane nAma karma 1 gautra karma 2 ye be karma nI utakRSTisthitI 20 vIsa kor3Akor3o nI chai, ane mohanI karma nI utakRSTasthitI 70 sitara kor3Akor3I nI chai, te 7 sAta karma nI utakRSTasthitI mAMhe thI sarva khapAvai, bAkI eke eka kor3A kor3I nI rAje.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (169) koDA koDI rahai. ima Ayu varjine sAta karma nI sthiti sAta koDA koDI sAgara mAMhe ANai tyArai, kAla landhi jIva pAmyo, paNa iMdrI labdhi je paMceMdrI paNA saMjJI paNau na pAmyo. kAla labdhI thi ekeMdrI vigaleMdrI paNe pAmyo te kAma na Avai. ima bhava nI paramparAi kivArai akAma nirjarAiM UMco Avai, paMceMdrI saMjJI paNoM pAmai. tivAre iMdrI labdhi pAmyo, paNa kAla labdhi na pAmyo. ima bhavanI paramparAi koI jIva ne kAla labdhi na pAmai. te jivAre jIva ne bhava thiti ghaTe, sAte karmanI thiti eka koDA koDI mAMhe AMNai ehavA utkRSTai yathApravartta karaNa caramAvarttana Avai jo jIva pAcho nahIM paDai, saMsAra vadhAra se nahI, ehavA jIva ne kAla labdhi pAmyo iMdrI labdhi pAmI ne upadeza labdhi pAmai tIjI tyAre gaMThI bheda karai. te samai tihA upazamatA labdhi pAmai tivAre, upazama bhAvai varttato apUrva karaNa bIjo pAmai. tivAre durbheda je gaMThI teha ne bhedai tihAM cauthI labdhi pAmyo. tivAra
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17.) // ratnasAra // pachI anivRttikaraNa aMtara karaNe varttato jIva prayogatA labdhi pAmai. tihAM vItarAga dharma ruci pratItAtmaka dharma zuddha zraddhAne Atma svarUpano darzaNa, jJAna, svarUpAcaraNa rUpaiM samakita pAmai. ima saMmI labdhi samyak darzana pAmai. iti niyamasAra granthe kA chai tihAM thI e labdhi nA bheda kiMcita likhyA hai. iti. 228.hivai uddAra palyopama,ane eka zraddA palyopama, eka kSetra palyopama etIna no svarUpa likhyate. e tIna nA sukSma ane bAdara e be bheda karatA chaH bheda thayA. teha nAM mAna anaMtA sUkSma paramANu Ano eka vyavahArika paramANu teNe aAThai trasareNu,8 UrdhareNu, 8 rathareNu, 8 uttara kurU yumalIyA nA vAlAgre. 8 mahA himavanta kSetra yugaliyA, 8 himavaMta kSetra yugalIyA, . 8 mahA videha nara vAlAgra, 8 bharata nara vAlAgra,8. lIkha 8, jUya 8, jabamadhya 8, aMgule. ima pratye ATha guNA kare tivAre uccheda aAMgula. teNeM caubIsa AMgule hAtha. caU hAthe dhanuSa. tathA be hajAra
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (171) 2000 dhanuSe kosa. cihu~ kosai eka yojana pramANe lAMbo, pahulo, UMDo ehavo kupa pAlo kahiye te madhe deva kurU utara kurU nA yugalIyA ne bAle ThAMsa bhariye to eka samaya eke ko kADhatAM jivAre pAlo khAlIye thAi tetalo kAla bAdara uddAra palyopabha saMkhyAto kAla thAi, saMkhyAtAkhaMDa mArTa. 1. tathA pUrva vAlAnaH khaMDa nA eka nA asaMkhyAtA kalpIyeM samaiM same kADhatAM jivAre khAlI thAI tivAre sUkSma udvAra palyopama. 2 ehavA 25koDA koDi palye hI samudra nA paramANa hai. tathA pUrvokta pAlo vAlAne bharayo chai te soe barasai eka khaMDha kADhatAM pAlo khAlI thAya te bAdara zradvA palyopama saMkhyAta varSa pramANa mATe. 3. hive te khaMDa nA asaMkhyAtA khaMDa kalpii. teha no kalpanA khaMDa khaMDa sau sau varase eke ko kADhatA hutA jivAre pAlo nirlepama thAi tivAre ahA palyopama sUkSma thAi. te havai dasa koDA koDI advApalyopame eka sAgaropama tINe dasa kor3A kor3I sAgare eka avasarpaNI
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ (172 ) // ratnasAra // kAla ima e sUkSma zradvA palyopame karIne devatA nArakI tiryaca, manuSya Ayu mAna, karma sthitImAna, kAya sthitI mAna, kAla mAnAdika levo 4. tathA te bAlAgra khaMDa bharA palya mAMhi thI kalpa vAlAgre sparza je zrAkAza pradeza te mAMhi thI ekaike AkAza pradeza samaya 2 kADhatAM jivAre sarva vAlAgra sparza pradeza nirlepa hoi tivAre bAdara kSetra palya thAi 5. ane jivAre te palya nA AkAza pradeza kalpA sarva sparzI thA samaira ekeka kADhatAM jivAre nirlepa thAi tivAre sUkSma kSetra palyopama thAi 6. eNe kari dRSTivAda madhye ekeMdrI athavA sAdika jIva no pramANa kIjIe zrasaMkhyAtA utsarpaNI pramANeM. ima tIna 2 sUkSma palyopama zAstra ne viSe upayogI hoya. 3 tIna vAdara kahyA te sUkSma no sukSmAva bodhArtha. ihAM prAI ghaNo zradvApalyaupama prayojana chai. ima koDAkoDI sAgaropame eka kAla cakra teNeM anaMte kAla cakre pudgala parAvartta hoi, te ATha prakAra no chai tihAM thI jo asya gAthA - ( udvAra adhAri
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (173) vattaM paliyatihAM samaya vAsasaya mamae kesavahArodI vo dahI Auta sAya parimANaM 85 // ) pAMcameM karma granthe ukta. 226. tathAAtma sama vastAna upayoga rUpa dhyAna kahiye te eNI paramparAi hoI. mohanI karma ne para vasai jIva para dravya pravRti karai chai sukha tRSNAI bhUlo, jivAre mohanI karma nI thiti ghaTai tehane para dravya nI pravRtti miTaiH ane para dravya nI pravRtti Talai tivArai viSaya vairAgya hoI. tivAra pachI manorodha thAI. je mATe ThAma vinA mana kihAM jAi ? jima " atRNe patito vahni svayamevapazAmyati" (tRNavInA ni agni sva bhAveI upazame) tima viSaya vinA mana ApaNI mele ruMdhAya. manorodha thI mana nI caMcalatA miTai. tivAre mana ekAgra thaIne AtmA ne viSai pravattai. AtmA no svabhAva tai kaJju chai. yata-(jovaSaI moha khaluso viSaya virato maNoNiruMbhittA saMmaThI dosa bhAve so appANaM have IjhayA // 1 // ) iti uktaM pravacana sAroddhAre..
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ (174) // ratnasAra // 230. hivai Atma bhAvanAnI gAthA tIna likhyate - ( nAhaM domI paresi Name pareNama bbha miha kiMvA / iya Aya bhAvaNAye rAga dosa vilaya jantI // 1 // nANarasaM visuddhie appA egaM tauNa saMsuddho / jaMmA nANaM appA nANaMca aNaMvA // 2 // AyAsAmAie AyAsAmAI yassa zraThatti teNava / imaM sutaM bhAsaI taM zrAya pariNAmaM // 3 // ) e sUtre paNa cAritra te zrAtma pariNAma rUpaja kahiye chai paNa bAhya kriyA rUpa nathI kahUM. tatra kAvyaM ityartha. yeSAM na ceto lalanA su lagnaM magnaM na sAhitya sudhA samudre | jJAsyati te kiMma mahA prayAsaM nAghoM yathA vATa vadhU vilAsan // 231. hivai pravacana sAra madhye utsarga mArga te utkRSTo kaThora ghora brahmacaryAdika pAlai jina kalpI
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (175) paNo tehaneM kahiye chai. ane apavAda te komala mArge munI vicare, paMca mahA vrata pAlaiM, yathAzakti tapa kareM, ziSya zAkhAdika rAkhe, dharmopadeza zrApaiM, te apavAda mArgI muni kahyA paNa e be mArgI aAtmArthI jANAvA. iti utsarga apavAda iti. 232. hivai pAMca nidharmA kahyA chai te dharma na pAmai te Upara gAthA-(bhaTTho devAI co vasahAsatto aji yA putto / guru devANu duTTo nidhammA paMca pnntaa||1||) artha. bhraSTa jJAta kula thI viNaTho te 1. bIjo devano pujAro, tathA deva ko mAla khAya te 2. viSayAsakta lolupI tathA strI laMpaTI hoya te 3. cautho AryA noM putra-sAdhvIiM vyabhicAra sevyuM hoya teha no putra thayo te 4. pAMcamo deva guru no nidaMka upAthaka ghAtaka 5. e pAMca nidhaMmA kahyA. vItarAga no bhASyo dharma napAmai. iti artha. 233. tathA samurchima manuSya marI ketale daMDake AU
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // jAI ? basau tetIsamo praznaH-tatrottaraM. dasa 1. daMDake jAya te kihAM ? pAMca 5 thAvara mAMhe, traNa 3 vigaleMdrI mAMhe. evaM pATha.paMceMdrI manuSya tathA paMceMdrI tiryaMca mAMhi jAya paNa yugaliyo na thAya. tathA e dasa daMDakamAMhi teu,vAuerabe daMDaka varjI ne bIjA ATha daMDaka nA aAvyA samucchima manuSya thAi iti. 234.tathA devatA nArakI ne chamAsa thAkato hoI tyAre parabhava no Ayu bAMdhai. tathA nirupakramI zrAyuvAlo pRthavI kAyote trIje bhAgai etale be bhAga pahilA mUkIne trIjebhAgairahai tihAM para bhavano Ayu bAMdhai.jIva ne para bhava no Ayu bAMdhatA aMtarmuhUrta thAya tetalA mAhe tIna AkarSa kare. jima gAya pANI pItI visAmai 2 pIye tema jIva paNa Ayu karmanA pudgala meM leI aAkarSI bAMdhe. iti. 235. hivai AkuTe, pramAde, darpa,kalpa, karma baMdhAi teha zabdArtha kahai chai.AkuTikayA anAbho, tathA upetya sAvadhakaraNotsAhotmikA 1. dodhAvanare panava
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (177) NAnAdika hAspajana kiMvA nATyAdikaMdarpa rUpo vA 2. pramAdo rAtrau divA prati lekhanA pramArtha nA dyanupajuktA 3. kalpa kAraNe darzanAdi caturviMzati rUpesatI gitArthasya kRta yoginopayuktasyA ayatatanayA adhA karmAdyA dAna surUpA 4. iti. 236. hivai pAMca kriyA mAMhi jIva alpA bahutva kima hoya iti praznaH-pAMca kriyA mAMhi sarva thI thor3A jIva mithyAtva kriyAvAlA. teha thI apacakkhANa kriyAvAlA asaMkhyAta guNA adhikA samAkata mAMhe bhalyA te mATe, teha thI parigrahanAMkriyAvAlA asaMkhyAtA vadhatA dezavirati mAMhi bhalyA te mATai, teha thI zrAraMbha kI kriyA vAlA teha thI ghaNA saMkhyAtA adhikA chai chaThA guNa ThANAvAlA muni bhelai te mATai, tethI mAyAvatrIi kriyA nA dhaNI saMkhyAta guNA adhikA te navamA guNa ThANAvAlA muni vadhyA. e bhAva pannavaNAsUtra madhye chai. iti. 237.hivai lezyA no devatAzrAsarI alpA bahutva kahai
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ (178) // ratnasAra // chai. sarva thI thor3A devatA zukla lezyA, tethI padma lezyA asaMkhyAta guNA adhikA, tethI kRSNa lezyA asaMkhyAtA adhikA, tethI nIla lezyA nA asaMkhyAtA guNA adhikA, tethI kapotaM lezyA nA asaMkhyAta guNA, sarva thI adhikA tejo lezyA nA jyotiSI devatA asaMkhyAtA mATe. e vizeSa jANavo. iti. 238. mopraznaH-tathA sopakramI AukhAvAlo jIva zrAyu pUrUM bhogavI mRtyu pAmyo, tehaneM akAle cevajIviyAo vivaroviyA thayo te kim ? yathA dRSTAnte koIka corane rAjAI haNyoM tivAre te jIveM sarva Ayu karma nA dala hatA te aAtma pradeze bhogavI Ayu karma bAMdhyo hatuM, etale pUro bhogavI cAlyo. tathA kAla AsarI akAle mUo je mATe sukhe samAdhe vipAka vedanA vedI ne jIva cAlato te thor3A kAla madhye pradeza vedana vedI ne cAlyo te mATe akAle mutro kahiye eTale pradeza vedana prAsarI Ayu karma baMdhyu hatuM te saMpUrNa bhogavyu. ane vipAka vedanA AsarI thor3A
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (179) kAla mAhe mUo te mATai akAle maraNa kahiye. iti. 239. atha prastAvika gAthA likhyate-jo bhaNaI nArtha dhammo na sAmAIyaM ceva vasAI, so samaNa saMgha vabbho kAyavvo samaNa saMgheNa // 1 // aTThArasa purasesuM vIsaM. icchisu daMsanapuMsesu / jiNa paDI kuTha tithayo zro pavvA ve una kappaMti // 2 // vAla vuDhe napuMsaya ki vejaDeya vAhIeteNeM rAyavagAriya umatteya adaMsaNe // 3 // dAsa dutheyamUDheya aNite jugaeIya avibandha eyabhiNya seho nI pheddiiyaaiyNsii|| 4 // 240.etalA ne dIkSA devI na kalpeM. AhAra bhayaM parigAha mehuNatahakohamAMNa mAyAe / lobheogheloge dasa sannAhu~ti savveMsiM // 1 // suha duha moha saMnna viti gicchA caudasameguNe yavvA soke taha dhaMma sannA solasaehuMti maNu esu // 2 // ruSANa jalAhAro saMkoiNiyA bhaeNa saMkoI niyataMtu ehIvepUI rUsyo vali parigAheNaM // 3 // icchi pariraMbhaNeNaM kuruvaka
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ (180) // ratnasAra // tarUNo phalati nahuanno taha kohanaha sAkando huMkAro muyai koNaM // 4 // mAMNerU irovaMti chAya balli palAImAyAe / lohe vilI palAsAkhavaMti mUle hANuM cari // 5 // rayaNIe saMkoca kamalANaM hoya loka sannAeu hevaI uttamaMgaMcaDaMti rUpe suvalio // 6 // iti dasa saMjJAnAM udAharaNaM iti. 241. hivai 18 bhAva disyA tathA 18 dravya disA nA svarUpa likhiye chai. tatra gAthA - ( tiriyA maNuyA kAyA taha agAvIyAya cukkagAe / cauro devAyana raIyA aThArasa bhAva rAsI // 1 // ) asyArthaHcyAra tiryaca nI te kehI ? beMdrI, teMdrI, coreMdrI, paMcadrI e cyAra tathA cyAra manuSya nI te kehI ? samucchima manuSya 1 karmabhUmijA 2 karmabhUmijA 3 antaradvIpa nA 4 e cyAra. hivai vanaspati nA 4 bheda te kihA ? agrabIja vanaspati 1 mUla bIja vanaspati 2 parva bIja vanaspati 3 skandha bIja vanaspati 4. hivai 4 kAya te kehI ? te pRthvIkAya 1 appa kAya 2 teu kAya 3vAu -
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra // (181 ) kAya 4. hivai be gati nI be kAya-devatA, nArakI. evaM 18. bhAva disA AcArAMga sUtra madhye zAstra parijJAnA dhyayana mAMhe bhAva disA bakhANI hai. tathA 18 dravyaM disA -- cyAradisi, cyAra vidisi tathA, valI ATha disI vidisa nA aMtarA Urddha ne 'adho evaM 18 dravya disA jANavI. iti dravya bhAva disA. 242. utta (nilI raMgIya vathaM maya deheNa hoI tatkAlaM kuMthu yaMtassaya niugA upajjaMti bahujIvA // 1 // ) gulIeraMgyuM je vastra te manuSya nA deha ne saMsarge tatkAla kuMthu pramukha trasa jIva ghaNA upajai. iti ratna saMcaya graMthe kayUM bai. 243. hiMvai labdhi paryAptau tathA karaNa payAta no svarUpa likhiye hai. paryApti dvidhA, labdhi karaNaizca / tatra yazca yoga paryAptiH sarva api samartha - priyaM tena arvA se labdhi paryAptA | yepunaHkaraNAnizarIreM driyAdini nivarttavaMta karaNa paryAptA // iti nanuccA syati zarIra
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ (182) // ratnasAra // paryAptA ca zarIraM bhavikSati kiM prAga bhihiteja zarIra nAmnAne tadAstisyAdhya bhedaa| tathA jayasomabAlA bodha ne virSe likhyUM hai. ___244.hivai praryApti nAma kahai chai. je karma nA udaya thI AraMbhI paryApti karayAM vinA na mare te paryApta nAma karma. teNeM ekeMdrI ne 4.vigaleMdrI tathA asanIya paMceMdrI ne bhASyA hoi te bhaNI pAMca. 5. saMnIyAM paMcedrI ne mana hoi te bhAchai 6. paryApti utpatti prathama samaya thI AraMbhI paryApti pUrI karayAM vinA na mare, pUrI karI ne mare paNa adhUrIye na mare te labdhi paryApto kahiye. tathA karaNa kahatAM zarIra iMdrI paryApti pUrI nathI thaI tihAM lagI tehane karaNa aparyApto kahiye. athavA je je parayAptI pUrI thaI nathI te tehanI apekSA ye karaNa aparyApto kahiye. pUrI karI tahanI apekSAye parayApto kAhiye. ane karmanAudaya thI AraMbhI paryApta pUrI karayA binA marai te labdhi aparyApta nAma karma.tihAM paryApti kahatAM pudgala nA upacayathI thayo pudgala pariNAma nA haitu.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (183) zakti vizeSa te viSaya bhedacha, tathA paryAptI prANa madhye so vizeSa te kahiye?. ? paryApti te upajatI velAi hoya, ane prANa te jAva jIva lage hoI. te vizeSa. 245. hivai tIna gAthA samyag dRSTI no svarUpa granthAMtare kaDuM chai te gAthA likhiye chai- (bandha aviraIhetro jANato rAga dosa doSaMca / viraIsu icchaMto viraI kA uMcaasamatho // 1 // esa asaMjayasa mauniMdato pAvakammakaraNaMca / ahi gaya jIvA jIvo aviliya diThI balIya moho // 2 // saMma daMsaNa sahi o giNato virimppsttie| egavvayA Icaramo aNUmaI mittatI desa jaI // 3 // e gAthA no artha guru gamyaM thI dhAriyoM. samyag dRSTi ne udaya pratIo bandha hoi paNa Atma pratiyuM bandha na hoya. iti. ___ 246chAdyate kevala jJAnaM,kevala darzanaM cAt zrAtmA noane tetichA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanI yAM antarAya karmodaya sAta tasmin kevalasyAnu tpAdAta
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ (184) // ratnasAra // tadapa gamAnaM taraM cotpAdAt chama ni tiSTati ni chama sth| __247 hivai muni ne chaThA guNa ThANA thI sAtamA ne pahile samaye ketalI visUdhatA hoi te baiso saMtAlIsa moM praznaH-AtmAnA asaMkhyAtA adhyavasAya nA thAnaka kahyAM te kihAM ? te kaSAye kidhA lokAkAsa nA pradeza pramANe eka AtmA nA asaMkhyAtA pradeza chai temATe apramatta muni ne chaThA guNaThANA thI caDhato sAtamAne prathama samaye jetalI vizuddhatA chai tethI bIjai samaye ananta guNI vizuddhatA chai te kiMma ? je AtmA ne apramattatA nI nirmalatAi karIne karma nI vargaNA anaMtI ochI karai chai tetalI Atma jJAnanirmalatA thAi teNI apekSAI anantaguNI vizuddhatA chai. ima samaya samaya kahiye. iti bhAvArtha. 248 hivai AhAraka AhArakamizra jIva kima kare. itI besau aDatAlIsamo praznaH- jIvAreM purva
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (185) dhare saMdeha pUchavA nimittai AhAraka zarIra mokalyu hoI tihA(te ThikANe)jJAnavaMta nahIM(hoya)tivAre tihAM thIvalI bIju AhAraka karai te karatI velAi purva zrAhAraka saMghAte mizra haui te mATe. ityartha 249.tathA siddha ne aphusamANa gati kahI te kima hoya te besauguNapacAsamo praznaH? aika same sUkSama kAla mATai kima milai?tatrottaraM samazreNi eka samaya mAhi sama zreNI nA sarva AkAsa pradesa pharasato jIva siddhagaMti jAiM paNa viSama zreNInA AkAza pradeza na pharasai te mATe aphusamANa gati te zrIuttarA dhyayana nA 36 meM adhyayana nI TIkA madhye kA chai. tathA valI bIjo bheda sama zreNI AkAza pradeza pharasato pharasato jAi te mATai kSetra zrAsarI ne siddha ne phusamANa gati. je mATe eka samaya thI bIjA samayAMtare na pharasai te mAMTai karma graMtha nI cavadai hajArI TIkA madhye e rIte kAla prAsarI siddha ne aphu. samANa gati kahi chai. ityarthaH. 250.saMsArI jIva kevala kArmaNa yogai vartato sarva
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // thAnike sarve jIva aNAhArI hoya, pAhAra grahaNa udArika vaikriya nI mizratA milai tihAM hoi ityarthaH / 251.tathA aMtarmuhUrtanA Ayu vAlo tiryaca paMcendrI zrasanIo marIne yugalIo paMcendrI tiryaMca na thAi: aMtarmuhUrta uparAMta no hoi te. upaje. paNa aMtarmuhUrta 256 Avala nuM nahIM, etale moTo aMtarmuhUrta jANavo. ityarthaH. 252. tathA paramAtma prakAza graMthai AtmA nA tIna prakAra kahyA chai.bahirAtmA te mithyA dRSTI jIva 1. aMtarAtmA te samyaga dRSTI cauthA guNa ThANA thI bAramA sudhI2.paramAtmA te teramA caudamA vAlA kevalI bhagavaMta jANavA 3. . , 253.tathA tIna prakAra nA pudgala praNamai chai-vizrasA pariNAmai 1.prayogasA pariNAbhai2. mizrasA pariNAmai 3. vizrasA te svabhAve koI nimitta pAmI tadAkAra thAI, iMdra dhanuSAdi abhrAdi vat 1. prayogasA te
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (187) jIva vyApAre udyamena bhavanaM yathA ghaTa paTAdi gRhAdi jJeyaM 2. mizrasA te kiMcita prayogaM kiMcit svabhAve yathA. paTo baDo jIrNa tatra baMdhanaM jIva prayogeNa jINi bhavanaM svabhAva iti mizrasA jJeyA. ityarthaH 254. tathA tIrthaMkara no janma thAi tivAre sAte nara ke ke taluM ajuAluM thAi iti praznaH - pahilI narakeM sUrya sarIkho udyota thAi 1. bIjI narake sAbhra sama teja 2 . trIjIye pUnama nA caMdra sama udyota 3. cauthI narakeM sAbhra caMdra sama teja4. pAMcamIyeM zukra tathA gurU ityAdi grahanA sarIkho teja 5. chaThI narake nakSatra nA sarIkho teja 6. sAtamIyeM tArA no sarIkhA teja 7. ehavo udyota te tIrthaMkara ne kalyANa ke hoI. e adhikAra hemAcArya kRta cauvisa tIrthaMkaranA caritra madhye chai:iti bhAvArtha: 3 255 . atha prastAvika gAthA - kAle supatta dAnaM saMmatta vizuddhabohilAbhaMcavA aMte samAhi maraNaM abhava
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ (266) // ratnasAra // jIvA na pAvaMti // 1 // akhaMDiya caritto vaya grahaNA ujI yagidatho iti tassasagAse daMsaNa vaya gahaNaM sohigahaNaM // 2 // kacchya jIvo valio kacchAya kaMmAihuti valiyAI / jIva samaya karmassasa puvvanibedhAi // 3 // kAlasAhavo niyaI 3 pucchakayaM 4 puraskAra || 5 // egatimithataM te ceva samAsa huMti mattaM // 4 // navahiM jIva bahaNa karaNaM karAvaNa aNumAiyajogeM hi / kAlAta saMmatta ehI guNie pANI baha dussaya te thAlo // 5 // 256. asyArthaH - sAdhu ne pahilAvrata nAM nava koTi pacakkhANa chai paNa tehanA bhAMgA 243thAi te kima ? mana vacana kAyAi karavo, karAvavo, anumodavo ima eka kAya joge 9 thAi, ima vacana yoge 9 thAi, mana yoge 9 thAi ima 27 karavAnA, 27 karAvavA nA, 27 anumodavAneM viSai niSedheM ima 81 thAi. treNeM kAle triNeM guNIiM triguNA karatAM 243 bhede sAdhu neM pacakkhANa hoi, jAva jIva lage. ityartha.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // 257.hivai chaHprakAranA pudgala pAMcAstikAya graMthe kahyA chai te likhiye chai. tatra gAthA-(puDhavIjalaM cadhAyA coriM dIyAkaMmapAugA / kaMmAtIyA evaM chaH pudgalA huti // 1 ||)e gAthA no artha-6chaHprakAra nA pudgala te pahilo bAdara 1. dujo bAdara bAdara, 2. tijo bAdara sUkSma 3. cotho sUkSma bAdara, 4. pAMcamo sUkSma 5, chaTho sUkSma sUkSma 6. chaH prakAra nA pudgala nI pUrve gAthA kahI chai te gAthA lai.tihAM pRthvI te mATI, khaDI, pASANa, kASTa pramukha nA je pudgala chai te bAdara bAdara kahiye. je mATe chedyA thakA ekameka na thAiM bhinna rahai te bAdara bAdara pudgala kahiye. 1 tathA jalaMca kahatAM pANI, dUdha, ghRta, tela, madhu, goLa, khAMDa, ityAdika nA pudgala te bAdara kahiye. zyA mATai ? je chedyA thakA eka meka thAiM te mATe bAdara kahiye 2. chAMyA kahatAM zarIra chAMyA, dhuMbADA nA AsarI madhye vizrasA dIsai tehaneM bAdara sUkSma pudgala kahiye. iyAM mATai ? dekhAtAM nijare dekhiye paNa hAtha
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ (160) // ratnasAra // mAMhe na Avai te mATai bAdara sUkSma kahiye. 3. coriMdiyA kahatAM nayana vinA bAkI cyAra iMdrIye grahIe te sUkSma bAdara pudgala kahiye. zyA mATai ? je gandha, rasa, pharasa, zabda nA pudgala zrAvatA na dekhiye te mATai sUkSma, ane gaMdhe rase pharase zabda jANiye tai mATe e jJAtinA pudgala ne sUkSma bAdara kahiye 4. kamapAugA kahatAM pAMcamA pudgala te karma nI vargaNAnA te dRSTe naM zrAvai te mATai cophAsiyA sUkSma pudgala kahiye 5. chaThA sUkSma sUkSma te kammAtIyA kahatAM karmAtIta eka chUTo paramANu pudgala te sUkSma sUkSma kahiye 6. e rIteM chaH prakAra nA pudgala saMsAra madhye vyApI rahyA chai jima cha kAyanA jIva vyApI rahyA chai tima e jANavA. iti. 258. jJAnA varNAdika karma no bandha udaya udIraNA sattA ketalA guNa ThANA tAI hoya tehanoM vivaroM likhiye chai. jJAnAvarNI karma no bandha guNa ThANa 10 mAM tAI. darzanAvarNI nobandha dasamAM tAMI. vedanIno bandha
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (191) guNa ThANA 13mAM tAI. mohani no baMdha guNa ThANA nava mAMtAMi.AyU karma baMdha guNaThANA7mAM tAMi. nAma karma no bandha guNa ThANA 10mAM tAMI.gotra karma no bandha guNa ThANA 10 mAM tAI. antarAya karma no bandha10mAM tAI. iti. 259. atha jJAnArvINa karma no udaya guNa ThANA 12. mAM tAI. darzanAvarNI karma no udaya 12 mAM tAI. vedanI karma no udaya guNa ThANA 14 mAM tAI. mohanI karma no udaya guNa ThANA 10mAM tAI. zrAyu karma no udaya guNa ThANA 14mAM tAI. nAma karma nA udaya guNa ThANA cavadamAM tAI. gotra karma no udaya guNa ThANA 14 mAM tAMI. aMtarAya karma no udaya guNa ThANA 12 mAM tAI. ___260. atha hivai jJAnAvarNI udIraNA guNa ThANA 12 mAM tAI. darzanAvarNI udIraNA guNa ThANA 12 mAM tAI. vedanI karma udIraNA guNaThANA6ThA tAI. mohanI karma udIraNA guNa ThANA 10 mAM tAI. Ayu karma udIraNA guNa ThANa 6 ThA tAI. nAma karma udIraNA
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112) // ratnasAra // guNaThANA 13 mAM tAMI. gotra karma udIraNA guNa ThANA 13 mAM tAMI. aMtarAya karma udIraNA guNa ThANA 12 mAM tAMI. iti. 261. atha hiMvai jJAnAvarNI karma sattA guNaThANA 12mAM tAMI. darzanAvarNi karma sattA guNa ThANA 12 mAM tAI. vedanI karma sattA guNa ThANA 14 tAMI. mohanI karma sattA guNa ThANA 11 mAM tAMI. Ayu karma sattA guNa ThANA 14 mAM tAMI. nAma karma sattA guNa ThANA 14 mAM tAMI. gotra karma sattA guNa ThANA 14 mAM tAMi. aMtarAya karma sattA 12 mAM guNa ThANA tAMI hoi. e baMdha, udaya, udIraNA, sattA nuM svarUpa kahUM e sarva bhAva kevala jJAnI eka jIva svarUpeM dravya guNa paryAya chai tehavA anantA jIva dekhe. ekeka jIvaneM anantA karma je rIta hai teM dekheM. ekeka jIva nA anaMtA bhAva dekhai chai. bhAva te pariNAma ima kevalI
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||.rtnsaar // sarva bhAva asti nAsti rUpeM je jima chai tima jANai dekhai. iti. 262. hivai Acita mahA skaMdha je pudgala no caude rAja loka pramANa pUretehano svarUpa yathA zruta likhiye 2. dri pradezI paramANuyA nA skaMdha thI mAMDIne asaMkhyAta pradezio skaMdha te acita mahA skaMdhe loka puraNa na thAya. anaMtA paramANu no je eka skaMdha teNe piNa loka puraNa na thAya to zyuM ? anaMta bAdara paramANu no eka skaMdha tehavA anantAskandha milai tivAre acita mahA skaMdha rUpa thAi. te coda rAja loka pUre teha nI vidhi-te skaMdha vizrasA pariNAmai paraNamIne kevala samudaghAtanI pare daMDa rUpa kari pachai disi vidisI vistAri khaMDUyA purI caudarAja saMpUrNa pharasI ne pAcho kevala samudaghAta nI pare saMkalI ne skaMdha rUpathAya, te skaMdha asaMkhyAta AkAza pradeza avagAhI rahai. te acita mahA skaMdha kSetra AsarI aDhI dvIpa mAhi kare paNa bIje bAharale kSetrebhUmi kAMI na thAya, jima
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratnasAra // kevalI kevala samudaghAta aDhi dvIpa mAMha thI karai tima e piNa. zyAma mATe? je daMDAkAra aDhI dvIpa bAhire na thAI. iti. . 263. tathA kevalI paNa kevala samudaghAta kare tivAre potanA je8 ATha rUcaka pradeza chai te merU nA madhya je rUcaka pradeza chai tihAM thAI pachai te rUcika thakI saMpUrNa caude rAjyAtmaka loka pUre. erIte dhArayU chai. loka prakAza graMtha kahyo chai. e bhAva. ... 264. atha nigoda no vicAra likhe chai. asaMkhyAta pradezI loka te pramANe golA paNa asaMkhyAtA chai. golA tezyuM ? asaMkhyAti nigodeM eka golo. iti prazna. te Upare gAthA- ( kayA te loe asaMkha joyaNa pramANe ei joyaNAM gulA sNkhyaa| paIttaM asaMkha aMsApaI asama asaMkhayA golA // 1 // golo asaMkha nigozro soNaMtajIo jiya paIyaM / esA asaMkha paI esaM kamANa vNgaannaanntaa||2||pii vagaNaM aNaMtA aNuappaI aNu aNaMta pajjAyA / evaM loga sarUvaM bhAvi jatahatta
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (195) jiNavuttaM // 3 // ) AsyArthaH- code rAja loka asaMkhyAtI koDA koDi joyaNa no chai. te madhye eka joyaNa lijiye tehanA aMgula saMkhyAtA thAI. te madhye thI ekAMgula lIje. tehanA asaMkhyAta mo bhAga lekhavai. te mAhelo eka bhAga lIjiye. te mAhe asaMkhyAtAM golA chai. temAhelo eka golo lIjiye, te eka gola mAMhI asaMkhyAtI nigoda chai. te mAMhelI eka nigoda lIjiye. te nigoda meM anaMtA jIva chai. te mAhilo eka jIva lIjiye. eka jIva ne asaMkhyAtA pradeza chai. te eka jIva ne pradeze pradeze anaMtI karma vargaNA chai. te mAhilI karma vargaNA lIjiye te mAhiM anaMtA paramANuyA chai. te mAMhelo eka paramANu lIjiye. te mAMhi anaMtA paryAya. anaMtA bhelo paraNamai, ehavI zakti chai.ehavo zrI vItarAga no vacana tahata karI mAnIye, sardhiye e bhAva. iti. 265.hivai asaMkhyAta samai eka zrAvalI thAi,ehavI 256AvalIe eka kSullaka bhava thAya. eka zvAsosAsa
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ (196) // ratnasAra // mAMhi cumAlIsa saya ne sADhA chaitAlIsa 4 4 4 6 // zrAvalI thAi. te eka sAsosAsa mAhe nigodiyo jIva 17. satarai vAra marai, aThAra mI vAra. upajai. etale samaya satare bhava uparAnta sADhI corANuM 94 // AMvala vadhe. etale sADhI satare bhava mAMhi sADhI tetIsa AvalI mAjherI auchii marai. tathA ghaDI doya kAcI tehanA zvAsosAsa sAtarIsasayaneM tihottara 3773 thAi. te be ghaDI madhye nigodizro jIva 65 hajAra ne 536 etalI vAra mare. eNai lekhai eka divasa nA sAsosAsa ekalAkha terAhajAra eka sau ne neu 113190 etalA zvAsa nirogI yuvAna puruSanA thAi, tehavA eka divasa mAMhi 19 lAkha 66 hajAra ne 80 azI etalI vAra mare, ima eka mAsa nA zvAsoMsAsa guNatAM ketalA thAi ? tetIsalAkha picANu hajAra ne sAtasau 33 95700 etalA hoI. tehavA eka mAsa mAMhi 5koDa 89lAkha 82 hajAra ane400 etalA bhava nigodio eka mAsa mAMhi karai. eNe lekhai varasa eka nA zvAsosAsa4 koDa7 lAkha 48 hajAra 4 0 0
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // ( 197) * etalA varasa eka nA zvAsosAsa thAi etalA mAMhi nigodio jIva 70 koDI77 lAkha 88 hajAra neM 800 etalI vAra mare, zrAgala e rIte e asaMkhyAte kAlai asaMkhyAtA adhika bhava kIdhA, ima anaMte kAlai anaMtA bhava kIdhA. ima jina vacana tahata karI mAniye. iti. 2 66. tathA eka golA mAMhi asaMkhyAti nigoda chai. te nigoda ne eka zarIre anaMtA jIva hai etale anaMtai jIvai milI eka zarIra baMdhyU chai. Apa zrApaNai tejasa kArmaNa judA hai. udArIka eka chai. sAthai zrAhAra nIhAra, sAthe maraNa, 256 zrAvalI no Ayu bhogavI paryApta pUrI karI marai, tehanI nizrAiM bIjA koI paryAptA ( pAThAMtare aparyApto ) hoi nahIM. te anaMtA ketalA chai ? jetalA kaMda mUla madhye anaMtA haiM. kaMda mUla cavadaha rAja pramANai DhigalI kariye te mAMhi paNa sUkSma nigoda nA eka zarIra nA anaMtA nIkalyA te mAMhi na samAI. ehavA anaMtA anaMtai bhede ghaNA chai.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ (198) // ratnasAra // tehanA nikalyA te mAMheja samAi. tathA kaMda mUla nAte bAdara nigodiyA vyavahAra rAzI mAMhi AvyA chai, te anaMtA kaMdAdika mAMhi chai. tathA jetalA jIva sUkSma nigoda golaka mAMhi thInikalyA chai te vyavahAra rAzI mAhe AvyA. te kAlAdika labdhi pAmI sidhI vara. tetalA avyavahAra nigodaM mAMhi thI nIkalI UMcovyavahAra mAMhi zrAvai, paNa vyavahAra rAzI ochI na thAi. kadApi mukti jAvA nA viraha kAla hoi, tetalA kAla tAI sUkSma avyavahAra rAzio nigoda no jIva koI vyavahAra rAzImAhenAve ehavo upamiti graMthe kaDUMchai. tathA vyavahAra rAzI yA bAdara nigoda mAMheM je anaMtA chai te pharI karma nI bahulatAi sUkSma nigoda golaka mAMhI jAyeM le 70 koDA koDI sAgaropama tAI tihAM rahI valI pAchA kaMdAdi ke sAdhAraNa mAMhi Avai. ima saMbaMdhe sUkSma nigoda nA bAdara nigoda mAMhi Avai, valI bAdara nA sUkSma mAMhi jAI. ima be thAnike zrAvA gamana karatAM jIva utkRSTo rahai to aDhI parAvarta pudgala
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (199) paryaMta rahai. pache prathvyAdika thAnaka pharasato UMco zrAvI ne manuSya thAI. tihAM vyavahAra rAzio bhavya jIva sAmagrI milye bodha bIja pAmI siddhi varai. tathA valI koI vAcanAI ima kA chai je kaMda mUla sAdhAraNa mAhi thI jIva sUkSma golaka mAhi jAi to utkRSTo kAla rahe to asaMkhyAtI utsarpaNI avasarpaNI kAla tAMi sUkSma nigoda golaka mAMhe rahe, tihAM thI nikalyI bAdara nigoda kaMda mUla mAheM utkRSTo 70 koDA koDI sAgaropama tAI rahai. ima sambanadha chai. nigoda milI AvAgamana karatAM utkRSTaM aDhI parAvarta pudgala tAI vyavahAra rAziyo jIva nigoda mAMhi rahai. eka nigoda no golo asaMkhyAtA AkAza pradeza avagAhI rahyo tathA avyavahAra raziyA je nigodiyA ne golaka mAhe chai bhavya sthitI pari pakka tAI UMcA Ave te eka samai utkRSTai ketalA nikalai iti praznaH- jetalA aDhI dvIpa mAMhi thI sakala karma khapAvI eka samai jetalA
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ (200) // ratnasAra // siddhi vare tetalA sUkSma nigAda mAMhi thI nikale, vyavahAra rAzI meM zrAvai. eka samai eka, be, traNa,utkRSTa eka .samai aDhI dhvIpa mAhe 108 siddhi vare, tetalA sUkSma nigoda mAMhe thI nIkalI vyavahAra rAzi paNau pAmeM. tathA vyavahAra rAzI nigoda nA golA mAhe jAya to eka samai eka 1 be2 vraNa 3 ima anaMtA sudhI jAya te vyavahAra rAziyA nikalai to anaMtA sudhI eka samai nikalai paNa avyavahAriyA te eka samai utkRSTa 108 nikalai te mAMhi bhavya abhavya be hoi. te sUkSma nigoda nA anaMtA nikalyA bAdara nigoda mAMhe samAye, bIjA mAMhe nahIM. tathA eka sakSma nigoda mAMhe anantA jIva ketalA chai ? triNya kAla nA jetalA samaya anantA chai tethI anaMtAjIva eka nigoda mAMhi chai.tiNai karI jivArai pUchai tivArai jinezvara kahya chai( ekassa nigodasau sao anaMta bhAgoye siddhi gayo) etale sUkSma nigoda thI bAdara nigoda mAMhe niraMtara zrAvai chai. te Ave to eka samai 108
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (201) tAI utkRSTa prAvai tathAcoktaM- (simati jatIyA khalu ihayaM vyavahAra rAzi mjhaayo| iti aNAI vaNasaimapsAaotittiyAceva // // ) iti bhavana bhAnu kevalI, caritre uktaM.ima nigodano vicAra likhyo chai. __267tathA siddha zilA no AkAra arddha chatrAkAra no, chatra no Tocako nIcai rAkhai, sAbU no golo jima nIco rAkhIiM, Upare samo ne tale Tekaro, eNe AkAre, madhye 8 yojana jADI chai. chehaDe mAMkhIni pAMkha jehavI patalI, zveta suvarNamaya chai, aDhI dvIpa pramANai. ityarthaH 268.atha aSTa mahA siddhi nA nAma artha sahita chai te likhiye chai. prathama laghimA te zarIra ko haluvApaNo thAya. jalapupha Upare tathA kaMTaka UpareM muni cAlai paNa kilAmanA na pAmai 1. bIjI vasattA siddhi teha thI siMha, sarpa, deva, manujAdika vazya thAya2. trIjI Izitva siddhi jahe thI parama aizvarya paNo pAMmI, cakravartI iMdrAdika thakI adhikI RddhI vikurve 3. cothI prAkramya siddhi te
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ (202) // ratnasAra // atyaMtabala saMpadA hoi, pRthvi parvatAdika upADai, aciMtita parAkramI hoi 4. pAMcamI mahimA siddhi te moTo lAkha yojana no zarIra karai 5. chaThI aNimA siddhi te nAhano kuMthutrA jevaDaM rUpa karIne bhIta tathA parvata madhye nikale ane pote vidhana na pAmai6. sAtamI yatra kAmA vasAyitvaM siddhi te jihAM upayogede tihAM jANai, mati zruta jJAna avadhijJAna ne yogai 7. aAThamI prApti siddhi te sakala moTI vastu pratyakSa paNe dekhai, rUpI vastu dekhe, avadhi jJAna darzana meM yogai8. e aSTha mahA siddhi munirAja ne hoi tehanA zabdArtha jANavA. - 266.hivai brahmadatta cakravartI ne700varSa no Ayu hato te bhogavI ne narake gayo. tihAM 33 sAgara no zrAyu bhogavai chai. tetalo kAla viSaya nA sukha bhogavyA te Upara ketalo dukha pAmyoM tehanI vigata varSa 100 nA divasa 36000 thAya, tivAre 500 varSa nA divasa 252000 thAya, tehanA muhUrta 5560000, se eka muhUrta nA 3773 svAsosvAsa thAi. te
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ / ratnasAra / / (303) 7560000 te guNA karatAM 2852388000 / etale 700 varSa nA etalA svAsovAsa thAI. tathA sAgaropama 33 nA palyopama traNa sai trIsa 330 koDA koDI thAI. tehanA AMka33000000000000000 etalA palyopama hoi. tivAre eka zvAsovAsa tAI saMsAra madhye viSayanA sukha bhogavyA te Upare 1156985igyAre lAkha chappana hajAra navasai piccAsI etalA palyopama thAi. sAtamI narake dukha bhAgavai chai. etale (kSiNamAtra sukhaM bahu kAla dukhaM ) epada sUtre kartuM che tehano bhAvArtha jANavo. iti bhAva. _____270.saMsAra madhye viSaya kaSAye dukha dAi kahyA te viSaya miTai paMca mahA vrata pAlai, kaSAyAdi miTai guNa ThANe caDhe, svarUpAcaraNa cAritra nIpaje. ityarthaH / 271. atha yuga pradhAnanA14guNa nI gAthA-paDi rUMvo 1 teyassI 2 jugapahANAM gamo 3 mahuravakko 4 / gaMbhIro 5 dhiImaMto 6 uvaesa paroya 7 Ario 8
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ (204) // ratnasAra // // 1 // aparissAvI 8 somA 9 saMgahasIlo10 Abhi gRhamaI 11 // avikathaNo 12 acavalo 13 pasanna hiyao 14 gurU hoI // 2 // ) apparisA 2 evaM caturdaza guNA bhavaMti.. 272. tathA zrodha niryukto bhadrabAhu svAmI kRtaH (aMvasaMgaMtu kau jiNo vaIThaM guru vae seNaM / tinni thUI paDilehA kAlassavihiI mAtatha // 1 // ) gAthA 27 mI chai. tihAM-thUI triNa karavI kahI hai. ... 273.hivai mithyA dRSTi jIvane zubhAcAra hoi paNa zubhopayoga na hoi. ane samyak dRSTI jIva ne zuddhopayoga hoya tehaneM zubhopayoga AcaraNa rUpa hoi paNa AdaraNa na hoi. ane mithyAdRSTI jIva ne zubha zrAcAra rUpa hoi paNa azuddhopayoga nA ghara no azubhopayoga hoi, paNa zubhopayoge upacAre kahiye. iti bhAva. 274AThe karmanI vargaNA ne kAramANa zarIra.kahai chai
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (205) te ima nahIM. kArmaNa zarIra te nAma karma nI prakRti. te nAma karma nI vargaNA rUpe kArmaNA zarIra bI jANavo kI bIjI sAta karma nI vargaNA tehane viSai chai. ima AdhArAdheya bhAvai chai. jima kaNanI gAMThaDI paNa vastu bhinna tima. bIjA karma nI vargaNA judI te kima jAgiye ? jima kevalI bhagavaMta ne jJAnA varNAdi cyAra karma nI vargaNA mUla thI gai paNa tohI kArmaNa zarIra haiM. pyAre te anumAnai anya karma nI vargaNA bhinna, kArmaNa zarIra te bhinna. ima kArmaNa zarIra no svarUpa jANavo. pachai to jima tIrthakara devai kahyo chai te satya sarda hiyo. iti. 275. prastAvika gAthoktaM - ( tava saMyameNa mukho dAMgaNa huMti uttamA bhogA / deva baNeNaradyaM anasana maraNeNa iMdaMtaM cakitaM // paMcotari vimAraNA vAsitaM logetA deva dattaM / prabhava jIvAdi na pAvatI // 2 // saMgama kAlaya sUri kapilA aMgAra pAlayA / dovie esata abhavvA udAyana va mAra ceva // 3 // tuccha bhataM pANaM
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ (206) // ratnasAra // tucchAya niMdAya ttcchmaarNbho| tuchA jahA. kasAyA tAhatuM tuccha saMsAre // 4 // iha bharahe ke vijiyA mithyA diThI bhavayA bhavvA / te marI uNa navame varase ho hu~tI kevlinnoN.|| 5 // ) iti prastAvika gAthA jJeyAH 276.camareMdra ne5 agRmahiSi chai te ekekIagra mahipine meM pATha ATha sahasra devIno parivAra ima 40 sahasra devI su bhoga bhogavito vicarai. ityarthaH 277. bauddhaM naiyAyikaMra sAMkhyaM 3 jainaM4 vaishessikN| tathA / jaimIniyaMca 6 nAmAni darzanAtma zUnya ho / iti SaT darzana nAmAni // 278. hivai 63. zilA kA puruSa tehanA jIva59 chai tehanA vigata-jIva 3 cakravartI padavI nA promA thayA. eka vAsudeva thayA e4 jIva ghaTyA.mAMheM(bAkI)jIva 59 thayA. tathA 59jIvanI mAtA60 pitA 51 kahyA chai tehanI vigata -24 jinanI mAtA, 9 cakravRtI nI mAtA, 9 vAsudevanI mAtA, 9 baladevanI mAtA,
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // 6prati vAsudevanI mAtA, evaM60 mAtA jANavI. hivai pitA 51 te tehanI vigata. 24 jina nA pitA, 1 caka nA pitA, 9 vAsudeva nA pitA, 9 prati vAsudeva nA pitA, evaM 51 pitA jANavA: eNI rIte padavI 63, jIva 56, mAtA 60, pitA 51, e rIte e artha. 279, atha RSabha deva svAmI ketalA varasa no kAla gRhasthAzrama meM vasyA tathA sarva Ayu ketalA varSa jIvyA iti prazna:- RSabhadeva bIsa lAkha pUrva kumarapaNe rahyA tehanA varaSa ketalA thayA-14lAkha kor3A koDI igyAra hajAra koDA koDI vali bese koDA koDI 141120000000000000000 etalA varSa kumAra paNai rahyA. tivAra pachI 63 lAkha pUrva rAjya avasthA bhogavI tehanA varSa ketalA 44 cavAlIsa lAkha koDA koDI 45 hajAra koDA kor3I besai koDA koDI assI koDA koDI tehanA AMka444528000000 0000000000. tivAra pachI eka lAkha pUrva dIkSA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ (208) // ratnasAra // kevala paNai rahyA tehanA ketalA varSa-70 sittara hajAra koDA koDI pAMcasai koDA koDI te Upara 60 sATha koDA koDI, tehanA AMka 7056000000000000000 etalA varSa thayA. ima sarve 84 lAkha pUrva no varasa saravAle 59 lAkha koDA koDI27 hajAra koDA koDI te Upari valI40 koDA koDI etalA varSa jIvyA. etalA varSa zrIRSabhadeva sarvAyu jIvyA. ekaDA Upari 14 mIMDyA Avai tivAre koDA koDI, ekaDA Upari ikavIsa mIDyAM Avai tivArai koDA koDI, tathA ekaDA Upari 29 mIMDyA Avai tivArai koDA koDI thAiM. ityartha : 84 lAkha pUrvano. . 280. atha baMdha no svarUpa kahiye chai. aMkale yoge pradeza baMdha prakRti baMdha nIpaje te karma varagaNA dalano saMcaya thAya, tathA yoga ne lezyA be ekaThA milai tivAre prakRti ne pradeza baMdha nIpajai. tathA dhyAne kaSAya e be milaiM tihAM thiti bandha rasabaMdha nIpajai. tathA jihAM kaSAya dhyAna Avai tivAre cyArai bhelA thAya. ityartha
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // : 281. atha bhAra mAnaH- (SaTa sarSape yavastaiko guMjaikA cayavaistriAbhi / guMjA trayeNa vallasyAt gadyANa staica SoDasai // 1 // ) asyArthaH-- chae sarase eka java thAi. tathA 3 ya guMjA thAya, guMjA traNe eka vAla thAya. solai vAle gadiyANo thAi. iti. (palecadasa gadyANesteSAM sAI satamaiNI maNI dasabhirekAca ghaTikA kathite budhe // ) asyArthaH- dasa gadiyAnA eka pala thAi. te DoDhaso pale eka maNI thAi. te dase maNI eka dhar3I thAya.(dhaDIbhi dasabhiH tAbhireko bhAra : prakIrtitaH / catvAra phUphitma bhArA aSToca pala puphItA / vallayo bhAra SaTakaMca evaM aSTAdaza smRtA // 3 // ) asyArthaH -- dase dhaDIye eka bhAra thAya. iti loka prakAza grantha madhye kA chai. 3 koDi 81 lAkha 12 hajAra nava sai 77 etalA maNe eka bhAra thAi. tathA ekekI jAta nu ekeku pAMna lIje te ekaTho kIje ima 4 bhAra vanaspati kevala phUla nI chai, tathA AThabhAra vanaspati phala phUla pAna nI chai, tathA chaH bhAra vanaspati vela nI chai.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // e rIteM aDhAra bhAra vanaspati ni saMkhyA jANavI. ityarthaH 282. atha ( kenagrantha parityakSa bAhya bhyaMtara parigraha caturviMzati ke kSetre vAstU dhana dhAnya dvipadaM catupadaM yAnaM zayyA zayanaM, bhAMDaM kuppaM cetibahi dasa : // 1 // mithyAtva vede hAsyAdi SaTa kaSAya catuSTayaM rAga dvaiSauca saMgAsyU raMgA caturdazaH // 2 // ) ___ 283. hivai roga ketale prakAre te kahai chai. (jvaro bhagaMdaro kuSTa kSayazcaiva caturthakA / mahArAgADhya mI proktA bhAryA syaiSA prakIrtitA // 1 // ) e4 moTA roga. jvara 1,bhagaMdara 2, koSTa 3, dhAtukSaya 4. e4 roga moTA kahyA. te roga nI strI kahiye chai. tAva nI strI tarasa 1,bhagaMdara nI strI heDakI 2, koDha nI strI bhUkha 3, dhAtu kSaya nI strI niMdrA 4. ekeka roga nA 25 choraM, aSTa mahA roga chai. ima 108 roga DAhe vaiye niratA jANI pratikAra karavo. iti arthaH sAmaM premakaraM vAkyaM dAnaM vitta samarpaNaM / bhedo puMsa samA kRSTi daMDasI prANa saMhati // 1 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // 284. atha ekasaudharmaiMdranA AuSA mAMhi ketalI iMdrANI cavai iti praznaH- ( kor3A koDI duvisaM paMcAsI lakhA huMti koDIau / iguttari sahasa koDI cattAri sayAya taha koDI // 1 // aThAvIsaM koDI sattAvanna havaMti lakhAiM sahasA / caudasa dusayA chAsI iMde gajaM mithi // 2 // iya saMkhAdevIyo cavaMti IgaiMdajamaMmI // 3 // ) iMdra jivAre viSaya sukha bhogavai tivAre eka lAkha ne 28 sahasa rUpa vikurve, ATha agra mahiSI. ekekI sole sahasa rUpa vikurve. 22 koDA koDI 85 lAkha koDI 71 sahasa koDI 4 saya koDI 28 koDI 57 lAkha 14 hajAra 2 saya 86 Upari ATha guNI, etalI devAMganA eke iMdranA AuSA mAMhi cabai iti. arthaH . __285. ekeMdIya maMSye dAyA udveviaheya tiriya lonny| vigalediya jIvA puNatirie loe su muNe yanvaM ||1||puddhvii zrAu vaNassa I bArasa kappe su satta puddhviis| puDhavIjA siddhi silA teunarivasatiriya loe // 2 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ (212) // ratnasAra // sUri loe vAvimapse mathA yatatha jalavarAjIvA gevijhe / nahuvA vivA viabhAvena jalaMthI // 3 // ___286.dasA zrutaskaMdhe tathA pAkhI vRttau nava niyANAM kahyA te kihA ? rAjyAdi thAvA nI icchA 1, amAtya * thAvA nI icchA 2, strI thAvAnI icchA 3, devatA nA bhoga nI icchA 4, ApaNi devI bhoganI icchA 6, bhoga na pAMmu ehavo niyANo karai 7, zrAvaka thavA nI icchA 8, daridrI thAvA nI icchA etale zyu daridrI thayo te karma rahitathavAnI icchA9. e 9e niyANA sAdhu sAdhavI na karai. e be niyANA nA udaya zrAvyA pachI Avate bhave e phala pAmai. prathama chaH niyaNAMnAM dhaNI ne durlabha bodhi hoi, prAya dharma sardahai nahIM, sAtamA no dhaNI dharma sAMbhalai paNa samakita pAmai paNa dezavirata paNo udaya nAvai. AThamA nIyANAM no dhaNI dezaviratapaNu pAmai paNa sarva viratipaNo na pAmai. nomA * ridhivaMtathavAnIIchA
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (213) niyANA no dhaNI sarva virati paNo pAmai paNa mokSa na hoi. iti nava niyANA adhikAra jANavA. 287. puruSa veda kAya thitai rahai to sAgaropama 600 jhArA rahai. strI veda rahai to pAlyopama 110 pRthakta pUrva koDi 6 rahai. napuMsaka veda rahai to anaMtI utsarpiNI avasarpiNI zuddhi rahai. paMceMdrI no paMceMdrI pa rahai to sAgaropama 1000 jhArA tathA jIva sa kAya mAMhi zrAvI sapa rahai to sAgaro pama 2000 jhAmerA rahai. 288. pAMca jJAna traNya ajJAna kAla thakI jaghanya tathA utkRSTai talo kAla rahai iti praznaH - mati jJAMnaM ane zruta jJAna no kAla jaghanya thI antarmuhurtta utkRSTa kAla sAgaropama 66 bhAmerA rahai. avadhi jJAna no kAla jaghanya thI eka samai utkRSTai 66 sAgaropama jhAjherA. avadhi jJAna eka samai te kima ? vibhaMga jJAnI samakita paDIvaje tivAreM vibhaMga phITI
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ (214) // ratnasAra // avadhi jJAna thaI Avai. tyAre eka samai rahI valI paDai. vibhaMga jJAna no vibhaMga jJAne ja zrAvai. ima avadhi jJAna jaghanya thI eka samaya hoi. mana paryava jJAna jaghanya thI eka samai utkRSTai desai uNA pUrva koDI. eka samai te kima? jivAre apramatta guNa ThANe vartato manaparyava jJAna upajIne jAi tihAM eka samai jANavo. kevala jJAna nA dhaNI ne sAdi anaMtA kAla jANavA. hivai mAta ajJAna ane zruta ajJAna nA bhAMgA kAla prAsarI 3 jANavA- eka anAdi ne anaMta e abhavya ne 1. anAdi ne sAMta e bhavya ne2. sAdi ane sAMta te samakita thI paDI pachai caDhe tehane hoi 3. sAdi ane sAMta chai tehane jaghanya thI aMtarmuhUrta ane utkRSTo te aI pudgala parAvarta jANavo. __hivai vibhaMga jJAna no kAla likhiye chaiHjaghanya to eka samaya ane utkRSTai sAgaropama 33 jhAjharo. manuSya no Ayu pUrva koDa no pAlI sAtamI
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (215) narakai utkRSTai AuSai jAi. etale eka pUrva koDI ne 33 sAgaropama thAi. ___ 289. hivai AThai jJAna no AMtaro kahai chai:mati ajJAna no AMtaro jaghanya thI aMtarmuhurta no hoi, utkRSTai arddha pudgala parAvarta mAThero hoi.ima eNe pramANe zruta jJAna, avadhi jJAna, mana paryava jJAna no paNa AMtaro jANavo. kevala jJAna no AMtaro nathI. hivai mati ajJAna, zruta ajJAna no AMtaro jaghanya to aMtarmuhUrta utkRSTau sAgaropama 66 jhAjhero hoi. hivai vibhaMga jJAna no aMtara kahai chaiH- jaghanya to aMtarmuhurtta, utkRSTai to vanaspati no kAla. e bhAva. iti. 290. hivai 17 prakAra nA maraNa zrI uttarAdhyayana TIkA madhye kahyA chai te likhiye chaiH-prathama AvIcI maraNa te samaye 2 Ayu karma nAM dala kheravai chai 1. uhI
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ (216) // ratnasAra // maraNa te samasta saMpUrNa zrAyu bhogavI neM marai 2. aMtiya maraNa te narakAdi gati no chehalo maraNa valI te ( phari ) narake na marai 3. balIya maraNa te vrata pariNAma bhoge je vratIno maraNa te hoi te 4. vasadR maraNaM ca te iMdra ne paravaza paNe marai, dIpa zikhA dekhI pataMga nI pare 5. bhosalla maraNa lajjAdika thI zalya rAkhI marai, lakSmaNavat 6. tadabhava maraNa te carma zarIrI thai mare 7. bAla maraNa te avirati mithyAtvI nA maraNa te 8. paMDiya maraNa te vratI samakitInA mara ga 9. mizraMsaMte mazramaraNa te dezaviratizrAvaka ne maraNa 10. chaumatha maraNa chadmastha cAritrIyA nA maraNa 11. kevala maraNa le kevalajJAnI nuM maraNa 12. vihAsa maraNa te kAraNa par3e gale phAMsI tathA zastrai tathA viSai yoge marai 13. gRdhIya pITha maraNa te gRdha paMkhiyA ye kAraNa paDe zarIra khavarAvI marai 14. bhatta pariNAma maraNa te caturvidha ahAra nA tyAga thI prati kramaNA sahita marai 15. iMgaNI maraNa te niyami bhUmikA neM viSai cyAra ahAra
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // no tyAgakarai veyAvaca na karAvai 16. pAuba maNaMca te nizcala niH pratikrama vRkSanI DAlI paDI hoya tehanI pare zarIra vosarAvai 17. iti. e satrA prakAre maraNa jANavA. iti. 291.bhUmikA ketalI pracita hoi te praznaH-rAjamArganI bhUmikA AMgula 5 acita, serI nI bhUmikA aMgula 7 acit, gharanI bhUmikA AMgula 10 acita, mala mUtra bhUmikA 15 AMgula acita, gomahiSI chAlI pramukha besai tihAM bhUmikA AMgula 21 acita, culA haiThe bhUmikA AMgula 32 Acita, nImADA nI bhUmikA 72AMgula acita, ITa vA aMdhaHbhUmikA AMgula 101 acita, iti. 292. sUgaDAMga vRtti madhye AMvalanI chAla madhye asaMkhyAta jIva kahyA chai. 263. pannavaNA nA pahilA pada mAhi. tathA navakaravAlI nA 108 guNa kahyA te kihA? iti
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ (218) // ratnasAra // praznaH- 12 guNa ArihaMta nA-8 mahA pratihArya, jJAnaatizaya 1, vacanaatizaya 2, pUjA atizaya 3 apAyApagamA atizaya 4: evaM 12. ATha karma nA kSaya thI siddha nA8 *guNa,Acarya nA36 guNa, paMceMdriya saMvaraNo ityAdi gAthA 2 be thI jANajyo. upAdhyAya nA 25 guNa- igyArai aMga bhaNai bhaNAvai, ima 12 upAMga evaM 23, caraNa sattarI 24,karaNa sattarI ArAdhe evaM 25. sAdhU nA 27. guNa te kiyA ? pAMca vrata pAlai, chaTho rAtrI bhojana, cha: kAya rakhavAlai evaM 12, pAMcaMdrI no nigraha evaM 17, lobha nigraha saMvara 18, krodha nigaha kSamA guNa 19 evaM 19. bhAva vizuddha 20, paDilehaNA vizuddhi 21, saMgraha yoga yuktatA 22, . . * anaMta jJAna 1 anaMta darzana 2 anaMta cAritra3 anaMta vIrya avyAbAdha 5 amUrti 6 anavagAha 7 agurulaghu 8. e siddha nA guNa jANavA. 5 iMdrI nA saMvaraNa (nigraha )9 prakAra nA brahmacarya vrata, 4 kaSAya, 5 mahAbata, 5 AcAra, 5 sumatI, 3 gupati. e AcArya nA 36 guNa jANavA. .
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (219) mana vacana kAya nu kuzala paNoM 3, evaM 25, sItAdi kA pIDAno sahavo 26, maraNAMta upasarga:sahavo evaM 27. evaM sarva milI 108 guNa paMca parameSTI nA, tehane navakaravAlI kahiye. e artha. iti. 294. 295. atha sAdhu ne 100 soye vasA (vizvA) paMca mahA vrata pAlai chai te kima? iti praznaHpahilo praNAtipAta zrAvaka nI aNu vrata tihAM dayA jAvajIva savA vasA nI hoi. pAMca thAvara te sUkSma ne bAdara evaM dasa te paryAptA ne aparyAptA evaM 20. ima eNI rIteM sAdhu ne soye vasAI mahAvrata pAle. zrAvaka ne pAMca anuvrata milI 6|svaa che vasA no pAlai. ityartha. * ___ *zrA praznamAMgranthakartA e je bhedAbheda kIdhA chai ane ketalIka jago AMkaDA mUkyA che temAMhI thI ketalAka samajavA mAM AvatA nathI te mATe yA praznajema lakhelI prata mAM hato temaja chApI dIDUM che. zrI samyaktva mUla bAravrata nI TIpamA A bAbata likhyuM chai te A mujaba chaiH-- sAdhune vIza vizvAnI dayAche,ane gRhasthane savA vizvAnI dayA che. te kevI rIte teno vivaro lakhIe chaie. // gAthA // jIvA suhamAthUlA / sNkppaarNbhaabhveduvihaa| sAvarAha niravagahA / sAvirakAcevaniravirakA // 1 // artha
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ (220) // ratnasAra // tathA valI pAMce anuvrata zrAvaka ne hoi tehanoM vivaro likhiye chaiH- sthUla beiMdriyAdika trasa jIva nirparAdhe upeta karaNI saMkalpI na haNe, e jagatamA jIvanA be bheda kahyA che. eka thAvara, bIjA prasa. temA thAvaranA valI sUkSma,bAdara e bebheda che temAM paNa sUkSmanI hiMsA nathI. kAraNa ati sUkSma jIvanA zarIne bAhya zastrano ghAva lAgato nathI, temane svakAya eTale potAnI jAtInA jIvothI ghAta pAta che. paNa bAdara nathI emATe ahIMyAM sUkSma zabdathI paNa jANavU ke thAvara jIva, pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspatirUpa bAdara e pAMce thAvara temane sUkSma kahIe . ane thUla eTale beMdri, tadri, caureMdri, paMceMdrirUpa jANavA e jIvanA mUla bheda be chai temAM sarva jIva pAvyA. teo sarvanI trikaraNa zuddha rakSA kare che. temATe vIza vizvAnI dayA muni ne che. paNa zrAvakathI to pAMca thAvaranI dayA palI zakAya nahIM. sacitta ahArAdi kAraNathI avazya hiMsA thAya che. mATe daza vizvA gayA ane daza rahA.eTale eka trasa jIvanI dayA rAkhavAnA daza rahyA tenA paNa valI be bheda che. eka saMkalpa. bIjo AraMbha.temAM prAraMbha karIne je trasa jIvanI hiMsA thai jAya te choDI na jAya temATe be hiMsAmAM eka saMkalpa hiMsAno tyAga ane AraMbha hiMsAnI to jayaNAche, ema gaNatAM pharI dazamAMthI aDadhA gayA eTale pAMca vizvA rahyA, eTale saMkalpa karI trasa jIva nahaj. emAM paNa jIvanA be bhedache. eka sAparAdhI jIva ane bIjA niraaparAdhI jIva che. temAM je niraparAdhI jIvache temane na haj. ane
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // prANAtipAta aNuvrata nI dayA vazA 1 nI hoi te pUrve likhyo chai tethI jojyo tathA bIjA aNuvrata vISe ApaNe kAje sva sAdhu ne samasta jIva rakSA lAparAdha jIvane haNavAnI to jayaNA che.jethI karI sAparAdhInI dayA, zrAvakathI sadA sarva rItethI pale nahIM. jema ke gharamAM cora peThA che.teo ApaNI cIja lai jAya che te mArayA kUTayoM binA choDe nahIM. valI bIjU dRSTAMta eka pApaNI stro sAthe koi anya puruSane anAcAra sevatAM dekhiye to tene tasdI dIdhA vinA te chUTe nahIM. e pramANe sAparAdhI kahIeM. bIjaM paNa kyAreka rAjAnI AjJAthI yuddhamA gayA thakA saMgrAma karavo paDe, tyAre tyAM pAgalathI zastrAdika calAviye nahIM. sAmo zatru prathama zastrano mAro kare, tyAre pachI ApaNe karIeM. e mATe; sAparAdhI no saMkalpa paNa na chUTe. tyAre bAkI rahelA pAMca vazAmAMthI paNa aDadhA gayA, bAkI aDhI vazA rahyA. eTale saMkalpIne "niraparAdhI jIvane na mArUM" eTaluMja phakata rAM. emAM paNa valI be bheda che eka sApekSa, ane bIjo nirapekSa, temAM sApekSa niraparAdhI jIvanI dayA, zrAvakathI pale nahIM tenuM kAraNa zuM? te kaheche. zrAvaka pote ghoDA, ghoDI, bela, balada, rathamAM, gADImAM, ke ityAdi bIjA bAhano para bese cha. tyAre ghoDA pramukha balada vigere ne cAbakA ke Ara lagAve che, paNa vicArato nathI ke, ghoDAeM ke balade zo aparAdha karayo che ? emanI pITha Upara to caDhI beTho che. e jIvanA zarIra sAmarthyanI to kAMi khabara che nahIM. je A jIva,balavAn che ke durbala che. pote Upara caDhI beTho, ne valI tene gAla pramukha daine
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ (222) // ratnasAra // vasA2 0 (arne zrAvaka ne)sUkSma te bAdara vasA 1 0 kADhyA, AtmA ne para attahA paraTThA ceva 1. sAparAdhaniraparAdhekarI vasA 2 // aparAdhai haNe paNa niraparAdhe nahI 1 // sApekSa nI dayA nirapekSa vaso 1rahai tathA atra gAthA( tathAthAvarAyajIvAsaMbhakappAraMbhaobhave / duvihA sAvarAhAniravarAhAsAverakAceva nrverkaa||1||) jIva be prakArai- sUkSma. bAdara, te madhye sUkSma nA 10 bheda tathA 10 bAdaranA. sUkSma nA 10 bheda te pAMca thAvara mAre che ! paNa eto niraparAdhI che.valI ApaNA aMgamAM tathA ApaNAM putra, putrI, gotrI, AdikanA mastakamAM athavA kAnamAM kIDA paDyA cha, athavA ApaNAja moDhAmAM ke dADhamAM ke, dAMtamAM, ke jaDabAmAM kIDA paDyA, tevAre temane mAravAnA upAyeM karI ne kIDAnI jagyAeM auSadha lagADavU paDe, paNa e jIvAeM zo aparAdha karayo cha ? eto potAnI yoni utpatti sthAna pAmIne karmane AdhIna AvIne ahIM upaje che, paNa kyAre kazI duSTatAthI upajatA nathI. te kAraNamATe jIvanI paNa hiMsA, kAraNe karIne zrAvaka tajI jAya nahIM. valI bAga bagIcAmAM gayA thakA phUla, phala, pAMdaDAM, guJjA pramukhane toDavA sAru coTa devI, athavA phala, phUla, toDI levAM; te mATe aDhI vazAmAMthI aDadho gayo tyAre savA vazAnI dayA rahI. eTalA savA vazAnI dayA zuddha zrAvaka ne che.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra || (223) paryAptA ne 5 aparyAptA evaM 10 nI dayA zrAvaka neM na hoi. hiMvai 10 bAdara te kihA ? beMdrI, teMdrI, coreMdrI paMcadrI 4 e paryAptA ne aparyAptA evaM bheda 8. paMcedrI saMnI asanI evaM 10 bheda bAdara nA thayA te madhye zrAvakane saMkalpI na mArUM prAraMbha jayaNA evaM 5bheda rahyA te madhye aparAdhe harAyoM, niraaparAdhe nahIM, etale zavasA rahyA. te madhye sApekSayA zrane nirapekSA nirdaya parauM na harAyo evaM 1 | vasA nI dayA zrAvaka ne trasa jIva nI rahI. iti prANAti pAtinI jIva dayA 1| vasA nI. iti. 3 2 hivai mRSAbAda aNu vRta samasta mRSAvAda niyama sAdhu neM 20 vasA. sUkSma ne bAdara karatAM 10, upayogai aNA upayogai 20, attaTThA paraTThA Atmapara evaM5, svajana parajana karatAM 2 // dharmaM apara adharma paramArthe 11. atra gAthA - ( suhumabAdara miliyaM pANa paribheyagaM bhave duvihaM sayaNaM paragaM ca tathA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ (224) // ratnasAra // dhamaM thaM kevala paramathaM // 1 // ) pAMca moTakA jUTha te sUkSma ne bAdara evaM 10, te upayoge aNA upayoge evaM 20 vasAnu mRSAvAda sAdhu na bolai,paNa zrAvaka ne| vasAnuM mRSAvAda zrAvaka thI palai. iti artha. 3 atha adattA dAna aNu vrata samasta adatta viramaNa sAdhu ne 20 vasA. sUkSma bAdara bhede thai meM vasA 10, sarAja nigraha nirAja nigraha thI 5, Atma nimitta para nimitta thI 2 // , vAcu tathA aNa vAcuM vasA 11. atra gAthA-(suhuma thUla madinnadANaM nivarAya daMDakAriyaM / rAya graha kAriyaM puNa duvihaM kahiyaM guru jiNehaM 1 // navirAhaya nigraha karaM appANaM para bheyagaM / bhavedunvihaM dinnanyadinna ca paraM bhAsiyavvaM niuNa buddhihi // 2 // ) adatta pAMcathUla jIva adatta 1, jina adatta 2. guru adatta 3, svAmI adatta 4, sAgArI adatta 5. te sUkSma ne bAdara evaM dasa, upayogai tathA aNA upayogai evaM 20 guNAI. iti.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // (225) * hivai maithuna aNuvrata caturtha. sAdhu ne samasta maithuna viramaNa 20 vasA. mana vacana kAyA 3 evaM 10. svadArA parastrI karatAM evaM pAMca. vezyA tathA apara strI 2 // , kumArI tathA para strI karatAM . tata gAthA- (maNa vaya kAya mehuNa maviniyA paDarii itthIo vezyA paraithi o kumArI paraha sthI niyamoya // 1 // ) svadArA1 parastrI 2 vezyA3 dAsI 4 kumArI 5 evaM te mana vacana kAyAI karI evaM 10. te suparne tathA jAgrata paNe evaM 20 vasA no sIyala sAdhu pAlai. tihAM zrAvaka ne vasA / na hoi. iti. 5 atha parigraha aNuvrata pAMcamo 5. sAdhu ne samasta viramaNa vasA20. abhyaMtara ne vAhya karatA 10, atahAne paraTThA e be bhedai 5, strI pIhara zrAtma niSThA- 2 // , strI Atmadatta evaM vasA 11, tatra gAthA- ( abhyaMtarabAhiraparigAhoparasakIyamAceva ithIpIharaappoithIniyadattanioyAti ||1||dhn dhAnya
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ (226) // ratnasAra // 1, kheta vathu 2, rUpo sono 3, kubaI te vAsaNaM 4, dvipada copada 5, evaM pAMca te bAhya meM abhyaMtare 10. iti icchA mUrchA rU 20, te madhye zrAvaka ne vasA 1 / parigraha pale. iti pUrNa. atha gAthA- ( tasAthAvarAyajIvAsaMkappAraMbhobhaveduvihA / sAvarAhAniravarAhA sAvarakA ceva niraverakA // // iti prANAtipAta viramaNaM. suhuma bAdara malIyaM appANaM para bheyaMga / bhave duvihaM sayaNaM paragaM ca / tahA dhamatha kevala paramatha // 2 // itiH mRSAvAda viramaNa vrata 2. suhuma thUlama dinnadANaM nivarAya daMDa kAriyaM / rAya grahA kAriyaM puNa duvihaM kahiyaM guru jaNehi // 3 // navirAya nigraha kara appANaM parabheyagaM bhave duvihaM / dinnamadinnaM va paraM bhAsiyavvaM niuNa buddhihi // 4 ||iti adattA dAna viramaNa vrataM. prathamaNa vaya kAya mehuNa maviniyaya aviri| icchio vesyA para icchio kumArI para icchI niyamoya iti maithuna viramaNa // 5 // abhyaMtara bAhira
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ranasAra // (227) parigraho pharasakIyagAceva / icchI pihara appo icchi niyadatta nioy||6|| svajanakAjedharmakAje mukI parakAje . bolavA niyama. e mRSAvAda aNuvrata samasta mraSAvAda niyama 20, sUkSma bAdara bhede 10, Atma kAje para kAje 5, svajana para kAje 2||,dhrm para kAje 11. evaM dvitIyaM. ___ atha tRtIyaM aNuvata rAjanigraha kArIuparAuM aNa dIdhuM levA niyama, samasta adattA dAna pacakhAMNa 20, sUkSma bAdara bhede 10, sarAja nigraha nirAja nigraha 5, zrAtma rAja nigraha para rAja nigraha 2 // , piyArI dIdhI piyArI aNa dadhiI evaM 1, rAja nigraha paDai tehano pacakhANa. te sarAja nigraha mAMhe be bheda- eka Atma rAja nigaha, eka para rAja nigraha. ApaNAM ghara mAMhi nI corI te AtmarAja nigraha, pArakI corI kariye te para rAja nigraha kahiye. hivai te Atma rAja nigraha te mokalo, pararAja nigRha no pacakhAMNa. hivai pararAja nigraha nA be bheda te kihAM ? eka piyArI dIdhI,
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ (228) // ratnasAra // eka piyArI aNa dIdhI. pAra kI dI vastu ANIzrApai etale koI nI dRSTI vaMcI etale na leve savA vaso zrIjI vrata no jANavo. ___ atha caturya svadArA saMtoSa, paradArA vivarjanA rUpa e mAMhi sarva phalAmaNI hai. samasta maithuna viramaNa vasA 20.mana vacana kAyA 10, svadArA parastrI 5, vesyA aparastrI mAMhi be bheda te kihA? vesyA meM aparastrI te madhye vesyA no nahI palai, apara strI no palasai. evaM 2 // . apara strI mAMhi be bheda chai te kihA? kamArI ane paraNI, apara strI te kumArI nahIM paleM, paraNI parastrI no palasai. kumArI zyA mATe mokalI ? je vivAha malyo chai, paraNyA nathI te upare strI no abhilASa dhare te mATe, etale savA vaso rahyo.ANaMda zrAvaka syasapAdA vizeSAdhika. atha pAMcameM ApaNo parigraha striyAdika no karI zrApaNe kArye ANyo hoi e parigraha aNuvrata. tihAM
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // samasta parigraha viramaNa vasA20.abhyaMtara neM vAhya parigraha vizvA10. para AtmA evaM5. strI pIhara Atma evaM 2 // . strI AtmA datta AtmA 1. abhyantara parigraha krodha mAnAdika no nahIM pale. ane vAhya parigraha dasa prakAra no te palaze. evaM 10 vAhya parigraha mAMhe be bheda te kihA? eka Atma parigaha ane para parigraha. te madhye prAtma parigRha no nahIM palai, para parigraha no palazai. evaM 5, vali para parigaha mAhi be bheda te kihA? Atmaniyoga ane strI pIhara. zrAtma niyoga te iyUM kahiye? jevANotarAdika no je gartha te Atma niyoga te palaze. ane strI nA pIhara no parigaha te zrAtma niyoga no nahI palai. evaM 2 // . strI nA pIhara no parigRha tehanA be bheda te kihA? eka strI datta ane eka strI adatta evaM 1 / vaso thayo. iti paMcA aNu vratAni. ima zrAvaka ne pAMca aNuvata savA vasAno hoI, tehano vivaraNa kayu chai. ityarthaH iti paMcANu vrata saMpUrNa.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // 296. atha saMsAre kiMsAraM. iti prazna. atha saMsAra visAraM. dharma adharma nAma samyag darzana dharma sAraM, tasya sAraM nANaM samyag jJAnaM, tasya sAraM caraNaM samyag cAritra. tasya sAraM nirvANaM mokSa. iti artha. . 267. atha prastAvika gAthA-(cavAriya vArAo caudasa pUbbI kareI zrAhAraM / saMsAraM mivasaMto eka bhave dunniAvarAo // 1 // samayo jahannamaMtara ukko seNaM jAvachammAssA / AhAra zarIrANAM ukkoseNaM ta nava sahassA ||2||khii uSasUuva samIyaM 2 veyagamuvisAmI. yaMca / sAsANA paMca vihaM saMmataM parUviyaM jiNavaraM dehi // 3 // iti // sukumoya hoI kAlo tato suhumataraM havai khitaM / aMgula seDhI mitte usappiI o asaMSidyA // 4 // ) 298. tathA anAdi mithyAla nI vAsanA patita te abhavya ne hoi, yathA pravRtti karaNa kareM gaMThI sudhi zrAvai paNa pAcho paDai. tathAviSaya lAlasA patita
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // durbhavya ne hoi. yathApravRtti karaNe karI gAMTha sudhi zrAva paNa pAcho paDai.ane nikaTa bhavya te karma vargaNA patita koIka karma nA udaya thI yathA pravRtti karaNa thakI pAcho par3e. etale vAsanA lAlasA miTI. te madhye abhavya ne mandatA te tIvratA ne pamADe. nikaTa bhavya nI maMdatA te kSayopazama bhAva meM pamADe. e artha. iti. 269.yathA pravRttikaraNa te yathA je jehavA karma nA udaya Avai dravya karma rUpe te tima vedI ne nirajarai, te mAhe navA rAga dveSa na upArje. ima akAma nirjarAi maMda tAI karI to gaMThI sudhI. gAMTha te ghaNA rAga dveSa pariNAma bhAvika karma nI gAMTha aAtmA nA padgala saM mamatvatA ekI bhUta, te gAMTha te apUrva karaNa pariNAma vizeSa bhedavA prAraMbhai, teha ne aMte bhedI ne anivRttikaraNa pAmai. e sarva kriyA aMtarmuhUrta nI. tivAra pachI mithyAtva no jAvaNo, upazama samakita no thAyo, te aMtara karaNa eka samaya no. iti 4 karaNa no bhAvArtha. 300.tathA samakita pAmai upayoga zuddha samasyo,te
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2 32) , // ratnasAra // samare jIva samasyo, jIva samarai yoga samarai, yoga samare pariNAma samasyAM,pariNAma samarai adhyavasAya samasyAM, tihAM jIvatavya samarai.zuddhopayoge rUpa zuddha zraddhAna samakitate yoga samarai, vrata pacakravANe praNAma samarai,apramatta tAiadhyavasAya samare, zukla dhyAna rUpa kSapaka zreNI ityAdika. ima paripATI granthAMtare ghaNI hai. ima vigaDe paNa, uparAThI rIte lIje * iti artha. 301.tathA paramANu pradeza madhye zyo vizeSa chai te kahai kaiH- svabhAvika tai paramANu, vibhAvI te pradeza, je paramANu bandha ne valago chai tihAM sudhI pradeza kahAye. chuTo paDayo te paramANu paNa barobarI doi uNo te dasa pUrNa te khaMdha. iti bhAva. . 302. paryApta ane prANa madhye zyo vizeSa ? tatrottaraM-upajatI velA antarmuhUrta mAhi jIva karai te paryAptA, pachai jIvai tihAM sudhI rahe te prANa kahIye. - * pAThAntare 'likhyo chai.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // iti zrartha. 303. senuMje zrIRSabha deva pUrva. navANu vAra zrAvyA etale 66 koDA koDI 85 lAkha kor3A koDI 44 hajAra koDI. etalI vAra RSabha deva sezruMje AvyA tivAre pUrva navANuM vAra thA, ima guNatAM ketale varase prabhujI setruMje zrAvyA ehavUM jJAna vije sUriima kahyuM hai. iti artha. (2.3.3) 304. atha pAMca zarIra no zabdArtha pannavaNAnI TIkA madhye chai. udAraM pradhAnaM zarIra maudArikaM tIrtha kara gaNa dhara mabcikRtyaH tathA UdArizA tirthekayojana sahazra mAnatvAt / udArika vaikriya dvidhA sava dhAraNIyaM uttara vaikriyaM yadekaM bhUtvA zranekaM bhavati / zranekaM bhutvA ekI bhavati / zeSa zarIra pekSayA vRhatpramANaM vaikriyaM 2 AhArakaM uktaMca kathaMmi samuppane suyaM kevaliNAvisahilaDIe / jeM eccha ahAridhaI bharaNiyaM AkAraM taMtu atyaMta zubha vaikriyAt ityAhArakaM 3 atha tejasaM savva 1 + pAThAntare ' koDI. 9
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ratnasAra // ssaoma sidva rsaaiN| zrAhArayAkaM jaNagaMca te yugaladvi nimattaM te yagaM hoi nAyavvaM bhuktA zrAhAra pari paraNamana kAraNa 4 karmaNo jAtaM kArmajaM karmapariNAmaMca Atma pradeze saha kSIra nIra vat karmiNo vikAraM kAmaNa miti yaduktaM yata : ( kamma vigAro kammaNa mahi viha vicikammanippannaM / savvesi sarIrANAM kAraNa bhUtaM muNe yavyaM // ) iti zrIpAMca zarIra vyAkhyA prismpuurnnm|| // iti zrIratnasAra grantha // // sampUrNam //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasAra grantha meM 25 vAM prazna dhyAna pratibaMdhaka nAma kA AyA hai usa kA artha isa mujaba hai:zuddha AtmAdi nava tatvoM ke virSe viparIta buddhi ko utpAdaka vo moha mithyAtva hai. vikArarahita Atma jJAna tise vilakSaNa vItarAga cAritra meM muMbhAve aiso moha etAvat cAritra moha vo dveSa kahate haiM. prazna-cAritra moha zabda karake rAga dveSa kaise kahiye? isa kA uttarakaSAyoM meM krodha mAna ye doya dveSAMga haiM, mAyA aura lobha ye doya rAga ke aMga haiM. nava no kaSAya meM tIna veda hAsya rati doya ye pAMca rAga ke aMga haiM. arati aura zoka ye do aura bhaya jugupsA ye do mila cyAra dveSa ke aMga jAnanA. yahAM ziSya kahatA hai-rAga dveSAdika kyA karma-janita hai ki prAtma-janita hai ? aise prazna kA pIchA uttara-naya kI vAMchA ke vaza karake vAMchita eka deza zuddha nizcaya karake karma-janita kahate haiM
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) taisehI aMzuddha nizcaya karake jIva-janita haiM. aiso vohI azuddha nizcaya zuddha nizcaya kI apekSA karake vyavahAra hai. aba hama ne jAnA parantu he guru sAkSAt zuddha nizcaya karake ye rAga dveSa kimake haiM yA mhe pUchA hAM. tahAM guru uttara dete haiM ki sAkSAt zuddha nizcaya karake strI puruSa saMyoga rahita putra kI nAI,bhalA halada saMyoga binA, raMga vizeSa kI nAI,ina rAga dveSa kI utpattija nahIM, kaise hama uttara deveM. pada. // rAga dhanAzrI // parama guru jaina kaho kyoM hove / guru upadeza binA jana mUDhA, darzana jaina biMgove // parama guru jaina kaho kyoM hove // Teka // 1 // kahata kRpAnidhi samajala jhIle, karma mayala jo dhAveM / bahula pApa mala aMga na dhAre, zuddha rUpa nija joveM // parama // 2 // syAdavAda pUrana jo jAne, naya garbhita jasa vAcA / guna paryAya dravya jo bUjhe, soI jaina hai sAMcA // parama0 // 3 // kriyA mUDha
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ mati jo ajJAnI, cAlata cAla apuutthii| jana dazA una meMhI nAhIM, kahe so sabahI jhUThI // parama // 4 // para paraNati apanI kara mAne, kiriyA garve ghehalo / una kU jaina kaho kyoM kahiye, so mUrakha meM phlo|| parama0 // 5 // jJAna bhAva jJAna saba mAMhI, ziva sAdhana shio| nAma bheSa se kAma na sIjhe, bhAva udAse rahie // parama // 6 // jJAna sakala naya sAdhana sAdho, kriyA jJAna kI dAsI / kriyA karata dharatu hai mamatA, yAhi gale meM phAMsI // parama0 // 7 // kriyA binA jJAna nAha kabahUM, kriyA jJAna binu naahiiN| kriyA jJAna dou milata rahatu hai, jyoM jalarasa jala mAMhIM // paramaprabhu. // 8 // kriyA maganatA bAhira dIsata, jJAna zakti jasa bhA~je / sad guru sIkha sunai nahiM kabahUM, so jana jana te lAje // parama // 6 // tatva buddhi jina kI paraNati hai, sakala satra kI kNcii| jaga jasa vAda vade una hI ko, jaina dazA jasa UMcI ||prm 0 // 10 // ||raag saarNg|| kaMta binA kaho kauna gati nArI ||ttek // sumati
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) sakhI jAi begI manAvo, kahai cetana suna pyaarii||kNt // 1 // dhana kana kaMcana mahala mAlie, piu bina sabAha ujaarii| nidrA jogalahUM sukha nAhI, piu viyoga tuna jArI // kaMta // 2 // tore prIta parAI durajana, achate doSa pukArI / gharabhaMjana ko kahana na kIje, kIje kAja vicArI // kaMta * // 3 // vibhrama moha mahA mada bijurI, mAyA raina aNdherii| garjita arati lave rati dAdura, kAma kI bhai asvaarii||kNt // 4 // piDa milave ko mujha mana talaphai, maiM piu khidmtgaarii| bhurakI dei gaye piMu mujha kU, na lahe pIra piyArI // kaMta0 // 5 // saMdeza suni zrAe piu uttama, bhaI bahuta mnuhaarii| cidAnaMda dhana sujasa binodeM,smai rNganusaarii||kNt0||6|| ||raag dhnaashrii|| .... parama prabhu saba jana zabdeM dhyAve / jaba laga aMtara bharama na bhAMje, taba laga kou na pAvai // parama prabhu0 ||1||ttek|| sakala aMsa dekhai jaga jogI, jo khinu samatA Ave / mamatA aMdhana dekhe yAko, cita cahuM
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) orai dhyAve // parama prbhu0||2|| sahaja zakti aru bhakti suguru kI, jo cita joga jagAve / guna paryAya dravya suM apane to laya koU lgaave|| parama prabhu0 // 3 // paDhata purAna veda aru gItA, mUrakha artha na bhAve / ita uta phirata grahata rasa nAhI, jyoM pazu carvita cAve // parama prabhu0 // 4 // pudgala se nyAro prabhu mero, pudgala zrApa chipAve / una se aMtara nahIM hamAre, aba kahAM bhAgo jAve // parama prbhu.||5|| akala alakha aja ajara niraMjana, so prabha sahaja sahAve / aMtarajAmI pUrana pragaTyo, sevaka jasa guna gAve // prmprbhu0||6|| // rAga dhanAzrI // ... cetana jJAna kI dRSTi nihAlo / cetn0||ttek!! mohadRSTi dekhe so bAbaro, hota mahA mtvaalo| cetn0|1|| mohadRSTi ati capala karata hai, bhava vana vAnara cAlo / / yoga viyoga dAvAnala lAgata, pAvata nAhiM vicAlo // cetana ||2||moh dRSTi kAyara nara Darapai, kare akArana ttaalo| raNa maidAna laDai nahiM ari suM, sUra laDai jyUM pAlo // cetana0 // 3 // moha dRSThi jana jana ke paravaza
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIna anAtha dukhAlo / mAMge bhIkha phire ghara ghara suM, kahai mujha ko kou pAlo // cetana0 // 4 // moha dRSTi mada madirA mAtI, tAko hota uchaalo| para avaguNa rAce so aha nisa, kAga asuci jyoM kaalo||cetn. // 5 // jJAna dRSTi mAM doSa na ete, karai jJAna ajuaalo| cidAnaMda ghana sujasa bacana rasa,sajjana hRdaya pakhAlo // cetana // 6 // rAga kAnaDo // .. mAraga calata calata gAta, AnaMda ghana pyAre / rahata AnaMda bharapUra ||maa0 // tAko sarUpa bhUpa, vihu loka te nyAro / baraSata mukha para nUra // mA0 // 1 // sumati sakhI ke saMga, nita nita dort| kabahuna hota hI duur| jasa vijaya kahe sunohI Ananda ghana, hama tuma mile hujUra // mA0 // 2 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIratnasAra meM jo gAthAeM AI hai una kA bhAvArtha. 16 veM prazna meM 'savvadukkhANa' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH- sarva dukkhoM kA aMta kareM. 23veM prazna meM 'dhammo dhamma phalaMhi' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH dharma hai so dharma phalahi hai. dveSa aura nahiM harSa hoya vo saMvega kahiye. saMsAra upara deha upara viSayAdikoM upara tRSNA miTe tyAga hoya eTale saMsAra deha zarIra Ara bhoga viSayoM ne viSe virati bhAva hoya tene verAga kahiye. 25 veM prazna kA artha grantha samApta huA usa ke Age prathama pRSTha meM chapA hai. 27 veM prazna meM 'dhammo vatthu sahAvo' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH --
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) // gAthArtha // dharma chai te vastu no svabhAva che, aura kSamAdi bhAva dharma te dazaprakAra kSamAdi jANavo, aura ratnatraya jJAnAdi te dharma hai, aura jIvo nI rakSA karavI te piNa dharma che. __66veM prazna meM 'puiyAi suvacasahiyaM' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH__ bhalA vrata sahita pUjAdika meM puNya jinarAja tIrthakare dITho parUpyo, ane moha koha rahita pariNAma te AtmAno dharma kevalAI dITho. .. -72veM prazra meM 'lakSya lakSaNe jJAyate' hai usa kA arthaH lakSa je AtmA te lakSaNa karI jANiiM. 75ve prazna meM 'jayaM care' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH-- jayaNAI cAle, jayaNAMI ubho rahe, jayaNAMI bese, jayaNAI suI, jayaNAI bhojana kare, jayaNAI bolato thako pApa karma na bAMdhe...
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // (9) 76ve prazna meM 'yathoktaM samudra vat' pAyA hai usa kA arthaH . jema kA ke samudra nI paThe kaToro bharayo te samudra jehavA, e hIna ne adhika zropamA. ane kaTorA nI paThe samudra bharayo che, e adhika ne hIna opamA. ___ 79veM prazna meM 'ekasyAlpa' ityAdi AryA AI hai usa kA arthaH eka ne alpa hiMsA che te api kAlAMtare bahu phala. eTale alpa hiMsA paNa bahu kaSTa prApe: ane bIjAne mahA hiMsA te paripAka kAle thoDaM phala denArI thAya. e AryA chaMda no artha. 63ve prazna meM 'sattarisaya' ityAdi gAthA AI hai usa kA artha:- eka so sittara tIrthakara utkRSTa kAle jANavA. vIsa viharamAna jina samaya kSetra meM athavA bharateravata nA daza atha vIsa janame eka same viharamAna daza janame bharateravatanA.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) // gAthArtha // " 6 prazna meM 'addhe terasa' ityAdi gAthA zrAI hai usa kA artha: sAThi bAra koDa utkRSTa sonAiyA nI vRSTi hoya jihAM tIrthaMkara pAraNo kare tihAM ane jaghanya sADhI bAre lAkha sonaiyA nI vRSTi hoya e vasudhArA pramANa che. 10 3re prazna meM 'dvAdazazcaiva' ityAdika kAvya hai usa kA arthaH--ya gAthA azuddha mAluma hotI hai to paNa bhAvArtha likhate haiM: -- ...so koDa bAre koDa asI lAkha koDa etAvatA asI lAkha ne eka so bAre koDa upara aThAvana hajAra koDa saMkhyA aMga nA pada nI zloka saMkhyAkahI tene namuM chaM. * isI prazna meM ' aTTheva ' ityAdi gAthA AI hai usa kA bhAvArtha:-- ekAvana koDa ATha lAkha corAsI hajAra chaso sADhA ikavIsa eTale eka pada no grantha che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // (11) 121veM prazna meM 'dasaNa mohe' ityAdi gAthA zrAI hai usa kA arthaH.. darzana mohanI thI samyakta parisaha upaje. jJAnAvaraNI thI prajJA parisaha aura ajJAna parisaha upaje. aMtarAya thI alAbha parisaha upaje, cAritra mohanI thI Akroza 1 aratI 2 strI parisaha 3 nisidyA pa, 4 acela pa05 yAcanA pa0 6 satkAra pa. 7 e sAta upaje. vedanI thI kSudhA 1 tRSA 2 zIta 3 uSNa 4 daMza pa05 cariyA pa. 6 sidyA 7 jalla 8 badha pa0 9 roga 10 tRNa phAsa 11 e igyAre parisaha upaje. 151 ve prazna meM 'sIhattAe' ityAdika gAthA AI hai usa kA arthaH sIMha paNe nikalyo sIha paNe bicare jaise jaMbU thUla bhadra,sIMha paNe nikalyo siyAla paThe vicare kacchAdika nI pare. siyAla paThe nikalyo sIha paNe vicare . mAtAryAdika paThe. siyAla paThe nikalyo siyAla paThe vicare.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) ||gaathaarth // 156 prazna meM 'baMdhaNa 1 gaI 2' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH-- ___ baMdhana, gati, saMThANa, bheya, varNa, rasa, gaMdha, sparza, aguru laghu ana zabda e daza pariNAma ajIva che. ___ isI prazna meM 'jIveNa kehavI phAsi' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH jIva kivAre ipaNa na pharasyo aMtarmuhUrta paNa samyakta je mATe samyakta pharasyAM pachi nizca arddha pudgala mAM nyUna saMsAra bhamavo bAkI rahe chai. iti gAthArthaH - ... isI prazna meM 'pudgalanAM parAvarta' ityAdika saMskRta AI hai usa kA arthaH pudgala no palaTavo te pudgala parAvartta kahiye. te pudgala parAvartta mAMhi thI kAMika ocho arddha pudgala parAvartta. etAvatA arddha vizeSa gayo pudgala parAvartta te apAI pudagala parAvartta kahiye. . isI prazna meM 'aMtarmuhUrtta aSTa samayorddha ityAdika saMskRta AI hai usa kA artha: Ir hai
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||gaathaarth // aMtarmuhartta ATha samaya uprAMta be ghar3I mAhi jANavo, te samyakta upazama no kAla che. ihAM kSetra pudgala parAvarta kara adhikAra nathI. dravyAdika karake pudgala parAvartta jANavo. e upadeza kaMdalI meM che. 157 veM prazna meM 'puvva bhavAso' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH jAti samaraNa no dhaNI eka do tIna jAvat nava bhava pUrva bhava nA dekhe upari te no viSaya nathI eja svabhAva jAti samaraNano. cakra 1 khaDga 2 chatra 3 daMDa 4 e cyAra cakravarttane Ayudha zAlA me hoya, carma 1 maNi 2 kAMgaNI 3 navanidhi bhaMDAre cakravarttaneM hoya, 1. senApati 1 gahA pati 2 purohita 3 ane vAdika ratna 4 e cyAra potAne nagare upaje. strI ratna rAjAne kule upaje. vetAbya tale hasti ratna azvaratna e be upaje.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) // gAthArtha // 158 prazna meM 'saha gau' ityAdi gAthA AI usa kA artha: A sarvArtha siddha vimAne gayo nice eka bhave sIjhe, vijayAdi cyAra me gayo khyAte bhave sIjhe. isI prazna meM 'kITikA vahavo' ityAdi zrAyA hai usa kA artha: 19. kIDiyo ghaNI che athavA nara bahu isI prazna meM 'yadA samucchima' ityAdika gAthA zraI hai usakA artha : jivAre samucchima manuSya no viraha kAla hoya vakhateM kIDiyo ghaNI ane samucchima no viraha na hoya tivAre nara ghaNA. isI prazna meM ' yasya puruSasya ' ityAdi saMskRta AI haiM vaha azuddha mAlUma hotI hai to paNa abhiprAya aisA mAlUma hotA hai: EX kukuDI aMDa pramANe battIsa kavala AhAra ko te kima e prazna. uttara - kuTI nAma zarIra no che
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // (15) ane khoTI kuTI e zarIra teno aMDa te mukha kema ke e zarIra ne mukha prathama thAya mATe e aMDa che. zarIra neM etAvatA zarIra no mukha temAM jeTalUM sukhe mAve, khAvA meM sukhe khavAya te mATe kukuTI aMDa pramANa kavala batrIsa no pUro ahAra che ema jANavuM. 164 veM prazna meM 'acchi zraNaMtA jIvA' ityAdi gAthA AI hai usakA artha: anaMtA jIva eha je huI trasAdi paNo paNa na pAmyo upajI rahyA chai ane cavi rahyA che te nigoda mAMhija vAraMvAra e gAthArthaH 168veM prazna meM 'yeSAM hi vastre' ityAdi saMskRta kAvya hai usa kA arthaH jehunA vastra mAM juM na paDe 1 jihAM vicare te deza no bhaMga na thAya 2 deza mAM ciMtA na upaje 3 paga no dhovaNa pIve teno roga nAza thAya 4 ye cyAra zratizaya. ane bIjA je yuga pradhAna nAma dharAnArA peTabharA che.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // IsI prazna meM 'durgatau patat' ityAdi zloka hai usa kA arthaH____ durgati meM paDatAM prANI ne je dhAraNa kare tethI dharma kahiye. te dharma saMjamAdi daza prakArano ke kevalIiM kA vimukti ne arthaH 166veM prazna meM 'AtmAnaM bhAvayatIti' ityAdi saMskRta hai usa kA arthaH__ aAtmA ne jJAnAdike karI bhAve te bhAvanA kahiye. zrAtmA ne adhikarIne kare te adhyAtma kahiye. mAne jagatttala ne vo muni kahiye tehaja muni kahyo, matya bolabo tehaja mauna, mauna tehaja mauna samyakta che. ___ isI prazna meM 'parahita ciMtA' ityAdi AryA AI hai usa kA arthaH para nA hita nI ciMtA te mitrI bhAvanA 1. paranA duHkha nI vinAzakaranArI te karuNA 2. parane sukhI dekha tuSTa thAya te muditA 3. para nA doSa dekha madhyastha rahe te upekSA bhAvanA 4. e AryA no artha.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // (17) IsI prazna meM 'aMtamuhuttamittA' ityAdi gAthA AI hai usa kA artha: aMtarmuhUrtta cittano rahivo eka vastu neM viSe te chadmasta no dhyAna che. ane joga no rokavo te jina no dhyAna che. veM prazna meM ' usama piyA' ityAthi gAthA 170 AI hai usa kA artha:-- RSabha nA pitA nAgakumAra me, ajitAdi sAta nA IzANa deva loka meM gayA, ane ATha navamAMthI ATha tIrthakara nA pitA sanatkumAra devaloke gayA, ane sataramAM thI ATha nA pitA mAhiMda deva loka me gayA 1. ATha pelA tIrthaMkara thI le tIrthaMkara nI mAto siddhi gati meM gaI. tethI ATha nI mAtA manatkumAra devaloke gaI. tethI ATha mAhiMda deva loke gaI. 183 prazna meM ' sAmagrIa ' ityAdi gAthA zrAI hai usa kA artha: je bhavyAbhavya jIva te sAmagrI neM na prAmato te -
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) // gAthArtha // nahI pAmavA thI vyavahAra rAzi meM nahIM praveza thavA thI ehavA bhavya anaMtA he paNa mukti nA sukha na pAve. - isI prazna meM 'acchi aNaMtA' ityAdi gAthA hai usa kA arthaH che anaMtA jIva jeu nahiM pAmyA trAsAdi pariNAma mATe upajI rahyA che cavi rahyA che vAraM vAra tihAnA tihAM nigodamAM. ....191ve prazna meM 'jaM ajjiyaM' ityAdi gAthA bhAI hai usa kA arthaH-- je upArjana kasyo cAritra deza uNa pUrva koDi take te kaSAya mAtra etAvatA ligAre kasAya kare ve nara jo he so muhUrta eka meM sarva hAri jAya etAvatA kamAyo cAritra sarva gamAve. .210veM prazna meM 'dazAbhi' ityAdi saMskRta AI hai usa kA arthaH-- ___ daza haste karI eka vaMsa, bIsa vaMse karI eka nivarttana, pAMca se nivarttana ro eka hala.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // (19) - 2 1 3 3 prazna meM 'caturdaza mahA' ityAdi zloka pAyA hai usa kA arthaH-- ___ cauda mahA svapano ne sukhe sutI tevi rite rANI mukha meM peThatA dekhatI huI, kevA che supanA bhalA AkAra nA dharanAra ehavA tehune dekhatI huI. 218 veM prazna meM 'jaNavaya saMmaya' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH jana pada satya te deza bhASA 1 saMmata satya te pAMDato ne bahute mAnyo 2 thApanA satya te jina pratimA ne jina kahe 3 nAma satya te niIna ne dhanapAla 4 rUpa satya te svarUpa 5 pratita satya te vastu 6 vyavahAra satya 7 bhAva satya 8 joga satya ha opamA satya 10 220 veM prazna meM 'puThaM suNei' ityAdi gAthA AI hai usa kA arthaH sparza thayo te zabda suNe, ane valI rUpa te apharasyo dekhe, gaMdha rasa baddha pharasyo jANe, pharasa paNa pharasyo jANe ema kahe che.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) // gAthArtha // 224 veM prazna meM 'usehaMgula megaM' ityAdi gAthA do pAI hai una kA arthaH___ utsedhAMgula eka ne hajAra guNo kare pramANAMgula thAya,teja bamaNoM kare to vIraneA aMgula thAya AtmAMgule karI gharAdi mApo, utsedhAMgula pramANathI dehI no mApo, ane parvata 1 pRthvI 2 vimAnAdika mApA pramANAMgula thI mApaNA. 230 veM prazna meM 'nAhaM dosI' ityAdi gAthA tIna AI hai una kA arthaH__nathI huM bIjA no dveSI,na mAhare bIjo koI, hAM mAharo zyu che e AtmabhAvanAe karI rAga dveSa vilaya jAya. 1. jJAna nI vizuddhi che te AtmA ekAMta nathI zuddha thayo to zyuM ? je mATe nANa te aAtmA, Atma tehija jJAna hoya che. 2. je mATe bhagavatIjI mAM kahyo che AtmA te sAmAyaka, AtmA te hija sAmAyaka no artha, te mATeja e sUtra kahe che AtmA pariNAma.3. isI prazna meM 'yeSAM naceto' ityAdi saMskRta
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // (21) kAvya AyA hai usa kA arthaH jehu nA citta striyo meM lAmA nahiM, je sAhitya sudhA samudra meM magna na thayA, hA iti kheda kari kahe che mAharo prayAsa te kema jANaze ? jema aMdha je te vezyA nA vilAsa na jANe tema. ___ 235 veM prazna meM 'AkuTiyA' ityAdi saMskRta AI hai usa kA artha: zrAkuTi karma bAMdhe te kema ke anAbhogapaNe karI etAvatA pApa nA phala ne na mAnato sAvadha karavAno utsAha jehave te AkuTTI karma.1. darSe karI dor3e kUde hAjo kare nATakAdikaMdarpa kare te darpa. 2. ane pramAda te rAtra dina meM paDilehaNA pramArjanAdika meM upayoga na rAkhe te pramAda karma.3. kalpa te kAraNa darzana pramukha cauvIza par3e chate gItArtha ne kRta yogI meM upayoga chate ajeNAI karI varttate chate AdhA karmAdi dAna rUpa te kalpa karma.4.. 239 veM prazna meM 'jobhaNaI ' ityAdi cyAra gAthAM
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // AI haiM una kA arthaH_jo koI kahe dharma hamaNA nathI, sAmAyika nathI nizce vrata paNa nathI ehavo bole tene saMgha bAhira kADhavo samasta saMgha malIne.1. aThAra doSa puruSoM meM, vIsa doSa striyoM meM, daza doSa napuMsaka meM eTalA doSa vAlA TAlane dikSA de. jinarAja varje te dikSA devA joga nahIM.2. bAla 1 vRddha 2 napuMsaka 3 klIva 4 aura jaDa 5 rogI 6 cora 7 rAjaviruddha karanAro 8 unmatta 9 adarzana aMdho tathA samakita vinAro 10 koI no golo 11 kaSAyAdika duSTa 12 muDha 13 RNavAlo 14 jAti pramukha hINa 15 vidyAdika ne arthe muMDAve te ne 16 bhataka je mAsika dAma leve te 17 corine le tathA koI rA celA ne bharamAya de muMDe 18 e aThAradoSavAlA ne dikSA na deNI. strI nA e aThAre tema garbhavaMtI 16 bAlaka cugANevAlI 20 doSavAlI te muMDaNI na kalpe. . 240 veM prazna meM 'AhAra bhaya' ityAdi che gAthA
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ // grAthArtha // bhAI haiM una kA artha: 2 AhAra saMjJA 1 bhaya saM0 2 parigraha saM maithuna saM0 4 taisehI krodha saM0 5 mAna saM0 6 mAyA saM 07 lobha saM0 8 ogha saM0 9 loka saM0.10 e daza saMjJA sarva jIvo ne saMsAra meM hai. 1. (23) ... sukha saMjJA 11 duHkha saM0 12 moha saM0 13 vitimicchA saM0 14 caudamI jANavI, soka saM0 15 timaja dharma saMjJA 16e sola thAya manuSya meM. 2. rUkhane jalano AhAra saMjJA 1. saMkocAdika bhaye karI saMkocAya, potA nA taMtuI karI vITe rUkho vela de. te parigraha karI naM. 3. strI hAva bhAve karI kadaMba vRta te phale maithuna saMjJA, krodha karI nAkaMda vRkSe huMkAra kare. 4. mAna karIne rudravaMtI rove, vela kapaTAi karI phalo neM DhAMke, lobha karIne bIlone palAsa nidhAna neM jar3oM vITe. 5.. * -
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) gAthArtha // rAtri meM viSa kamala-no saMkoca thAya chete loka saMjJA che, rUkha nA uttama aMge caDhe velo te praNa-6: 2.45veM prazna meM tIna gAthA : bandha aMviraI' ityAdi AI haiM una kA artha:., karma bandha avirati hetu jANalo chato rAgadveSa jANato chato vitIne icchato thako paNa virati karavAne asamartha. 1. . e prANI asaMjata sarakho nidato thako pApa karma ne jIva ajIva no jANa ene samyaga dRSTI prabala che bhane moha te balavanta che. 2. ___ samyag dRSTI kara sahItahe grahaNa kare alpa zakti mATe vira eka vratAdi 12 vrata anumati mAtra vo deza yati.30 .: 246 ve prazna meM 'chAnate' ityAdi saMskRta hai usa kA arthaH DhAMke kevala jJAna ane kevala darzanaM AtmA no iNe
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // (25) karIne te chadma kahiye. jJAnAvaraNa darzanAvaraNa mohanIya aMtaya karma udaya chatAM temAM kevala jJAna ko upajavo nathI, mATe chama che. te chadmavegalo jAya tivAre najIkaja kevala jJAna upaje te chadma ne viSarahe te chadmastache. ....2.55 veM prazna meM 'kAle supatta : ityAdi gAthA AI haiM una kA arthaH --- .... kAle supAtra dAna 1 ane samyakta nirmala bodhi lAbha2 samAdhiH maraNa 3 etalA vAnA abhavya jIka che te na pAme.1. ___ vrata grahaNa kiyA jiNa divasa thI akhaMDa cAritra jiNaro ehavo valI gItArtha tehane pAse samyakta vrata grahaNa karavA tathA AloyaNa levI kahI che.2. . .:: kihAMI jIva balavAna che kihAMi karbha balavAna che ane jIva ne karma ne anAdi no saMbaMdha baMdhyo. che.3. __kAla 1 svabhAva 2 niyatI nizcaya hoNahAra. 3. pUrva kRta te puNya 4 pura sakkAra te.udyama 5 e pAMca
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) // mAthArtha // kAraNa jANavA piNa ekAMte ekane mAnavA thI mithAtva jANavo. sarva mile samyakta che dRSTanta-prAMdhaloi dIThA hAthI nI pare.4. e cyAra gAthA no artha che. . -271veM prazna meM 'paDirUvo' ityAdi do gAthA AI haiM una kA arthaH pratirUpa eTale rUpavanta 1 tejasvI te tejavanta 2 jugapradhAna te utkRSTa AgamanA pAragAmI eTale sarva zAstra nA jANa 3 mahura vako nAma madhura vacana bolane vAlA gaMbhIra peTAvAlA5 dhiImanta nAma dhIryabanta6 upadeza devA mAM tatpara ane rUDo AcAra pAlanAra 7 ehavo AcArya. 1 . aparissAcI te sAMbhalelo bhUle nahIM 8 somo nAma saumya dekhe tene sAtA upaje / saMgrahazIla etA. vatA upag2araNAdi saMgraha 1 . abhigraha mati tyAmAdi meM pravata 11 adhikathana vikathA na kare mana meM rAkhe12 acapala cale nahIM 1.3 prasanna hRdaya vAlA 14. 2. 272veM prazna meM 'zrAvasagaMtu' ityAdi gAthA
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ . // gAzcArtha // (27) AI hai usa kA arthaH-- ___Avazya karine jinarAja upadeze te hamArA gurU upadeza karIne tIna thui ema silogAdi karIne paDilehaNA karavI kAlagrahaNa karavArI vidhi ihAM e cha.... __275 veM prazna meM tabasaMyamaNa' ityAdi pAMca gAthA.AI haiM una kA arthaH ..tapa. aura . saMjama karIne to karma no mona thAya cha 1 ane. dAna deve karIne uttama bhoga male che2 deva pUjAI karI rAja male che3 aNasaNa maraNa marabe deva paNo. pAme. 1. iMdrapaNo 1 cakravartipaNo 2 paMcAnuttara vimANa vAsipaNo 3 lokaMtika devapaNo 4 e abhavya jIva te na pAme. 2. saMgamo deva 1 kAla vasUriyo kasAI 2 kapilA zreNika nI dAsI 3 aMgAramardakAcArya4 pAlaka pApI 5 dUjo kisanajI ko putra pAlaka 6sAtamA udAi nRpamAranAro 7 e sAta abhavya prasiddha. 3.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) // gAthArtha // aura tuccha nidrA hoya, valI tuccha prAraMbha hoya, jemaja kaSAya tuccha hoya to tehane tuccha saMsAra jANavo.4. A bharata kSetra mAM ke jIva mithyAdRSTI che bhadra che, bhavya chetika marIne navameM varase hovegA kevalI. 5. 277ve prazna meM zloka hai usa kA arthaH darzana cha nA e nAma che-bauddha zUnyavAdI 1 naiyAyika SoDaza padArtha vAdI 2 sAMkhya tIna prakRti vAdI 3 jaina syAd vAdI 4 vaizeSika SaTa padArthavAdI 5 jaimini mImAMsaka vAdI 6. . . . 282veM prazna meM 'kena granthIityAdi' saMskRta pATha mAyA hai usa kA arthaH-- .. kisane gAMTha choDAne bAhya abhyaMtara parigraha covIsa che tehanI vigata kheta 1 ghara 2 dhana 3 dhAna 4 dAsAdi dvipada 5 copada 6 yAna 7 zayyA 8 zayana bhAMDA 10 kupada ghara vikharI e daza prakAre parigraha te bAhya graMthI che.1. mithyAtva / tIna veda 4 hAsya, rati,arati,bhaya,zoca,dugaMcha e cha6no kaSAya mili 10, -- - - -
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // kaSAyA cyAra 14 rAga dveSa sahita e cauda prakAre abhyaMtara gAMTha parigraha milane 24 huvA.2. , . . 283ve prazna meM sAmaM premakaraM' ityAdi zloka AyA hai usa kA artha:---.. prema karavAno vacana te sAma nAmA nIti 2 dhana Apavo tethI jhagar3o miTe te dAna nAmA nIti2 puruSo ne taraphI karavI te bhedanAmA nIti3 prANone haNakA te daMDa nIti4 e cyAra prakAra nI rAjanIti jANavI. . 285veM prazna meM 'ekeMdI ' ityAdi3 gAthA AI haiM una kA arthaH-- . . ekeMdrI meM vAyu che te UI adha tiLa tInoI loka meM che ane valI vigaliMdrI jIva tiLa loka meja jANavA. 1.. pRthvI kAya, apakAya, vanaspAta kAya bAre deva loka ane sAta naraka meM jANavI. tathA pRthvI kAya jAvat siddha zilA ane te phagata tirachA loka manuSya kSetra meMja che. 2.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) // gAthArtha // sura loka meM bAvaDI meM maccha jalacara jIva che niveyaka meM bAbI nathI te mATe bAvar3I vinA jalapaNa nathI jalacara kihAM thI hoya. 3. 294-295ve prazna meM maithana aNuvrata meM ' maNa vaya' ityAdi gAthA AI usa kA arthaH---- ... mana maithunaH 1. vacana maithuna 2 kAya mathuna 3sva strI 4 parastrI 5 vezyA 6 vidhavA 7 rUpastrI 8 rUpa sahagata strI : kumArI 10 e daza maithuna jAgatA aura supane meM 20 huvA. te mAM zrAvakare kAya strI 1 vidhavA 2 vezyA 3 kanyA 4 parastrI 5 kA ja tyAga thAya te paNa ekaH karaNa chuTA mATe. 2 // te paNa jagate rahe... 296% prazna meM saMsArekiMsAraM ' viSaya kA khulAsAH.. saMsAra mAM zyusAra che.te kahe che be - sAra--dharma ? bIjo adharma strI bhogAdi 2.te mAM paNa dharmajasAra che kema ke tethI sukha mile che te dharma meM samyag dazarna
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . . 'M sAdhArtha // (31) sAra che dharma no mUla mATe teno sAra jJAna chai te jApAvA mATe, teno sAra cAritra che nirAzrava mATe, teno sAra nivArNa che sarva kleza miTavA mATe. - 297 veM prazna meM 'cattAriya' ityAdika gAthA bhAI haiM una kA arthaH . saMsAra meM cauda pUrvI cyAra vAra zrAhArika zarIra kare ane eka bhave be vAra kare ... / AhAriqa zarIrI AhArika zarIra, karavA ko antara paDe to jaghanya eka samayapache kare mATe eka samaya no antara paDe utkRSTo antara jAva cha mAta:no par3e bhane pAhArika zArIrI eka sameM lAdhe to utkRSTa nava hajAra. 2. cAyaka 1 kSayopazamika 2 veygH| upazAmika 4 sAsvAdana 5 ye pAMca prakAra no samyakta parUpyo che jinavarendra tIrthakare. 3. sUkSma kAla hai tethI paNa adhika sUkSma kSetra hai aMgula mAtra zreNI meM AkAza: pradeza nikAlate ama
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha // khyAti usAppaNI jAya. 4. 3.43 prazna meM 'udAraM pradhAna' ityAdi 5gAthA AI haiM una kA arthaH___ udAra nAma bhalo zasvI udArika kahiye artha tIrthakara gaNadhara ne adhikAra karIne chai tathA udArika kAIka adhiko lAkha jojano mATe udArika. 1. ___ vaikriya be prakAranoM-eka bhavadhAraNIya bIjoM uttara vaikriya. tathA eka thai aneka thAya, aneka thai eka thAya, bIjA zarIranI apekSA moTo te vaikriya zarIra che. 2. :: kathA meM jo koI vakhate zaMkA upaje cauda pUrva dhArIne AhArikaviziSTa labdhi hoya te labdhI karIne je yahAM AhArika zarIra ko tene AhArika zarIra kahyo che te AhArika no AkAra balI atyaMta vaikriya thI zubha che. 3. tejasa te zrAhAra lei pariNamAvA no kAraNa te tejasa zarIra kahiye. 4.
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ // gAthArtha // ML karma thI thayo je kArmaja karmo no vikAra te kArmaNa AThakarma karI niSpanna sarva zarIrono kAraNabhUta te kArmaNa kahiye. 5. *Wei Lai Qia Qia Qia Qia Qia Qia Mi Mi Mi Mi Mi Qia Qia Qia Qia Qia Qia >> * // iti gAthArtha samAptam // ******************* ** adhyAtmagItA .... AtmadhArA .... .... .... ) ratnasAra .... .... .... " pustaka milane kA ThikAnAH bAbU cAMdamala bAlacanda ratalAma [mAlavA]
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra. pRSTha- paMkti.: azuddha. . 1 8 AgamodagAraNI zuddha. AgamodgA raNI "- saghaM. saMgha 9 , karNAmRta 3 niHzrehI 4 2 udvagatA 12 SaTa 7 noTa 2 narka ,, , 3 darasnAvaraNI karNAmRta niHsnehI udvegatA SaT , , , gautra naraka darzanAvaraNI gotra iMdriya prarUpaNA 9 2 iMdrI , 16 parUpaNA , . 17 , 10. 12 dhyAna dhyAne
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha (2) // zuddhipatra // pRSTha paMkti azuddha 1. 13 pramAdAcaraNai / 16 zAstra . 1 sijhaI .. 2 bujhaI . . pramAdAcAraNe zastra sijjhai bujjhai mucca pari nivvAi " muccaI ___ pari nidhyAI ...:.: 5 thA thAI hiva . satramo. anAcAraNa : : poSA vidhe . sataramo anAcAra posaha vidhi paraMparAyeM mArge jeha thI vastu gate __ 11 paraMparAya ___ 12 mArge . , jeha thI
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zuddhipatra // - - pRSTha. paMkti. azuddha. zuddha. 13 15 tiNai tiNe 14 3 (sulabhavodhizothaI sulabhavodhi vahilo siDivare). othaI vahilo siddhivarai . 5 vehalo , vahelo 6 vehalohI vahelohI . paraNIti pariNataH 11-12 pudgalIka pudgalAzrita paudgalika 15 avinAzI .. vinAzI , Atma pravRtti Atma azuddha pravRti apAtrappamirauM. appAappammirau pravarttAna pravartana 171 pauM , 5 nirjarai nirjare 6 nA bAMdhaNA navA ghapA 18 10 viparItAbhI viparItAbhi - pache 4 :
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) // zuddhipatra // pRSTha. paMkti. azuddha. . zuddha. : nivezana nivezana 18. 12 dveSo bhaNyaMte dveSau bhaNyete ... .. dveSo kappaM . dveSau kappaM * " ".. ,, - 16 bhAvatavyaM bhavitavyaM 19. 9 kazyati.. kasyeti ., 14 prasaMjJA praca saMjJA 2. 4 rakSaNaM . rakkhaNaM "..7 zreka . eka ,, ,, paMti - khaMti 24 1 tatvAtatva vInI tatvAtatva e benI 25 4 parA parAvartta , . 6 thI khapAve thIvAkhapAve 26 2 praNamai paraNamai : 27 14 vilechana vilachana 39 16. saMDana sAuna
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zuddhipatra // pRSTha.. paMkti. azuddha. zuddha.. 43 . 5 suvasahiyaM . suvayasahiyaM . , 8. nA trapahasA. . nI kriyA hasye 13 saNaThamo saNasaThamo 44 2 praNamita paraNati 48 5 desaNa pUrva dasaNa puvvaM , 7 mAtvAra jhAtkAra 52 , 1 daMsanA dezanA 53 5 jihAMyai jihAMpe , 13.. kAMika koIka vArtA 54 14-15 pAmaitezeNe, pAmai tesyA mATeke 60 5 asAta asAtA 64 15 : nayaM neyaM ,, 16 jampaI jammaI 68 4 zrAtmAgula AtmAMgula .69. 7 ukkoseccha ukkosAtaccha , 15 varttA
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shuriptr / ___ pRSTha. paMkti. azuddha. 69 8 teraSalaSA jahaM terasa lakkhA jaI 72 1 dvAdazcaivahatyAdi koTizataMDAdazazcaiva koTyolakSyANyasIti caivAdhikAni paMcAza daSTauva sahastra saMkhyA metacchataMcAMga padaM namAmi. ,. 1. aheva ityAdi ekAvannaM koDiyo lakkhA advaiva sahasa culasihi saya chakka sADhA ekavIsa paya gaMthA. 73 17 dvAravauM / dvAra vRta 79 16 samya sama 84 4. zvAyo zvAyaM 85 2 uvakamIyA uvakamIyA 3 tApAnodibhi tApAnAdibhirveda
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zuddhipatra // (5) pRSTha. . paMkti. azuddha. zuddha. ityArtha ityarthaH mIcarime mIcarime mohanI mohaMmi 1 akose zrakose paMce paMceva siddha sidyA jaleya jalleya anayoga anuyoga sutra sUtra tarayota yota praznajANAvA prazna no jANa prAni rahai rahe asavagarda asavvagadaM pudgalaganA pudgala hiNukAdi dviaNukAdi saMpaaisA sapaaisA 107
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zuddhipatra // pRSTha. paMkti. azuddha zuddha. 107 14 akAza. AkAza 108 : 9 kAlANu kAlasamaya 109 8-9 yadyapIekattA yadyapi ekaThA 110 16 sIhatAIniskato, sIhattAe niskato sIhatAe / sIhattAe 1111 sIhatAe sIhattAe sIyAlatAe. sIyAlattAe 5 panirakaMtosIya- niskato siyAla.. latA ttAe niskatAe siyAlatAe __ 9 akSarAnuyoga caraNa karaNAnuyoga , 12 nAMNakama pakaraMti nAmakaMmaM pakareMti , 15 ramadIThI vavakitasa bhace . ravAsANaM 113. . .5 karajarAdi yujA . . __, 11 pariNAmA dasadhAzyUM pariNAma dasadhA
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zuddhipatra // pRSTha. paMkti azuddha. zuddha. 115 4 lehaNa leNa " 13 sanna saha 14 avasyaM avassaM 15 dviyaM sakhijJa dviyaM saMkhijja " yavI yavvA , 17 niyukto niyuktoH 116 1 koTIkAvadho kITikA vahavo vahavA . vahavaH , 2-3 tadA samUrchachimaprANa yadA samurchima viraha tadAkATikA narANAM viraha stokAnarA vahavA kAla tadA kITikA bahavaHteSAM viraho na tdaa|kiittikaa stokaaH||
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) // zuddhipatra // pRSTha - paMkti azuddha. zuddha. 117 .. 2 ukhalAni SaT 5 ukhalani SaTka zAlA 5 etAvata khaTIka nI pAMca zAlA syA mATe 122. 13 atendrI atindrI 1248 kivArekI kivAreka 125 9 saddhahaNA sadahaNA 126 1-3-5-8-6 , - 1.27 16 sonahiyA sonaiyA 129 17 athi acchi 1 cayaMtriya cayaMtiya 2 puNovI puNobi caravaloM caravalI eSAMhi yeSAMhi na rASTra 1322 bhRtyonye bhRtonye narAbda
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ , // zuddhipatra // pRSTha. paMkti azuddha. zuddha. , 6 duragatoyat duragatau patat , 10 muniH muniH saiva __ 11 satyaktamevatanmonyaM satyoktamevata nmonaM mauna , 12 haricaMdra / haribhadra jIvanA jIvano kathitaM kahyoche maharta mItrA . mahattamittA ciMtA cittA ,, ,, egadacchu miccho egavaccha micchau 133 13 13 ajJAnAvarNI jJAnAvarNI 8 kamIyA kaMmIyA 140 16 sAmagrIya sAmagrI " , vyavahAra vavahAra 1 bhavvAcite aNaMte bhavvAvite aNaMtA , 7 athI acchi pariNAme pariNAmo 141
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) // zuddhipatra // pRSTha. paMkti azuddha. zuddha. 144 14. sAmaNa sAmA 144 15 mamannA miyatta mannA miyacha 16 ajiyaMcaritaMde ajjiyaMcarittaMde sUNA sUNA 145 7 niyANakamI niyANakaDA 149 2 tAna tIna 15. 5 prAptI paryAptI 1516 .. aMtamuhUrta aMtarmuhartta dhAru 153 15 viSaya . viSaya kaSAya / 16 thI viSaya kaSAya thI kaSAya 155 1 niratI nivaratI . , 3. halaM hala 156 7 dvitIya , 10 svapnAt svapnAn , 11 apasyattavatasyA apazyat prazazyA kAri dhAriNA kAra dhAriNaH " 12 dhArA dvitIya
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zuddhipatra / pRSTha. paMkti azuddha, zuddha. 157 3 rucika rucaka 159 13 samayaThavaNAnAme saMmayaThavaNAnAmeruve rudhe " .., vyavahAra vavahAra 162 8 paMttamathaM pattamatthaM 163 . 14 apudhaMtugaMdharasaMcabadhaM apuThaMtugaMdharasaM ca baddhaM 165 14 virasAyaMgulaM virassAyaMgulaM __, 15 zrAyagulekeNavathU AyaMgulaNavatthu 167 13 vakaMti vakrati varza 172 15 ima koDA ima 20 koDA 173 1 tihAM tihA __, 15 jobaSaI jova (sama) I viSaya virato visaya viratto 174 2 dogI dosI __, 3 nANasaM nANassa varSa
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) pRSTa 174 "" 175 175 "" 176 & "" "" 177 34 35 133 " 19 paMkti 5 13 99 7 vasahAsatto 13 16 17 9 2 3 4 ; // zuddhipatra // azuddha nANaMca aNaMvA nAdho yathA vATa vadhU vilAsan + upAthaka ghAtaka anAbhI tathA sAhotmikA dhAvanare panava pAnAdika hAspa jana kiMvA pramArtha juktA ata tanayA zuddha. nANaMca hoI apa vA nAMdhA yathA vAra vadhU vilAsAn visayAsatto upa ghAtaka anAbhogatayA sAhAtmikA dhAvanaDe panAva NAdika hAsyajana kaMvA pramArja yuktA ayatanatayA asaMkhyAta guNA - vizeSAdhikA dhikA "
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti azuddha. : "" "" 178 179 "" "" 39 33 39 1 12 180 // zuddhipatra // 8-6 zuddha. asaMkhyAtA vadhAtA vizeSAdhikA saMkhyAtA adhikA kapota vasAI 4 3 6 napuMsaya kApotA vayAI napuMseya dutheya muDheya ANite duTTheya mUDheya praNate jugaeIya zravibaMdha juMgieIya vubaddha eyabhiNya se honI pheDIyAiyaMsI // 4 // eya bhaya e seha nippheDIye 13 guNe 14 ruSANa "" (15) 15 ve pUI 9 iya gubviNI bAla vacchAya pavvAve una kappaI // 4 // muNe rukkhANa beI hunata koha nihurAsanno taha kohe naha naha
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) ||shuddhiptr // pRSTha. paMkti azuddha... zuddha. 18. 2 mAMNe rU irovaMti mAMNerUdevairochAya vaMti chAyai 3 palAi. phalAi. - mUlehANu mUleNi hANuM 18. 4 cari vari. , 5 hevaI. havaI. rukkhe 18.1 7 vathaM vatthaM ,.. 8 tatkAlaMQtha / takAlaM kuMthu 182 7 bhASyA bhASA parayAptI paryAptI 183 7 doSaMca asamatho asamattho moniMdato moo nidaMto 9 aviliya abAlaya 11 giNato ... giNato
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhASTra // zuddhipatra / (1) pRSTha. paMkti. azuddha. zuddha... 18315 darzanaM cAt darzanaM 16 teti neti-chA184 tiSThati ti tiSThatIti 1.87 - 16 . bhaMcavA ra maMca 1881-3 ujIyAgadayo ujoyagiyadaccho ". 3-4 kacchaya jIvoM vali kacchaya jIvo . o kacchAya kamAi balio katthAya 2 huMti valiyAiMjIva kaMmAraM huMti : samaya kamassasapa- baliyAI jIva vvnivedhaai|| 3 // ssaya kamarasaya punvanibaMdho a :- gaaiy||3|| 5 puchakayaM 4 purassa- pulakayaM 4 pura..... kAraNaM // 5 // ssakAraNaM paMca5 * egatimithitaM te ceva egaMte micchataM sosamAsao huMti- samAvAe huti ___
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) // zuddhipatra // pRSTha. .paMkti. azuddha. zuddha. ra mattaM samattaM 1887-8 navahiM jIvaH bahaNa nava vihi jIva karaNaM karAvaNa aNu vaha karaNaM karAmoiya jomai hi / vaNe aNumaIya kAlati saMmatta ehI joge hiN|kaalgunnie pANI baha tti eNa guNie dussyteyaalo5|| pANIbaha dussaya kI te yaalaa||5|| 1893 cadhAyA, pUra... ca chAyA 194-: -6 , thAI .. thApI ......... rAjyAtmaka rAjyAtmaka pramANe ei pamANe pada . saMkhyA paIttaM saMkhA paDataM - "aMsApaI 'asama. aMsA,paIzra,sama 15 paIye, paIesa paIpa, paesaM 6 kamANa vagANA- krammANa vaggaNAka raNaMca yA NaMca - . : .- . ..- . . ...
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ . // zuddhipatraH // (19) pRSTha. paMkti. azuddha.. zuddha... 1998 : nikalyI nikalI 20. .1.5 nimodasauso nigoda ssau atanta bhAgoye ananta bhAgoya 2013. mapsAyo ra mabbhAo ... 6 . avasaMgata, zrAvasagaMtu... 205 12 tava saMyameNa mukho tavasaMyameNamukkho ... 13. dANaNa huMtiuttamA dAMNeNahuMti uttama 14 bhogaa| deva baNaNa bhogA|devaccaraaiNa 15 rAanasanamaraNeNa rajaM anasana mara. iMdattaM cakitIpaMcota geNa devattaM iMdattaM givimAga vAsitaM ca ||1||pNcaannttr logetA devadattaM / vimANa vAsittaM abhava jIvAdi na logaMtiya devattaM / pAvaMtI // 2 // .. abhavya jIvA na 2061 tucchAya niMdAya tucchA niMdAyattu. , tucchamAraMbho / " cchamAraMbhoka - pAvatI // 2 //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ : // shuddhiptr|| pRSTha. paMkti. azuddha., zuddhaH cchamAraMbho ? 206 ra darzanAtma zUnya darzanAnAma mUnya 2046 prati 9 prati 209 6.7 palecadarza gadyANe paleca daza gadyA ra steSAM saI satamaiNI Nai steSAM sAI ideasts maNI dasamirekAca zataM maNI maNI ghaTikA kathite budhaH dazabhi rekAca kA kathyate ghA .. . ". DAA LA philma ke phUphitA 31.12 grantha granthI 4 catupadaM, kuppaM catuSpadaM, . saMgAsya, 35, bhedo, daMDasI lakhA, na gajaM mithi ra saMgAsyUta bhedaH larakA gajaM mami 2.1.1 *
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha. paMkti azuddha 211 zuddha madhye dAyA saMbabhe vAyA teunari vasatiriya tejanavarimatiriya 39 212 sUri, mAsa se mathA suragaMbhe, mRcchA vizrabhAve najalaMthI vizrabhAvejalaM na D 216 * 6 "" " 170 2 216 9-10 "" // zuddhipatra // - prabhAga bhoge maraNa 12 vihAsa 14 gRdhIya bhatta pariNAma 190 15 zraMbhAsala lakSmaNa vat 15000ruvI mizramaMte mizra (21) cchI bhAMge aMtosalla lakSmaNa vat sAdha 22 maraNa niyamI niyamita mizramaraNate mizra maraNa vihAyasa mRrddha mata pariNA maraNa 50 w't " T
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) pRSTha. 21751 G 220 222 99 "" 99 paMkti: zrazuddha. pAuba aMgha kahyAMche. '' S // zuddhipatra // za 5 pannavaraNAnA pahilA AtaDa padamAMhi OR TALEN 223013 29... 14 evaM 5 15 miliyaM 1.6 tathA 2241 dhamaMtha kevala paramathaM "12 dinna nyadinna dinna nyadinna 5 tathA saMbhakappA zuddha. pAubaga nirparAdhenirAparAdheM adha: kahyAhai. pannatra NAnAM pahilA padamAMhipaNa che. tasA. saMkappA 5 evaM maliyaM tahA dhammacchaM kevala - N paramatthaM. dinnamadinnaM,
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha. paMkti. paMkti 225 unI aSTamezevara .230 " "" 19 30 33 " 29 232 rAma // zuddhipatra // azuddha..? zuddha: paDaris itthIo pAres itthI vezyA paraithio vesA vihavA rUva kumArI paraitthI sahUvA kumArI jogarasuiNesa niyamoya. sa paha saMsAra visAra, nAma saMsAre rbesAra, nAma ebe samyaga 25 1 samyag 5 catvAriya 3 1. samava 11 sukumoya 13 vidyA yoge dunniyarAo ke uSasu uva samIyara ukhUuva samIyaM 2 veyagamubisAmI veyaga muvisAmI saMmatta rr dasa " ,, 13-15 paryApta (23) cuttAriya dunnivArAo suhumoya khijA yoga desa paryApti
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) shuddhiptrH|| pRSTha. paMkti. azuddha.. 23.30 lA mandhiH, UdArizA madhi, udArisA tiryaka tirika y 10 ddidhA sava dvidhA bhava 13 vimehi visiddha 14 ahAridyaI bharaNiyaM aharidyaI sarIra mahAraMga bharaNiyaM zubhra dezai mahi 15 zubha 4 pradeza maMha
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AtmadhArA / -DSAS RIRE [ 1 yaha grantha Atmika guraMga sattA batAne meM bahuta uttama hai. bahirAtmA, antarAtmA, paramAtmA kA svarUpa, samakita ke pAMca bhUSaNAdi va dasa rUcI, baMdhana karaNa, saMkramaNa karaNa, udaya varttanA karaNa, apa vratanA karaNa ityAdi AATha karaNoM kI vyAkhyAdi uttamottama viSayoM se yaha grantha paripUrNa hai. isI grantha meM banArasIdAsajI kRta jJAnapaccIsI, adhyAtmabattIsI, AgamaadhyAtma svarUpa, nimitta upAdAna kAraNa bheda nirNaya, dhyAna battIsI ityAdika 7 pustaka sAtha hI chape haiM. aise upayogI grantha kA mUlya kevala / - ) mAtra, DAkavyaya, pura pustaka milane kA ThikAnA:bAbU cAMdamala bAlacaMda comukhI pula ratalAma (mAlavA)
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMDita zrIdevacaMdra gaNi viracitA zrI adhyAtmagItA. paMDita zrI zramIkuMvarajI! kRta bAlAbodhaH sahitA. sty 17 samasta jaina bhAiyoM ko vidita ho ki Upara likhe nAmavAlA grantha adhyAtma viSaya meM atyanta uttama haiM. isa meM kartRtvatA, grAhakatA, vyApakatA, dAna lAbhAdi, AtmA ke anAdi kAla se parAnuyAI praNamI rahe haiM tinheM svarUpAnuyAI praNamAtravA tathA una ke viSai nizcaya vyavahArAdi naya nikSepa pramANa, apavAda, utsargAdi, nitya anityAdi, karttA kAraNa kAryAdi, aiseM aneka viSayoM kA varNana syAdvAda anusAra bahuta uttamatA ke sAtha kiyA hai, aura bAlAbodha nAma kI alabhya TIkA se isa kA gahana artha bahuta hI saralatA ke sAtha samajha meM A saktA hai. artha kI spaSTatA aura sugamatA kA anubhava pustaka dekhanehI se hogA. isa grantha kI hastalikhita prati hama ko milI taba bahuta CLM
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsAha huvA, tathA isa ko par3hane se saba ko AtmasvarUpa kA lAbha hone kA upakAra samajhake tathA yahAM ke sahadharmI bhAiyoM kA Agraha dekhakara yaha grantha mudrita karAyA hai. isa liye AtmArthI puruSoM ko yaha grantha lene kI sUcanA karane meM AtI hai. isa ke sAthahI aurabhI pustaka chApe gaye haiM jaise-AtmadhArA, sAdhu vandanA tathA banArasIdAsajI kRta jJAnapaccIsI,adhyAtma battIsI, dhyAnabattIsI, Agama adhyAtma svarUpa nimitta upAdAna caubhaMgI ityAdi ina saba pustakoM kI eka jilda kA mUlya // ) hai DAka mahasUla isa se alaga. patA: .... bAbU cAMdamala bAlacaMda ___comukhI pula ratalAma (mAlavA)
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
_