Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pana zrI brahmacArIjI praNIta praNIta zrI brahma prajJAvabodha bhAga-1 prajJAvabodha vivecana bhAga-1 vivecana
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabodha-lekhaka-pU.zrI brahmacArIjI prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 vivecaka pArasabhAI jaina prakAzaka zrImad rAjacaMdra jJAna maMdira, bAMdhaNI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamAvRttinuM nivedana pUjyazrI brahmacArIjI kRta 'prajJAvabodha' graMthano saMkSipta artha atre ApIe chIe. A graMtha pUjyazrInI eka ajoDa, adbhuta kRti che. Akho graMtha kAvyamAM hovA chatAM teozrInuM vizALa zAstrajJAna, kAvyakaLA tathA anekavidha prajJAnA emAM darzana thAya che. temaja paramakRpALudeva pratyenI ananya premabhakti dareka pAThanI prathama gAthAmAM jhaLakI UThe che. mumukSune paricita evA suMdara geya rAgomAM A graMthanI racanA karI pUjyazrIe ApaNA upara ananya upakAra karyo che. zrI 'mokSamALA'nA cothA bhAgarUpe A 'prajJAvabodha' graMthanI saMkalanA paramakRpALudeve svayaM 'zrImad rAjacaMdra' graMthanA patrAMka 946mAM lakhAvela che. tenA AdhAre pUjyazrIe A graMthanI racanA karI che. tathA paramakRpALudevanA patrone paNa viSayane anurUpa A graMthamAM vaNyA che. te patrone te te gAthAo nIce A graMthamAM mUkavAmAM AvyA che; jethI te te bhAvonI vizeSa dRDhatA thAya. tathA 'zrImad rAjacaMdra' graMthanA pRSTha 664 upara paramakRpALudeve upadezamAM svayaM jaNAvela che ke "eno 'prajJAvabodha' bhAga bhinna che te koI karaze." te pUjyazrI brahmacArIjIe racI paramakRpALudevanI bhaviSyavANI puravAra karI che. evA graMtho koI AtmaanubhavI puruSo ja lakhI zake, bIjAnuM gajuM nathI. agAsa AzramanA sabhAmaMDapamAM 'prajJAvabodha' graMtha kramazaH vaMcAyo tyAre mumukSuoe evI bhAvanA darzAvelI ke A saMpUrNa graMtha kAvyamAM hovAthI AnA artha jo chapAya to samajavAmAM vizeSa sugamatA rahe. tethI mumukSuonI bhAvanAne lakSamAM laI A artha chapAvavAno nirNaya karyo che. sAthe 32 prAsaMgika raMgIna citro umeravAmAM AvyA che. A artha gAthAne TUMkANamAM kramapUrvaka kiMcit samajavA arthe alpamati anusAra lakhela che. 'satpuruSanA eka eka vAkyamAM, eka eka zabdamAM, anaMta Agama rahyA che' ema paramakRpALudeve jaNAvyuM che tema A gAthAomAM paNa anaMta artha samAyelo che, je jJAnIpuruSanA hRdayamAM che. jJAnIpuruSa A gAthAono vistAra kare to hajAro peja thAya evuM emAM gUDha tattva, daivata raheluM che, kemake ghaNA zAstronuM emAM dohana che. sujJa vAcakavargane arthamAM kyAMya bhAvabheda jaNAya to dhyAna doravA vinaMtI. A graMthamAM avataraNa nIce pustakanuM nAma saMkSepamAM A pramANe samajavA yogya che :-- zrImad rAjacaMdra (va.......) va.=vacanAmRta. pR.=pRSTha, u=upadezAmRta, bo.1, 2, 3= boghAmRta bhAga-1, 2, 3. A graMtha mumukSu samudAyane Atmahita sAdhavAmAM sahAyabhUta thAo evI zubhecchA saha viramuM chuM. --AtmArtha icchaka, pArasabhAI jaina (3)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jA pRSTha 283 295 310 27 , 0 0 323 337 qn wHa qn w qn ja 3para 366 32 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1nI anukramaNikA puSyAMka viSaya pRSTha puSyAMka viSaya prathamavRttinuM nivedana 25 jJAna pUjyazrI brahmacArIjInuM | (pa) | 26] kriyA jIvana caritra AraMbha-parigrahanI nivRtti prajJAvabogha vivecana : upara jJAnIe Apelo hita-preraNA ghaNo bhAra jinadeva-stavana zrI neminAtha prabhu bhA-1 nigraMtha guru gIta dayAnI parama zarmatA by by a sAcuM brAhmaNapaNuM dAna maitrI Adi cAra bhAvanA niyamitapaNuM salphAstrano upakAra jinAgama-stuti pramAdanA svarUpano nava tattvanuM sAmAnya vizeSa vicAra saMkSepa svarUpa mahAvIra deva bhAga-1 sArvajanika zreya saguNa * 3 deza gharma viSe vicAra 12 traNa manoratha 120 mauna 13 cAra sukhazayyA 126 zarIra 14 vyAvahArika jIvonA bheda 135 punarjanma 15 traNa AtmA 143 paMcamahAvrata viSe vicAra samyagdarzana 150 nirdoSa nara-zrI rAma bhA-1 pArzvanAtha paramAtmA bhA-1 208 388 394 401 0 408 jI 5 bh ma. 418 430 bh 103 * * 437 * 443 453 463 * 471 484 * 193 * 2 * ja che. 20 mahAtmAonI asaMgatA sarvotkRSTa siddhi anekAntanI prAmANikatA mana-bhrAnti tapa 251 263 268 sva-deza-bogha prazasta yoga saraLapaNuM nirabhimAnapaNuM | brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 499 514 pa23 532 540 546 553 5O
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyazrI brahmacArIjI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramapUjya zrI brahmacArIjInuM jIvanacaritrA "(saMkSipta) janma paramapUjya zrI brahmacArIjIno janma vikrama saMvata 194panA janmASTamInA zubha dine gujarAtanA cArutara pradezamAM bAMghaNI nAmanA gAmamAM thayo hato. janmASTamI, mahAtmA zrI kRSNano janma divasa che. zrI kRSNanuM bIjuM nAma govarghanaghara che, tene anusaratuM emanuM nAma paNa govardhana rAkhavAmAM AvyuM. temanA pitAzrInuM nAma zrI kALidAsa dvArakAdAsa hatuM. teo mahAtmA zrI kRSNanA paramabhakta hatA. maMdiranA jIrNoddhAra vageremAM dravya kharcatA. mathurAnI trIjI yAtrA karI maryAdA (marajAda) laI AvyA, ane potAnI aMtima avasthA kuTuMbathI dUra rahI temaNe bhagavabhaktimAM pUrNa karI. temanA mAtuzrInuM nAma jItAbA hatuM. teo paNa bhaktahRdayI hatA. putrano janmASTamIno janma temaja janmathI ja tene parama zAMta, AnaMdI joIne temane thatuM ke A koI daivIpuruSa che. eka vakhata joSIe putranA jamaNA paganA DhIMcaNe lAkSaNika cihna joIne UmaLakAthI kahyuM-A to koI mahApuruSa che! A vacano sAMbhaLI mAtAnI e mAnyatA vizeSa draDha thaI, ane janmASTamIe janmelA potAnA putramAM temane bAlakRSNa govardhananA darzana thayA. bAlyAvasthA uMmara vadhatA temanuM vizALa bhAla, gAle khaMjana, kAnanI bharAvadAra baTTIo temaja gaura vadana para nirdoSa hAsya saune AnaMdanuM kAraNa thatuM. bALavayathI ja teo svabhAve zAMta, vinayI, buddhizALI ane AjJAMkita hatA. abhyAsakALa meTrika sudhIno abhyAsa temaNe peTalAda borDiMgamAM rahI karyo. tyAM Adarza zikSaka tarIke nAmAMkita thayela zrI karuNAzaMkara mAstaranA sAhityaprema ane ucca AdarzothI prabhAvita thaI pote suMdara kAvyo lakhatA thayA ane vAMcanano zokha paNa vadhyo. temaja tyAM zrI motIbhAI amInanI niHsvArtha sevAthI aMjAI, dezoddhAranI bhAvanA paNa janmI. bAlavayathI karuNALu svabhAva hovAthI teo potAne maLatA InAmo ane skaoNlarazipano upayoga garIba vidyArthIonI madada mATe karatA. meTrika pachI vaDodarAmAM ArTsa kaoNlejamAM joDAyA. abhyAsa uparAMta, bIjAM ghaNuM vAMcatA. temane mana samaya amUlya hato. tethI paLepaLano teo upayoga karI jANatA. te joI bIjA ghaNA vidyArthIo paNa temanAthI prabhAvita thatA. vaDodarAthI InTara ArTsa pAsa karI peTalAda borDiMganAM jUnA mitrone maLavAnuM thayuM. dezane svataMtra karavA kAyadAnI kalame nahIM paNa ucca prakAranuM zikSaNa meLavI, dezabharamAM prajAne jAgRta karI, svataMtratAnuM khamIra reDavuM ema saMkalpa karyo. sarvatra aMgrejInuM vizeSa mahattva hovAthI te saMbaMdhI ucca koTInuM jJAna prApta karavA muMbaInI vilsana kaoNlejamAM joDAyA. IsvI san 1914mAM bI.e. pAsa karI bombe presiDensImAM prasiddha thayela vidvAna prophesara skaoNTa pAsethI aMgrejI sAhityanuM evuM ucca kakSAnuM jJAna meLavyuM ke temanA * zrI zAMtibhAI paTela dvArA racita "jIvanarekhA"nA AghAre saMkSipta karanAra - zrI pArasabhAI jaina, agAsa Azrama
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekho TAImsa oNpha inDiyAmAM paNa chapAvA lAgyA. saMyukta kuTuMba (Joint Family) upara lakhelo temano lekha ghaNo ja prasiddhi pAmyo hato. Adarza zikSaka teozrI have grejyueTa thayA tethI mAtuzrI temaja moTA bhAInA manamAM thayuM ke have teo moTA amaladAra banaze. paNa teozrInA manamAM dezoddhAra ane janasevAnI bhAvanA nAnapaNathI ja ghara karI gayelI. tethI temane mana to AkhI sRSTi ja potAnuM kuTuMba hatuM. "vasudhaiva kuTuMbakam" zrI motIbhAI amInanI AgevAnI heThaLa carotara ejyukezana sosAyaTInI sthApanA thaI. temAM pote I.san 1915mAM svayaMsevaka tarIke joDAyA. tyAMthI teo mAtra potAnA bharaNa poSaNa jeTaluM ja mahenatANuM letA. ANaMdamAM I.san 1920-21mAM dAdAbhAI navarojI (DI.ena.) hAIskUlamAM be varSa heDamAstara tarIke sevA bajAvI. te banne varSe meTika kakSAnuM pariNAma so TakA AvyuM hatuM. vidyArthIone bhaNAvavAmAM teo evA tallIna thaI jatA ke piriyaDanA aMte ghaMTanA TakorA paNa temane saMbhaLAtA nahIM. - vidyArthIone sughAravAnI AgavI rIta | vidyArthIno game tevo guno hoya to paNa tene te vakhate nahIM paNa bIje divase ja zikSA karavI ema zikSakone bhalAmaNa karelI. AthI zikSakano tAtkAlika Aveza samAI jato ane vidyArthIne sugharavAnI taka maLatI. temaja zikSaka ane vidyArthI vacceno saMbaMgha mITho banato. chAtrAlayamAM amuka vidyArthIo kUve snAna karI ghotiyA ghoyA vagara tyAM ne tyAM ja rahevA detA. eka be vakhata teozrIe ghotiyA jAte ja ghoI vidyArthIonI oraDIe sUkavI dIdhA. tethI zaramAIne vidyArthIoe potAnI Teva sughArI dIthI. AcArya thavA samyakajJAna ane uttama AcAra DI.ena. hAIskUla 'vinayamaMdira' banatAM teo heDamAstarane badale 'AcArya thayA. teone mana to AcArya" thavA mATe sAcuM jJAna ane uttama AcAra joIe; temaja mana, vANI ane vartananI ekatA joIe; tenA vinA 'AcArya" kahevaDAvavuM yogya nathI. te yogyatA lAvavA zrI araviMda ke tevA koI mahA puruSa pAse jaI jIvana unnata karavAnI temane jhaMkhanA jAgI. agAunI dezoddhAranI bhAvanA have AtmoddhAra karavA bhaNI vaLI. mahApuruSanuM milana ane jIvanapalaTo saMvat 1977nI divALInI rajAomAM teozrI bAMdhaNI AvelA. tyAM zrI bhagavAnabhAI pAsethI paramapUjya prabhuzrIjInuM nAma sAMbhaLI, dazerAnA divase temanI sAthe agAsa AzramamAM AvyA. AzramamAM rAyaNa taLe pa.pU.prabhuzrIjInA prathama darzanathI temaja boghathI temane ghaNo ja saMtoSa thayo. pUrvanA saMskAre temane manamAM thayuM ke pitAzrInI sevA to na maLI; paNa A mahApuruSanI jo sevA maLe to jIvana saphaLa thaI jAya, kRtArtha thaI jAya. maMtradIkSA pa.pU.prabhuzrIjIe vAtsalyabhAvathI pU.zrI brahmacArIjIne kALI caudaza jevA siddhiyogane divase maMtra (6)
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSA ApI ane potAnI sevAmAM rahetA zrI motIbhAI bhagatajIne ullAsamAM AvI kahyuM ke "AvuM smaraNa maMtra hajI sudhI ame koIneya ApyuM nathI.'' "pavitra puruSonI kRpAdRSTi e ja samyakdarzana che" -zrImad rAjacaMdra. jIvanano nizcaya pa.pU.prabhuzrIjIe teone tattvajJAnamAM maMtra uparAMta keTalAka chUTaka vacano lakhI Apela. temAM "svacchaMda TALI apramatta thA, jAgRta thA. pramAdathI mukta thaI svarUpane bhaja' ityAdi vacanoe temane khUba jAgRta karyA. tethI temaNe manamAM nizcaya karyo ke have mAre svacchaMda tajI, pramAda choDI, pa.pU.prabhuzrIjInI sevAmAM joDAI javuM. "AjJA e ja dharma, AjJA e ja tapa" eka vAra pa.pU. prabhuzrIjI amadAvAda hatA. teozrInA virahathI rahyuM na gayuM. tethI pU.zrI brahmacArIjI bhADAnA paisAnI pUrI gaNatarI karyA vinA ja sIdhA amadAvAda gayA. tyAM pa.pU. prabhuzrIjInA darzana karI UbhA rahyAM. pa.pU.prabhuzrIjIe temane prasAda apAvyo. te ArogI pAchA teozrInI pAse AvyA, tyAre pa.pU.prabhuzrIjIe kahyuM ''prabhu! padhAro.'' pUjyazrI temanA darzana karI 'JajJA guruLAm vicAraLIyA'nI jema AjJA zirodhArya karI vinA vilaMbe tyAMthI sIdhA ravAnA thaI AkhI rAta cAlIne savAre ANaMda ghera pAchA AvI pahoMcyA. teone mana 'AjJA e ja dharma ane AjJA e ja tapa' hatuM, e vAtanI kasoTI thaI. "Ama koI koI kaMI kAma kADhI jaze" teozrInA lagna mAtra tera varSanI nAnI vaye ja thaI gayelA. temanA dharmapatnI potAnA putra jazabhAIne mAtra aDhI varSanA ja mUkI svargastha thayA. tethI ciraMjIvI jazabhAInI saMbhALa rAkhavAnuM temaja tenAmAM susaMskAra paDe te mATe te kAma potAnI pharaja samajIne jAte ja karatA ane potAnA sasarA sAthe ANaMdamAM ja rahetA. teozrIne svajano taraphathI pharI paraNAvavAnI taiyArI thayelI. paNa prabhuzrIjInI sevAmAM te pratibaMgharUpa lAgavAthI na paraNavAno vicAra temaNe makkama rAkhyo hato. te samaye tyAga vairAgyanI vRtti paNa prabaLa hatI ane pharajanuM bhAna paNa tIvra hatuM. tethI dara aThavADiye AzramamAM AvavAne badale have pAsa laI da22oja rAtre AzramamAM pa.pU. prabhuzrIjI pAse AvI savAre ANaMda javAnuM rAkhyuM. "" eka vAra pa.pU.prabhuzrIjIe jaNAvyuM " A giradharabhAI roja pAsa laI ANaMdathI Ave che. vAMcana kare che, temAMya pahelAnA karatAM keTalo phera ! badhuM mUkI dIdhuM. ema A pramANe koI koI kaMI kAma kADhI jaze.' brahmacarya dIkSA pU. zrI brahmacArIjIne pa.pU.prabhuzrIjInI sevAmAM rahevAnI tIvra utkaTa bhAvanA jAgI. te arthe potAnA moTA bhAI zrI narazIbhAIne savistara patra lakhI potAnA putra ci.jazabhAIne temanA hAthamAM soMpI, pa.pU.prabhuzrIjInI AjJA meLavI, saMvat 1981mAM sarvasaMgaparityAga karI teozrInI sevAmAM sarvoparNapaNe joDAI gayA. temanI satpAtratA joI pa.pU.prabhuzrIjIe temane 'brahmacarya dIkSA' aMgIkAra karAvI. te vakhate AzramamAM bIjA brahmacArI bhAIo hovA chatAM pa.pU.prabhuzrIjI temane ja 'brahmacArI' evA nAmathI bolAvatA. tethI anukrame te yathocita saMbodhana viziSTatAne pAmyuM, ane teozrI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ "brahmacArIjI'nA nAme ja sarvatra oLakhAvA lAgyA. nizadina nainameM nIMda na Ave, nara taba hI nArAyaNa pAve pU.zrI brahmacArIjI roja rAtre bhakti pachI agiyAra vAgyA sudhI pa.pU.prabhuzrIjI pAse vAMcana karatA; bAra-be vAgyA sudhI DAyarIo, utArA, pustakonuM saMkalana, bhASAMtaro temaja mumukSuonA patronA javAbo lakhatA ane savAramAM vahelA traNa vAge pa.pU. prabhuzrIjI pAse gommasAra Adi zAstronuM vAMcana karatA. tyAra pachI bhakti ane pa.pU. prabhuzrIjInI sevAmAM Akho divasa satata hAjara rahetA. koI jijJAsu mumukSu pa.pU.prabhuzrIjI pAse maMtra levA Ave tyAre pU. zrI brahmacArIjIne maMtra ApavAnI teozrI AjJA karatA. Ama prabaLa puruSArtha pUjyazrIe Adaryo hato. UMgha najIvI ja letA. naiSThika brahmacaryanA pratApe atyaMta zrama karatA chatAM paNa haMmezA AnaMdamAM ja rahetA. "nizadina nainameM nIMda na Ave, nara taba hI nArAyaNa pAve.' e mudrAlekhane ja jANe caritArtha karatA hoya ema jaNAtuM hatuM. gurugananI prApti saMvat 198ramAM pa.pU. prabhuzrIjIe paramakRpA karI 'samAdhizataka' manana arthe temane ApyuM. teno cha cha varSa svAdhyAya karI evuM to pacAvyuM ke tenA phaLamAM pa.pU. prabhuzrIjIe saMvat 1988nA jeTha suda navamInA divase pU.zrI brahmacArIjIne, yogyatA vinA bhalabhalAneya na maLe tevI apUrva vastu "gurugama" ApI. prasaMgopAtta pa.pU.prabhuzrIjIe jaNAvyuM ke ene samyagdarzana che e ja ene chApa che. chApanI jarUra nathI. gharmanI soMpaNI 5.u.pa.pU. prabhuzrIjIe, potAnuM kArya pUruM karI jIvanalIlAne saMkelI levA mAgatA hoya tema saM. 1992nA caitra suda pAMcamanA pavitradine mArganI soMpaNI karI. temAM "mukhya brahmacArI soMpaNI" ema jaNAvyuM. temaja pUjya zrI brahmacArIjIne khAnagImAM paNa A soMpaNI saMbaMdhI jaNAvyuM. "maMtra Apavo, vIsa doharA, yamaniyama, kSamApanAno pATha, sAta vyasana, sAta abhakSya jaNAvavAM. tane gharma soMpuM chuM." -(zrI brahmacArIjInI noMdhapothI) gharma eTale zuM? "gharma e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzoghanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtara saMzoghanathI te prApta thAya che. te aMtara saMzodhana koIka mahAbhAgya saguru anugrahe pAme che." -zrImad rAjacaMdra (patrAMka 47) evo "dharmaja gupta che te A duSamakALamAM mahAprabhAvazALI evA pa.u.pa.pU.prabhuzrIjIne, paramaiSTadeva paramAtmasvarUpa paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhu dvArA maLyo. te ja "gu gharma" 5.u.pa.pU.prabhuzrIjIe potAnA saMpUrNa jJAti ziSya pU.zrI brahmacArIjIne temanI satpAtratA ane adhikArIpaNuM joIne anaMta kRpA karI Apyo. teozrInI satpAtratAnA saMbaMdhamAM eka vAra saMvata 1979nA caitra mahinAmAM rAtre 10 vAgye 5.u.pa.pU. prabhuzrIjI pUrNa ullAsamAM AvI 50-60 mumukSuo temaja zrI mANekajI zeTha samakSa boghamAM bolyA ke "paramakRpALudevanA mArganuM maMDANa thaI cUkyuM che. ame amArI pAchaLa eka brahmacArI mUkI jaIzuM. je paramakRpALudevanA mArgano parama udyota karaze, parama prabhAvanA karaze." bIjA prasaMge paNa zrI mANekajI zeTha, zrI jIjI kAkA ane zrI kalyANajI kAkA vagere mumukSuoe (8)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzramanA bhAvi hita mATe ciMtA vyakta karatAM pa.pU.prabhuzrIjIne pUchyuM : "prabhu! ApanA pachI amAre AghAra koNa?" pratyuttaramAM pa.pU.prabhuzrIjI bolyAH "jenI ANe jamanAjI mAga Ape evo kRSNa jevo bALa brahmacArI ame pAchaLa mUkatA jaIzuM, je amArI sevAmAM 11 varSa raheze." teozrInA sAtizaya vacano pramANe ja pU.zrI brahmacArIjI 11 varSa teozrInI satata sevAmAM rahyAM, ane tyAra pachI paNa 18 varSa pa.pU.prabhuzrIjInI AjJAnusAra gharmanI dhurA saMbhALI paramakRpALudevanA mArgano parama udyota karyo. eka vAra pa.pU.prabhuzrIjInI chellI vizeSa mAMdagI joIne AzramanA upapramukha zrI punazIbhAI zeThanA gharmapatnI zrI ratanabahene pa.pU.prabhuzrIjIne pUchyuM: "prabhu! ApanA pachI amAre AghAra koNa?" tyAre prabhuzrIjI bolyA : (pU.zrI brahmacArIjIno hAtha pakaDI temane batAvI kahyuM:) "ame Ane mUkI jaIe chIe. gAdI khAlI nathI. amArI AgaLa jema peTa kholIne vAta kare che tema badhI vAta Ane karavI. A (brahmacArIjI) kuMdana jevo che. jema vALIe tema vaLe che." A sAMbhaLI temanA manane zAMti thaI gaI. virahAgni have saMvat 1992nA vaizAkha suda 8nA pavitra dine pa.pU. prabhuzrIjInuM nirvANa thavAthI pU. brahmacArIjInA mAthe sakaLa saMghanI javAbadArI AvI paDI. temaja prabhuzrIjIno viraha paNa temanA mATe asahya thaI paDyo. te virahane haLavo karavA pa.pU.prabhuzrIjInuM jIvana caritra temaNe lakhavuM zarU karyuM. temaja pa.pU. prabhuzrIjI je je tIrthomAM vicarelA te te tIrthonI yAtrA karI. paNa tema karavAthI to pa.pU. prabhuzrIjInI smRti vizeSa tAjI thaI ane virahAgni vaghAre bhabhUkI UThyo. Akhare tenuM phaLa, paramakRpALudeva lakhe che tema, sukhada AvyuM ke "atizaya virahAgni hari pratyenI jalavAthI sAkSAt tenI prApti hoya che. temaja saMtanA virahAnubhavanuM phaLa paNa te ja che." te ja pramANe yAtrAnI aMtima rAtrie saMvat 1993nA jeTha vada 6nA divase teozrIne apUrva brahma - anubhava thayo te potAnI DAyarImAM "gharmarAtri" nAmanA kAvyamAM prakAze che : gharmarAtri "yAtrAnI aMtima rAtrie, jAgRta bhAva jaNAyo re; mAMgalika zubha adhyavasAye, aMdhakAra gamAyo re. zAMta surAtri AtmahitamAM, gharmAtmA jana gALe re; to kaLikALa naDe nahi tene, brahma apUrava bhALe re." thoDA samaya bAda anubhava jJAnanI sAkSIrUpa temaNe "viveka bAvanI' nAmanuM kAvya racyuM temaja "jJAnasAra" ane "jJAnamaMjarI" jevA gahana graMthonA anuvAda paNa karyAM. ananya gurubhakti pUjyazrInA tIvra sapuruSArthanI pAchaLa akhUTa AMtarika baLa zuM hatuM? to ke teozrInI ananya gurubhakti. teozrI kahetA "jJAna jJAnImAM che. tenI prApti mATe sauthI sugama ane sacoTa upAya A kALamAM eka mAtra paramakRpALudevanI bhakti che." pote to jANe sadaiva paramakRpALudevanI bhaktimAM ja tanmaya hoya ema temanI mudrA, vANI ane vartanathI jaNAtuM. pUjyazrI eka kAvyamAM lakhe che -
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI nAtha jagamAM sAra kAMI, sAra sadaguru pyAra che." teone mana sadguru paramakRpALudevanI bhakti eja "sahajAtmasvarUpa pragaTAvavAno sAco upAya hato. teozrInI parama alaukika niSkAma prema-bhaktinuM darzana temaNe racela "prajJAvabogha'nA dareka pAThanI prathama gAthAmAM thAya che. A graMthanI racanA vizeSapaNe rAtrinA samaye thayela che. Ama rAtadivasa dhyAna ane svAdhyAyarUpa satata puruSArthanA phaLasvarUpe AtmadazA vardhamAna thaI teozrIne viziSTa Atmaanubhava pragaTa thayo. sadguru svarUpanI abhedarUpe prApti saMvata 1996nA vaizAkha vada navamIne divase, guruvAre pUjyazrI potAnI DAyarImAM noMdhe che - "Aja Ugyo anupama dina mAro, tattvaprakAza vikAse re; insadguru svarUpa abheda aMtare, ati ati pragaTa prabhAse re." bhAvArtha - Atmatattvano prakAza vikasita thavAthI Ajano divasa mArA mATe anupama che. sadguru paramakRpALudevanuM sahaja svarUpa mArA aMtarAtmAmAM abhedarUpe atyaMta atyaMta pratyakSa prakRSTapaNe bhAsI rahyuM che, arthAt abhedarUpe atyaMta atyaMta pragaTa spaSTa anubhavamAM AvI rahyuM che. paramAtmapadanA AnaMdamAM jhIlyA tyAra pachI to pU.zrI brahmacArIjInuM jIvana AnaMdanI laherIothI vizeSa UbharAvA lAgyuM. A viSe pUjyazrInA agnisaMskAra vakhate AzramanA eka vicAravAna TrasTI zrI parIkhajIe teozrIne Apela aMtima aMjalimAM tenuM spaSTa digdarzana thAya che "paramakRpALu laghurAja svAmInA dehAvasAna pachI lagabhaga sattara varSa sudhI teozrI (pU.zrI brahmacArIjI) paramAtmapadanA AnaMdamAM ati utsAhapUrvaka pote jhIlyA ane ApaNa sarva mumukSuone jhilAvyA. te mATe svaparahitArthe ja apramattapaNe jeNe jIvana gALyuM evA A pAvana AtmAnI guNasmRti zuM karI zakAya?" teozrInuM AnaMdI gaura vadana paramAtmAnA saccidAnaMda svarUpanI jhAMkhI karAvatuM, ane gharma parama AnaMda rUpa che ema jaNAtuM. nirdoSa vyaktitva svabhAvamAM nirdoSatAne kAraNe teozrImAM vizvabaMdhutvanI bhAvanA hatI. hara koIne temanA pratye AtmIyatAno anubhava thato. teo sAgara jevA gaMbhIra hatA ane bALaka jevA nirabhimAnI hatA. vizALa zAstrajJAna hovA chatAM sadAye zamAyelA rahetA. mumukSuo temanI AgaLa bALakanI jema nikhAlasapaNe potAnA doSo ThAlavI yogya mArgadarzana meLavatA. hajAro mumukSuone teozrIe paramakRpALudevanuM zaraNa aMgIkAra karAvyuM hatuM. temano vairAgya adbhuta hato, temaja AMkhamAM camatkAra hato. temanI AMkha game te dazAmAM paNa nyArI ja lAgatI. teo saMsAranA bhAvothI sAva aliptaparama saMyamI hatA. vANInI vizeSatA teozrInI vANInI vizeSatA e hatI ke temanI vANI mumukSuonA aMtarane ThAratI zItaLIbhUta karatI ane jANe kalAko sudhI sAMbhaLyA ja karIe tevo anubhava thato. vANImAM sahaja svAbhAvika satyatA (10)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI. vacanAtizayayukta vANImAMthI bhUta ane bhaviSyakALanI ghaTanAonA sahaja saMketa maLatA ane mumukSuonA manamAM UThatA aneka praznonA samAdhAna ApoApa thaI jatA. maunanI mahAnatA mauna dazAmAM paNa teozrI bothamUrti samA lAgatA ane temanA darzana mAtrathI ja saMkalpa vikalpa ane kaSAyo maMda paDI jatA. kAyAnuM saMyamana teozrIe kAyAne to kamAna jevI rAkhelI. UMcA DuMgaro hoya to paNa cAlavAmAM sarvathI AgaLa ne AgaLa! brahmacarya vrata lIdhuM tyArathI ja, nahIM snAna ke spaMjIga, nahIM mardana ke mAliza chatAM teozrInA zarIranI saumya kAMti brahmatejanA pratApe ati nirmaLa temaja sateja hatI. teozrI ghaNuM kharuM AkhI rAtri padmAsana ke kAyotsarga dhyAnamAM gALatA. mAtra ekAda be kalAka ja zarIrane ArAma ApatA. tIrthayAtrA ane pratiSThAo carotara, mAravADa, ghAmaNa vagere pradezomAM yAtrA karI mumukSuone gharmamAM jAgRta rAkhatAM. yAtrAmAM so-baso mumukSuono saMgha paNa sAthe joDAI jato. sametazikharajI, zatruMjaya, giranAra AdinI yAtrAomAM te tIrthonuM mAhAtma batAvI caturthakALanuM smaraNa karAvatA. - teozrInA sAnnidhyamAM kAviThA, ghAmaNa, Ahora, bhAdaraNa, saDodarA vagere sthaLoe zrImad rAjacaMdra AzramomAM citrapaTonI sthApanA karavAmAM Avela che ane ghaNA mumukSuonA gharomAM paNa teozrInA hAthe paramakRpALudeva temaja pa.pU. prabhuzrIjInA citrapaTonI sthApanA thayela che. temaja zrImad rAjacaMdra Azrama agAsanA rAjamaMdiramAM pa.pU. prabhuzrIjInA raMgIna citrapaTanI sthApanA paNa teozrInA karakamaLa saMvata 2009nA Aso vada ranA zubha dine thayela che. sAhitya sarjana teozrI dvArA racAyela sAhityamAM pravezikA, zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA, zrImad laghurAjasvAmInuM jIvanacaritra, prajJAvabogha, samAdhizataka-vivecana ane Atmasiddhi vivecana maulika racanAo che. temaja bhASAMtaromAM samAdhi sopAna ane jJAnamaMjarI gadyamAM tathA tattvArthasAra, dazavaikAlika, bRha dravyasaMgraha, vivekabAvanI, jJAnasAra ane ladhu yogavAsiSThasAra padyamAM che. temaNe AtmasiddhinuM aMgrejI padyamAM paNa bhASAMtara karela che. teozrIe mokSamALA upara karela vivecana uparathI mokSamALA vivecana temaja parama kapALudevanA pado upara karela vivecana uparathI nityaniyamAdi pATha pustakanI saMkalanA thaI che. ATha draSTinI sakjhAyanA vivecana parathI "ATha draSTinI sakjhAya (artha sahita)' pustaka banela che. teozrIe Apela bogha uparathI boghAmRta bhAga-1 temaja vacanAmRta upara karela vivecana parathI boghAmRta bhAga2 (vacanAmRta vivecana) ane mumukSuo upara lakhela patronA saMgraharUpa boghAmRta bhAga-3 (patrasughA) graMthanuM sarjana thayuM che. "AlocanAdi pada saMgrahamAM teozrIe racela padyomAMthI AlocanA adhikAra, jinavara darzana adhikAra, vairAgyamaNimALA, hRdayapradIpa, svadoSa darzana, yoga pradIpa, kartavya upadeza, dvAdaza anuprekSA (11)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adi padyo prakAzita thayela che. paramakRpALudevane pragaTamAM lAvanAra koNa? eka vAra AzramamAM paramakRpALudevanA dIkarI pU.javalabahene pUjyazrIjIne prazna karyo ke "paramakRpALudevane thaI gayA bAda pacAsa varSe gharmanI unnati koNa karanAra che? ane temane koNa pragaTamAM lAvanAra che?" tyAre pUjyazrI brahmacArIjIe jaNAvyuM ke "je paramakRpALudevane Izvaratulya mAnI temanI bhaktimAM joDAyA che. bAkInA baghA to temane pragaTamAM lAvanAra na kahevAya, paNa DhAMkanAra kahevAya.teozrInA (paramakRpALudevanA) vacano uparathI game te artha karI vAta thatI hoya to paNa paramakRpALudeve jaNAvyuM che ke ame mahAvIra svAmInuM hRdaya zuM hatuM te jANIe chIe, tema paramakRpALudevanuM hRdaya zuM hatuM te je jANe te ja temane pragaTamAM lAvI zake tema che. temanuM hRdaya, saheje kyAM samajAya tema che?" paramakRpALudevane zaraNe ja jIvana ane tenA zaraNe ja maraNa pUjyazrI vAraMvAra kahetA ke bIjA zAstro vAMcavA che te paNa paramakRpALu devanA vacanone samajavA mATe. paramakRpALudevane samajavA mATe ja jIvavuM che; paramakRpALudevane zaraNe ja jIvavuM che, ane paramakRpALudevanA zaraNe ja A dehano tyAga karavA yogya che. - pUjyazrI potAnA dehotsarganA AgalA divase saMvata 2010nA kArtika suda 6nA boghamAM jaNAve che ke "have to samAdhimaraNa karavAnuM che. ApaNeya mAthe maraNa che ne?... ApaNane paNa maraNa AvavAnuM che. ApaNe gabharAI jaIe to te vakhate maraNa bagaDI jAya. je thavAnuM che te talabhAra AghuMpAchuM thavAnuM nathI. ApaNA manane draDha karavuM. maMtramAM citta rAkhavuM. kRpALudevanuM zaraNa choDavA jevuM nathI... je thavAnuM haze te thaze, rUDA rAjane bhajIe... mahemAna jevA chIe. jenuM AyuSya pUruM thAya tene javuM paDe." | (boghAmRta bhAga-1, pRSTha 333, 335, 336) dararoja savAranA pa.pU. prabhuzrIjInA boghanI presa kaoNpI tapAsavA teozrI traNacAra mumukSuo sAthe besatA. kArtika suda panA divase temaNe jaNAvyuM ke have to sAMje paNa besavuM che, jethI kAma pUruM thaI jAya. te pramANe saM.2010nA kArtika suda sAtamane sAMjanA boghanuM kAma pUruM karI, dararojanI jema jaMgala jaI AvI, hAtha paga dhoI, rAjamaMdiramAM paramakRpALudevanA citrapaTa AgaLa kAyotsargadhyAnamAM UbhA rahyA. te ja kAyotsarga mudrAmAM svarUpamagna banI paramakRpALudevanA zaraNe ja A nazvara dehano tyAga karI teozrIe apUrva evuM samAdhimaraNa sAdhyuM. prazasti AvuM apUrva samAdhimaraNa sAghanAra pUjyazrI brahmacArIjI Aje dehaghArI rUpe vidyamAna nathI. paNa teozrInA jIvanamAM vaNAI gayela paramakRpALudeva pratyenI parama bhaktinI bhAvanA temanA akSaradevacano dvArA Aje paNa mumukSuone jAgRta kare che; mokSano apUrva mArga cIMghI kalyANa bakSe che. ghanya che evA pavitra puruSonA parama upakArane ke jemaNe paramakRpALu sadguru zrImad rAjacaMdra prabhunuM zaraNa apAvI ApaNA AtmAnuM anaMta hita karyuM. pratyupakAra vALavAne sarvathA asamartha evA amArA ApanA caraNAraviMdamAM koTizaH praNAma ho, praNAma ho. (12)
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sadagurave namo namaH prajJAvabogha-vivecana (prajJAvabodha -mokSamALA pustaka cothuM) prathama puSpa (1) hita-preraNA (zikhariNI) jaya prajJA-pUrNa prabhu, parama hitasva jagane. dayAdraSTi yAcuM, araja muja A Apa caraNe; mahA muktimArga pragaTa karatA rAjagurune namIne, icchuM chuM anusaraNa A Apa caraNe. 1 artha:- he prakRSTa jJAnathI pUrNa evA prajJAvaMta paramakRpALu prabhu! Apano sadA jaya ho, jaya ho. Apa to jagata jIvonA parama hitasvI cho; arthAt jagata jIvonA sarvotkRSTa AtmahitanA karanAra cho. mATe ApanA caraNakamaLamAM mArI A araja che ke ApanI dayAmaya kRpAdraSTi sadA mArA jevA pAmara para varasyA karo. temaja huM paNa, sarva duHkhathI mukta thavAno mahAna muktimArga je A viSamakALamAM prAye lupta jevo thaI gayo che, tene pragaTa karanAra evA Apa paramakRpALu zrImad rAjacaMdra gurudevanA caraNakamaLamAM namaskAra karIne, ApanI AjJAnuM ja anusaraNa karavAne icchuM chuM; te ApanI kRpAe saphaLa thAo, saphaLa thAo. evA prabhu, prero saune sukhada nija vastu samajavA, javA jUnA mArgo dukhada phaLa denAra athavA, thavAne nirmohI, svahitarata, niHsvArthI banavA, navA AnaMdothI sva-para-ziva sAthI sukhI thavA. 2 artha - he prabhu! Apa sarva jIvone anaMtasukha ApanAra evI nijavastu te zuddha AtmA, tene samajavAnI preraNA Apo. tathA rAga, dveSa, moha, kAma, krodhAdi vikArIbhAvo je anAdinA jAnA mArgo che tene have bhUlI javAnI bhAvanA aMtaramAM pragaTAvo, kemake te jIvone dukhadaphaLa eTale naraka, tiryaMca, manuSya ane devanI cAre gatiomAM duHkhanA phaLane ja ApanAra siddha thayA che. athavA he prabho! amane dehAdimAM ahaMbhAva tathA parapadArthamAM mamatAbhAvarUpa moha che te choDI nirmohI thaI svaAtmahitamAM ja rata eTale lIna rahIe evI preraNA karo. temaja bhakti, svAdhyAya, tapa, japAdi paNa, A loka paralokanA sukhano svArtha mUkI daI mAtra AtmArthe niHsvArthapaNe ArAghavAnI bhAvanA upajAvo. tathA navA sAcA Atmika nirdoSa AnaMdavaDe sva-paranuM ziva eTale kalyANa sAthI ame
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 zAzvata sukhazAMtine pAmIe evI Apa prabhu pratye amArI prArthanA che te saphaLa thAo. mArA trividhinA tApe azaraNa bagho loka baLato, bhailI ajJAne hA! svaphaeNpa nija, duHkhe UkaLato; tamArI vANI ne zaraNa viNa nA tApa TaLato, tathApi nA zodhe zaraNa tuja, e kheda raLato. 3 artha :- he prabhu! Urdhva, agho ane madhya evA traNeya lokamAM jene koInuM zaraNa nathI evA azaraNa prANIo Adhi, vyAdhi ane upAdhinA trividha tApathI jagatamAM baLI rahyA che. hA! Azcarya che ke anAdikALathI potAnA svasvarUpane ajJAnanA kAraNe bhUlI jaI; janma, jarA, maraNanA ke trividha tApAgninA duHkhamAM ja te UkaLyA kare che. te trivigha tApa mAtra tamArI vItarAga vANI ke tamArA ananya zaraNa vinA TaLI zake ema nathI. to paNa he nAtha! mAro AtmA bhAre karmavazAt ApanuM zaraNa levAne zoghato nathI e ja moTo kheda vartamAnamAM mane duHkha Ape che tene he nAtha! tuM nivAra, nivAra. "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM patrAka 213mAM paramakRpALudeve uparokta bhAva vyakta karyo che. tene A kaDImAM vaNI levAmAM Avyo che. te A pramANe che : A loka trivigha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnA pANIne levA doDI tRSA chipAvavA icche che, evo dIna che. ajJAnane lIghe svarUpanuM vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atula kheda, jvarAdika roga, maraNAdika bhaya, viyogAdika duHkhane te anubhave che; evI azaraNatAvALA A jagatane eka sapuruSa ja zaraNa che; sapuruSanI vANI vinA koI e tApa ane tRSA chedI zake nahIM ema nizcaya che. mATe pharI pharI te satvaruSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe." (va.pR.269) asAtA saMsAre bharapaeNra bharI tyAMya sukhI jo kadI koI prANI, anubhavI zake puNya-sakhI jo; tame bogheluM te anusarI kamANI zubhataNI, karIne pAmyo che sukha, paNa bheMle che mULa ghaNI. 4 artha :- A saMsAramAM azAtA vedanIya bharapUra bharelI che. tyAM paNa kadI koI prANI sukhI dekhAya che athavA puNyarUpI sakhI sAthe sukha anubhavatA najare paDe che, te paNa he kRpALu! tamArA boghelA boghane anusarIne je puNyanI kamANI jIvoe karI che tethI ja te bAhya sukha sAmagrIne pAmyA che. chatAM te sukhanA mULabhUta kAraNa evA Apa ghaNIne ja bhUlI jAya che; e Azcarya che. uparokta bhAva "zrImad rAjacaMdra' graMthanA patrAMka-213mAM nIce pramANe che : "saMsAra kevaLa azAtAmaya che. koI paNa prANIne alpa paNa zAtA che, te paNa satparuSano ja anugraha che; koI paNa prakAranA puNya vinA zAtAnI prApti nathI; ane e puNya paNa satyaruSanA upadeza vinA koIe jANyuM nathI; ghaNe kALe upadezeluM te puNya rUDhine AzIna thaI pravarte che; tethI jANe te graMthAdikathI prApta thayeluM lAge che, paNa enuM mULa eka sapuruSa ja che; mATe ame ema ja jANIe chIe ke eka aMza zAtAthI karIne pUrNakAmatA sughInI sarva samAdhi, tenuM sanduruSa ja kAraNa che." (va.pR.269) karI satkAryone parabhava viSe nRpati thayo, chatAM bhUlyo hetuM saphaLa bhava mohe nahi thayo;
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) hita-preraNA vaLI buddhizALI saciva sama bhUle svahita te, na ArAdhe dharma pragaTa sukhahetu prabaLa je. 5 artha :-- A bhavamAM zubha kAryo karIne bIjA bhavamAM rAjA thayo, chatAM te rAjapada prAptinA kAraNane bhUlI gayo, ane paMcendriya viSayonA mohamAM paDI jaI manuSyabhavanI saphaLatA karI nahIM. temaja koI buddhizALI saciva eTale maMtrI hoya paNa svaAtmahitane bhUlI jaI pragaTa sukhahetu evA prakRSTa baLavALA dharmane na ArAdhe tenA jevuM ja sarva sAmagrI prApta chatAM meM karyuM che. eja mArA ajJAnanuM prabaLapaNuM che. pA ghanAdinA lobhe, viSaya-viSa-bhoge jana bhUle, jItI bAjI hAre, narabhava-maNi khoI rajhaLe; parAyI paMcAte nijahita gumAve, na palaLe suNI vANI prANI, parama puruSe borthI sukaLe. 6 3 a :- anAdinA kusaMskAre saMsArI jIvo ghana, mAna, kuTuMbAdinA lobhamAM paDI jaI tathA viSa jevA viSaya bhogamAM Asakti pAmI svaAtmahitane bhUle che, jItelI bAjI hArI jAya che; arthAt pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspatikAyanA bhavo, be indriya, traNa indriya, cAra indriyanA bhavone vaTAvI ratnaciMtAmaNi jevo A manuSyabhava pAmIne paNa rAga dveSa, kAmakroghAdi bhAvomAM ja rAcI rahI te cAra gatirUpa saMsAramAM ja 2jhaLyA kare che. tathA AtmA sivAya badhuM para che. evI jagatanI bhautika vastuonI 52paMcAtamAM amUlya mAnavadehanA samayane veDaphI nAkhI potAnA Atmahitane gumAve che. temaja bhAre karmanA prabhAve, paramapuruSe samyakaLApUrvaka arthAt uttama dRSTAMtAdi vaDe je bodhano ghogha varasAvyo che tene paNa sAMbhaLIne A jIva palaLato nathI, e ja enA bhAre karmanI pragaTa nizAnI che. / / are! eraMDAnI bI ubhaya cheDethI lakaDI, kauMDo temAM pAmI parama dukha, mUo taraphaDI; sthiti tevI saunI janama-maraNothI saLagatI baghAMnI kAyAmAM jIva taraphaDe duHkhI ati. 7 artha :-- are ! eraMDAnI lAkaDI je vaccethI sAva polI hoya tenA ubhaya eTale banne bAjInA cheDe agni lAgavAthI tenA vacamAM rahela kIDo te bicAro parama duHkha pAmI taraphaDIne marI gayo. tevI ja sthiti sarva saMsArI jIvonI janma ane maraNarUpa beya cheDAthI saLagatI che. tenA vacamAM rahela jIvanakALamAM prANIo zArIrika vedanA, mAnasika duHkha, iSTa viyoga, aniSTa saMyoga ane aneka prakAranI upAdhi bhogavato sadA duHkhathI ati taraphaDato rahe che. chatAM are Azcarya che ke te duHkhanuM paNa jIvane bhAna AvatuM nathI. / / 7 / / sukhI sAcA saMto ovita ghanaAzA tao tare, sahe kaSTo bhAre zarIrI, ure bogha nItare; smRtithI saMtonI sakaLa duHkhanA kAraNa gaLe, sadA sevA cAhuM sIpa vasavA saMta-pagale. 8
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 artha :-- AvA zAtA azAtAmaya jIvanakALamAM eka mAtra sukhI sAcA saMta puruSo che ke je jIvita eTale jIvavAnI ke dhananI AzAne tajI bhavasAgarane tarI jAya che. karmanA phaLamAM Avela bhAre karyo eTale upasargo, paribaLo vagerene te zarIrathI sahana kare che. tathA jemanA pavitra hRdayamAM sadA satpuruSo dvArA Apela boghanI dhArA nItaratI rahe che, je saMtapuruSonI smRti mAtrathI sarva duHkhanA kAraNe gaLI jAya che evA saMtapuruSonI huM sadA sevA cAhuM chuM. tathA tevA saMtapuruSonA caraNa samIpamAM vasavAnI sadA kAmanA hRdayamAM ghArI rAkhuM chuM ke jethI zIghra mArA A saMsArano aMta Ave. / / 8 / / ghaNA ziSyo ToLe karI bhajana gAto bhagatamAM, banI sAdhu sUri jagaguru gaNAyo jagatamAM; ghaNAM zAstro zIkhyo, parabhava viSe jJAna na thayuM, gaNI 'huM ne mAruM' bhramaNa bhavamAM puSkaLa thayuM. ha artha :ghaNA ziSyonA ToLA karI bhagata banI aneka bhavomAM bhajana karyAM tathA sAdhu ke sUri eTale AcArya banI athavA moTo mahaMta banIne jagatamAM jagadguru tarIke paMkAyo, parabhavamAM ghaNA zAstro zIkhyo chatAM zAna na thayuM. kemake parapadArthamAM rahela huM ane mArApaNAno bhAva hajuM sudhI mArA hRdayamAMthI vilaya na pAmyo. tenA phaLasvarUpa cAra gatirUpa saMsAramAM mAruM puSkaLa bhramaNa thayuM ane hajuM paNa te cAlu che. kemake sAcA bhAve bhagavaMtane oLakhI temanI AjJAne hRdayamAM avadhArI nathI, to he prabhu! mAro kevI rIte uddhAra thAya. / / 9 / / 'zrImad rAjacaMdra' graMthamAM patrAMka 166mAM uparokta bhAva nIce pramANe : "anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che.'' (va.pR.24) nahIM sAce sAcA kadI maLI gayA saMta suguru, nahIM sAcA bhAve zravaNa paNa pAmyo vaLI pUruM; nahIM zraddhA sAcI karI lIghI kadI koI bhavamAM, nahIM. tethI bhrAMti TaLI hajI, bharyuM Ama bhavamAM, 10 artha :- anaMtakALanA paribhramaNamAM kadI sAcA saMta ke sadguru bhagavaMtano mane yoga maLyo nathI. jo maLyo hoya to temanA upadezanuM sAcA bhAve meM pUrepUru zravaNa karyuM nathI. tene sat jANI pUrva bhavomAM sAcI zraddhA karI nathI. tenA kAraNe hajI mArI AtmasrAMti TaLI nahIM; arthAt dehane ja AtmA mAnI A cAragatirUpa saMsAramAM huM bhamyA karuM chuM. 'zrImad rAjacaMdra' patrAMka 166mAMno bhAva uparokta kaDImAM vaDyo che, te nIce pramANe H ''mAtra 'sat' maLyA nathI, 'sat' suNyuM nathI, ane 'sat' zravyuM nathI, ane e maLyuM, e sulye ane e zravye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze." (pR.246) ||10|| have to he ! svAmI, tava caraNanI bheTa thaI to, suNAvo sogho, bhavata2Na zraddhA pragaTo; 'chUTuM, chUTuM kyAre ?' svagata bhaNakArA jagavajo, visAruM zA sAruM? samaraNa tamAruM satata ho! 11
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) hita-preraNA artha have to he nAtha! tamArA caraNakamaLanI mane bheTa thaI che to Atmabogha eTale AtmA saMbaMghInuM jJAna mane Apo ke jethI A saMsAra samudrathI tAranAra evI draDha AtmazraddhA mArA aMtaHkaraNamAM pragaTa thAya ane avazya mArA sarva duHkhano aMta Ave. A duHkhanA dariyArUpa saMsArathI huM kyAre chUTuM? kyAre chUTuM? evA bhaNakArA svagata eTale mArA AtmAmAM sadA jAgyA karo, tathA tamArA zuddha sahajAtmasvarUpanA smaraNane have huM zA mATe visAruM? arthAtu tenuM smaraNa mArA hRdayamAM have satata cAlu rahe evI Apa prabhu mArA upara kRpA karo. ||11|| karuM zraddhA sAcI, acaLa, maraNAMte TakI rahe, vaLI vANI-kAryo upazama amIno rasa vahe; lahuM aMte zAMti parama sukhaghAme pragaTa che, anaMtI AtmAnI akhuMTa vibhUti ekarRpa te. 12 artha - ApanA zuddha svarUpanI evI sAcI zraddhA karuM ke je acaLapaNe mane maraNanI chellI ghaDI sudhI TakI rahe. vaLI mArA vANIkAryamAM kahetA vANI bolavAmAM paNa jANe kaSAyanI upazAMtatA thaI hoya evo amI eTale amRtamaya mIThI nirdoSa vANIno rasa vahe. tenA phaLasvarUpa jIvananA aMta samaye huM evI parama AtmazAMtine pAmuM ke je "svayaM jyoti sukhadhAma" svarUpa evA AtmAmAM sadA pragaTa che. AtmAmAM anaMta akhUTa guNonI vibhUti eTale vaibhava te ekarUpa thaIne sarvakALa svabhAvamAM rahelo che tene huM ApanI kRpAe have pragaTa karuM. 12nA varo zAMti sarve anupama sadA siddhapadanI, lahI bhakti tArI svaphaeNpa samajI tanmaya banI; prIti toDI bIjI, vimala hRdaye mokSa-rucinI abhilASA rAkhI, gurucaraNa sevo, prabhu gaNI. 13 artha - he bhavyAtmAo! tame anupama evI siddhapadanI paramazAMtine sarvakALane mATe pAmo. te paramazAMtine pAmavA mATe paramakRpALu prabhu pratye bhakti pragaTAvI, tenA zuddha sahajAtmasvarUpane samajI, tenA dhyAnamAM tanmaya bano. vaLI te svarUpadhyAnamAM tanmaya thavA arthe jagatanI bIjI badhI prItine toDI, nirmaLa hRdaya karI, temAM mAtra mokSanI abhilASA rAkhI, zrI sadguru devane prabhu gaNI temanA caraNakamaLane bhAvabhaktipUrvaka sevo, to jarUra te anupama AtmazAMtine tame pAmazo. [13 bhale thoDuM toye parama sukhanuM kAraNa bano, suNI vANI tArI, hita-ahita jANI pariNAmo; karuNALu svAmI, sahaja paramArthI bhavijano, kaLikALe tAruM zaraNa pakaDI nirbhaya bano. 14 artha - he paramakRpALudeva! bhale thoDI ArAghanA karuM paNa te sAcI rIte karuM ke jethI mArA AtmAne te parama zAzvata sukhanuM kAraNa thAya. tathA he kRpALu! tArI amRtamaya vANI sAMbhaLIne A mAre hitarUpa che ane A mATe ahitarUpa che ema jANI mArA jIvanamAM te rUpe pariNamo. temaja he karuNALu svAmI! sahaja svarUpane pAmavAnA parama atha evA bhavijano, A kaLikALamAM tAruM ananya zaraNa
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 grahaNa karIne sadA nirbhaya banI sukhI raho, evI Apa prabhu pratye mArI prArthanA che; te saphaLa thAo, saphaLa thAo. ema pU.zrI brahmacArIjI paramakRpALu prabhu pratye svaparahitanI bhAvanA bhAve che. 14 pahelA pAThamAM sarvanuM hita karavA samartha evA paramakRpALadeva pratye prathama svahitanI prArthanA karIne have sadaiva evA zrI jinezvara bhagavAnanI sarvajJadazAnuM adbhuta bhAvavAhI stavana eTale guNagAna A bIjA pAThamAM kare che. te nIce pramANe : (2) jinadeva-stavana (rAga : 'jaya jaya garavI gujarAta'nA jevo) jaya deva jinendra mahAna, jaya aho! jinendra mahAna. lAkho sura-nara-pazupaMkhIne upakArI bhagavAna, zudra sAghana-sAmagrI muja, zuM karI zakuM tuja gAna? jaya aho! jinendra mahAna, jaya deva jinendra mahAna. 1 artha - jinendra eTale jinomAM indra jevA mahAna jinezvara zrI vItarAgadevano sadA jaya ho. aho! AzcaryakAraka evuM ApanuM vItarAga zAsana sadA jayavaMta vartA, jayavaMta varto. lAkho sura eTale devatA, manuSya ke pazupaMkhIne paNa ApanA upadezavaDe upakAra thAya che; paNa mudra eTale halakI arthAta bhAvabhakti vagaranI mArI badhI bAhya sAmagrI hovAthI Apa jevA mahAna paramAtmAnA guNagAna huM sAcAbhAve zuM karI zakuM? satsaMga ane nivRttinA jogarUpa bAhya sAghana sAmagrI paNa pUrepUrI nahIM maLavAthI ApanA guNomAM mane tallInatA AvatI nathI. chatAM Apa jevA mahAna jinendra prabhuno sadA jaya ho, jaya ho evA zabdono bhAvabhaktithI uccAra karuM chuM. ||1|| koTi bhava bhamatAM nA maLiyuM AtmabhAvanuM bhAna, pazu paNa pAmI zake tuja samIpe, tevuM uttama dAna. jaya aho! jinendra mahAna, jaya deva jinendra mahAna. 2 artha - anAdikALathI saMsAramAM karoDo bhava sudhI bhaTakatA chatAM paNa mane AtmabhAvanA bhAvavAnuM bhAna AvyuM nahIM. arthAta "AtamabhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re" tenuM bhAna thayuM nahIM. jyAre pazuo paNa tamArA satsamAgamanA yogathI uttama evuM AtmabhAvanuM dAna pAmI samyagdarzanane pAmI gayA che. jemake zrI mahAvIra bhagavAnano jIva pUrva bhave siMhanA bhavamAM jJAna pAmI gayo, ke zrI munisuvrata bhagavAnanA samAgamathI ghoDo pratibogha pAmyo vagere aneka draSTAMto zAstromAM maLe che. paNa mane haju sudhI mArA svasvarUpanuM bhAna thayuM nahIM; e ja mArI gADha ajJAnatAnuM prAbalyapaNuM sUcave che. aho! mahAna evA Apa jinendra prabhuno sadA jayajayakAra ho. rA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) jinadeva-stavana katala karavA pAchaLa paDiyo zatru koI mahAna, tuja samIpatA pAmI banne bane sumitra samAna. jaya aho! jinendra mahAna, jaya deva jinendra mahAna. 3 artha - koI manuSya ke pazu vairabhAvathI koIne zatru mAnI tene katala karavA pAchaLa paDyo hoya te paNa tamArI pAse AvatAM ApanA prazAMta yogabaLe banne zatru hovA chatAM paNa mitra banI jAya che. evuM adbhuta AtmasAmarthya ApanuM hovAthI mahAna evA jinendra prabhuno sadA jaya ho jaya ho. sA. aMtaraMga ari kAma-krogha sau tajatA nija tophAna, tuja samIpa te zAMta banIne, bhUle nija gumAna. ahoho! deva jinendra mahAna, jaya deva jinendra mahAna. 4 artha - aMtaramAM rahelA SaDaripu kAma, krodha, lobha, moha, mada, matsara Adi sau kaSAya bhAvo paNa ApanI samIpatA pAmI zAMta banI jAya che ane potAnA gumAna eTale garva, abhimAnane bhUlI jAya che. evI ApanI vItarAga dazA trikALa jayavaMta vartA, jayavaMta varto. jA. karma-saMga A amane anAdi, karma-kRpAe jJAna, zvAsocchavAsa vaDe vaLI jIvIe-evuM ama ajJAna. ahoho! deva jinendra mahAna. jaya deva jinendra mahAna, 5 artha - AtmAnI anaMta zakti hovA chatAM karmono saMga amane anAdikALathI che. te karmanI kRpA eTale te karmono kSayopazama thAya arthAtu jeTalI indriyonI ke mana vagerenI prApti thAya tenA AdhAre mAtra zvAsocchavAsa vaDe ame jIvIe chIe. evI amArI ajJAnadazA hAlamAM varte che. paNa mULasvarUpe jotAM jJAnadarzanavaDe jIvanAro evo huM jIva chuM. to potAnA sahaja svarUpamAM ja trikALa nivAsa karIne huM kayAre rahIza? e sahaja svarUpanuM bhAna karAvanAra mahAna evA Apa jinendra devano sadA jaya ho. pA. ahitamAM hita mAnI beTho, hitataNuM nahIM bhAna, zAzvata nija sattAnA jANuM, anityanuM abhimAna. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 6 artha - pAMca indriyanA viSayo tathA kroghAdi kaSAyabhAvo ke je AtmAne ahitarUpa che temAM huM hita mAnI beTho chuM. ane AtmAne hitarUpa evA vairAgyabhAvamAM, ke kSamA, saraLatA, vinaya, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya Adi Atmagharmane ghAraNa karavAmAM ke indriya jaya karavAmAM athavA kaSAyone upazAMta karavAmAM kharekhara mAruM hita raheluM che tenuM mane hajuM sudhI bhAna nathI. tathA mArI zAzvata trikALa rahenAra, kadI maranAra nahIM evI nija AtmasattA che tenuM paNa mane jJAna nathI. ane vaLI tethI viparIta anitya evA zarIra, ghana, kuTuMbAdine mArA mAnI tenuM abhimAna karuM chuM e ja mArI ajJAnatAnI parAkASTA che. mATe mahAna AzcaryakAraka evA vItarAga svarUpane dhAraNa karanAra Apa jinendra prabhune ghanya che ghanya che. kA. ajakuLamAMnA siMha-zizuM sama duHkha khamuM viNa bhAna, svaphaeNpa tamAruM nAkhI svAmI, vANI AvI jyAM kAna. IT II
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 7 artha :- aja eTale bakarAnA kuLamAM janmathI vasela siMhanuM baccuM potAne paNa bakaruM mAnI badhAnI sAthe bhaya pAmI bhAgIne duHkha khame che. paNa ekavAra siMhane joI potAnuM rUpa paNa tevuM ja che ema ! jANI te nirbhaya banyuM, tema huM paNa ApanA svarUpane nIrakhI temaja ApanI vANIne kAnavaDe sAMbhaLI, mAruM svarUpa paNa ApanA jevuM ja che ema jANI nirbhaya thayo. mATe he pa2ma upakArI! mahAna zrI jinendra prabhu Apano upakAra kadI visarAya ema nathI, jJA de chatAMya videha dazA tuja samajI Ave sAna, aho! sarvajJa dazA, vItarAgI ! tuja muja zakti samAna. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 8 8 artha :-- deha hovA chatAM ApanI videha dazAne jANI mane paNa sAna eTale bhAna AvyuM ke aho! = AzcaryakAraka evI prabhunI sarvazaThazA che ke je dehamAM rahelA hovA chatAM paNa vItarAga che, tathA jagatanA sarva padArthone potAnA nirmaLa jJAna vaDe jANe che ane jue che. Apane sarvajJadazAnI saMpUrNa prApti thayela che. zakti apekSAe jotAM tamArI ane mArA AtmAnI dazA samAna che. ema ApanA upadeza vaDe bhAna AvyuM evA Apa mahAna jinendra prabhuno jagatamAM sadA jaya jayakAra ho. TA nirdoSI parahita-upadezI, Ama ja mokSa-nidAna, tuma sama uttama nimitta nahi ko muja hita kAja pramANa. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 9 artha ::- aDhAra dUSaNathI rahita evA nirdoSI paramAtmA! Apa parahitano upadeza karanArA cho, tathA Asa eTale sarva padArthone jANI tenA svarUpano satyArtha pragaTa karanAra hovAthI mokSanA nidAna eTale sAcA kAraNa Apa ja cho. tamArA samAna mArA AtmAnA hitakArya mATe uttama nimitta bIjAM koI nathI. tame yathArtha pramANabhUta cho. tethI jagatamAM Apa mahAna cho, mahAna cho. tamArI haroLamAM bIjA koI deva AvI zake ema nathI. vItarAga so yevo, na mutto na vitti' vItarAga samAna jagatamAM bIjo koI deva thayo nathI ane bhaviSyamAM thaze paNa nahIM. / / 9 / / sarasa zAMti-sughArasa-sAgara, guNaratnonI khANa, bhavya jIva-kamaLo vikasAvo bodha-kiraNa saha bhANa. jaya deva jinendra mahAna, ahoho ! deva jinendra mahAna. 10 artha :- he prabhu! Apa sarasa evA AtmazAMtimaya sughArasanA sAgara cho, anaMta Atmika guNarUpa ratnonI khANa cho tathA bhANa eTale sUrya jevA Apa hovAthI ApanA bodharUpa kiraNone va2sAvI bhavya jIvAtmAorUpa kamaLone vikasita karo arthAt temanAmAM potAnuM AtmakalyANa karavAnI jijJAsA utpanna karo. ahoho! Azcarya che ApanA rAgadveSa rakSita vItarAga svabhAvane ke je dvArA Apa zAMtarasanA sAgara banI gayA. / / 10 / / zuddha sanAtana svarUpa tamAruM pragaTa kare je dhyAna, raho niraMtara muja hRdaye e, muja svarUpa-nidAna.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 C/O D Da5m 55 nA prathama indirmikeforli vasamAM be vA 24070507120 - CHA JCI\v#!$ ! agAsa AzramamAM zrI zItalanAtha bhagavAna
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) jinadeva-stavana jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 11 artha :- je dhyAna vaDe ApanuM sanAtana eTale zAzvata zuddha svarUpe pragaTa thayuM te sahajAtmasvarUpanuM dhyAna mArA hRdayamAM sadA raho. te ja mAruM zuddhasvarUpa pragaTavAnuM nidAna eTale sAcuM kAraNa che. zuddhasvarUpamAM sthita evA jinendra devano sadA jaya ho jaya ho. ||11|| atizayavaMtI vANI adabhuta de tallInatA-tAna, dehAdi saMsAra bhulAvI kare zAMta sau prANa. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 12 artha - ApanI pAMtrIsa guNayukta atizayavANI amane abhuta tallInatA Ape che. je deha, ghara, kuTuMbAdi sarva saMsArane bhulAvI amArA dazeya prANone zAMta kare che. pAMca indriyo, manabaLa, vacanabaLa, kAryabaLa, zvAsocchavAsa ane AyuSya e daza prANa kahevAya che. te baghAne upazAMta banAve evA he mahAna jinendra prabhu! Apano sadA jaya ho! jaya ho. ||12aaaa. naradeha saphaLa tava darzana pAme, Apa parama hitaghAma, nahIM game deva anya ko kALe, Apa ja mana vizrAma. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 13 artha -A bhavamAM Apa mahAna prabhunA darzana pAmavAthI A narabhava saphaLa thayo. Apa amArA parama hitanA grAma svarUpa cho; arthAt ApanA jevuM amAruM utkRSTa hita karanAra A jagatamAM bIjAM koI nathI. mATe hariharAdika anya devo amane koI kALe gamavAnA nathI. Apa ja amArA manane parama vizrAMtinA kAraNa cho. mATe aho AzcaryakArI paramAtmA Apano sadA jaya ho jaya ho. ||13aaaa prazamarasa -bharapUra nayana tuja, mukha paNa kamaLa samAna, strInA saMgarahita tuja zobhA, zastra vinA baLavAna. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 14 artha - he prabhu vikArabhAvarahita upazAMtarasathI bharapUra evA ApanA nayana che. ApanuM mukha paNa kamaLapatranI samAna suMdara che. ApanI zobhA strInA saMgathI rahita che. tathA ApanA hAthamAM koI zastra nahIM hovA chatAM Apa parama baLavAna cho. evA ahoho AzcaryanI mUrti samA mahAna bhagavAna jinendrano traNe kALamAM jayajayakAra ho, jayajayakAra ho. draSTAMta :- merU parvata upara mahAvIra bhagavAnanA abhiSeka samaye indrane zaMkA thaI ke eka hajAra ATha kalazanuM jaLa bALaka evA prabhu kevI rIte khamI zakaze. indranI evI zaMkA avadhijJAna vaDe jANI prabhue paganI TacUDI AMgaLI dabAvI AkhA merU parvatane kaMpAyamAna karI dIgho. prabhunuM AvuM paramabaLa jANI indranI zaMkA samAI gaI. 14 "prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannaM, vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaH; karayugamapi yatte zastrasaMbaMdhavaMdhyaM, tadasi jagati devo vItarAgastvameva / " "tArA be cakSu prazAMta rasamAM DUbelA che, parama zAMtarasane jhIlI rahyAM che. tAruM mukhe kamaLa prasanna
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 che, temAM prasannatA vyApI rahI che. tAro khoLo strInA saMgathI rahita che. tArA be hAtha zastra saMbaMgha vinAnA che. tArA hAthamAM zastra nathI. Ama tu ja vItarAga jagatamAM deva chuM." (va.pR.670) madana trilokajita teM jItyo ghara vairAgya-kamAna, aDaga dhyAnazreNI-ratha beThA, zama-dama-zraddhA bANa. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 15 artha :- je kAmadeve traNeya lokane jItI lIdho che, te kAmadevane Ape vairAgyarUpI kamAna eTale ghanuSya vaDe tathA aDaga dhyAnanI kSapakazreNIrUpa ratha upara ArUDha thaI kaSAyanuM zamana, indriyonuM damana tathA zAzvata zraddhArUpa bANavaDe karIne jItI lIdho evA mahAna jinendra devanI jeTalI stuti karIe teTalI ochI che. ahoho! AzcaryakAraka evA ApanA puruSArthane ghanya che, ghanya che. 15aaaa sarva zatru jItI nirbhaya thaI lo nija sukha amAna, nirvikArI nIrAgI prabhu, tuja anaMta darzana-jJAna. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 16 artha:- sarva karmazatruone jItI laI sadA nirbhaya banI Apa nija eTale potAnA Atmika sukhanA amAna eTale amApa bhoktA banyA cho. tathA Apa nirvikArI, nIrAgI ane anaMta darzanajJAnayukta prabhu cho; mATe Apa mahAna jinendra deva cho. Apano jagatamAM traNeya kALamAM jayajayakAra ho. [16aaaa mokSamArga-nAyaka, bhedyA teM karmapahADa praghAna, vizvatattvanA jJAtA, vaMdu banavA guNa-maNi-khANa. jaya aho!jinendra mahAna, ahoho!deva jinendra mahAna. 17 bhAvArtha:- Apa mokSa mArga darzAvanAra hovAthI amArA nAyaka eTale sarvoparI netA cho. Ape praghAna eTale moTA evA ghAtIyA karmarUpI parvatone bhedI nAkhyA che. sakaLa vizvamAM rahelA sarva tattvonA Apa pUrepUrA jJAtA eTale jANanAra cho. mATe huM paNa guNarUpa maNionI khANa banavA Apa prabhune bhAvabhakti sahita praNAma karuM chuM. "mokSamArca netAjuM mettAra karmabhUmRtAM, jJAtAraM vizvatattvAnAM vande tadguNalabdhaye / " "mokSamArganA netA, karmarUpI parvatanA bherA-bhedanAra, vizva eTale samagra tattvanA jJAtA-jANanAra, tene te guNonI prApti arthe vaMduM chuM." (va.pR.672) 17nA maMgalamaya maMgalakAraka tuja vItarAga , vijJAna, arihaMtAdika padanuM kAraNa, namuM gharI bahumAna. jaya aho!jinendra mahAna, ahoho!deva jinendra mahAna. 18 artha - he prabhu! ApanuM vItarAga vijJAna maMgaLamaya che ane jagatanA jIvone maMgala eTale kalyANanuM ja kAraNa che. arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMtanI padavI pAmavAnuM mULabhUta kAraNa vItarAga vijJAna che. mATe prabhunA boghelA evA vItarAga vijJAnane paNa huM bahumAnapUrvaka
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) jinadeva-stavana 1 1 namaskAra karuM chuM. sarvottama sukhanA kAraNabhUta vItarAga vijJAnanA dAtAra evA mahAna jinendra prabhu jagatamAM Apa jayavaMta vartA, jayavaMta vartA. ||18. kara abhAva bhavabhAva baghAno, sahaja bhAva sukhadhAma, jaya apunarbhavabhAva svarUpI, muja uranA vizrAma. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 19 artha - he prabhu! bhavabhAva eTale saMsArabhAva arthAt rAgadveSa kAma krodhAdika badhA vibhAvika bhAvono abhAva karIne sukhadhAma evA sahaja AtmabhAvane Apa pAmyA. tethI have apunarbhavabhAva svarUpI banI gayA arthAt pharIthI have navo bhava ghAraNa karavAnA nathI. evA zuddhabhAvane pAmavAthI mArA ura eTale hRdayanA Apa vizrAmarUpa banyA cho; arthAt mArA hRdayamAM paNa ApanA jevo zuddhabhAva pragaTAvavAnI kAmanA utpanna thaI che. mATe he mahAna jinendra prabhu! Apano sadA jayajayakAra ho, jayajayakAra ho. ||19aaaa dravya-gUNa-paryAyatha je jana kare teja oLakhANa, moha - kSaya karI mahApuruSa te pAme pada nivaNa. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 20 artha :- he prabhu! ApanuM Atmadravya paramazuddha che, Apa anaMtagaNanA ghAma cho. temaja samaye samaye ApanA zuddha svarUpanI paryAya paNa zuddha zuddha rIte ja pariNamI rahI che, evA Apa prabhunA sAcA svarUpanI oLakhANa je bhAgyazALI bhavya jana karaze te potAno moha kSaya karI mahApuruSa banI nirvANapada eTale mokSapadane pAmaze. evA mokSapada prAptinA kAraNarUpa jinendra prabhunuM zAsana trikALa jayavaMta vartA, jayavaMta varto. "je jANaI arihaMte, dravya guNa pajjavehiM ya; so jANaI niya appA, moho khalu jAi tassa layaM / " "je bhagavAna ahaMtanuM svarUpa dravya, guNa ane paryAyathI jANe te potAnA AtmAnuM svarUpa jANe ane teno nizcaya karIne moha nAza pAme." (va.pR.571) I/20aaaa taja darzana-prIti pragaTI ura te ja puNya-taru-pAna, tuja sanmukha thavA abhilASA puNya-puSpa vighAna. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 21 artha - bhavyAtmAnA hRdayamAM tArA boghela vItarAga darzana pratye jo prema pragaTyo to te puNyarUpI vRkSanI kuMpaLa phUTavA samAna che. tathA tArA gharmane ArAghavAnI jo abhilASA utpanna thaI to te puNyarUpa vRkSa upara puSpa khilavAnA vidhAna eTale upAya samAna che; arthAt te bhavya prANInA puNyAnubaMdhI puNyano udaya thayo. te sarvanA kAraNabhUta mahAna jinendra prabhune mArA agaNitavAra vaMdana ho. ranA tuja darzananI prApti mujane puNyata-phaLa-dAna, sakaLa karma-maeNLa kApIne de mokSa svarUpa-nizAna. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 22
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- uparanI gAthAmAM kahyuM tema gharma ArAdhavAno sAco bhAva UpajavAthI vyavahAra samyakdarzananI jo mujane prApti thaI to te puNyarUpa vRkSa upara phaLa besavA barAbara che. te vyavahAra samyaka darzana nizcaya samyagdarzanane pragaTAvI, sarva karmanA mULane kApI sahajaAtmasvarUpa je potAnuM ja nidAna eTale guNanA bhaMDArarUpa mokSa tattva che tene Ape che. ema sakaLa sukhanA kAraNarUpa prabhu vItarAga jinendrano jaya ho, jaya ho. If22aa. muja mokSakAryanA kAraNe uttama tAraNataraNa vahANa, caraNa-zaraNa, sevA daI svAmI, tAro pApI pahANa. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 23 artha :- mArA mokSa prAptinA kAryamAM uttama kAraNarUpa tathA tAraNataraNa vahANa kahetA pharI jahAjarUpa Apa prabhunA caraNa - zaraNanI sevA mane ApI he svAmI! mArA jevA pApI pahANa eTale pattharane A bhavasamudrathI tAro, pAra utAro. ahoho! ApanI tAraNataraNa zaktine he jinendra prabhu! ghanya che, ghanya che. purA alaukika pada pragaTAvyuM to Aza kare nAdAna, kevaLa karuNAmUrti, dejo tamane ghaTatuM dAna. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 24 artha - Ape alaukika evuM zuddha Atmapada pragaTa karyuM to nAdAna evo huM paNa ApanI pAse te pada prAptinI AzA rAkhuM chuM. Apa kevaLa karuNAnI ja mUrti che. tethI ApanA padane zobhe evuM ghaTatuM dAna mane Apajo. jethI huM paNa sarvakALane mATe sukhI thAuM. sarvottama dAna ApanAra evA karuNALu prabhu jinendrano jagatamAM sadA jayajayakAra ho. rA. tuja sammatimAM mati ho mArI, gaLe deha - abhimAna, haiyAno ujaDa huM temAM vasajo rAja praghAna. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 25 artha - ApanI hAmAM hA ne nAmAM nA evI mArI mati hojo. ke jethI mAruM anAdinuM dehAbhimAna nAza pAme. huM to prabhu! haiyAno ujjaDa chuM, arthAt mAruM hRdaya khAlI che; temAM yugapraghAna evA Apa rAja prabhuno sadA vAsa hojo e ja A pAmaranI Apa prabhu pratye bhAvabhInI prArthanA che. sarva sukhanA mULabhUta mokSamArganA upadeSTA evA mahAna zrI jinendra prabhunuM zAsana traNeya lokamAM temaja traNeya kALamAM sadA jayavaMta vartA, jayavaMta vartA. 1rapI bIjA pAThamAM jinadevanI stuti karIne have te jinezvara bhagavAnanuM sAcuM svarUpa samajAvanAra evA nigraMtha eTale jenI mithyAtvarUpI graMthI chedAI gaI che evA saguru bhagavaMtanuM gIta eTale temanA guNanuM gAna AgaLanA pAThamAM kare che; arthAt temanA saguNonI prazaMsA bhaktibhAve kare che.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) nigraMtha guru gIta nigraMtha guru gIta (harigIta chaMda) * jayavaMta saMga kRpALu guruno puNyanA puMje thayo, durlakSa je sva-svarUpano guru-darzane sahaje gayo. 're!muktimArga pichAnavo sukha te vinA jagamAM nathI, svacchaMda ne pratibaMdhathI jIva rajhaLatA thAkyo nathI.'1 artha :-- sadA che jaya jeno evA jayavaMta paramakRpALu sadgurudevano saMga mane pUrvabhavamAM karela puNyanA puMjathI thayo. jethI svasvarUpa prApta karavAno mane sadA durlakSa hato te gurudevanA darzana mAtrathI saheje nAza pAmyo; arthAt paramakRpALudevanA vacanAmRtathI svasvarUpa prApta karavAno mane saheje lakSa thayo. he bhavyo! janma jarA maraNathI mukta thavArUpamukti mArganI oLakhANa karo; kAraNa sukha te vinA A jagatamAM nathI. saMsAramAM jIva potAnA svacchaMde eTale potAnI marajI pramANe cAlIne ke pratibaMdhathI arthAt cetana tathA jaDa padArtho sAthe rAga baMdhana ke dveSabaMdhana karIne jIva cAragatimAM rajhaLyA kare che; tene hajI thAka lAgyo nathI. A jIvane svacchaMda mUkI jJAnI puruSanA AzArUpa khIle baMdhAvuM gamatuM nathI. tethI harAyA DhoranI jema game tyAM moDhuM ghAle che. ane cAragatimAM mAra khAya che. gurunI AjJAmAM varte to guru paNa prasanna thaI tene jJAna Ape. temaja guru AjJA ArAdhavAmAM vighna karanAra evA lokasaMbaMdhI baMdhana ke svajana kuTuMbarUpa baMdhanamAM rAga ka2vAnuM ghaTADe ke maTADe to dehAbhimAnarUpa baMdhana zithila thaI aMte saMkalpa vikalparUpa baMdhanathI paNa jIva rahita thaI muktine pAme. ema A prathama gAthAmAM pUrva puNyanA udaye zrI guruno bheTo thAya to ja svasvarUpano lakSa pAmI jIva svacchaMda ane pratibaMghane mUkI muktine varI zake, evo nirdeza karyo. // 1 // kalyANakArI vacana evAM prabaLa jAgRti ApatAM nathI sAMbhaLyAM, nathI AdaryAM, nathI lInatA karI bhAvamAM; anAdikALathI huM mohabhAvanI nIMdamAM tethI ghoDuM, have guru-caraNa grahIne rahIza Apa samIpamAM. 2 13 artha :- 'svacchaMdane pratibaMghathI jIva rajhaLato thAkato nathI evA AtmAne kalyANakArI prabaLa jAgRti ApanAra vacanone nathI kadI sAMbhaLyA ke nathI jIvanamAM utAryA ke nathI tevA uttama bhAvomAM kadI lInatA karI. tethI ja anAdikALathI huM zarIra kuTuMbAdi mohabhAvanI nIMdamAM ghorI rahyo chuM. paNa have paramakRpALu gurudevanA caraNanuM zaraNa grahaNa karIne he prabhuzrI! ApanI samIpa ja rahIza. ema pUjyazrI brahmacArIjI jaNAve che. / / 2 / / gurunA vinA nijakalpanA ne Agraho kI nA TaLe, ati UchaLatA haMphAvatA kAmAdi pAchA nA vaLe;
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sagurunuM grahatAM zaraNa aribaLa TaLI zAMti maLe, guru-sAkSIe yamaniyama letAM alpa yatna te paLe. 3 artha :- sadgurunA upadeza vinA potAnI aneka prakAranI kalpanAo ke matAgraho kadI TaLI zake nahIM. temaja anAdinA ati uchALA mAratA ke manane haMphAvI nAkhatA evA kAma krodhAdi bhAvo pAchA vaLI zake nahIM. paNa sagurunuM sAcAbhAve zaraNa grahaNa karatAM viSaya kaSAyarUpa zatruonuM baLa ghaTI jaI AtmAne zAMti maLe che temaja zrI gurunI sAkSIe yamaniyama grahaNa karatAM te paNa alpayatnathI paLe che. sA nigraMtha patha sagraMthane paNa sugama sadguru zrI kare, kaLikALamAM vaLI bALajIMvane yogya bogha mukhe ghare; naranArane avikAra auSagha puSTidAyaka guNa kare, nija mAtanA ghAvaNa samI hitakArI guru karuNA jhare. 4 artha - nigraMtha patha eTale mithyAtvarUpI graMthIne chedavAno mULa mokSamArga, te sagraMtha eTale mithyAtvarUpI anAdinI gAMThavALA ke graMthone jANanAra evA paMDitone paNa prApta thavo duSkara che, tene zrI sadaguru bhagavaMta sugama banAvI de che. tathA A kaLikALamAM bALajIvone eTale ajJAnI jIvone temanI bhUmikAne yogya bogha ApI sadguru temanuM paNa kalyANa kare che. vaLI jagatanA naranArIone avikArabhAva utpanna kare evuM puSTidAyaka bhAva auSagha te upadezarUpe ApI sarvanuM hita kare che. bALakone mAtAnuM ghAvaNa vizeSa mAphaka Ave tema jene je yogya hoya tevo bogha ApI zrI gurunI anaMtI karuNAno zrota sadA vahyA kare che. jo guruguNa amApa anaMta, nahi sarvajJa sarva kahI zake. A raMkanuM gajuM keTaluM? apamAna koI kahe, rakhe ! bahumAna hRdaye jo rahyuM apamAna sama nA gaNe, TuMkArI bole bALa totaDI vANI paNa mIThI mAtane. 5 artha - zrI gurunA guNa anaMta ane amApa che. tenuM saMpUrNa varNana sarvajJa puruSo paNa na karI zake. to mArA jevA pAmara raMkanuM gaja keTaluM ke je tenA guNanuM varNana karI zake ? jo huM alpabuddhithI zrI gurunA thoDAka guNanuM varNana karuM to rakhene koI kaheze ke eNe to gurunA anaMtaguNane alpamAtra batAvI zrI gurunuM apamAna karyuM. paNa zrI guru pratye mArA hRdayamAM pUrepUruM bahumAna raheluM che to samajA puruSo tene apamAna gaNaze nahIM. bALaka potAnI totaDI bhASAmAM mAtAne TuMkAro karIne bolAve to paNa te bhASA mAtAne mIThI lAge che. kemake bALakanA hRdayamAM mAtA pratye akhUTa prema bharelo che. tema zrI sadaguru bhagavaMta pratye mAro sAco prema che to temanA guNanI stuti mArA gajA pramANe huM karuM to temAM koI bAgha hoI zake nahIM. pAA paramAtmapada arihaMtanuM samajAya saguru-saMgathI, dUrabInathI jevI rIte dekhAya himagiri gaMgathI. zAstro kahe vAto baghI nakazA samI citArathI, gurugama vinA bInA na hRdayaMgama bane vicArathI. 6
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) nigraMtha guru gIta 1 5 artha - zrI arihaMta bhagavaMtanuM paramAtmapada paNa sadagurunA samAgamathI ja samajAya ema che. "sadgurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarUpa" -zrImad rAjacaMdra. jema dUrabInathI dUra rahela himAlaya parvata ke gaMgAnadIne paNa joI zakAya tema zrI sadaguru bhagavaMte anubhavela arihaMta padanuM bhAna temanA dvArA thaI zake che. zAstro che te paramAtmapadane pAmavA mATenI vAtone jema nakazo dorela hoya tema citarIne batAve che. paNa te vAto gurugama eTale gurue ApelI samaja vinA tenI vAstavika bInA eTale hakIkata mAtra vicAra karavAthI hRdayaMgama banI zake nahIM; arthAt vAstavika rIte teno bhAva hRdayamAM bhAse nahIM. te viSe patrAMka.....mAM jaNAve che ke - "zAstramAM mArga kahyo che paNa marma to puruSanA aMtarmAtmAmAM rahyo che." -zrImad rAjacaMdra mATe nigraMtha guru vinA arihaMta bhagavaMtanuM paramAtmapada pAmI zakAya nahIM ema samajAvyuM. kA zAstro ghaNAM vaLI vAMcatA vicAratAM phaLa A maLe, AjJA upAsya satparuSanI duHkha AtyaMtika TaLe; sahajAtmaphaeNpa sanduruSa vinA jAya chaeNva jANyo nahIM, evI acaLa zraddhA thavI te vAta guruyoge rahI. 7 artha - ghaNA zAstrone vAMcatAM ke vicAratAM paNa A ja tAtparya nIkaLe che ke satparuSanI AjJAne upAsavAthI AtyaMtika eTale saMpUrNapaNe duHkhanI nivRtti thaI zake ema che. sahajAtmasvarUpamAM sthiti che jenI evA satparuSa vinA jIva jANyo jAya ema nathI. "sapuruSa e ja ke nizadina jene AtmAno upayoga che." -zrImad rAjacaMdra evA sahajAtmarUpI AtmAmAM ramanArA sapuruSa pratye draDha zraddhA thavI e vAta paNa sadgurunA yoge ja saMbhave che. AvA huM dramaka sama hIMnapuNya paNa tuja dvAra para AvI caDyo, susthita zrImad rAjacaMdra taNI kRpAnajare paDyo; tyAM saMta zrI laghurAja svAmI premasaha sAme maLyA, muja draSTiroga maTADavA jAte parizramamAM bhaLyA. 8 have pU.zrI brahmacArIjI A gAthAmAM potAno anubhava jaNAve che - artha - 'upamiti bhava prapaMca' nAmanA graMthamAM kahyuM tema hInapuNya evA dramaka jevo huM paNa zrImad rAjacaMdra AzramanA mukhya dvAra para AvI caDhayo ane susthita mahArAjA jevA zrImad rAjacaMdra prabhunI kRpAnajare paDayo. tyAM rAyaNa taLe birAjamAna saMta zrI laghurAja svAmI premasaha sAmo maLyA. tathA mAro draSTiroga eTale anAdino AtmabhrAntirUpa roga maTADavA pote jAte parizramamAM bhaLyA; arthAt svayaM prabhuzrIjIe te ja kAlI caudasanA ravivAre prathama mulAkAtanA divase, mane maMtra dIkSA ApI katArtha karyo. 'TA darzana alaukika ApanuM sthira he!prabhu muja ura vaso, vitarAgatAphaeNpa vadana tuja muja najarathI daMra nA khaso; e AtmadraSTi ApanI muja mana viSe coTI raho, zruta-bhAnarUpI kAnanuM nahi bhAna bhulAzo, aho!9
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - he prabhu ! ApanuM sthira eTale anAdikALathI cAlyuM AvatuM alaukika evuM vItarAga darzana arthAt sanAtana jainadharma mArA hRdayamAM sadA vAsa karIne raho. tathA ApanI vItarAgatA sUcaka mukhamudrA mArA najara AgaLathI kadI dUra nA khaso. ApanI sarvamAM sama evI AtmadraSTi te ja mArA hRdayamAM sadA coTI raho. aho! AzcaryakArI evA zratanuM bhAna karAvanAra kAnano upayoga satkRtanA zravaNamAM ja raho. kAraNa mahApuruSo dvArA upadiSTa satkRta vinA mokSano mArga jANyo jAya tema nathI. lA. gurugama-pakaDanI TekaraeNpa tuja nAka kada vasarAya nA, satsaMga zvAsocchavAsa te smRtipaTa thakI bhUMsAya nA; jagajIvane upakArakAraka kara niraMtara zira raho! svaphaipAcaraNadvaipa caraNa ura aMkita TaMkotkIrNa ho! 10 artha :- dehathI bhinna AtmA che vagere gurugamanI pakaDa karavArUpa Teka e ja nAka arthAt potAnI ijjata che, te kadI vIsarAya nahIM. temaja zvAsocchavAse satsaMga karavo evo je Apano upadeza, smRtimAMthI kadI bhUMsAya nahIM ema icchuM chuM. jagatanA jIvone upakAraka evo Apano kara eTale hAtha te sadaiva mArA zira upara sthApita raho. tathA svarUpAcaraNarUpa cAritra ja sukharUpa che evo bhAva sadA mArA hRdayamAM TAMkaNAthI kotarela hoya tema aMkita raho. e ja mArI Apa prabhu pratye prArthanA che. 10nA guru rAjanA vizvAsarRpa Asana aDola raho ure, sva-svarRpa-tanmayatArUpI avagAhanA nija guNa ghare; ne tyAga jaga-vismRtirRpa vaLI dhyAna saMta svarUpanuM, ati nirvikalpa thavA vikalpo janmatA maravA gaNuM. 11 artha - zrI gururAjanI draDha zraddhArUpa aDola Asana mArA hRdayamAM sadA raho. tathA mArA AtmasvarUpamAM ja tanmayatArUpI avagAhanA ho ke je nija AtmaguNone ghAraNa karIne rahela che. vaLI jagatanI vismRtirUpa kharo aMtaraMga tyAga mArA hRdayamAM vAsa karo. tathA saMta puruSone prApta evA sahajAtmasvarUpanuM dhyAna mane sadA raho. te AtmadhyAnamAM sAva nirvikalpa thavA puruSArtha karatAM pUrva karmanA ghakkAthI je vikalpo Ave te maravA Ave che ema huM mAnuM evI kRpA karo. /11aaaa. Azcaryakara AcArya padavIne dapAvI gautame, pote na kevaLajJAna paNa ziSyo vare kevaLa krame; gurubhakti to kharI temanI jenuM hRdaya vIramAM rame, zrutakevaLI paNa zira pare guru-ANa ghAre udyame. 12 artha :- AzcaryakAraka evI AcArya padavIne zrI gautamasvAmIe dIpAvI hatI. pote kevaLajJAnI nahIM hovA chatAM, temanAM ziSyo kramapUrvaka kevaLajJAnane pAmatA hatA. sAcI gurubhakti to temanI ja hatI ke jenuM hRdaya sadA mahAvIra prabhumAM ramatuM hatuM. pote zrutakevaLI hovA chatAM paNa mahAvIra prabhune potAnA guru mAnI temanI ja AjJAne sadA udyamapUrvaka zirodhArya karatA hatA. ||12aa
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) nigraMtha guru gIta kaLikALamAM paNa satya tevI bhakti gurunI saMbhave, evo anubhava ApatA laghurAja meM dIThA haveniHzaMka mArga batAvatA, je mArga anubhavathI juve, zira gharma-jokhama ghArIne sadguru-kRpAbaLa phorave. 13 artha - A kaLikALamAM paNa tenI sAcI gurubhaktino saMbhava che. evo anubhava ApatA meM zrI laghurAja svAmIne joyA ke jemane rome rome gautama svAmInI jema paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhu pratye prema hato. temanAthI je mokSamArga jANyo ane svayaM anubhavyo te ja mokSamArga niHzaMkapaNe bhavya jIvone teo batAvatA hatA. tathA potAnA zira upara gharmanuM jokhama ghAraNa karI potAmAM sadguru kRpAe je AtmabaLa pragaTyuM hatuM, tene phoravatA hatA. jethI aneka bhavyo satumArgane pAmI gayA. ||13 pariSaha sahI bhAre varyA zraddhA acaLa AtmA taNI, gaMbhIra sAgara sama, gharA jevI kSamA ure ghaNI, ravithI vizeSa pratApa pAmyA, zAMti zazathI paNa ghaNI; sau AtmahitanA sAghako seve caraNaraja ApanI. 14 artha - bhAre pariSaho sahana karIne paNa Apa prabhuzrI AtmAnI acaLa zraddhAne pAmyA. temaja sAgara samAna gaMbhIra banyA. jenA hRdayamAM gharA eTale pRthvI jevI akhUTa kSamA hatI. jagatamAM sUryathI vizeSa Apano pratApa eTale prabhAva jIvo para paDyo, tathA ApanAmAM zazI eTale caMdramAMthI paNa adhika zItaLatArUpa zAMti hatI. tethI sau AtmahitanA sAdhako ApanA caraNarajanI sevA karavAne sadA tatpara rahetA hatA. ||14 vaLI tarjI sukha saMsAra je tyAgI mahAbhAgI thayA ne mukhya sAvargamAM jhaTa nAmanA pAmI gayA; nija rAsa joDAyA, gavAyA, jIvana tapamAM gALatA, jJAnI guruno yoga maLatAM mohano maLa TALatA. 15 artha :- vaLI Apa trIsa varSanI yuvAna vaye sukhI saMsArano tyAga karI mahAbhAgyazALI banyA tathA puruSArthanA baLe mukhya sAghuvargamAM jhaTa nAmanA pAmI gayA. ApanI khyAti khUba vadhavAthI ApanA nAmanA rAsa joDAyA, gavAyA; chatAM Apa to ekAMtarA upavAsa vagere karI jIvana tapamAM gALatA hatA. ApanI chatrIsa varSanI uMmaramAM jJAnI paramakRpALu sadgurudevano yoga maLatAM anAdinA darzanamohanA maLane TALI Apa svayaM AtmajJAnI mahAtmA banI gayA. 1pa/ nahi sAthe saMsArI gaNe, grahI eka Teka sumuktinI, bahu puNya kerA puMjathI maLI yukti sadgurubhaktinI, vismRti karI saMsAranI gurupada lahyuM gurumbhaktithI, dIve dIvo pragaTAvI, padavI gopavI ati yuktithI. 16 artha - jJAnI gurudeva sAdhu vezamAM che ke saMsArI veSamAM arthAt gRhastha veSamAM che tenI darakAra karyA vagara, prathama gurudeva AtmajJAnI che ke nahIM te khAsa jANI paramakRpALu zrImad rAjacaMdra devane guru
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tarIke svIkArI eka mAtra muktinI ja Teka arthAtu mAtra mokSa abhilASa ja hRdayamAM rAkhyo hato. evA prabhuzrIjIne bahu puNyanA puMjathI saguru bhaktinI yukti paNa maLI AvI. jethI saMsAra bhAvonI vismRti karIne svayaM paramakRpALudevanI bhaktithI gurupada pAmyA. saguru bhagavaMta pragaTa dIvo hatA. tethI potAnI paNa Atmajyota pragaTAvI pa.pU.prabhuzrIjIe potAnI guru padavIne atiyuktivaDe gopavI dIdhI. te kevI rIte? to ke pa.pU.prabhuzrIjI kahetA ke prabhu! ame guru thatA nathI, ame guru batAvI daIe chIe, amArA guru te tamArA guru mAnavA, ema kahI potAnA guru paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrane ja prakhyAtimAM lAvavA pote AjIvana prayatna karyo. 16aaaa. re! narasa AhAre nibhAve deha mamatA mUkIne, vilAsanI tarjI lAlasA sau; svapara matane jANIne, upadezanI amadAra varSe sarvanuM hita tAkIne, suMdharma-tIrtha dIpAvatA te parama karuNA ANIne. 17 artha:- potAnA deha pratyeno mamatvabhAva mUkI daI mAtra dehane TakAvavA arthe jeo nIrasa AhAra letA hatA. tathA manathI bhoga vilAsanI lAlasAone jeNe tajI dIdhI hatI, evA pa.pU.prabhuzrIjI ke jeNe sva zuM? ane para zuM? evI mAnyatAone samyapaNe jANI sarvanA hitArthe upadezanI amRtavArA varSAvI hatI. tathA jagatanA jIvonA kalyANa arthe hRdayamAM parama karuNAbhAva lAvI paramakRpALudeve udbhUta sabhya gharmarUpa tIrthane paramakRpA karI dIpAvyuM hatuM. 1thI. AcAra paMca gharI ure, dAtAra tenA anyane, kRtagharmano AghAra ghara uddhAranAra ananya che, ziSyonI paNa sevA kare sahI kaSTa jAte, ghanya te, guru marmasparzI maghura vacane zaraNa de, saujanya e! 18 artha :- muninA paMca AcArane hRdayamAM ghAraNa karI brahmacArI bhAI-baheno tathA mumukSuo vagerene AcAranA boghanuM dAna ApatA hatAM. temaja zratamAM upadiSTa gharmano AdhAra laI bhavya jIvono ananya rIte uddhAra karanAra hatA. jarUra paDye ziSyonI paNa sevA jAte kaSTa veThIne karatA evA prabhuzrIjIne ghanya che. vaLI potAnI marmasparzI madhura vANIthI jIvone samajAvI paramakRpALudevanuM zaraNa apAvatA hatA, e emanuM saujanya eTale sajjanatA athavA bhalAI karavAnI bhAvanAnI nizAnI hatI. 18 vyavahArakuzaLa vartatA gurugama sahita ghIraja gharI, choDI pramAda sukArya yojI saMgha-sevA AdarI; darzAvatA zaraNAgatone mokSamArga dayA karI, guruno pragaTa guNa te prakartA nAmano gAyo smarI. 19 artha - potAnA guru paramakRpALudevathI gurugama pAmI ghIraja dharIne vyavahAra-kuzaLa rIte jeo vartatA hatA. svayaM pramAda tajI saMghane AtmahitanA kAryamAM joDI saMghanI sevA AdarI hatI. dayA karIne je zaraNAgatone mokSano mArga batAvatA hatA. e guruno pragaTa prakartA nAmano guNa che; tene ahIM smarIne guNagAna karyuM che. 19o.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.u.5.pU. prabhuzrIjI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) nigraMtha guru gIta 1 9 ratnatrayInA nAzakAraka AtmaghAtI doSano, upAya sadguru dAkhave, dekhADa mAraga mokSano; kaMpe hRdaya upadezavege, nIra paNa nayane jhare, saMsArathI uddhAranArI zuddhatA hRdaye ghare. 20 vaLI prakartA guNanA ghAraka zrI guru kema pravarte che te nIcenI gAthAothI jaNAve che : artha:- samyagdarzana, jJAna, cAritrane nAza karanAra evA AtmaghAtI doSone dUra karavAno upAya batAvI zrI sadguru ziSyone mokSano sAco mArga dekhADe che. zrI gurunA upadezanA vega vaDe ziSyanuM hRdaya kaMpAyamAna thAya che ane potAnA doSa jaNAvatAM AMkhamAMthI AMsu paNa jhare che. ema zrI gurunA upadezathI ziSya, saMsArathI uddhAranArI zuddhatAne pazcAtApa vaDe hRdayamAM ghAraNa kare che.20nA zuM zizu sama samajAvatA snehe guruM aparAthIne! nija doSa darzAvI, sukhe sAthe suziSyo zuddhine; mAyAthI koI chupAvato nijadoSa jo guru AgaLa, to siMha sama guru garjatA ke doSa oNke te paLe. 21 artha - bALakane premathI samajAve tema zrI guru aparAthI evA potAnA ziSyane snehapUrvaka samajAve che. jethI suziSyo potAnA doSa zrI gurune jaNAvI sukhe Atmazuddhine sAthe che. paNa mAyAthI koI ziSya guru AgaLa jo potAnA doSane chupAve to siMha samAna zrI guru garjanA kare ke jethI ziSya te ja paLe potAnA doSane okI kADhe che. rA. ghamakI gaNe nA koI to guru Ama ghaDUkIne kaheH "dekhADato nahi mukha tAruM malina, mAyA jo grahe; vrata, niyama, saMyama sarvane mAyA chUpI rIte dahe; je Atma-uvaLatA cahe te rjIva ja guruzaraNuM grahe." 22 artha - koI ziSya evo hoya ke je zrI gurunI ghamakIne paNa gaNe nahIM. to zrI guru ghaDUkIne tene Ama kahe ke haju doSa kahevAmAM mAyA rAkhe che mATe ahIMthI cAlyo jA. tAruM doSothI malina evuM mukha mane dekhADato nahIM. kemake vrata, niyama ke saMyama e sarvane mAyA chUpI rIte bALI nAkhe che. mATe tevI mAyAne gharI rAkhanAra ziSyane guru pAse rAkhe nahIM. paNa je AtmAnI ujavaLatAne icche te jIva ja sadgurunA zaraNane grahaNa karI zake che. Ama ziSyanA doSone kaDhAvI nirmaLa AcAra paLAvavAM, e prakartA nAmano zrI guruno eka guNa che. rajA guNagAna guNanidhi sadguruMnAM sAMbhaLI zraddhA kare, najare na dIThA hoya toye prIti suziSyo ghare. vaLI ziSyajananA doSa haravA ura guru niSphara kare, mAtA dayALuM baLa karI kaDavI davA zizumukha ghare. 23 artha - guNanidhi eTale guNanA bhaMDAra samA paramakRpALu saguru bhagavaMtanA guNagAna pa.pU.prabhuzrIjI pAsethI sAMbhaLIne ziSyo paramakRpALudevanI zraddhA kare che. bhale paramakRpALu sagurudevane
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 najare na dIThA hoya to paNa temanA pratye suziSyo prItine dhAraNa kare che. vaLI ziSyanA doSone haravA zrI guru hRdayane niSphara paNa kare. jema dayALu evI mAtA bALakano roga haravA baLa karIne paNa kaDavI davA bALakanA mukhamAM reDe che, ke jethI teno roga nAza pAme. tema zrI guru ziSyanA doSo kaDhAvavA kadI hRdayane kaThora kare, paNa pariNAmamAM to jene anaMtI dayA ja varte che. ra3mA vizvAsa ghara ziSya kahelA doSa guru nahi uccare, jANe, na jANe kAna bIjo tema guNi te ghare; draSTi mIThI palaTAya nA kardI, doSa jAya baghA gaLI, pUrI pratIti saMghane : "nahi doSa zakaze nIkaLI." 24 artha - vizvAsa rAkhIne ziSya kahelA doSane zrI guru bIjAne kadI kahe nahIM. temano bIjo kAna paNa jANe nahIM evI guptatAne zrIguru ghAraNa kare che. doSo kahevA chatAM paNa ziSya pratyenI temanI mIThI draSTi kadI palaTAtI nathI. evA zrI gurune baghA doSa jaNAvavAthI te doSo gaLI jAya che arthAt nAza pAme che. zrI saMghane paNa evA saguru bhagavaMta pratye pUrNa pratIti eTale vizvAsa che ke zrI gurunA mukhathI amArA doSa kadI paNa nIkaLI zakaze nahIM, kemake zrI guru bhagavaMta sAgara jevA gaMbhIra hoya che. ra4. vaLI kuzaLa nAvika sama guruM saMsAra pAra utAratA, sagharmarUpa navI nAvamAM nizcalapaNe besAratA. aMte samAdhimaraNa sAthe ziSya tevo bogha de, nizcaya ane Azraya karI, sva-svarRpa bhAthuM bAMthI le. 25 artha - kuzaLa nAvika samAna zrI guru ziSyone saMsAra samudrathI pAra utAranArA che. te mATe AtmaghaIrUpI navI nAvamAM eTale sapharI jahAjamAM draDha zraddhA karAvI jijJAsuone besADe che. tathA ziSyane evo bogha Ape che ke jethI potAnA aMta samaye te samAdhimaraNane sAthe che. tathA sadhdharmano nizcaya ane draDha Azraya karI potAnA AtmasvarUpanA kalyANa mATenuM bhAthuM paNa sAthe bAMdhI le che. garapA bhayabhItane nirbhaya kare, nistejane jAgrata kare, vaLI kheDachAyA dekhatAM, niHkheda karI nijabaLa bhare; guru mohamamatAvaMtane nirmohIM samapadamAM ghare. evA camatkArI guruMthI sugumahimA vistare. 26 artha - saMsAramAM rahelA maraNAdi bhayathI sahita jIvone zrI guru nirbhaya banAve che, nisteja evA pramAdIne botha vaDe jAgRta kare che, mukha para khedanI ke duHkhanI chAyA dekhatA zrI guru potAnuM AtmabaLa temAM bharI tene kheda rahita kare che. vaLI moha mamatAthI yukta jIvane zrI guru upadeza ApI nirmohI evA samabhAvavALA padamAM sthiti karAve che. evA camatkArI zrI guruthI sadguru bhagavaMtano mahimA jagatamAM vistAra pAme che. rajA nAse nirAzA dUra dUra, vaLI dInatA dekhAya nA, kAyarapaNuM kyAMthI Take? pAmarapaNuM pekhAya nA.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) dayAnI parama gharmatA 2 1 te thiMgatharTInuM zaraNa gharatAM gharaja draDha hRdaye rahe, maraNAMta saMkaTa vikaTa toye vIrya samabhAve vahe. 27 artha :- camatkArI evA zrI gurunA zaraNathI nirAzAo dUra dUra bhAgI jAya, dInatA eTale laghugraMthi nAza pAme tathA pAmarapaNuM paNa jaNAya nahIM to tyAM kAyarapaNuM kyAMthI TakI rahe? arthAta sadguruno Azrita temanA boghabaLe zUravIra banI jAya che. dhIMgaghaNI evA saguru bhagavaMtanuM sAcuM zaraNa letAM hRdayamAM evI draDha ghIraja Ave ke je maraNAMta vikaTa saMkaTa AvI paDe to paNa tenuM AtmavIrya samabhAvamAM ja vahyA kare. evo zrI guruno mahimA jagatamAM sadA prasiddha che. zA arihaMta-siddha-svarUpa-bhogI saguruM hRdaye rame, jenA vacanabaLathI jIMvo bhrAMti anAdinI vame; yukti-prayukti prema ne draSTAMta ceSTA sahaja jyAM, vyasanI bheMle vyasano baghAM, prabhupremarasa relAya tyAM. 28 artha - arihaMta, siddha bhagavaMtane prApta evA sahajAtmasvarUpanA bhogI zrI sadguru bhagavaMta jenA hRdayamAM rame che, te jIvo temanA vacanabaLe anAdikALathI cAlI AvatI evI AtmabhrAMtine jarUra vame che. zrI sadaguru bhagavaMtanA vacanamAM AvatI aneka yukti prayuktio ane sat pratyeno prema ane draSTAMto temaja zrI gurunI sahaja AtmaceSTA jANIne vyasanI paNa baghA vyasanone bhUlI jAya che ane temAM paNa prabhu premano rasa relAto thaI jAya che, arthAt te paNa prabhu pratyenI bhaktimAM tanmaya bane che. evA paramAtmapada prApta zrI sadguru devanA upakArano mahimA anahada che ke jenuM varNana koIpaNa prakAre thaI zake ema nathI. evA nigraMtha sadaguru bhagavaMtane amArA koTizaH praNAma ho, praNAma ho. bIjA ane trIjA pAThamAM sAcA deva ane sAcA gurunuM svarUpa samajAvI have A cothA pAThamAM sAcAgharmanuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che. kema ke sAco gharma dayAmULa che. jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI. ahiMsA paramo gharma' ahiMsA eTale dayA e ja parama gharma che. sarva jIvo pratye dayA rAkhI temane mana vacana kAyAthI haNavA nahIM e ja sarvotkRSTa gharma che. te dayAnuM yathArtha svarUpa have A pAThamAM varNavavAmAM Ave che. - (4). dayAnI parama gharmatA (doharA) dInadayALa dayA karo, parama gharma-AghAra; tuma sama samartha koI nahi, AtmaboghA-dAtAra 1
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 artha :-- ke dIna dayALu prabhu ! mArA jevA AtmalakSmIthI hIna evA dIna para dayA karo. kemake Apa dayAnI parama dharmanA eTale ahiMsA paramo dharmanA yathArtha jANakAra hovAthI mAre parama AdhArarUpa cho. tamArA samAna AtmA saMbaMghIno bodha ApanAra bIjo koI samartha puruSa nathI. / / 1 / / dravya-bhAvarUpa bhedathI ko karI vistAra; madhurI vANI gurutaNI bhAva jagAve sAra. 2 22 artha :-- dravyadayA ane bhAvadayArUpa bhedano vistAra karI mane samajAvo. kemake zrI gurunI mIThI vANI e ja dayA pALavAno sAco bhAva jagADanAra che. / / 2 / / jagamAM janmI, svArthamaya karato kArya aneka; paradukha raja dekhuM nahIM, gharato nahIM viveka. 3 A artha :-- he prabhu ! jIva jagatamAM janma laIne, aneka svArthamaya kAryo karyAM kare che. temAM potAnA svArtha mATe bIjAnA reMca mAtra paNa duHkhane joto nathI. mane duHkha apriya che tema bIjAne paNa apriya thaze evo viveka paNa ene pragaTato nathI. ||gA abutha avivekI chatAM zaraNe rAkho nAtha, icchuM utsaMge ramuM sasalA sama zI sAtha. 4 artha :-- he nAtha ! huM abudha eTale ajJAnI chuM. avivekI eTale hitAhitanuM mane bhAna nathI, chatAM - che prabhu! mane ApanA zaraNamAM rAkho. huM ApanI AjJArUpa utsaMga eTale khoLAmAM sadA ramavA icchuM chuM. jema candramAnA khoLAmAM sasaluM rame che tema. 4 / / caMdraprabhA sama tuja gurNa svarUpa muja jaNAya; mAMgu tuja guNa 2maNatA, dayA karo guru rAya. 5 = artha :-- caMdramAnI prabhA samAna ApanA aneka zItaLa gunnavaDe mArA AtmasvarUpano mane khyAla Ave che. tethI huM paNa have ApanA guNomAM ramaNatA karavA icchuM chuM. mATe tema karAvI, he guru rAja! mArA para dayA karo. II mAra' bhAvane mAravA tuja upadeza apAra; aNu paNa jIvahiMsA nahIM tuja uramAMhIM, udAra. 6 artha == koIne mAravAno bhAva che te bhAvane ja mArI nAkhavAno Apano upadeza che. kemake udAra evA ApanA hRdayamAM aNu mAtra paNa jIvihaMsAnA pariNAma nathI. III kevaLa karuNAmUrti te sau jIvane hitakAra; dayA karI darzAvatuM dayA-dharma sukhakAra. 7 artha :- he prabhu! tuM to kevaLa ruNAnI ja mUrti cho. sarva jIvonuM hita karanAra cho. tethI dayA karIne amane dayA-dharma ja eka mAtra sukharUpa che, te bhAvane spaSTa rIte vistArathI samajAvI amAruM kalyANa karo. / / aa *
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) dayAnI parama dharmanA dayA-pratApe dIpanuM jagamAM suMdara sarva; dayAvela vistAravA yojAyAM sau parva. 8 artha :-- jagatamAM suMdara evI sukha zAMti sarvatra jaNAya che, te dayAnA pratApe che. jo ekabIjAmAM dayAnA pariNAma na hoya to A jagatanuM svarUpa bhayaMkara thaI paDe. sarva parvonI yojanA paNa A dayAvelane vistAravA mATe karavAmAM Avela che. jemake bIja, pAMcama, AThama, agyArasa, caudaza, pUrNimA vagere ke paryuSA, dIvALI parva vagerenA divasomAM lIlotarI ke rAtribhojana tyAga AdinI yojanA bIjAM jIvonA rakSaNa mATe karavAmAM Avela che. temaja potAnA AtmAnI dayA khAvA vizeSa ArAghanA parva divasomAM thAya e paNa mukhya hetu emAM samAyela che. 8aaaa 23 dayApALathI thaMbhiyo dariyo jaLabhaMDAra, jagata hU~bADI de nahIM; e acaraja ura ghAra. 9 artha :- dayApAlanathI ja jaLathI bharelo evo darIyo potAnI maryAdA mUkI jagatane DUbADato nathI. A AzcaryakArI vAtane tuM hRdayamAM ghAraNa karI, dayApAlanamAM sadaiva tatpara rahe. IIII jIvadayA mahA yajJarUpa vRSTi vaza karanAra; hiMsA jagamAM jyAM vaghI, dukALa paNa paDanAra. 10 artha :jIvonI dayA pALavI e mahA yajJarUpa che. e ativRSTine vaza karanAra che arthAt ativRSTi thAya te dayAnI hInatAnuM pariNAma che. jagatamAM jyAM hiMsAnI vRddhi thaI tyAM dukALa paNa paDe che. / / 10 / / dayAmaMtrathI vaza karyo, svArthapizAca mahAna, 'khAuM khAuM' vI badhuM jaga karaze verAna. 11 artha :- dayArUpI maMtra vaDe svArtharUpI mahAna pizAca eTale rAkSasane vaza karo. nahIM to sarvane 'khAuM khAuM' kahI AkhA jagatane verAna eTale ujjaDa banAvI deze. paisAnA lobhathI svArthavaza jIva koI paNa prakAranA pApa dayA mUkIne karavA lalacAI jAya che. jo sarva jIvamAM svArthavRtti vRddhi pAmaze to AkhuM jagata khedAnamedAna thaI jaze. mATe dayA e ja dharma che. ene maMtra mAnI tene ATharI sarva jagatanA jIvonuM hita karo. / / 11 / / ghare dayA mAtAsamI vatsalatA suvizALa, zaraNAgatane ke zaNa, te saunI saMbhALa, 12 artha :-- je halukarmI jIva dayAdharmane dhAraNa karaze tene te dayA, mAtA samAna aMta2mAM sarva jIvo pratye suvizALa evI vAtsalyatA pragaTAvaze. tenA pariNAme te dayAdharma, potAne zaraNe AvelA zaraNAgatane zarA ApI sadaiva te AtmAnI saMbhALa leze arthAt tenuM kalyANa karaze. / / 12 / svajanasamA sau jagagvo, vizva mahAna kuTuMba; dayA vizALa gharo ure, TaLe anAdi daMbha. 13 artha :-- jagatanA jIvo sAthe pUrve mAre anaMtI sagAI thaI cUkI che. mATe te badhA mArA svajana
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samAna che. tethI AkhuM vizva mAre mana mahAna kuTuMbarUpa che. evI vizALa dayAne hRdayamAM dhAraNa karavAthI anAdikALano daMbha arthAt svArthavaza thato mAyA kapaTano bhAva, teno nAza thAya che. [13 dayA rjIvana jenuM banI tenI sanmukha sarva siMha-hAthI, ahi-noLiyA-vera le taDeM garva. 14 artha :-dayAmaya jIvana jenuM banI gayuM che evA mahApuruSanI samakSa siMha, hAthI, ahi eTale sarpa ane noLiyA sarva paraspara vera bhUlI jaI namratAthI vartana kare che. I/14 surapati, narapati sevavA caraNa cahe dinarAta, vANI guNakhANI bane, suNatAM gharma-prabhAta. 15 artha - evA mahApuruSanA caraNa sevavAne surapati eTale Indra ane narapati eTale rAjA vagere sarva rAtadivasa icche che. jenI vANI guNanI khANarUpa che athavA te vANI sAMbhaLavAthI svayaM guNanI khANa bane che ane dharmano prabhAta thAya che arthAta gharma ArAghavAno sAco bhAva upaje che. I1paNA vedamaMtranA ghoSathI kare yajJa, de dAna, paNa hiMsAsaha gharma te viSa-mizrita pakavAna. 16 artha - vedanA maMtroccAra sAthe yajJa kare, dAna Ape paNa te gharma hiMsA sAthe hovAthI viSa maLelA pakavAna jevo che. arthAtu pakavAna che paNa aMdara jhera hovAthI mANasane mArI nAkhe che, tema gharmanA nAme yajJa vagere kare paNa temAM jIvonI hiMsA thavAthI te jhera samAna durgatine ApanAra thAya che. [16nA ApaghAta karanArane kamota bahu bhava thAya; paNa paraghAte bAMghiyu vaira ghaNuM laMbAya. 17 artha :- jema ApaghAta karanArane ghaNA bhava sudhI kamota thAya arthAta jaLa, agni ke zastra vagerethI maravAnuM thAya. tema para jIvono ghAta kare tethI vaira baMghAya ane te vaira ghaNA bhava sudhI laMbAya che. aneka bhava sudhI paraspara ekabIjAne verabhAvathI mAre che. 1LA ApaNane jo 'mara" kahe, toye bahu dukha thAya; to para jIMvane mAratAM kema nahIM acakAya? 18 artha - ApaNane ko "mara' kahe to paNa bahu duHkha thAya; to bIjA jIvone mAratAM A jIva kema acakAto nathI? II18. anaMta bhUta bhave thayAM koNa na nija mA-bApa? to parane haNatAM gaNo svajana haNyAnuM pApa. 19 artha :-bhUtakALanA anaMtabhavamAM koNa potAnA mA ke bApa thayA nathI? to have te jIvone mAratAM svajana haNyAnuM pApa gaNo. kemake pUrvabhavamAM mA-bApa thayelA evA jIvone ja Aje ApaNe haNIe chIe. 19o. svajana viyoga na ghaDI game to jIMva haNo na koya; viyoga sadAno maraNathI, dIrgha draSTithI joya. 20
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) dayAnI 52ma dharmatA 25 artha :--svajanano viyoga ApaNane ghaDI paNa gamato nathI to koIpaNa jIvane haNo nahIM. kemake jene ApaNe mAryo, tenuM maraNa thavAthI tenA kuTuMbIone sarva kALa mATe teno viyoga thaI gayo, te tene kema game? ema dIrgha dRSTithI joIne koIpaNa jIvane haNavo e mahApApa che ema mAnavuM. / / 20 / / kahe, "tane mArI pachI indra banAvuM' toya, kaMThe prANa chatAM cahe jIvavAne sau koya. 21 artha H- koI ema kahe ke tane huM mArI nAkhI indra banAvuM, to kaMThe prANa AvyA hoya to paNa sau jIvavAne icche che, maravAne koI icchatuM nathI. yajJamAM pazuone haThThI svarge mokale paNa pazuo pote marIne svarge javA icchatA nathI. / / 21 / / tethI tribhuvana-rAjyathI jIvana gvane priya, abhayadAna uttama gaNI, karo nahIM apriya. 22 artha :- traNe bhuvananA rAjyathI paNa jIvone potAnuM jIvana vadhAre priya che. tethI abhayadAnane sadaiva uttama gaNI tene kadI apriya karazo nahIM. / / 22 / / kehanAza sama vacana-dhA mana bALe, bahu phleza, 'pAMkha AMkha tuM toDa phroDa' e hiMsaka Adeza. 23 artha :- koInA dehano nAza karavA samAna kaThora ke marma vacanano ghA paNa jIvonA manane bALe che. : tathA bahu klezanuM kAraNa bane che. jemake AnI tuM pAMkha toDI nAkha, AnI AMkha phoDI nAkha vagere bolavuM te hiMsaka Adeza che. AvA vacana uccAravA te dayAdharmanA ghAtaka che. / / 23 / hiMsaka jIvane mAravA heto koI ajANa; kahenAro te koTino hiMsA-zikSaka jANa. 24 = artha :- koI ajJAnI prANI hiMsaka jIvone mArI nAkhavAnuM kahe to kahenAro paNa hiMsAnI zikSA ApanAra hovAthI te paNa te ja koTIno Tharyo. / / 24 / / dayA, ribAtAne haNye' ema kahe matimUDha; karma na chorDa koIne; haNo karma gati-gUDha. 25 artha :-- koI matimUDha ema kahe ke je bicAro duHkhathI rIbAto hoya tene mArI nAkhavo; tethI te -- du:khathI chUTI jaze. ema parane mArI tenA para meM dayA karI ema mAne, paNa ema mArI nAkhavAthI tenA karelA karma chUTI jAya nahIM. mATe karmanI gati gUDha che. tene prathama samyak prakAre jANavI. pachI te karmone haNavAno prayatna karavo, to vAstavika rIte duHkhathI chUTAya. / / 25) sUryakiraNathI zIta varSe, jaLa mathatAM ghI thAya, zazIki2NathI dAjhue to hiMsA sukhadAya. 26 artha :- sUryanA kiraNathI zItaLatA varSe, jaLane mathatAM jo ghI thAya ane caMdramAnA kiraNathI jo dAjhIe, ema jo bane to hiMsA sukha ApanArI thAya. / / 26 /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sarpamukhe amRta maLe, tuSa khAMce kaNa thAya, suta vaMdhyAno jo jaDe, to hiMsA sukhadAya. 27 artha - sarpanA mukhamAMthI amRta maLe, photarAM khAMDavAthI anAjanA kaNa maLe athavA vaMdhyA strIno putra kyAMya jaDe to hiMsA sukhadAyI thAya. /rA tela jhare retI pIdhe, jhera vaDe ja jivAya, sUraja Uge rAtrie, to hiMsA sukhadAya. 28 artha :- retI pIlavAthI tela jhare ane jhera vaDe jIvI zakAya tathA rAtre sUryano udaya thAya to hiMsA sukhadAyI thAya. 28. jaDa jANe jo jIvane, jIva kadI jaDa thAya, dehadhArI ko nA mare, to hiMsA sukhadAya. 29 artha :- jaDa vastuo jo jIva tattvane jANe athavA jIva kadI jaDa banI jAya tathA dehadhArI koI mare nahIM to hiMsA sukhadAyaka thAya. ema trikALamAM paNa banI zake nahIM. mATe hiMsA karanAra jIva kadI sukha pAme nahIM paNa saravALe duHkhano ja bhoktA thAya. 29 dukha dIghe dukha pAmiya, sukha dIghe sukha thAya, samyagadgaSTi AvatAM, deha draSTi dUra jAya. 30 artha - koIpaNa jIvane duHkha ApavAthI svayaM duHkhane pAme ane bIjAne sukha ApavAthI svayaM sukhano bhoktA thAya. evI samyakadraSTi jyAre Avaze tyAre sarvamAM deha jovAnI draSTi dUra thaI AtmadraSTino udaya thaze. 30nA lAMbu AyuSya, yaza maLe, nIroga sau sukha hoya, satsaMgati, suMdara zarIra-phaLa karuNAnAM joya. 31 artha :- lAMbu AyuSya ke yazanI prApti thavI, nirogIpaNuM athavA sarva prakAranA bhautika sukha maLavA, sajjana puruSonI satsaMgatino joga thavo athavA suMdara zarIra maLavuM; te sarva pUrva bhavomAM karela karuNAnuM phaLa jANavuM. ll31aaaa uttama pada nirbhaya, sabaLa, zokarahita mana hoya, kaLAkuzaLa, sukhI jIMvanabhara-phaLa karuNAnAM joya. 32 artha - uttama padavI prApta thavI, nirbhayapaNuM, baLavAnapaNuM, mananuM zokarahita hovuM, kaLAmAM kuzaLatA, jIvanabhara sukhI rahevuM e sarva karuNA eTale dayA pALavAnA phaLa jANavA.3rA. dayApAtra ne dayALu - e bannene sukharUpa; dayApravAhe jaga jIMve, samajo dayAsvarUpa. 33 artha - jenA upara dayA karavAmAM Ave evA dayApAtra jIvanuM kAma thAya ane dayALu puruSane bIjA pratye dayA karavAthI puNyano baMgha thAya ema dayAtharma bannene sukharUpa che. ekabIjA pratye dayAnA pravAhane lIdhe AkhuM jagata sukhe jIvI rahyuM che. mATe he bhavyo! sarva sukhanA mULabhUta evA dayAgharmanA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpane tame jarUra samajo. / / 33 / / (4) dayAnI 52ma dharmatA "prathama jJAna ne pachI dayA' kahe vIra bhagavaMta; mohRdayA samakita vinA na ANe bhava aMta. 34 artha - prathama jJAna vaDe karI dayAnuM svarUpa samajavuM, pachI dayAnuM samyak rIte pAlana karavuM. ema prathama jJAna ane pachI dayA zrI mahAvIra bhagavaMte siddhAMtamAM kahI che. te dayAnuM svarUpa samajyA vinA gharanA svajana, kuTuMbAdi pratye jIvane hoya moha ane mAne dayA evI mohasahita dayA, samyakdarzana vinA bhavano aMta ANI zake nahIM. 134|| kaSTa hare karmo haNe, bhavataraNI, jaiva-mAya, samatA, sneha ure bhare, mokSa dayAthI thAya. 35 27 artha HH-- dayAdharma sarva kaSTone hare, karmone cho tathA bhava taravAno sAco upAya che. dayAgharma jIvamAtramAM samatAbhAva ane snehabhAva hRdayamAM bharanAra che. aMtamAM mokSapadanI prApti paNa jIvane dayAdharmathI thAya che. / / 35 / / yatnApUrvaka 'dravyadayA' te jANavI, ema kahe jinarAja, 36 vartavuM sa~varakSAne kAja, artha :- have dayAdharmanA prakAra samajAve che :- jIvarakSAne mATe yatnApUrvaka eTale sAvadhAnIpUrvaka pratyeka vartana karavuM tene 'dravyadayA' zrI jinarAja kahe che. "prathama dravyadayA - koIpaNa kAma karavuM temAM yatnApUrvaka jIvarakSA karIne karavuM te 'dravyadayA'.'' (va.pR.64) durgatine dhruva sAdhato jANI de upadeza, niSkAraNa karuNA vaDe 'bhAvadayA'rthI jineza. 37 artha :- jIvane pApa vaDe karI durgatine sAdhato joI niSkAraNa karuNAzIlatAthI zrI jinezvara bhagavaMta upadeza Ape te 'bhAvadayA'nuM svarUpa jANavuM. "bIjI bhAvadayA bIjA jIvane durgati jato dekhIne anukaMpAbuddhithI upadeza Apavo te 'bhAvadayA'.'" (va.pR.64) / / 37 / / bhAvAne kAraNe 'dravyadayA'ne dhAra, bhAvadayA pariNAmano dravyadayA vyavahAra. 38 artha :-- bhAvadayAne pAmavA dravyadayAne ghAraNa kara. kemake dravyayA te bhAvadayAnuM kAraNa che, aMtaramAM jo bhAvadayA che to tenuM pariNAma eTale phaLa bahAramAM dravyadayArUpe vyavahAramAM Ave che. "sAtamI vyavahAra dayA - upayogapUrvaka ane vidhipUrvaka je dayA pALavI tenuM nAma 'vyavahAra dayA.' (va.pR.64) I / 38 / / = anAdino mithyAtvathI bharyuM cAra gatimAMya, tattva na samajyo vaLI nahIM pALI jinAjJA kAMya. 39 artha :- anAdikALathI mithyAtvanA prabhAve huM cAra gatimAM bhaTakuM chuM. hajuM sudhI Atmatattvane
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samajyo nathI; tethI jina AjJAne paNa kAMI bhAvapUrvaka meM pALI nathI. 39aaaa ema ciMtavI gharmanuM ArAghana ura ghAra, sva-dayA' to tyAre paLe, jyAM jAge suvicAra. 40 artha :- ema potAnI patita sthitinuM ciMtana karI gharmanA ArAghanane hRdayamAM ghAraNa kare tyAre suvicAradazA jAgRta thAya che. ane tethI "svadayA" je bhagavaMte kahI te pALI zakAya che. " "trIjI svadayA - A AtmA anAdikALathI mithyAtvathI grahAyo che, tattva pAmato nathI, jinAjJA pALI zakato nathI ema ciMtavI gharmamAM praveza karavo te "svadayA." " I40nA sagurunA upadezathI sUkSma vivekI thAya, svaoNpanavicAre pragaTatI "svaoNpadayA' sukhadAya. 41 artha :- "sadagurunA boghathI vicAravuM ke mAruM kharuM svarUpa zuM che? huM dehathI bhinna AtmA chuM. mArA guNo jJAnadarzana che. te mAruM jJAna nirmaLa kema thAya? ema dravya, guNa paryAyanA vicArathI te sUkSma vivekavALo thAya che." tethI AvI svarUpa vicAradazA pragaTatA sukhadAyaka evI "svarUpa dayA'no udaya thAya che. ane jyAM svaAtmAnI dayA AvI tyAM 'padayA" to hoya ja che. svadayA rAkhanAra jIva parajIvane haNe nahIM. pAMcamI svarUpadayA-sUkSma vivekathI svarUpavicAraNA karavI te 'svarUpadayA.'"II41nA ziSyadoSa kAMTA samA, ukhADavA gururAja, kaThina vacana bhoMke kadI UMDI soya sama Aja; 4ra artha :- ziSyanA kAMTA jevA doSone ukheDI nAkhavA zrI gururAja UMDI soya bhoMkavA samAna kaThina vacana kahe. te paNa ziSyanA bhalA mATe che. jema pagamAM kAMTo vAgyo hoya to UMDI soya nAkhIne paNa kAMTo kADhIe chIe tema. II4rA toya ayogya gaNAya nA, dayAmUla pariNAma, te "anubaMgha dayA' kahI, ziSyahitanuM kAma.43 artha :- to paNa zrI gurunA vacana ayogya gaNAya nahIM. kemake kaThora vacananA bhAvamAM paNa dayAnuM mUla raheluM che. tethI te ziSyanA kalyANanuM ja kAraNa hovAthI tene "anubaMdhadayA' kahI che. "chaThThI anubaMghadayA - guru ke zikSaka ziSyane kaDavA kathanathI upadeza Ape e dekhAvamAM to ayogya lAge che, paraMtu pariNAme karuNAnuM kAraNa che, enuM nAma "anubaMghadayA"." (va.pR. 64) zuddha sAdhya upayogamAM rahe ekatAbhAva, abheda upayoge gaNo "nizcayadayA' prabhAva.44 artha :- sadgurue je zuddha svarUpa kahyuM ane pragaTa karyuM, te zuddha svarUpa ja sAghavA yogya che. ane e ja mAruM svarUpa che. arthAt sadgurunA svarUpamAM ane mArA svarUpamAM kaMI bheda nathI ema vicAravuM te ekatAbhAva ane samyakajJAna-darzana-cAritramaya AtmAmAM lInatA karavI te abheda upayoga tene 'nizcaya dayA'nuM svarUpa jANavuM. "AThamI nizcayadayA - zuddha sAdhya upayogamAM ekatAbhAva ane abheda upayoga te "nizcayadayA'." (va.pR.64)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) dayAnI 52ma dharmatA cittabhUmimAM ropajo dAvela sukhamUla, vinathavArithI siMcatA gurubhaktirUpa phUla, 45 artha :-- / bhavyo! tamArI cittarUpI bhUmimAM sukhanA mularUpa evI dayAnI velane ropajo. te dayAvelane vinayarUpI vAri eTale pANIthI siMcana karatAM tenA upara guru pratye bhaktibhAva pragaTavArUpa phUla UgI nIkaLaze. 54555 abheda bhAve bhaktinuM phaLa Ave nirvANa, tethI sukha anaMtanuM mULa che dayA, pramANa. 46 artha - te bhakti jo abhedabhAve thaI parAbhaktinuM rUpa leze to tenuM phaLa avazya nirvAnna eTale mokSa Avaze. tethI anaMtasukhanuM mULa e dayAtharya che, ema tuM pramALabhUta mAna. // 4 // gaNa sau prANI Atmavat maitrIbhAvanA bhAva; yathAzakti upakAra kara, dayA dilamAM lAva. 47 29 artha = dayAbhAvane dilamAM lAvI sarva prANIone potAnA AtmA samAna jANa, sarva prANIo pratye maitrIbhAvanA bhAva ane yathAzakti sarva jIvono upakAra karavAmAM pravRtta dhA. 047nA apakArI-aparArthInuM bUruM na ciMtava kAMya; bhaluM, bhUMDuM karanAranuM ciMtavanuM manamAMya. 48 artha ::- tAro apakAra karanAra evA aparAdhInuM paNa kAMI bUruM na ciMtava. paNa tethI viparIta tAruM bhUMDu karanAranuM paNa tArA manamAM bhaluM ja ciMtava. 48 // dveSa na kara, dAkhava nahIM vartana beparavAI, karmaroga tene pIThe, sevAlAyaka' bhAI. 49 artha :- tAruM bhUMDuM karanAra pratye dveSa na kara ke tenA pratye tAru beparavAIvALuM vartana paNa dAkhava nahIM. kAraNa te bicArAne karmaroga pIDI rahyo che. mATe he bhAI! te sevAne lAyaka che arthAt dayA karavAne lAyaka che; paNa te dveSa karavAne yogya nathI. 49nA sudayA dharma parama kahyo, gaThana tharmano marma, samajIne je sevaze te leze ziva-zarma. 50 artha :- sudayA eTale samajaNapUrvaka dayA pALavI tene paramadharma kahyo che. e gahana dharmano marma che. je A dayAnA gahana svarUpane samajI tenuM pAlana karaze te jIva ziva-zarma eTale mokSanI sukhazAMtine pAmaze emAM koI saMdeha nathI. / / 50 / / koTi graMtha je kahyuM, 'mahAbhArate' sAra'parapIDA tyAM pApa che, puNya ja paropakAra.'51 artha :- karoDo graMthomAM kahyuM che. temaja 'mahAbhArata'no paNa A sAra che ke pa2ne pIDA ApavI -- te pApa che ane para jIvono upakAra karavo e ja puNya che. 51
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 pApapuNyathI para rahI zuddha bhAvanI vAta, guru-gamathI te jANatAM nija-para-hita sAkSAt. para artha - have pApa ane puNyathI paNa para eTale zreSTha evI je zuddha bhAvanI vAta che te zrI gurugamathI jarUra jANI levI, kAraNa temAM nija ane para banne jIvonuM sAkSAt hita samAyeluM che. kemake pote svarUpamAM samAI javAthI pratidina tenA dvArA thatI asaMkhya jIvonI hiMsA aTakI jAya che. tethI potAnuM hita karatAM temAM paranuM hita saheje thaI jAya che. te gurugamane pAmavA sAcA sadgurunI prathama zogha karavI. ane te maLI AvyuM zuddha dayAtharmanuM temanI AjJAe pAlana karavuM. tethI samyakdarzana pAmI jIva zAzvata sukhasvarUpa evA mokSalakSmIno adhikArI thaze. uparokta gAthAo vaDe dayAgharma e ja sarvotkRSTa gharma che ema pramANa sahita spaSTa samajAvyuM. pa2AA. sAcAdeva, guru, gharmanI zraddhA karIne have zuM karavuM? to ke sAcuM brAhmaNapaNuM pragaTAvavuM. sAcuM brAhmaNapaNuM kone kahevAya? to ke brahma eTale AtmAmAM ramaNatA karavI te sAcuM-brAhmaNapaNuM. e ja munipaNuM che. prathama bhagavaMto munirmanI dezanA Ape che. tevI yogyatA na hoya to zrAvakagharma aMgIkAra karavAno bhagavAnano upadeza che. mATe A pAThamAM prathama sAcA muni arthAta sAcA brAhmaNapaNA saMbaMdhIno vistArathI bogha karavAmAM Ave che : sAcuM brAhmaNapaNuM (anurupa) brAhmaNo, zramaNo, bhikSu, nirgunho nAma cAra e, brahmajJAnI susAdhunAM, sAcA brAhmaNa ghAra te. 1 artha - brAhmaNo eTale brahmamAM ramanArA, zramaNo eTale munio, bhikSu eTale bhikSA vaDe jIvana calAvanArA munio ane nigraMtho eTale jemanI mithyAtvarUpI graMthI arthAt gAMTha gaLI gaI che te. e cAreya nAma brahmajJAnI kahetA AtmajJAnI sAcA sAdhupuruSonA che. te brahmamAM eTale AtmAmAM ramanArA hovAthI sAcA brAhmaNa che ema jANavuM. ||1aaaa. lakSaNo zAstranAM sAcAM, sAcAM brAhmaNanAM suNo, bIjA aMge vire bhAkhyA sAcA brAhmaNanA guNo - 2 artha - zAstramAM kahelA sAcA brAhmaNanA sAcA lakSaNo sAMbhaLo ke je zrI mahAvIra bhagavaMte dvAdazAMgInA bIjA aMga "sUtrakatAMgasUtra'mAM upadezyA che. te lakSaNo nIce pramANe che - pArA pApakarmo baghAM tyAge, rAga ne dveSathI haThe, jhaghaDA je macAve nA, achatA doSa nA kathe. 3
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM 3 1 artha :- je sAcuM brAhmaNapaNuM gharAve che te hiMsA, jUTha, corI, abrahma ane parigraha Adi sarva pAponA tyAgI hoya, rAgadveSathI pAchA haThavAnA kramamAM hoya, tathA ajJAnInI jema je jhaghaDA kare nahIM temaja bIjA achatA doSanI kathanI kare nahIM. sA. chidro zodhe guNo dekhI, tevuM paizunya nA ure, haMsa zA guNagrAhI te, koInA doSa nA vade. 4 artha - je paranA guNo dekhI temAM chidra zothI paizunya eTale tenI cADI cugalI karatA nathI. temaja haMsa samAna guNagrAhI hovAthI koInA doSa paNa kahetA nathI. jema haMsa dUgha ane pANI eka hovA chatAM temAMthI dUgha dUgha grahaNa karI pANIne choDI de che. tema ja guNagrAhI che te bIjAnA doSa bhaNI draSTi na karatAM temAM je guNa hoya te grahaNa karI le che. jo pArakI nA kare nindA, rati-arati nA vahe, jUThuM bole na mAyAthI, asatya mata nA grahe. 5 artha - je pArakI eTale bIjAnI niMdA karatA nathI, rati-arati eTale gamavA-aNagamavAnA pravAhamAM vahetA nathI, mAyAthI jUThuM bolatA nathI. temaja khoTA matanI pakaDa rAkhatA nathI. AtmA che" ema je jANe, "nitya che ema mAnato, kartA che? karmano pote, "bhoktA che? nija karmano. 6 artha - je prathama pada 'AtmA che' ema jANe, ane bIjuM pada "AtmA nitya che' ema mAne che. temaja trIjuM pada "AtmA karmano kartA che ane cothuM pada "AtmA bhoktA che' ema pote ja potAnA karmano kartA bhoktA te yathArtha jANe ane mAne che. dA. "mokSa che' ema te mAne, "mokSa-upAya" sAthato, sthAnako cha vicArI A, zraddhA durlabha ghArato. 7 artha - je pAMcamuM pada "mokSapada' che ema mAnI, chaThuM pada je "mokSano upAya che tene sAdhavA prayatnazIla che. ema cha padanA sthAnakone vicArI je durlabha evI AtmazraddhAne ghAraNa karela che, //zA. darzano sarva () saMkSepe A Sa sthAnakathI grahe, sAco brAhmaNa te jANo, zraddhA savoparI lahe. 8 artha - A SaTa eTale cha pada sthAnakothI je chae darzana eTale vedAMtAdi sarva dharmone saMkSepathI svAduvAda vaDe samaje tene sAco brAhmaNa jANavo; ane te ja sarvopari sAcI zraddhAne ghAraNa kare che. ITA yatnAthI vartavuM te ne samiti-guNi te ghare, jJAna, darzana, cAritra, AtmArthe vaLI Adare. 9 artha - je yatnApUrvaka varte che. temaja pAMca samiti ane traNa gutine ghAraNa kare che tathA potAnA AtmAnA arthe je jJAna, darzana, cAritrarUpa gharmane Acare che. Io. sadA saMyamamAM yatna kare, TALI kaSAyane, duSTa pratye ya krothI nA, mAnI nA tapathI bane. 10
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - je cAreya kaSAya bhAvone TALIne sadA saMyamamAM vartavAno yatna kare che. duSTa vartana karanAra pratye paNa jene krogha nathI, temaja ghaNuM tapa karavA chatAM paNa jemAM mAnano praveza nathI. II10nA mAyA, lobha kare dUra, nirjarA satya sAghato, te brAhmaNa, bhaNe jJAnI, pote tare ya tArato. 11 artha - je mAyA ane lobha kaSAyane dUra karI karmonI sAcI nirjarA sAthe che. tene jJAnIo sAco brAhmaNa bhaNe che arthAt kahe che. je pote saMsAra samudrathI tare che ane bIjAne paNa tAre che. 11. pALe nave vidhithI , brahmacarya mahAvrata, te ja dvija kharo jANo, AtmAmAM je rahe rata. 12 artha :- je nave vidhithI eTale navavADa sahita brahmacarya mahAvratane pALe che tene kharo dvija eTale brAhmaNa jANo. je sadA AtmAmAM rata eTale lIna rahe che. [12nA uttarAdhyayane jojo, sAcA brAhmaNanI kathA, bhAkhI yajJIya adhyAye, jANavA yogya che tathA. 13 artha - bhagavAna mahAvIrano aMtima upadeza jemAM saMgrahita che evA "uttarAdhyayana' sUtramAM sAcA brAhmaNanI kathA jojo. temAM yajJIya nAmanA adhyAyamAM te bhAkhela che. te ArAdhakoe jANavA yogya che, mATe atre ApIe chIe. te nIce pramANe che. 13nA vArANasI purI viSe pUrve brAhmaNa bhAI be, vijaya ne jayaghoSa cAre veda bhaNela te. 14 artha - vArANasIpurImAM pUrve be brAhmaNa bhAIo vasatA hatA. eka vijaya ane bIjo jayaghoSa nAme hato. atharvaveda, Rgaveda, yajurveda ane sAmaveda e cAreya vedane bhaNelA hatA. ll14 jayaghoSe rdIThI lIlA mRtyunI nirdIne tIre, deDako sApanA mukhe vedanA-rava jyAM kare; 15 artha :- ekavAra jayaghoSa brAhmaNe nadInA kinAre mRtyunI lIlA joI. tyAM sApanA mukhamAM pakaDAyelo deDako vedanAthI rava eTale avAja karato hato. 15nA noLiyo eka tyAM AvI sApane pakaDe, are! te dekhIne jayaghoSa vairAgya uramAM bhare. 16 artha :- tyAM vaLI eka noLiye AvIne sApane potAnA mukhamAM pakaDI lIdho.are! A badhA mRtyunI dADhamAM sapaDAyelA che, tene joI jayaghoSanA hRdayamAM vairAgya utpanna thayo ane vicAravA lAgyo. ||16nA are! mRtyu peMThe lAgyuM, koIne nahi mUkaze; mAyAmAM je bhame bhUlI, Atmahita ja cUkaze. 17
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM artha :- are ! A mRtyu baghAnI pAchaLa lAgela che, te koIne paNa choDaze nahIM. chatAM mohamAyAmAM potAnI jAtane bhUlI saMsAramAM je bhamyA karaze te prANIo potAnA Atmatine ja cUkI jaze. kALarUpI magaramacchanA moDhAmAM beThelo che. te kyAre moDhuM dabAvI deze tenI khabara nathI. mATe mRtyu Ave te pahelA Atmahina karI levuM. ||17|| "janma, mRtyu jarA duHkho dIThAM saMsAramAM mahA, koI saMpUrNa sukhI nA, to zuM tyAM rAcavuM, ahA!'' 18 artha - jyAM mahAna duHkhanA hetu evA janma, jarA ane mRtyu saMsAramAM pratyakSa dekhAya che, jyAM koI saMpUrNa sukhI nathI tevA saMsAramAM aho! moTha karIne zuM rAcavuM. evo vairAgyabhAva nadI kinAre mRtyunI lIlA joI jayaghoSa brAhmaNane utpanna thayo. / / 18 / / guru sAcA kane dIkSA jayaghoSe lIghI bhalI; mahAvratorUpI yajJo kare satzAstra sAMbhaLI. 19 - artha -- tethI sAcA AtmajJAnI guru pAse jaIne jayaghoSa brAhmaNe bhalI eTale AtmAne kalyANakArI evI dIkSA grahaNa karI. tathA satzAstrone sAMbhaLI paMca mahAvratarUpI sAco yajJa karavA lAgyA. // 19 // aa indriyone viSayothI vArI saMyamasajja te mokSamArge pravarte che, tIrtha jaMgama rUpa te. 20 33 artha pAMca indriyone potAnA viSayothI nivArI saMyamasajja eTale saMyama pALavAmAM sajja banI mokSamArge pravarte che, evA zrI jayaghoSa muni have jaMgama eTale hAlanAcAlatA tIrtharUpa banyA. // 2 // aa vArANasI purImAM te vihAra karatAM gayA, gAma bahAra udyAna yAcIne sthaLa UtaryA. 21 artha :-- ekavAra te vihAra karatA potAnI vArANasIpurImAM gayA ane gAma bahAra udyAnamAM rahevA mATenuM sthaLa thAcIne eTale pUchIne tyAM UtaryA. / / 21 / / eka mAsa anAhArI tapanA zubha pAraNe, bhikSArthe cAlatA AvyA vijayoSabAraNe. 22 artha :-- eka mahinAnA anAhArI eTale upavAsa tapanA zubhapAraNAnA divase bhikSA arthe cAlatA te potAnA saMsArIbhAI vijayone bAraNe AvyA. / / 22 / malina kRza bhAIne yativeSe na oLakhe, vijayaghoSa bolyA ke, "bhikSu yajJa na pArakhe23 artha :-- malina che vastra jenA ane kRza che kAyA jenI evA yativeSe eTale muniveSamAM rahelA potAnA bhAIne na oLakhavAthI vijayaghoSa brAhmaNa bolyo ke are bhikSu! A yajJa cAlI rahyo che tene tuM pArakhato nathI? arthAt tenA bhAvane tuM jAnnato nathI! / / 23 / /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tane bhikSA nahIM ApuM, koI bIje sthaLe jaje; ahIMnI A rasoI to zreSTha brAhmaNa kAja che. 24 artha :- are bhikSa! ahIMthI bIje sthaLe jA. tane bhikSA nahIM ApuM; kemake ahIMnI A rasoI to zreSTha brAhmaNo mATe che. 24 veda-pAraga yajJArthI, jyotiSAMga bhaNela che, gharmajJa, sva-para-trAtA yajJayogya gaNela che." 25 artha:-je vedanA pAragAmI che, yajJanA arthI che, jyotiSanA aMgone bhaNelA che, je gharmajJa eTale gharmatattvane jANavAvALA che, je sva ane paranA trAtA eTale rakSaka che. tevA brAhmaNone A yajJa karavAne yogya gaNela che. 2pA. tajI AhAranI icchA, kAMI ochuM na ANatAM, sAcuM dvijatva darzAvA pUche zAstra-pramANa tyAM 26 artha :- uparokta brAhmaNanI vyAkhyA sAMbhaLI AhAranI icchAne tajI daI, manamAM kAMI paNa ochuM na ANatAM sAcuM dvijatva eTale sAcuM brAhmaNapaNuM darzAvavA mATe zrI jayaghoSa muni tyAM zAstranuM pramANa pUchavA lAgyA. 26 he! brAhmaNa, kaho zuM che vedanuM mukha, yajJanuM? nakSatronuM kaho mukha, gharmonuM vaLI mukha zuM? 27 artha - he brAhmaNa ! kaho vedanuM mukha zuM che? tathA yajJa ane nakSatronuM mukha zuM? temaja gharmonuM mukha zuM che? arthAt veda, yajJa, jyotiSa ane gharmazAstra e cAreyamAM kharekhara mukha eTale mukhya zuM che? te kaho. pAraNA kare uddhAra potAno, anyane vaLI tAravA, samartha koNa che evA? icchuM chuM huMya jANavA. 28 artha :- je potAno uddhAra kare ane anyane paNa tAravA samartha che evA mahAtmA puruSa koNa che? tene jANavA huM paNa icchuM chuM. 28 vijayaghoSa bolAve AvelA vipra paMDito, kahI prazno baghAne te prere : "praznottaro vado'. 29 artha :- ema sAMbhaLI vijayadhoSa potAne tyAM Avela brAhmaNa paMDitone bolAvI badhAne uparanA prazno kahI tenA uttaro ApavA preraNA karI. 29 koI samartha nA jotAM vInave te ja munine, hAtha joDI baghA vipro, "yo jo uttara suNIe."30 artha :- brAhmaNomAMthI uttara ApavA koI samartha nahIM jotAM te ja brAhmaNo hAtha joDIne kahevA lAgyA ke he muni! jo Ano uttara Apo to ame paNa sAMbhaLIe. ||30nA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM 3 5 sAdhu bolyA "suNo, mukha vedonuM agnihotra che, yajJArthI mukha yajJonuM, nakSatramukha caMdra che. 31 artha - tyAre zrI jayaghoSa sAdhu bolyA ke sAMbhaLo. vedomAM mukhya agnihotra che. yajJomAM mukhya yajJArthI che ane nakSatromAM mukhya caMdramA che. 31 RSabhadeva che mukha gharmonuM; deva-deva te, tAre, tare; na vipro ko yajJavAdI gaNAya che. 32 artha - sarva gharmomAM mukhya zrI RSabhadeva che. devonA deva che ke je bIjAne tAre ane pote paNa tare. paNa vipra eTale brAhmaNa nAma gharAvA mAtrathI te kaMI yajJavAdI gaNAya nahIM. 32aaaa rAkhathI agni bhArelA jevA vedAdi gokhatA, tapasvI toya ajJAnI mokSamArga na dekhatA. 33 artha :- rAkhathI bhArelo eTale DhAMkelo evo agni sAkSAtu hovA chatAM jema te dekhAto nathI. tema veda Adine gokhatA ke tapasvI nAma gharAvatA chatAM paNa te ajJAnIne sAco mokSamArga dekhAto nathI. [33. sAcA brAhmaNanA guNo kahyA kuzaLa jJAnIe, te kahuM sAMbhaLo sarva jANIne ura ghArIe - 34 artha:- sAcA brAhmaNanA eTale sAcA AtmajJAnI mahAtmAnA guNo kuzaLa evA jJAnI puruSoe kahyAM che te kahuM chuM te sarva sAMbhaLo. sAMbhaLIne, jANIne te guNone hRdayamAM ghAraNa karo. 34 "AvelAmAM na Asakti, jatAmAM zoka nA kare, rame je Arya-vANImAM, hema-nirmaLatA ghare. 35 artha - koI vastunI prAptimAM jene Asakti nathI, koI vastu jatI rahevAthI tene zoka nathI, paNa je hamezAM AryavANImAM eTale mahApuruSonI vANImAM rame che; temaja je hema eTale sonA jevI zuddha Atma nirmaLatAne ghAraNa karIne jIvavAmAM ja potAnuM hita mAne che. //rUpA rAga-dveSa-bhayAtIta, tapasvI, kRzakAya che, vratI, mAMsAdinA tyAgI, ghIra indriyanigrahe. 36 artha - rAga, dveSanA bhayathI je dUra che, tapasvI che, jenI kAyA tapa vaDe kuza thaI che, je vratI che, mAMsa madirA vagere sasa vyasananA tyAgI che tathA indriyanigraha karavAthI je sadA dhairyavAna che. //36aaaa. jANe jIvo viSe jhAjhuM, hiMsA trivida nA kare, hAsyathI ke bhaye lobhe asatya te na uccare. 37 artha - je jIvo viSe ghaNuM jANe che arthAt pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati temaja trasakAyamAM kayA kyA jIvo rahelA che te sarva jANe che. tethI trividha eTale mana vacana kAyAthI hiMsA karatA nathI arthAt je ahiMsA vratanA ghAraka che. temaja hAsyathI ke bhayathI ke lobhathI jeo asatya vacanano uccAra karatA nathI arthAt je satya mahAvratane pALanArA che. [3LA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ApyA vinA na le kAMI sajIva nirjIva kadI, devo-pazu-manuSyozuM maithuna sevato nathI. 38 bhAvArtha - je ApyA vinA kadI kAMI sajIva ke nirjIva vastune letA nathI. arthAta je acorya mahAvratanA ghAraka che. temaja devo, pazu ke manuSyo sAthe maithuna sevana karatA nathI arthAta navavigha akhaMDa brahmacaryanA je pAlanahAra che. 38aaaa. pANImAM paMkajo jevo alipta kAma-bhogathI, nA gRhI nA rase lubdha, bhikSA-jIvI suyogathI. 39 artha - pANImAM rahetA chatAM paMkajo eTale kamaLo jema asparzAyelA rahe che tema e mahAtmAo jagatamAM rahetA chatAM kAmabhogathI sadA alipta rahe che. gRhI eTale gharamAM je mamatA vagaranA che, temaja bhojanarasamAM paNa lubdhatA vinAnA che. mAtra bhikSA jIvI eTale bhikSA laIne jIvanAra che ane te paNa suyogathI eTale betAlIza doSa rahita prAsuka AhAra maLe to ja lenAra che. 39thA akiMcana, na saMsarga gRhasthono karyA kare, saMbaMdho pUrvanA choDI Asakti pharI nA ghare. 40 artha - akiMcana eTale je parigraha rahita che. je gRhasthono saMsarga eTale samAgama karyA karatA nathI. pUrvanA sagA saMbaMdhIo ke kuTuMbIone ekavAra choDI dIdhA pachI pharIthI te pratye AsaktibhAva gharAvatA nathI, arthAt zuddha rIte je parigrahatyAga mahAvratanA ghAraka che te ja sAcA brAhmaNa che. 40nA pazuo mArI homyAnuM yajJamAM pApakarma je, bacAve pApIne kyAMthI? che nA zarama karmane.41 artha -pazuone mArI yajJamAM homyAnuM je pApakarma che te pApIne arthAt yajJArthIne janma jarA maraNathI kyAMthI bacAvI zake, kemake karmone koI zarama nathI. je pApakarma karaze te duHkhI thaze evo karmano niyama che. 41aaaa sAdhu nA mAtra mUMDAvya, brAhmaNa praNave nahIM; mAtra valkalaveze nA tApaso, vanamAM rahI-42 artha - mAtra muMDana karAvavAthI sAdhu kahevAya nahIM. praNava eTale uOMkAra maMtrano jApa karavAthI kaMI sAco brAhmaNa thAya nahIM. vanamAM rahIne mAtra valkala eTale jhADanI chAla ke pAMdaDAnA vastra paheravAthI kiMI tApasa kahevAya nahIM. 4rA muninA bAhya cihnothI; paraMtu pUjya che guNo; sAdhu to samatA sAthya, brahmacarya ja brAhmaNo. 43 artha :- uparokta bAhya cito mAtrathI muni thAya nahIM. paNa muni to tenA guNothI gaNAya che ane guNo ja sarvatra pUjya che. jema samatAne sAdhya karavAthI sAcuM sAdhupaNuM Ave che tema brahmacarya ghAraNa karavAthI ja sAcuM brAhmaNapaNuM pragaTe che. 43aa. AtmajJAne muni mAno, tApaso tapa AdaryuM, karmathI brAhmaNAdi che, dvija saMskAra saMgharyo. 44
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM 3 7 artha - jyAM AtmajJAna che tyAM munipaNuM mAno. AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya" -zrImad rAjacaMdra tapa AcaravAthI tApasa kahevAya che. tema karmathI eTale potAnA uttama kAryathI sAcuM brAhmaNapaNuM pragaTe che. temaja dvija nAma paNa uttama saMskArane saMgharavAthI yathArtha kahevAya che. 44 jJAnIoe kahelA A spaSTa guNe ja snAtaka, sAco brAhmaNa, mAhaNa, karmathI mukta sAghaka. 45 artha - jJAnI puruSoe kahelA A spaSTa guNo meLavye ja te snAtaka kahevAya. arthAt teno abhyAsa pUro thayo gaNAya. sAco brAhmaNa te ja che ke je mAhaNa che arthAt koIne paNa mana vacana kAyAthI haNato nathI, tathA je navIna karma karavAthI mukta che; tene sAco sAdhaka jANavo. 4pAA dvijottama kahyo te je samartha tara, tAravA; janmathI brAhmaNo mAno Atmahita visAravA."46 artha - tene ja uttama dvija eTale brAhmaNa paNa kahyo ke je svayaM saMsArasamudrathI tarI bIjAne tAravA samartha che. paNa brAhmaNakuLamAM janmavAthI sAcA brAhmaNa mAnavA te Atmahitane visAravA jevuM che. tenAthI bIjAnuM hita thaI zake nahIM kemake pote ja AtmakalyANane pAmyo nathI. II46nA jayaghoSamuni-vANI suNIne oLakhe have, vijayaghoSa bhaktithI munine Ama vInaveH 47 artha - jayaghoSa muninI vANI sAMbhaLIne have oLakhI lIdhA ke A to mArA bhAI ja che. tethI vijayaghoSa bhaktithI munine nIce pramANe vinavavA lAgyA. //4nA sAcI brAhmaNatA bothI, sAcA yajJArthI Apa cho, vedavettA tame sAcA, jyotiSAMga pravINa cho. 48 artha - he bhAI! Ape amane sAcuM brAhmaNapaNuM kone kahevuM teno bodha Apyo mATe sAcA yajJArthI eTale karmone bALI nAkhavArUpa sAco yajJa karanAra to Apa ja cho. vedanA marmane jANanAra sAcA vedavettA paNa tame ja cho. temaja jyotiSAMga eTale jyotiSanA aMgane jANavAmAM paNa tame ja pravINa cho. 48. gharmano pAra pAmyA cho, tame uddhAranAra cho, bhikSazreSTha, graho bhikSA, kRpAnA karanAra, ho!"49 artha - tame gharmano pAra pAmyA cho, mATe amAro uddhAra karavA samartha cho. tame ja zreSTha bhikSu eTale muni cho, mATe he kRpAnA karanAra! A bhikSAne Apa grahaNa karo. 49aaaa jayaghoSa kahe, "vipra mAre bhikSA na joIe, paraMtu tuM grahI dIkSA, saMsArapaMka ghoI le. 50 artha :- javAbamAM jayaghoSa muni bolyA ke he vipra ! mAre bhikSA joItI nathI. paNa tuM dIkSAne grahaNa karI A saMsArarUpI aMka eTale kicaDane ghoI nAkha. //50nA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 janma-mRtyu-bhaye pUrNa saMsAre bhama, bhAI, nA; bhogecchA baMdhano toDI, abhogI, mukta thA sadA. 51 artha :- janma ane mRtyunA bhayathI pUrNa evA A saMsAramAM he bhAI! have tuM bhama mA, arthAt bhaTakavAnuM mUkI de. bhoganI icchAnA baMghanone toDI abhogI banIne sadA duHkharUpa A saMsArathI have mukta thA. //51aaaa. bhInI mATI taNo goLo bhIMte coTe, na jo TUMko; vairAgI tema coTe nA saMsAre, vAsanA meMko."para artha - bhInI mATIno goLo pheMkavAthI te bhIMte coMTI jAya paNa jo te sUko hoya to coMTe nahIM. tema vairAgI jIva saMsAramAM Asakta thAya nahIM. mATe saMsAranI anAdinI vAsanAne have mUko. | parA vijayaghoSa dIkSA le sAMbhaLI munibogha A; tapasyA-saMyame banne mokSe karmakSaye gayA. pa3 artha :- A pramANe munino bogha sAMbhaLIne vijayaghoSe paNa dIkSA grahaNa karI. banne bhAI tapazcaryA tathA saMyamane samyaka prakAre ArAdhI karmakSaya karIne mokSe paghAryA. ApavA mokSamArga ghare ure, janoIghAra te kharA, nava guNo vinA ghAre gharmalopaka vAnarA. 54 artha :- rAga dveSa jethI kSaya thAya evA sAcA mokSamArgane je hRdayamAM dhAraNa kare te kharA janoIdhArI brAhmaNa jANavA. paNa nava guNo vinA je janoIne ghAraNa kare te gharmano lopa karanAra nara nahIM paNa vAnara sarakhA jANavA. //pa4 "kSamA, vijJAna, saMtoSa adattatyAga, "sakriyA, aSTamULaguNo, tyAga, 'samiti, 'zIla lekhiyA. papa te nava guNo A pramANe che : artha :- (1)kSamA, (2vijJAna, (3saMtoSa (4)adattayAga, (5)sakriyA, aSTamULaguNo : madha, mAMsa, madirA, vaDanA TeTA, pIpaLAnA TeTA, pIMpaLanA TeTA, umaraDA ane aMjIra e ATheyanA tyAgane zrAvakanA mULa guNa kahyA che. (7)tyAga, (8)samiti, ane (9)zIla ene lekhiyA eTale bhegA gaNavAthI nava thayA che. papA yajJopavIta mATe A nave guNo jarUranA, durgatihetu nindI ne hAMsIne pAtra te vinA. 16 artha :- yajJopavIta eTale janoIne ghAraNa karavAvALA mATe upara kahyAM e nava guNo jarUranA che. e guNo vinA janoI ghAraNa karIne sAcuM brAhmaNapaNuM jagatanA jIvone batAvavuM te durgatinuM kAraNa che, temaja niMdA ane hAMsIne pAtra che. pakA sApa pALe vinA maMtra, jaDIbuTTI na jANato, me'mAna mRtyuno thAze; guNo e jaDa-maMtra jo. 57
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM 3 9 artha - jema koI sApa pALe paNa tene vaza karavAno maMtra jANato nathI athavA te jherane utAranArI jaDIbuTTIne jANato nathI to te koI samaye jhera caDhI javAthI mRtyuno mahemAna thaze. tema upara kahelA navaguNone saMsArarUpI sApanA jherane mAravA mATe jaDIbuTTI ke maMtra samAna jANavA. pagA mahApurANamAM bhAkhyo vistAre adhikAra A; pAMcamA vedamAM vyAse sAtamA parvamAM kahyA - 58 artha - mahApurANa graMthamAM A adhikArane vistArathI kahyo che. temaja pAMcamA vedanA sAtamA parvamAM vyAsajIe paNa sAcA brAhmaNanuM svarUpa varNavyuM che te nIce pramANe - I58aaaa guNo brAhmaNanA jojo: "zIla to zaNagAra che. svAtmatulya gaNe saune dayAnA gharanAra te; 59 artha - sAcA brAhmaNanA guNomAM prathama zIla eTale sadAcAra che. te ja teno zaNagAra arthAt tenI zobhA che. te dayAnA gharanAra hovAthI sarva jIvone potAnA AtmA samAna gaNe che. palA veza vairAgyane poSe; nahIM moha ure ghare; bephikara banIne nA duSTa AcAra Acare. 60 artha - jeno veSa paNa vairAgyane poSe evo hoya che. je mohabhAvane hRdayamAM ghAratA nathI. je zuddha AcAranA baLe bephikara banIne kadI duSTa AcaraNane sevatA nathI. //60aaaa kAmI ne viSayI peThe viSayomAM na lIna te; laMpaTI-kAmIne mukhe strIvArtA suNI nA rIjhe. 61 artha :- kAmI ane viSayI jIvonI peThe pAMca indriyonA viSayomAM lIna rahetA nathI tathA laMpaTI evA kAmInA mukhe strIvArtA sAMbhaLIne je rAjI thatA nathI. II61nA pote strInAM kUMpAdinI nahIM kAmakathA kahe; paraMtu bogha de tethI kAma-krothAdi sau dahe. 62 artha - pote svayaM strInA rUpAdinI kAmakathA kahe nahIM, paNa tethI viparIta evo bodha Ape ke jethI bIjAnA paNa kAma krodhAdi bhAvo baLIne bhasma thaI jAya. karA. zarIra zaNagAre nA, vAhano vApare na te, dayAnA kAraNe cAle, cAlatAM bhUmi nIrakhe. 63 artha :- je zarIrano zaNagAra karatA nathI. vAhanano upayoga karatA nathI; paNa dayAnA kAraNe cAlIne vihAra kare che. temaja cAlatA paNa bhUmine nIrakhe che. I63aaaa kare nA dAtaNo lIlAM, sankriyA saghaLI kare, sAcave brahmacaryAdi : brahmapadavI te ghare. 64 artha :- je lIlA dAtaNo vagere kare nahIM paNa sankriyAo saghaLI kare che. je brahmacaryAdi guNone saMpUrNa sAcave te ja sAcI brahmapadavI eTale AtmajJAnInI padavIne pAme che. 64
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 0 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 sevavAyogya sarvene A kriyAo sahita jo; te vinA na kriyA-brahma, kuzIlavaMta jANajo. 65 artha :- evA sAcA brAhmaNanA guNonA ghAraka AtmajJAnI mahAtmAo sarvane sevavA yogya che. paNa je brahmanI sat kriyA karatA nathI te nAmaghArI brAhmaNane kuzIlavaMta jANavA. / / 5 / / krothI, lobhI, ahaMkArI, mamatvI brAhmaNo kadI zIlavAna janone to sevavAyogya te nathI. 66 artha :-- krodhI, lobhI, ahaMkArI, mamatvI evA nAmadhArI brAhmaNo zIlavAnajanone kadI sevavA yogya nathI. / / 6 / / kula-brAhmaNa te jANo A kriyAo rahita je' vedavyAsa muni sAcuM mahAbhAratamAM varte. 67 artha :- upara sankriyAo upadezI che, te kriyAothI rahita evA brAhmaNa kuLamAM janmelA te mAtra = kula brAhmaNo jANo. evuM vedavyAsa muni mahAbhAratamAM sAcuM kahe che. ||6nA manuSyajAti to 'jAti-nAmakarma'thI eka che; vRttibhede thayA bhedo, caturvarNAdi Teka je. 68 artha :- jAti-nAmakarmathI joIe to sarva manuSyajAti eka che. chatAM temAM paNa manuSyonI jAdI = jAdI vRttio hovAnA kAraNe brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra evA cAra varNabheda banyA hatA. / / 68 // tapa zruta ane jAti kAraNe brAhmaNo gaNo; tapa zruta vinAno te jAti-brAhmaNa nirguNo. 69 artha :-- tapa ane zruta eTale zAstrajJAna sahita brAhmaNa jAtimAM janmelAne brAhmaNa jANo. paNa = tapa ane zruta vinAno mAtra brAhmaNa jAtimAM janmela brAhmaNa te nirguNI che; te pUjavA yogya nathI. / / 69 / / te brAhmaNa vrata-saMskAre, kSatriya zastra-dhArave, nyAya vyApArathI vaizya, zudranI nIca vRtti che. 70 artha :-- sAco brAhmaNa vrata ane saMskAra dhAraNa karavAthI thAya che. tathA zastra dhAraNa karavAthI kSatriya gaNAya che. nyAyapUrvaka vyApAra karanAra te vaizya eTale vaNika kahevAya che ane nIca che vRtti jenI arthAt jenA AcAra vicAra halakA che te zudranI koTImAM Ave che. 70 jinasenasUri bhAkhe evuM mahApurANamAM; sAcI brAhmaNatA sAgho, mAtra janma vakhANa mA. 71 artha :-- zrI jinasenasUri mahApurANamAM AvuM bhAkhI gayA che. jethI he bhavyo ! sAcA brAhmaNapaNAne = sAdhya karo. mAtra brAhmaNakuLamAM janma thavAthI tenA vakhANa karo mA. kemake kuLa brAhmaNapaNAthI kalyANa nathI paNa sAcA brAhmaNanA guNo pragaTAvavAthI ja jIvanuM kalyANa che. 71|| *
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) maitrI Adi cAra bhAvanA 4 1 guNo che yogya pUjAne, veza ke vaya koI nA; AtmaguNo vinA jAgye durguNo guNane gamyA. 72 artha - guNI puruSonA guNo pUjAne yogya che. veSa ke vaya koI pUjAnA kAraNa nathI. AtmAnA vAstavika mULa guNo jJAna darzanAdine jANyA vinA to bIjA guNone paNa durguNo gaNyA che. rA. sujJa to sAnamAM cetI AtmabhAva sudhAratA, jhaverI ratnane jANe parIkSAbuddhi ghAratA. 73 artha :- sujJa puruSo to sAnamAM eTale IzArAmAM samajIne cetI jaI potAnA AtmabhAvone sughArI le che. jema jhaverI potAnI parikSakabuddhi vaDe ratnane zIdhra oLakhI le che tema. I73aaaa kAyAnI zuddhi pANIthI jaLa-jIvo haNAya jyAM; brahmacarya-sutIrthe jA, gharmasnAna gaNAya tyAM. 74 artha - kAyAnI zuddhi pANIthI thAya paNa tyAM jaLakAyanA jIvo haNAya che. mATe brahmacaryarUpI sAcA tIrthamAM jA ke jyAM gharmarUpI jaLamAM snAna karavAthI AtmAnI zuddhi thAya che. II74 agnithI jIvahiMsA che, yajJa to nAmamAtra te; tapa-agni kharo yajJa, kare AtmA pavitra je. 75 artha :- yajJamAM agni saLagAvavAthI jIvonI hiMsA thAya che, tethI te nAmamAtra yajJa che. paNa bAra prakAranA taparUpI agnine saLagAvavo e kharo yajJa che. ke jemAM badhA kamoM baLIne bhasmIbhUta thaI AtmA parama pavitra banI jhaLakI UThe che. evA tArUpI agnivaDe sarva karmane bhasmIbhUta karanAra sAdhakane ja sAco brAhmaNa jANavo. kevaLa brAhmaNakulamAM utpanna thavA mAtrathI sAco brAhmaNa kahevAya nahIM. 75 pAMcamAM pAThamAM sAcuM brAhmaNapaNuM eTale sAcA munipaNA viSe bogha karavAmAM Avyo. te munipaNuM AtmajJAna sahita hoya. AtmajJAnane meLavavA mATe maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyastha evI cAra bhAvanAo bhAvavI joIe. e bhAvanAo bhAvavAthI AtmajJAna meLavavAnI yogyatA prApta thAya che. mATe A pAThamAM cAra bhAvanAonuM varNana karavAmAM Ave che : (6) maitrI Adi cAra bhAvanA (rAga -cAmara-nArAja ne samAnI-pramANIne maLato, kUca gItanI Dhaba) maitrI bhAvanA maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI mahAna che, vairabhAva ghAranAra maitrIno ajANa che.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI mahAna che. 1 artha :- sarva jIvo pratye maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI mahAna che. paNa jIvo pratye jene vairabhAva che tene maitrIbhAvamAM kevuM sukha raheluM che, teno te ajANa che. sarva jIvo pratye maitrIbhAva eTale premabhAva rAkhanAra manuSya jagatamAM mahAna evI mokSapadavIne pAme che. [1] svaskhanI spRhA gharI, aneka yatna AdarI, duHkha dUra thAya tema Acare sujANa je. maitrI. 2 artha :- jene potAnA AtmAne sukhI karavAnI icchA che, te to aneka prakAre prayatna karIne paNa bIjAnuM duHkha dUra thAya athavA bIjAne mArA vatI duHkha na thAya temaja Acare che. te ja sujANa eTale samyak rIte sukhanA mArgano jANanAra che. rA sagAI sarva jIvathI gharI aneka rItathI, bhavo aneka ghArI, jo vicAra sau samAna che. maitrI-3 artha - jagatamAM rahela sarva jIvo sAthe mAre putrapaNe, pitApaNe, strIpaNe, bhAIpaNe vagere aneka rItathI aneka bhavomAM sagAIo thaI cUkI che. jo Avo vicAra karavAmAM Ave to sarva prANIo mATe mana samAna che, kemake sarva jIvo sAthe mAre anekavAra saMbaMgho thaI cUkyAM che. tethI sarva jIvo pratye maitrIbhAva rAkhavo e ja mAre yogya che. sA. mAta tAta ko thayA, suputra mitra ko kahyA, pyArI nArI mRtyu pAmI pazu ane pramANa e. maitrI 4 artha :- koI jIvo mAtA thayA ke koI pitArUpe thayA, koI putrarUpe avataryA to koI mitrarUpe thayA. tema potAnI priya gaNAtI strI paNa marIne pazupaNe avatare che. to mAre have konA pratye vairabhAva rAkhavo. aneka draSTAMtothI paNa A vAta pramANabhUta thAya che. mATe sarva jIvo pratye mane maitrIbhAva ja ho, paNa vairabhAva kadI na ho. ||4 kura bhAva kema thAya? prema sarvazuM gharAya, kuTuMba tulya vizva thAya AtmadraSTivAnane. maitrIpa artha - koI paNa jIvo pratye krarabhAva kema karAya. sarva sAthe premabhAva ja rakhAya evo bhAva AtmadraSTivAnane hoya che. kemake tene mana to AkhuM vizva kuTuMba tulya che. //pA. trivigha tApamAM mujhAya jIva sau saMsAramAMya, saMta kalpadrumachAMya zaraNa zItala mAna e. maitrI artha :- saMsAramAM rahelA sau prANIo Adhi, vyAdhi ane upAdhimaya trivitha tApathI sadA muMjhAya che. te sarva jIvo pratye sadaiva maitrIbhAva rAkhanAra evA saMta puruSonuM zaraNa ja kalpadrumanI zItala chAyA samAna sukharUpa che, ema tuM mAna. sarva jIvo pratye nirvera buddhi rAkhanAra arthAt sarva jIvo pratye maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI jagatamAM mahAna che. IkA "maitrI - sarva jagatanA jIva bhaNI nirvera buddhi." -zrImad rAjacaMdra
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) maitrI Adi cAra bhAvanA 4 3 (2) pramoda bhAvanA pramoda premI-uramAM guNAnurAgarUpamAM, sadaiva dIpa dIpato, jyAM dveSanuM na nAma che. maitrI 7 pramoda-aMzamAtra paNa koIno guNa nIrakhIne romAMcita ullasavA." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.188) artha - pramoda bhAvanA pratye jene sadA prema che tenA hRdayamAM bIjAnA guNAnurAgarUpamAM sadaiva pramoda bhAvano dIpaka dedIpyamAna rahe che, ane tyAM zreSanuM nAma nizAna rahetuM nathI. bIjAnA aMzamAtra guNa joIne tenA romAMca ullasita thAya che. zA. puNya-amI UbharAya mana-vacana-kAyamAMya, tribhuvana saukhyakArI saMta zazI samAna che. maitrI08 artha - pramoda bhAvanAne kAraNe jenA mana vacana kAyAmAM puNyarUpI amRta ubharAya che; arthAt manathI bIjAnA guNo ciMtavI AnaMda pAme che, vacanathI temanA guNagAna kare che tathA kAyA vaDe temanI sevA paNa kare evA tribhuvanamAM sukhane ApanAra saMta puruSo jagatamAM zazI eTale caMdramA samAna AtmazItaLatAne ApanAra che. dA. anyanA guNAMza A giri samA prazaMsatA, praphulla taru kadaMba zA susaMta virala jANa e. maitrI 9 artha - anya puruSonA guNonA aMzane paNa je giri eTale pahADa samAna gaNIne prazaMsA kare, temaja kadaMba eTale kesuDAnA vRkSa samAna bIjAnA guNo joI je praphullita thAya, tevA sAcA saMta puruSo jagatamAM viralA che ema jANo. mATe ja kahyuM ke maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI mahAna che. kesuDAnuM vRkSa vasaMtaRtune joI khIlI UThe che. AkhuM jhADa kesarI raMganA phulothI chavAI jAya che. pAna karatA paNa phulo vizeSa hoya che. evuM A virala jhADa che. tema bIjAnA guNo joI praphullita thanAra saMtapuruSo koI viralA che. gAya khAya ghAsa toya dUgha to amRta joya, jaladhimUla jaladanuM phala IkSarasa samAna che. maitrI 10 artha :- gAya ghAsa khAIne paNa te ghAsamAMthI amRta jevuM dUgha banAvI Ape che, tema bIjAnA doSomAMthI paNa guNa grahaNa karavA joIe. athavA jaladhimUla eTale samudra che mULa jenuM evA jalada eTale vAdaLAnuM phaLa paNa IkSarasa eTale zeraDI samAna mIThA jaLane ApanAra thAya che. arthAt samudranuM khAruM pANI je pIvAne lAyaka nathI tevA khArA pANIne paNa vAdaLAo varALarUpa banAvI mIThuM karIne jagatane Ape che. je pANI zeraDInA rasa samAna pIvAne lAyaka bane che. athavA te ja jaLa zeraDImAM jaI sAkara banI mIThA svAdane Ape che. tema game tevA doSI jIvamAMthI paNa pramodabhAvavaDe guNa grahaNa karIne jIvanane amRtamaya banAvI zakAya che. 10 guNagrAhI dattAtraya aneka-guru-guNAlaya, guNaghAma lokatraya guNAnurAgavAnane. maitrI 11
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - guNagrAhI evA dattAtraya nAmanA saMta thaI gayA. jene guNanA ghararUpa aneka guruo karyA hatA. jenAmAMthI guNa grahaNa kare tene potAnA guru mAnatA. guNa pratye che anurAga jene evA guNAnurAgavAnane to traNeya loka guNanA ghAmarUpa che. zrIkRSNa mahAtmAnI ke zrI yudhiSThiranI draSTi paNa evI guNAnurAgavALI hatI. [11aaaa vairAgyadAyI vAdaLI, sujJAna de ravi vaLI; Aje guru aMjana-zaLI to vizvagraMtha-khANa che. maitrI 012 artha - vAdaLI jevo, trivigha tApathI baLatA AtmAne zItaLatA ApanAra vairAgya hoya ane sUrya jevuM prakAza ApanAra jemAM samyajJAna hoya, tene zrI guru aMjana AMjavAnI saLIthI gurugamarUpI aMjana Aje to tene AkhuM vizva graMthanI khANarUpa banI jAya arthAt tenI draSTi pachI jyAM jyAM paDe tyAM tyAM dravyadraSTivaDe sarvamAM guNa ja dekhAya ane pramodabhAva Upaje evo zrI guruno mahimA che. 1rA pramoda eTale guNajJa jIva pratye ullAsapariNAma." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.201) karuNA bhAvanA duHkha dekha pArakuM karuNa ura kaMpatuM, dayA karI sahAya de anukaMpAvAna e. maitrI 13 karuNA-jagatajIvanA duHkha dekhIne anukaMpita thavuM.' zrImad rAjacaMdra (va.pR.188) artha :- bIjAnuM duHkha joIne karuNA bhAvanAvaDe jenuM hRdaya kaMpAyamAna thAya che ane tenA para dayA karIne sahAya Ape te anukaMpAvAna jANavo. 13nA. parahita e ja nija hita samajavuM, ane paraduHkha e potAnuM duHkha samajavuM." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.14) rudhira vahe paruM jhare durgadha mUtra-maLa kare, toya glAni nA ghare zuzraSA-sujANa e. maitrI 14 artha - koInA zarIramAM rudhira eTale lohI vahetuM hoya, paruM jharatuM hoya, ke durgaghamaya maLamUtra karatA hoya, to paNa enI sevA zuzraSA karavAmAM je glAni eTale dugaMchAbhAva lAvatA nathI, tene karuNA bhAvanAnA sAcA sujANa jANavA. evuM nirvicikitsakapaNuM te samyaphaSTinuM eka aMga che../14o. taNAya vIMcha pANImAMya kADhatAM de DaMkha toya, khamI aneka DaMkhane ugAranAra prANa te. maitrI. 15 artha :- pANImAM taNAtA vIMchIne kADhatA anekavAra DaMkha Ape to paNa tenA DaMkhane sahana karIne karuNA bhAvanAvaDe tenA prANane ugAre tene kharo karuNA bhAvano jANanAra samajavo. jema vIMchIne DaMkha mAravAno svabhAva che tema sAcI karuNAne jANanAra paNa potAnI dayA karavAno svabhAva choDato nathI. e enI sAcI mitratAnI mahAnatAnuM pramANa che. [15aaaa dayA sadA dile vase, dveSa nA ure Dase, dila dukhAya Arta dekha, paropakAravAna e. maitrI. 16
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) maitrI Adi cAra bhAvanA 45 = artha :-- jenA dilamAM sadA dayAno vAsa che tenA hRdayane dveSarUpI nAga Dasato nathI. bIjAnuM Arta eTale duHkha dekhI jenuM dila dubhAya che te kharA paropakAravAna che. tenA hRdayamAM sarve jIvo pratye maitrIbhAvanuM pavitra jharaNuM vahyA kare che. / 16 / / jIvanataNA saTosaTe anyaduHkha jo maTe, premapaMtha-pAvake ko jhaMpalAya jANa te. maitrI017 artha :-- jenA hRdayamAM karuNAbhAva bharela che te potAnA jIvanataNA sosaTe kahetA jAvana nirvAhanI bhIDamAM paNa jo anyanuM duHkha nAza pAmatuM hoya to premapaMtha pAvake arthAt parajIvo pratyenI premamArgarUpI agnimAM potAne jhaMpalAvI de che, arthAt bIjAnuM bhaluM karavA tatpara thAya che. te ja sAcuM parahita ka2nA2 jANavA. / / 17 / duHkhassukha nA gaNe, svade miTTI zo bhAge, sarva sukhI thAya tema kare kRpAvAna je. maitrI18 artha :-- je kRpAvAna puruSo che te potAnA duHkha sukhane gaNatA nathI. potAnA dehane mATI jevo mAne che, bIjA sarva jIvo sukhI kema thAya, e jeno lakSa che, jagatanAjIvo pratye Avo maitrIbhAva dharAvanAra puruSo kharekhara mahAna che. / / 18 / / karuNA--koIpaNa jIvane janmamaraNathI mukta thavAnuM karavuM.' -zrImad rAjacaMdra (va.pR.201) (4) upekSA bhAvanA zI rIte sukhI thavAya? duHkha dUra kema thAya? e vikalpa jo zamAya to upekSAvAna e. maitrI19 artha :-- saMsAramAM zI rIte sukhI thavAya? athavA sarva duHkha kema dUra thAya? evA vikalpa jenA = samAI gayA, te upekSAvAna che arthAt te madhyastha bhAvanAnA ghAraka che. 19nA 'upekSA eTale nispRha bhAve jagatamAM pratibaMdhane visArI AtmatimAM AvavuM.' zrImad rAjacaMdra sahanazIlatA saghAya, nirvikAra citta thAya, priya ke apriya kAMI nathI kSamAvAnane. maitrI 20 = artha - jenAmAM sahanazIlatA sadhAyelI che, jenuM citta nirvikAra thayeluM che. jene priya ke apriya kAMI nathI te ja kharo kSamAvAna che. IIrA ja koI kare stuti ati vA vagove muDhamati, toya citta nA cale suSTi zamavAna te. maitrI 21 artha :-- jenI koI ati stuti eTale atyaMta prazaMsA kare athavA koI muDhamati tenA vagovaNA kare toya jenuM citta calAyamAna thAya nahIM te ja sudRSTi eTale samyaSTi evo zamavAna puruSa che arthAt jenA kaSAyo zamAI gayA che. / / 21 / / harSa zoka kema thAya? kAma-krodha baLI jAya, maTe mAna, lobha, mAyA samabhAvavAnane. maitrI022
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - samyakudraSTi jIvane harSa zoka kema thAya? kemake jenA kAma krogha baLI gayA che. mAna, lobha ke mAyA jenA maTI gayA che te ja kharA samabhAvavALA che. tethI kharI madhyastha bhAvanAne te ghAraNa karI zake che. 22aa. mAdhyastha ke upekSA-zuddha samadraSTinA baLavIryane yogya thavuM. -zrImad rAjacaMdra (va.pR.188) durgadha gaMdakI bhale, sugandha svAda vA male, kurUpa rUpavaMta sarva sama samajavAnane. maitrI 23 artha:- bhale durgagha ho ke gaMdakI ho athavA sugaMgha ho ke svAdanI prApti ho, kurUpa ho ke rUpavaMta ho, te sarva jene samAna bhAse che te ja kharo samajavAna che arthAt padArthanA vAstivaka svarUpane te yathArtha jANanAro che ane te ja sarva padArtho pratye upekSAbhAva rAkhI zake che. (23nA saMsArI jIva sarva dIna, karmayaMtrane aghIna, bhava-nATake pravINa sAkSI bhAnavAna che. maitrI 24 artha - saMsArI jIvo sarva karmarUpI yaMtrane AdhIna hovAthI dIna eTale garIba jevA che. je bicArA karmone AdhIna hovAthI saMsArarUpI nATakamAM nRtya karavAne mATe jANe pravINa thayelA che. paNa jene AtmAnuM bhAna thayuM che tevA jJAnI puruSo to mAtra sAkSIbhAve A saMsAramAM karmanA udayathI rahelA che. tethI kharI upekSAbhAvanA athavA madhyasthabhAvanAnA te ghAraka che. temane aMtarathI sarva jIvo pratye maitrIbhAva che, mATe te puruSo jagatamAM sarvathI mahAna gaNAya che. rajA upasaMhAra sarva prANI thAva jJAnI tajo pApa-paMkakhANa, AtyaMtika duHkha-hANi bhAve maitrImAna e. maitrI 25 artha - jagatamAM rahelA sarva prANIo pAparUpI aMka eTale kIcaDanI khANa samA viSaya kaSAyane mUkIne jJAnI bano, sarvanA janma, jarA, maraNa ke Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa duHkhanI AtyaMtika eTale saMpUrNapaNe hAni thAo, ema je hRdayamAM bhAve che te jagata jIvothI maitrIbhAva rAkhanAra sAcA mahApuruSa che. rapA guNo mahAna saMtanA virala lokamAM ghaNA, pAmatAM na ko bhaNA, pramoda guNa pramANa e. maitrI26 artha :- traNeya lokamAM mahAna saMtapuruSonA guNo pAmavA ghaNA virala che. jemAM koIpaNa prakAranI maNA arthAtu khAmI nathI, evA mahAnapuruSonA guNo joIne pramodabhAva eTale ullAsabhAva pAmIe to te guNo pAmavAno pramANabhUta eTale yathArtha upAya che. /26aaaa dainya, duHkha dUra thAo, nitya zAMtimAM samAo, koI jIva nA dubhAo, bhAve dayAvAna e. maitrI. 27 artha - jagatamAM jIvonuM dainya eTale dInapaNuM arthAtu garIbAI temaja bIjA paNa sarva duHkho dUra thAo, ane prANIo rAgadveSa ajJAnano bhAva mUkI daI sadA AtmazAMtimAM samAI jAo, koIpaNa
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) maitrI Adi cAra bhAvanA 47 jIvanuM mana na dubhAo, evI karuNAbhAvanAne je bhAve che, tene sAco dayAvAna jANavo. razA koI deva-guru niMde, verathI paDI AnaMde, samartha toya khamIbuMde e upekSAvAna che. 28 artha :- koI ajJAnI jIva deva, gurubhagavaMtanI niMdA kare, athavA koI verabhAvathI pIDA ApI. AnaMda mAne; tene nivAravA pote samartha che chatAM AtmavicArathI tene khamIkhUMde te ja kharo upekSAvAna che arthAt te ja sAco madhyastha bhAvanAno ghAraka puruSa che ema jANavuM. 28. madhyasthatA-nirguNI jIva pratye madhyasthatA." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.201) dehabhAva TaLI jatAM, AtmamAM nimajjatAM, saMsAra sau vicAratAM ane bhagavAna e. maitrI 29 artha :- uparokta cAreya yogyatA ApanArI bhAvanAone bhAvatAM jyAre dehabhAva TaLI jAya ane AtmAmAM nimatAM eTale AtmAmAM nimagna thatAM saMsArabhAvanI sarvathA jene vismRti thAya te puruSa bhagavAna bane che. rA. suyogathI zravaNa thAya, durAgraho daMre palAya, vivekadIpa pragaTAya svabhAvathI sujANa e. maitrI-30 artha - evA bhagavAnasvarUpa jJAnI puruSano samyak yoga thAya, tenA boghanuM zravaNa thAya tyAre anAdinA khoTA Agraho dUra thAya che. ane AtmasvabhAvamAMthI vivekarUpI dIpakano prakAza pragaTa thAya che, tene sujANa eTale samyatattvano jANanAra mAnavo. (30 subhAvanA sukArya-hetu durdazAno dhUmaketu, bhavodadhimAMhI setu pAme bhAgyavAna che. maitrI031 artha :- A cAra maitrI, pramoda, kAruNya ane madhyasthatAnI samyabhAvanAo te AtmAnA kalyANarUpa sukArya karavAnA hetu mATe che. je AtmAnI anaMtakALanI ajJAnamaya durdazAne nAza karavA dhUmaketu eTale pUchaDIyA tArA jevI che. temaja bhavodadhi eTale saMsArarUpI samudramAMthI pAra utAravA mATe setu eTale pula samAna che. A bhAvanAone je bhAgyavAna puruSa che te ja pAmI zake. bIjA sAmAnya vyaktinuM gajuM nathI ke je A utkRSTa bhAvanAone bhAvI zake. /31aaaa karmagati vicitra che. niraMtara maitrI, pramoda, karuNA ane upekSA bhAvanA rAkhazo. maitrI eTale sarva jagatathI nirverabuddhi, pramoda eTale koI paNa AtmAnA guNa joI harSa pAmavo, karuNA eTale saMsAratApathI duHkhI AtmAnA duHkhathI anukaMpA pAmavI ane upekSA eTale nispRhabhAve jagatanA pratibaMghane visArI AtmahitamAM AvavuM. e bhAvanAo kalyANamaya ane pAtratA ApanArI che." (va.pR.183) aho!paramakRpALunAtha, sAco mane maLyo sAtha, graho have prabhujIM hAtha, lAgo ekatAna e. maitrI 3ra artha :- aho Azcarya che ke AvA bhayaMkara ThaMDAavasarpiNI kALamAM paNa mane paramakRpALanAthano sAco sAtha maLyo. mATe he prabhujI! have mAro hAtha jhAlo arthAt mane sAcuM mArgadarzana Apo ke jethI huM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jagatane bhUlI ApanI bhaktimAM ekatAnapaNe lIna thaI jAuM. 3rA maitrI Adi cAra bhAvanAonuM saMpUrNa svarUpa jANavA mATe ke sakaLa padArthonuM yathArtha svarUpa jANavA mATe sakzAstro ApaNane parama upakArI che. jJAnIpuruSanA virahamAM to te supAtra jIvane saMsArathI taravA mATe parama AdhArabhUta che. "AtmAdi astitvanA, eha nirupaka zAstra; pratyakSa saguru yoga nahIM, tyAM AghAra supAtra." -Atmasiddhi zAstra eka apekSAe jotAM bhagavAnanI pratimA karatAM paNa sanzAstrono ApaNA upara parama upakAra che. kAraNa ke bhagavAnanI pratimAnuM mAhAbhya jaNAvanAra paNa te ja che. sanzAstra kaho ke bhagavAnanI vANI kaho banne eka ja che. evA salphAstronuM parama mAhAbhya che, je AgaLanA pAThamAM vistArathI varNave che - sanzAstrano upakAra ahoho! parama zrata-upakAra! bhavine zrata parama AghAra-dhruva. parama zAMti pAmyA te narane, namuM nitya ullAse; parama zAMtirasa preme pAye, varte te vizvAse. -ahoho parama zrata-upakAra. 1 artha :- ahoho! zrata eTale zAstrono mArA upara parama upakAra che. bhavyAtmAone mokSano mArga batAvanAra dIvA jevA kRtano amane parama AdhAra che. parama eTale utkRSTa AtmazAMtine pAmyA evA zrI paramakRpALu paramAtmAne huM nitya ullAsabhAve namaskAra karuM chuM. je amArA AtmAne parama zAMti Upaje evo jJAnarasa premapUrvaka pAe che. mATe huM sadA temanA vizvAse ja varte arthAt te kahe tema ja karuM. temanI AjJAmAM ja mAruM kalyANa mAnuM. ahoho! Azcarya che ke zrutajJAne amArA upara parama upakAra karyo che. [1] sadbhuta zAMta rase chalakAtuM zAMta sarovara jANe, zAMta rasa-hetue sarve rasa garbhita pramANe ahoho 2 artha - zAMtarasathI chalakAtuM evuM sadbhUta to jANe zItaLa jaLathI bharela zAMta sarovara hoya tevuM bhAse che. ke je bIjA anekanI tRSA chIpAvavA samartha che. te satkRta eTale sanzAstromAM mukhya zAMtarasanuM pratipAdana karela che. bIjA paNa temAM vIrarasa, hAsyarasa, vibhasarasa ke zRMgArarasa AdinuM varNana hoya, paNa te mAtra zAMtarasarUpa auSaghane ApavA mATe gola sAthe golI' ApavAnI jema varNavelA che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) sanzAstrano upakAra 4 9 "zAMtarasanuM jemAM mukhyapaNuM che, zAMtarasanA hetue jeno samasta upadeza che. sarve rasa zAMtarasagarbhita jemAM varNavyA che, evAM zAstrano paricaya te satkRtano paricaya che." (va.pR.618) //rA trivigha tApathI baLatA jagane sadbhuta zAMti Ape, zAMta hRdayanA ugAro te kaLiyaLa sarve kApe ahoho.3 artha :- Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa trivigha tApathI baLatA jagatanA jIvone satkRta parama zAMti ApanAra che. te satkRta mahApuruSonA zAMta hRdayanA udgAro che. tethI saMsArI jIvonA sarve kaLiyaLane eTale pAparUpa maLane kApavA samartha che. ahoho! satkRtano amArA upara parama upakAra che. gAyA saMsAra vAsanA uramAM jene te zuM satya jaNAve? asaMsAragata vANI suNa je te saMsAra haNAve -ahoho 4 artha :- jenA hRdayamAM saMsAranI vAsanAo UbharAI rahI che evA vAsitaboghavAlA nAmaghArI guruo te amane zuM satya tattva jaNAvI zake? paNa jeno saMsArabhAva nAza pAmI gayo che evA mahApuruSonI vANI sAMbhaLavAthI ja amAro saMsArabhAva haNI zakAya; e ja eno sAco upAya che. "asaMsAragata vANIno asvacchaMda pariNAme jyAre AghAra prApta thAya che tyAre te saMsArano AkAra-nirAkAratAne prApta thato jAya che." (va.pR.363) I/4 mahAmohathI mIThA lAge jagajIvone bhogo, kalpita kathA mohIM jana joDe; apathya vaghAre rogo -ahoho05 artha - mahAmoha eTale darzanamohanA kAraNe jagatavAsI jIvone pAMca indriyanA viSayabhoga mIThA lAge che. temAM vaLI mohI puruSo kalpita kathAone joDI te mohamAM vizeSa vRddhi thAya tema kare che. jema apathya bhojana karavAthI rogonI vRddhi thAya che tema mohavAlI kalpita kathAo vAMcavAthI jIvono moharUpI roga vizeSa vRddhi pAme che. zrI banArasIdAse zRMgArarasano graMtha lakhyo hato paNa samayasAra vAMcatA te khoTo lAgavAthI nadImAM pagharAvI dIdho. "nAga Dasyo taba jAnIo, rucikara nIma cavAya; moha Dasyo taba jAnIo, jinavANI na suhAya."ApA ratnadIpa jaI lAvelo nara ratno janane Ape; tema jJAnIjana zabdarana daI duHkha-dAridro kApe ahoho.6 artha - ratnadvIpamAM jaIne ratno lAvelo manuSya jema bIjAne ratno Ape tema jJAnI puruSo zabdaratna eTale bogharUpI bahumUlya ratno daIne jIvonA duHkha dAridrane kApe che. satparuSo dvArA ApelI eka eka zikhAmaNa te bahumUlyavAna ratno karatAM paNa vizeSa che. kemake ratna to eka bhavanA duHkhane kApe paNa sAcI samaja to anaMta bhavanAM anaMta duHkhane kApavA samartha che. kA. jagamAM je je zubha AcAro, suvicAro, upakAro, te satkRta thakI samajI lo aneka puNyaprakAro -ahoho07 artha :- jagatamAM pracalita je muni ke gRhasthanA zubha AcAra tathA viSaya kaSAya kharAba che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 0. prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vagerenA suvicAro athavA duHkhI pratye upakAra karavo vagere puNyanA prakAro che te satkRta thakI samajAya che. mATe ahoho! A satkRtano upakAra to jIvanamAM kadI bhulAya tema nathI. zA sanzAstro sAdhunA netro mokSamArga jovAne; zAstrayoga" satraddhALune pramAdamaLa TaLavAne ahoho.8 artha - sAdhupuruSone paNa mokSamArga jovA mATe sanzAstro te divya netra samAna che. tenAthI traNe lokamAM rahelA padArtho jaNAya che. zuM karavAthI narake javAya? zuM karavAthI svarge javAya? tiryaMca kevA bhAva karavAthI thAya? vagere badhu sallAstra jaNAve che. tema sastraddhALu jIvane sanzAstrano yoga thavo te tenA pramAdarUpI maLa TALavAne mATe sat sAghanarUpa che. "jevI rIte aMghakAravALA mahelamAM, hAthamAM dIvo laI baghA padArtho ApaNe joIe chIe, tevI rIte tribhuvanarUpa maMdiramAM pravacanarUpI dIvAvaDe sUkSma, pUla, mUrtika ke amUrtika padArthone dekhIe chIe. pravacanarUpI netravaDe munizvara cetana Adi guNavALA sarva dravyonuM avalokana kare che." (samAdhisopAna pR.233) //TA gurugama viNa sau zAstro zastro, apAtrane duHkhadAyI, supAtrane AghAra parama che guru-virahe sukhadAyI ahoho09 artha :- gurugama vagara sau zAstra zastrarUpa che. "gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che" (va.pR.221) apAtra jIvane te duHkhadAyI che. paNa supAtra jIvane te parama AghArarUpa che. te zAstrone sad gurunA virahamAM pratyakSa satparuSa tulya jANI vAMcatA parama sukhanA ApanAra siddha thayA che. pratyakSa sadguru yoga nahIM, tyAM AghAra supAtra" -zrImad rAjacaMdra ahoho! satkRtano upakAra to kaMI kahyo jAya ema nathI ke je zrI sadguru bhagavaMtanA virahamAM paNa sadguruno bogha ApavA samartha che. InlA sajjana sAthe ati nirjarA satkRtanA svAdhyAye, gharmadhyAnanuM kAraNa satkRta caDhatA adhyavasAye-ahoho.10. artha :- sajjana puruSo satkRtanA svAdhyAyathI caDhatA adhyavasAye eTale caDhatA pariNAmathI atyaMta nirjarAne sAthe che. sadbhUta e gharmadhyAnanuM prabaLa kAraNa che. chaThThA guNasthAnake gharmadhyAna madhyama che. jyAre sAtamA guNasthAnake gharmadhyAnanI utkRSTatA che. ||10nA zukla dhyAnamAM paNa AlaMbana kevaLajJAna sudhI te, sanzAstrone kema visAre hita-icchaka suM-ghI je? ahoho. 11 artha :- AThamA guNasthAnathI zukladhyAnanI zarUAta che. te zukladhyAnamAM paNa satkRtanuM AlaMbana che, ane te cheka bAramA guNasthAnanA aMta sudhI jyAM kevaLajJAna pragaTe che tyAM sudhI satkRtanA Azayano AghAra che. mATe potAnA hita-icchaka evA su-ghI eTale samyak che buddhi jenI evA ArAghano sanzAstrone kema bhUle? na ja bhUle. ahoho! kevaLajJAna pragaTavA sughI paNa jenI jarUra che evA zAstrono amArA upara parama upakAra che. bArame guNasthAnake vartatA AtmAne nididhyAsanarUpa dhyAnamAM zrutajJAna eTale mukhya evAM jJAnInAM vacanono Azaya tyAM AghArabhUta che, evuM pramANa jinamArgane viSe vAraMvAra kahyuM che." (va.pR.455) 11aaaa
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) sanzAstrano upakAra 5 1 zravaNa karI jJAnInAM vacano oNva ullAsa gharato, bhinna svarUpe jaDa-cetananI satya pratIti karato -ahoho. 12 artha - jJAnIpuruSanA vacanone sAMbhaLIne ullAsane ghAraNa karato evo jIva jaDa ane cetana banne bhinna bhinna dravya che, tenI satya pratItine pAme che arthAta tene sAcI zraddhA upaje che ke jaDa evA zarIrAdi mArA AtmasvarUpathI sAva bhinna che. jJAnInAM vAkyanA zravaNathI ullAsita thato evo jIva, cetana, jaDane bhinnasvarUpa yathArthapaNe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che." (va.pR.642) I/12 yathAsthita anubhava AsvAdI svaapasthiti eNva varato; sanzAstro saguruthI zIkhI zuM zuM jIva na karato? ahoho. 13 artha :- dehathI bhinna AtmAnI sAcI pratIti AvyA pachI yathAsthita eTale jema che tema AtmAnA anubhavane AsvAdI te jIva svarUpasthitine pAme che. "yathAsthita anubhava thavAthI svarUpastha thavA yogya che." (va.pR.142) ema sadgagame zAstronA marmane jANI jIva zuM zuM nathI karato? arthAt sarvotkRSTa evuM mokSapada paNa meLavI le che. [13nA svarRpasthiti para laI Ave che zabda brahma, mRtadevI, darpaNa sama nija rUpa batAvI, alopa thaI jAya evI -ahoho14 artha - aho mRtadevI kevI che? to ke potAnA zabda brahma eTale brahmane batAvanAra evA zabdo vaDe jIvane potAnA zuddha svarUpanI sukharUpa sthiti para laI Ave che, ane pote zarIranuM rUpa batAvanAra evA darpaNa samAna banI AtmAnuM svarUpa batAvIne alopa thaI jAya che. ahoho! A zrutadevIno upakAra to parama adbhuta che ke je jIvane zAzvata sAcA svarUpasukhamAM birAjamAna karI pote alopa thaI jAya che. 14mA zAstra' zabdanI vyutpatti to rakSaNa, zikSaNa" jANo; bhayabhIta jIMvane karma-trAsathI trAtA zAstra pramANo ahoho. 15 artha - "zAstra' zabdanI vyutpatti karIe to teno artha "rakSaNa" ane "zikSaNa thAya che. rakSaNa eTale je khoTA pApa karavAthI bacAvI saMsAranA zoka saMtApathI rakSaNa Ape ane "zikSaNa" eTale je sarva duHkhanA nAzano upAya batAvavA zikSaNa Ape. temaja saMsArathI bhayabhIta evA jIvane Adhi, vyAdhi, upAdhi ke janma, jarA, maraNanA kAraNarUpa karmanA trAsathI bacAvanAra evA trAtA zAstrono ahoho! amArA para anaMta upakAra che. ||15nA. mokSamArga upadeza zAstro, jIvanmuktanI vANI, zravaNa thayuM to mahAbhAgya ArAgho UlaTa ANI -ahoho016 artha - mokSamArgane upadezanArA zAstro te jIvanmukta eTale jIvatA chatAM mukta evA jJAnI puruSonI vANI che. te vANI jo sAMbhaLavAmAM AvI to tamAruM mahAbhAgya samajo. te vANInI UlaTa eTale
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 utsAhapUrvaka ArAghanA karo arthAtu bhagavAnanI vANIne sAMbhaLI, zraddhI te pramANe vartavAno puruSArtha karo to avazya mokSanI prApti thAya. 16aaaa A bhava para bhava banne sughare tevo gharma batAve, tevA vaktA, zrotA maLatA pUrve sahaja svabhAve ahoho017 artha - bhagavAnanI vANI, ApaNane A bhava, parabhava banne sudhare tevo Atmagharma batAve che. tevA vaktA eTale jJAnI puruSo tathA zrotA eTale temanA boghane sAMbhaLanAra puruSo pUrve arthAt cothA ArAmAM sahaja svabhAve maLI AvatA hatA. /17thI to paNa tevA yugamAM durlabha aMrgIkAra karanArA, vartamAnamAM vartana to zuM? kyAM vaktA, suNanArA? ahoho. 18 artha :- to paNa tevA sayugamAM te bhagavAnanA vacanone aMgIkAra karanArA to durlabha ja hatA. paNa vartamAnamAM to vartananI vAta dUra raho paNa tevA vaktA eTale sAcA AtmajJAnI mahApuruSo ke tenA upadezane bhAvapUrvaka sAMbhaLanArA paNa maLavA muzkela thaI paDyA che. 18 gaphalata-nIMda karI dUra jananI vivekanetra ughADe, hita viSe vartAvI sarve kaSAya zAMta pamADe. ahoho. 19 artha - jJAnIpuruSanA virahamAM paNa mohanI gaphalata nidrAne dUra karI je vivekarUpa netra ughADe tathA jIvane potAnA AtmahitamAM lagADI sarva kaSAyabhAvone zAMta pamADe, evI jJAnI puruSonI vANI che te sadbhAgya vinA kyAMthI sAMbhaLavAmAM Ave. 19o. samyaka tattvakaeNpI AtmAno nirNaya leha karAve. evI saMta puruSanI vANI kyAMthI zravaNe Ave?-ahoho. 20 artha :- sAta tattvomAM mukhya evuM Atmatattva teno nirNaya karAvI zake evA saMtapuruSonI vANI bhAgya vinA kyAMthI sAMbhaLavAmAM Ave. ahoho! A zAstro to amArA upara parama upakAra karanAra che; paNa te upakArane pAmavA mATe jIvanI yogyatA joIe. 20LA. sanzAstro sadagurukRpAthe yogya thavA bhaNavAnAM, satraddhA ne sadAcaraNanI draDhatA pachI devAnAM. -ahoho.21 artha :- sanzAstro sadguru bhagavaMtanI kRpAdraSTine pAtra thavA mATe bhaNavAnA che. kemake - sapuruSonI kRpAdruSTi e ja samyagdarzana che." -zrImad rAjacaMdra satuzAstrono abhyAsa thaye te pratye prathama sAcI zraddhA pragaTaze, pachI sadAcaraNamAM draDhatA eTale sammacAritramAM paNa sthiratA Avaze. ema sadbhuta vaDe jIvane parama upakAra thAya che. 21aaaa vidhi-niSetho, baMgha-mokSanI samajaNa zAstra karAve; amuka kALa suMghI tethI te sau sAthakane bhAve.ahoho. 22 artha - vidhi-niSegho eTale A pramANe karavA yogya che ane A pramANe karavAyogya nathI, temaja karmabaMghano mArga zuM? ane sarva duHkhathI mukta thavAno mArga zuM? tenI samajaNa paNa zAstra Ape che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) sanzAstrano upakAra 5 3 mATe te amuka kALa sudhI arthAt chaThThA guNasthAnaka sudhI te sau sAghaka jIvonA manane game che. ahoho! sarva sukhanA kAraNabhUta zAstrono upakAra mahAna che. bhavijIvone kalyANa karavAmAM zrata parama AghAra che. rA. padmanaMda muni bhAve bhAvanAH "kadI kleza nahi ghAruM, guruvacana jo ure jAgatuM nitya saukhya denAruM. -ahoho 23 artha - vagaDAu evA padmanaMdI muni bhAvanA bhAve che ke huM kadI paNa manamAM klezane ghAraNa karIza nahIM. kemake zrI gurunA saukhya eTale sukhane ApanArA evA vacana mArA hRdayamAM sadA jAgRta che. 23aaaa bhikSA bhale gRhI nA Ape, munijana sneha na rAkhe, nirdhanatAmAM bhale ribAuM, roga zarIre Ape. -ahoho 24. artha - mane bhale gRhIjano bhikSA na Ape, munijano paNa mArA pratye sneha na rAkhe, bAhya sAmagrI na maLavArUpa nirdhanatAmAM bhale ribAuM, athavA AkhA zarIre roga vyApe to paNa mane guru vacano vaDe sadA zAMti ja raheze. 24 nagna dekhI mujane jana niMde, hAMsI kare, dhikkAre, muktidAyaka guru-vacanothI zAMti sarva prakAre." -ahoho 25 artha - mane nagna joI koI mArI niMdA kare, hAMsI kare ke dhikkAra Ape to paNa muktine devAvALA evA zrI gurunA vacanAmRtanA pAna thakI mArA hRdayamAM sarva prakAre zAMti ja raheze. 1rapAA "je koI sAcA aMtaHkaraNe sapuruSonI vANI grahaze te to satya pAmaze', 'kahe rAjagurujJAnI. ahoho. 26 artha :- je koI sAcA hRdayathI sapuruSonI vANIne grahaNa karaze te jarUra satyane pAmaze ema zrImada rAjacaMdra jJAnI guru bhagavaMta upadeze che. "je koI sAcA aMtaHkaraNe sapuruSanA vacanane grahaNa karaze te satyane pAmaze emAM saMzaya nathI." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.604) I/26aaaa rAgadveSanAM prabaLa nimitto pragaTya kSobha na vyApe, te jJAnInA AtmajJAnano vicAra nirjarA Ape. ahoho 27 artha :- rAgadveSanA prabaLa nimitto maLavA chatAM paNa jenA manamAM kSobha utpanna thato nathI. tevA jJAnIpuruSanA AtmajJAnano vicAra karavA mAtrathI paNa jIvanA ghaNA kamoMnI nirjarA thAya che. |razA keLa-thaDe aMdara paDa je camatkRtikUMpa bhAse, satkRtanA artho paNa tevA, nirmaLa jJAna prakAze.-ahoho 28 artha - keLanA thaDane aMdarathI tapAsatA paDa upara paDa jAmelA joI camatkArarUpa bhAse che; arthAt eka paDane ukheDatAM bIjAM paDa nikaLe, tene ukheDatA vaLI trIjuM nikaLe; ema TheTha sudhI paDa upara paDa nIkaLyA kare che. tema nirmaLajJAnanA prakAza vaDe satkRtanA arthone vicAratAM temAMthI paNa jAdA judA artho nIkaLyA kare che. 28
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sapuruSanA vAkya vAkaye anaMta Agama vyApe, mAtra maMtraphaeNpa zabda ghaNAnAM bhavaduHkha sarve kApe. -ahoho. 29 artha :- "sapuruSanA ekeka vAkyamAM, eka eka zabdamAM, anaMta Agama rahyAM che.' (va.pR.246) sapuruSanA vAkya vAkya anaMta Agama vyApela che. satparuSe Apela mAtra maMtrarUpa zabda sahajAtmasvarUpa paramaguru" ghaNAnA bhavaduHkhane kApavA samartha thayela che. mATe satparuSanA satkRtano mahimA to aparaMpAra che. rA. viSaya-kaSAye je dina vItyA te to sarve bhUMDA, sanzAstronA abhyAse je vIte te dina rUDA. -ahoho30 artha - viSayakaSAyanA bhAvomAM Aja sudhI je divaso vyatIta thayA te sarve bhUMDA che paNa sanzAstronA abhyAse je divaso vyatIta thaze, te ja rUDA che. nathI gharyo deha viSaya vaghAravA; nathI gharyo deha parigraha ghAravA.' - zrImad rAjacaMdra 30nA sanzAstronA svAdhyAye zubha dhyAna viSe mana rAkho, pramAda, pAtaka to jhaTa chUTe, upazama-amIrasa cAkho. -ahoho031 artha :- salphAstronA svAdhyAya vaDe zubha dhyAnamAM mana rAkho to prasAda ane pAtaka eTale pApothI zIdhra chUTakAro thaze ane svAdhyAyavaDe kaSAyonuM zamana thavAthI upazamarUpa amRtarasano AsvAda maLaze. 31aaaa sanzAstronA sevana viNa to bhava, tana, bhogAdimAM, vRtti pharatI kadI na aTake, kyAMthI virAga vaghe tyAM?-ahoho. 32 artha:- sanzAstronA sevana vinA to bhava eTale saMsAra, tana eTale zarIra ane bhoga eTale pAMca indriyo AdinA viSayomAM pharatI vRtti kadI aTake nahIM. to pachI te pratye vairAgya kyAMthI Avaze? "zAstrane jALa samajanArA bhUla kare che. zAstra eTale zAstApuruSanAM vacano. e vacana samajAvA draSTi samyak joIe." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.663) /3rA AgamanA abhyAse ujvala sau vyavahAra saghAto, poSAye paramArtha-vicAro, ujvala yaza phelAto.ahoho33 artha - mahApuruSo dvArA racita Agamano abhyAsa karavAthI athavA AtmajJAnI mahApuruSonA vacanAmRtanA abhyAsathI sau vyavahAra paNa ujjavala rIte athavA paramArthane poSe ema saghAya che. tethI paramArthanA eTale jIvane AtmArtha sAdhavAnA vicAra paNa udbhave che. jenA pariNAme sahaja ujvala yaza paNa jagatamAM phelAya che. te AgamonI racanA mahApuruSoe zA mATe karI che tenuM kAraNa paramakRpALudeva jaNAve che : te puruSanAM vacano AgamasvarUpa che, to paNa vAraMvAra potAthI vacanayoganI pravRtti na thAya tethI, tathA niraMtara samAgamano yoga na bane tethI, tathA te vacananuM zravaNa tAdraza smaraNamAM na rahe tethI, temaja keTalAka bhAvonuM svarUpa jANavAmAM parAvartananI jarUra hoya che tethI, ane anuprekSAnuM baLa vRddhi pAmavAne arthe vItarAgadhruta, vItarAga zAstra eka baLavAna upakArI sAghana che; jo ke tevA mahAtmApuruSa dvArA ja
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra' vacanAmRta vacanAmRta vItarAganA, paramazAMtarasa mULa auSagha je bhavaroganAM, kAyarane pratikULa." zrImad rAjacaMdra 'jeNo AtmA jAya teeo sarva jANyuM. -nigraMtha pravacana zrImad rAjacaMdra Azrama agAsa
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) sanzAstrano upakAra 5 5 prathama tenuM rahasya jANavuM joIe, pachI vizuddha draSTi thaye mahAtmAnA samAgamanA aMtarAyamAM paNa te zruta baLavAna upakAra kare che, athavA jyAM kevaLa tevA mahAtmAono yoga banI ja zakato nathI, tyAM paNa vizuddha draSTivAnane vItarAgadhruta paramopakArI che, ane te ja arthe thaIne mahatmapuruSoe eka zlokathI mAMDI dvAdazAMgaparyata racanA karI che." (va.pR.778) //33ii. samyajJAna ja uttama ghana che, sRhada zreSTha vicAro, svAdhIna Apasa-saMpadamAM ura-kaMThe zobhana ghAro. ahoho 34 artha - A jagatamAM samyakajJAna ja uttama ghana che. te jJAnavaDe zreSTha vicAro karavA te suhRda eTale sagAM bhAI samAna hitakArI che. te vicAro ane jJAna te svAdhIna ghana che. te samyakajJAna Apatti samaye duHkhamAM garakAva na thavA de, ane saMpatti samaye phulAvA na de evuM che. mATe tene hRdayamAM temaja kaMThe eTale mukhapATha karIne ghArI rAkho. te jJAna vaDe hRdayanI ke kaMThanI zobhA che. mATe tene jarUra ghAraNa karI jIvana ghanya banAvo. 34 jJAna-dAna potAne dejo vaLI saMtAnAdine, koTi ghanathI paNa te aghikuM, haNaze mada Adine. -ahoho 3pa artha - jJAnarUpI dAna potAnA AtmAne dejo. vaLI potAnA saMtAna Adine paNa jJAnadAna ApavuM. te temane karoDonuM ghana ApavA karatA paNa vizeSa che. je temanA mada eTale ahaMkAra Adi doSo haze tene haNI nAkhaze. 3pA zloka, kaDI, lITI ke pada paNa nitya bhaNe je bhAve, te pAraga zAstrono banaze pravacana-bhakti-prabhAve.ahoho 36 artha - eka zloka, kaDI, lITI ke pada paNa je bhAvapUrvaka nitya bhaNaze te puNyAtmA pravacana pratyenI bhaktinA prabhAve sarva zAstromAM pAraMgata banaze. ahoho! satkRtano prabhAva kevo adabhUta che. 36aaaa samyajJAna guruM. Ape te ja parama upakArI, traNe lokamAM tenA sama nahi, hRdaye rAkho ghArI. ahoho037 artha - zrI guru je samyakajJAna eTale sAcI samajaNa Ape te ja parama upakArI che. traNe lokamAM tenA jevI upakAra karanAra koI vastu nathI. mATe zrI guru dvArA Apela samyakajJAnanI draDha zraddhA karIne, hRdayamAM sadA tene ghAraNa karIne rAkho. kadI tenI vismRti na thAya e ja jIvane kalyANakAraka che. "samakitadAyaka guru taNo, pratyupakAra na thAya; bhava koDAkoDI lage, karatAM kroDa upAya." 3NA akhaMDa nizcaya A choDuM to meM AtmArtha ja tyAgyo, kharA upakArInA upakAro oLavanAro pAkyo." -ahoho. 38 artha :- zrI sadguru bhagavaMta samAna traNe lokamAM bIjo koI parama upakAra karanAra nathI. evo akhaMDa nizcaya aMtaramAM rAkhuM. te nizcaya huM choDuM to meM AtmArthano ja tyAga karyo ane kharA upakArI evA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sadguru bhagavaMtanA upakArane oLavanAro huM pAkyo ema mAnIza. 38 ema vicArI kadI kRtaghI banI na guru-guNa loDo, AjJAMkita vinayI bana gurunA, bogha-bIja ura ropo. ahoho39 artha - uparanI gAthA pramANe vicArIne kadI paNa kRtadhrI eTale karelA upakArane oLavanAra banI zrI gurunA guNano lopa karo nahIM. arthAt je guruthI pote jJAna pAmyo, guNo prApta karyA te gurune potAnI moTAI meLavavA kadI gauNa karo nahIM. paNa zrI gurunA vinayapUrvaka AjJAMkita banI, zrI gurue je bogha Apyo hoya te bogharUpI bIja tamArA hRdayamAM ropo arthAtu vAvo ke jethI AgaLa jatAM te samyakajJAnarUpa bIja kevaLajJAnarUpa vRkSa thaIne mokSarUpa phaLane ApanAra thAya. AtmasiddhizAstra" zrI devakaraNajIe AgaLa para avagAhavuM vaghAre hitakArI jANI hAla zrI lallujIne mAtra avagAhavAnuM lakhyuM che; topaNa jo zrI devakaraNajInI vizeSa AkAMkSA hAla rahe to pratyakSa sapuruSa jevo mArA pratye koIe paramopakAra karyo nathI evo akhaMDa nizcaya AtmAmAM lAvI ane A dehanA bhaviSya jIvanamAM paNa te akhaMDa nizcaya choDuM to meM AtmArtha ja tyAgyo ane kharA upakArInA upakArane oLavavAno doSa karyo ema ja jANIza, ane AtmAne puruSano nitya AjJAMkita rahevAmAMja kalyANa che evo bhinnabhAvarahita, lokasaMbaMthI bIjA prakAranI sarve kalpanA choDIne, nizcaya vartAvIne, zrI lallujI muninA sahacArIpaNAmAM e graMtha avagAhavAmAM hAla paNa aDacaNa nathI. ghaNI zaMkAonuM samAghAna thavA yogya che." (va.pR.558) Il39aaaa. parama zAMtarasa-pratipAdaka, je vItarAganI vANI, te satkRta, auSagha uttama, de citta-sthiratA ANI. ahoho 40 artha :- parama zAMtarasa eTale viSaya kaSAyarahita saMpUrNa AtmazAMtino mArga batAvanAra zrI vItarAga puruSonI vANI te satkRta che, ane AtmabhrAntirUpI rogane nAza karanAra te uttama auSagha che tathA caMcaLa evA cittanI sthiratAne paNa ANI ApanAra te ja che. parama zAMta zratanuM manana nitya niyamapUrvaka kartavya che." (va.pR.641) satsamAgamanA abhAve vItarAgakRta, parama zAMtarasa pratipAdaka vItarAgavacanonI anuprekSA vAraMvAra kartavya che. cittastharya mATe te parama auSagha che." -zrImad rAjacaMdra 40 indriya-nigraha saha ArAdho satkRta amRtavelI, zaMkA tarjI, satraddhA pAmI, karajo asaMga-kelI. -ahoho 41 artha - indriya-nigraha eTale viSaya kaSAyamAM jatI vRttine rokI, puruSonI vANIne tame vAMco, vicAro. kemake te satkRta amRtanI vela samAna che. jema vela vRddhi pAme tema jJAna paNa vRddhi pAme che. mATe te samyakajJAna vaDe zaMkAone tajI daI saRddhAne pAmI, AtmAnA asaMga svarUpamAM kelI karajo arthAtu ramaNatA karajo. ahoho! satkRtano parama upakAra che ke je AtmAnA parama asaMga zuddha svarUpane paNa meLavI Ape che. "indriyonA nigrahapUrvaka satsamAgama ane sadbhuta upAsanIya che." (va.pR.939)
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) sanzAstrano upakAra 5 7 "parama zAMta kRtanA vicAramAM indriyanigrahapUrvaka AtmapravRtti rAkhavAmAM svarUpasthiratA apUrvapaNe pragaTe che." (va.pR.640) //41| upazama svaphaeNpa jinAgamanuM, upadezaka upazamavaMtA, upazama arthe upadezyAM, upazama AtmArtha gaItA. ahoho042 artha - jina Agama che te upazama svarUpa che, arthAtu kaSAyanuM upazamana karAvanAra che. e jina AgamanA upadezaka puruSo paNa upazamavaMta che, arthAt jenA kaSAyo saMpUrNa zAMta thaI gayA che. te puruSoe bIjA jIvonA kaSAyo paNa upazama pAme te arthe A graMthomAM upadeza Apyo che. kemake kaSAyabhAvone upazamAvavA ene ja jJAnI puruSoe AtmArtha gaNyo che. jinAgama che te upazamasvarUpa che. upazamasvarUpa evA puruSoe upazamane arthe te prarUpyAM che. upadezyAM che. te upazama AtmArthe che, anya koI prayojana arthe nathI." (va.pR.331) //4rA AtmArthe jo nA ArAdhyAM vAcana-zravaNa nakAmuM, ArjevikA, kIrti, mada mATe sAdhe baMghana sAmuM. ahoho 43 artha - AtmAnA kalyANa arthe jina AgamanuM ArAghana karavAmAM na AvyuM to te graMthonuM vAMcana zravaNa nakAmuM che. AjivikA arthe ke kIrti eTale mAna meLavavA mATe athavA te zAstrono abhyAsa karI mada eTale ahaMkAra vadhAravAmAM teno geraupayoga karyo to te zAstro tene sAmA karmabaMgha karAvanAra thaze arthAt te zAstro tene zastrarUpa thaI pariNamaze. "AtmArthamAM jo tenuM ArAghana karavAmAM na AvyuM, to te jinAgamanuM zravaNa, vAMcana niSphaLarUpa che; e vArtA amane to niHsaMdeha yathArtha lAge che." (va.pR.331) 43. cAra veda sama jina-Agama paNa cAra bhedaphaeNpa jANo, caraNa, karaNa ne dravya, prathama-e anuyogo ura ANo. ahoho 44 artha :- vedAMta gharmamAM jema Rgaveda, yajurvaveda, atharvaveda ane sAmaveda ema cAra veda pracalita che. tema jaina gharmamAM paNa jina AgamanA cAra bheda che. te caraNAnuyoga, karaNAnuyoga, dravyAnuyoga ane prathamAnuyoga che. teno bhAva hRdayamAM samajavA prayatna karo. kemake AzcaryakAraka evuM potAnuM svarUpa te A sadbhuta vaDe jIvane prApta thAya che. upadezanA cAra mukhya prakAra che : (1) dravyAnuyoga. (2) caraNAnuyoga. (3) gaNitAnuyoga. (4) gharmakathAnuyoga." (1) lokane viSe rahelAM dravyo, tenAM svarUpa, tenA guNa, tharma, hetu, ahetu, paryAyAdi anaMta anaMta prakAre che, tenuM jemAM varNana che te "dravyAnuyoga." (2) A dravyAnuyoganuM svarUpa samajAyA pachI kema cAlavuM te saMbaMghInuM varNana te "caraNAnuyoga." (3) dravyAnuyoga tathA caraNAnuyogathI tenI gaNatarInuM pramANa, tathA lokane viSe rahelA padArtha, bhAvo, kSetra, kALAdinI gaNatarInA pramANanI je vAta te "gaNitAnuyoga." (4) sapuruSonAM gharmacaritranI kathAo ke jeno ghaDo laI jIvane paDatAM avalaMbanakArI thaI pariName
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 te 'dharmakathAnuyoga.' (va.pR.755) ''upara jaNAvela cAra anuyoganuM tathA tenA sUkSma bhAvonuM je svarUpa, te jIve vAraMvAra vicAravA yogya che, jANavA yogya che. te pariNAme nirjarAno hetu thAya che, vA nirjarA thAya che. cittanI sthiratA karavA mATe saghaLuM kahevAmAM AvyuM che; kAraNa ke e sUkSmamAM sUkSma svarUpa jIve jo kAMI jANyuM hoya to tene vAste vAraMvAra vicAra karavAnuM bane che; ane tevA vicArathI jIvanI bAhyavRtti nahIM thatAM aMdaranI aMdara vicAratAM sughI samAyelI rahe che.'' vyAkhyAnasAra - 1 (va.pR.756) 1445 kaSAya TaLe prathamAnuyoge, pramAda caraNe TALo, jaDa jevuM mana jagADavA, karuNAnuyoga vALo. ahoho045 58 artha :- prathamAnuyoga eTale dharmakathAnuyoga vaDe jIvanA kaSAyabhAvone TALI zakAya che. mahAna zatru evA pramAdane TALavA caraNAnuyoga hitakArI che. jaDa jevA thayelA manane jagADavA mATe karaNAnuyoga kalyANakArI che. 54555 AtmAdi tattvono nirNaya ho dravyAnuyoge, citta niHzaMka haze to phaLaze yatno mokSa-prayoge. -ahoho0 46 artha :- AtmA che, te nitya che vagere tattvono nirNaya ka2vA mATe dravyAnuyoga parama upakArI che. jIva ajIvAdi tattvonA nirNayamAM citta niHzaMka haze to ja mokSa mATe karelA prayatno phaLIbhUta thaze; nahiM to nahiM thAya. "mana jo zaMkAzIla thaI gayuM hoya to 'dravyAnuyoga' vicAravo yogya che; pramAdI thaI gayuM hoya to 'caraNakaraNAnuyoga' vicAravo yogya che; ane kaSAyI thaI gayuM hoya to 'dharmakathAnuyoga' vicAravo yogya che; jaDa thaI gayuM hoya to 'gaNitAnuyoga' vicAravo yogya che.'" (va.pR.165) II46nA jina-Agama che kalpataruM sama, jyAM jIvAdi padArtho, ,, phaLa-phUla sama zruta-skaMdha namAve a-ekAMtika artho. "ahoho047 artha :- jina Agama che te kalpavRkSa samAna che. jemAM jIva, ajIva, Asrava, saMvara, baMdha, mokSa nirjarA, pApa, puNya vagere tattvonuM varNana, phaLa, phUla, samAna banIne te zrutaskaMdharUpI kalpavRkSane namAve che. arthAt uparokta tattvonuM varNana jemAM bharapUra bhareluM che te tattvonA artho anekAMtika rIte eTale syAdvAdanI rIte karavAmAM AvelAM che. syAdvAda e vItarAga darzanano prANa che ke jethI anaMta guNa gharmAtmaka vastunuM vAstavika svarUpa yathArtha rIte jANI zakAya che. 47 / / vacanaparNathI pUrNa chavAyuM aneka nayazAkhAo, sabhyatirUpa mULa prabaLa, manamarkaTa tyAM ja 2mAvo. "ahoho048 - artha :-- te zruta skaMdhorUpI vRkSa vacanaparNathI eTale uttama vacanorUpI pAMdaDAothI pUrNa chavAyela che. jenI aneka nayazAkhAo che, arthAt aneka naya, nikSepa, pramANathI jenuM varNana karavAmAM AveluM che. te jina AgamarUpa kalpavRkSanuM mULa prabaLa che; arthAt je pUrvApara avirodha che. kemake tenuM mULa samyakmatirUpa che, arthAt saMpUrNa samyakmati jene prApta thaI che evA kevaLI bhagavAna dvArA upadiSTa te vacanAmRto che. mATe tamArA markaTa eTale vAMdarA jevA atyaMta capaLa manane te bhagavaMtanA uttama vacanAmRtomAM ja nizaMkapaNe 2mAvo ke jethI te paNa sthira thAya. ahoho! zrutano parama upakAra che ke je anAdi evA capaLa manane paNa sthira karI de. mATe te bhavijanone parama AdhArarUpa che. 548
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) sanzAstrano upakAra 5 9 sanzAstrone vicAravAno suyoga nizadina sAthe, tenuM citta na cAhe capaLA, bhAva-mokSa ArAze. -ahoho 49 artha - sanzAstrone vicAravAno nizadina je suyoga sAthe che arthAt je haMmezAM niyamita sanzAstronuM ciMtana manana kare che, tenuM citta capaLA eTale caMcaLa strI athavA lakSmImAM Asakta thatuM nathI. te bhavya prANI pratidina bhAvathI mokSanI ArAdhanA kare che. I49aaaa jJAna-samudre nirbhaya vicaro, sanzAstro che vahANo; yukti zukti samajI saMgrahI lyo, virati mauktika ANo. -ahoho 50 artha:- he bhavyo! jJAnarUpI samudramAM nirbhayapaNe vihAra karo. emAM bIjA samudranI jema DUbavAno bhaya nathI. kAraNa jemAM vihAra karavA mATe sanzAstrorUpI vahANo che. zAstrarUpI vahANomAM besI mokSa prApta karavAnI yuktirUpI zakti eTale chIpone samajI teno saMgraha karo. ane temAMthI viratirUpI mauktika arthAt sAcA tyAgarUpa motIone grahaNa karo. kemake "jJAnasya phaLa virati' che arthAt jJAnanuM phaLa virati eTale tyAga che. mATe samyakajJAna meLavI jIvanamAM sAco aMtaratyAga pragaTAvI zAzvata sukha zAMtirUpa mokSane pAmo. 50nA aloka-lokane kevaLa jJAne jANI kahIM je vANI, sanzAstromAM te gUMthANI, anaMta nayanI khANI.-ahoho 51 artha :- lokAlokane kevaLajJAna vaDe jANIne bhagavaMte "anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI evI vANIne upadezI che. te sanzAstromAM "anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che" arthAta te vANI anaMtananI khANarUpa hovAthI sanzAstromAM gUMthAyelI che. ApanA jinavANI saune upakArI mohazatrune mAre, mokSamArgamAM nizadina prere, bhavathI pAra utAre. ahoho para artha - jinavANI jagatanA sarva jIvone upakAra karanAra tethI "sakala jagata hitakAriNI' che. vaLI moha zatrune mAranAra hovAthI 'hAriNI moha" che tathA bhavasamudrathI pAra utAranAra hovAthI 'tAriNI bhavAbdhi che. temaja mokSamArgamAM nizadina preranArI hovAthI "mokSa cAriNI che tathA paramasatyano upadeza karanArI hovAthI pramANI" che. ahoho! AzcaryakArI evI jinavANIrUpa paramakRtano upakAra to jagatanA jIvo upara atyaMta che ke je bhavyAtmAne bhavasAgaramAM bUDatA gharI rAkhavAmAM parama AdhArarUpa che. //parAA. sanzAstro ApaNA parama upakArI hovA chatAM paNa jIva pramAdavaza teno lAbha laI zakato nathI. mATe pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra AgaLanA pAThamAM karavAmAM Ave che te nIce pramANe che : "pramAda = pra eTale prakRSTapaNe, mada eTale cUkI javuM. AtmAno lakSa cUkIne bIjA kAmamAM pravartavuM te pramAda che." o. bhA.1 (pR.116) gharmanI anAdaratA, unmAda, ALasa, kaSAya e saghaLA pramAdanA lakSaNa che." (va.pR.94).
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 o prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra (indravajA) je tIvratA jJAnanI apramAde, sAthI, prakAzI guru rAjacaMdra, I te sarva rIte avirogha jANI levuM, namI nitya agAgha vANI. 1 artha :- je AtmajJAnanI tIvradazAne apramAdapaNe kahetAM niraMtara sadA AtmajAgRti sevIne gurudeva zrImad rAjacaMdra prabhue sAdhya karI te ja AtmadazA bIjA jIvo paNa pAme tenA mATe te AtmajJAna prAptino mArga paramakRpALudeve prakAzyo che. te ja mokSamArgane sarva prakAre avirogha jANIne huM paNa evuM arthAt temanA dvArA upadiSTa agAdha eTale ati UMDA gaMbhIra AzayavAlA vacanone sadA praNAma karIne huM paNa te pramANe vartavA prayAsa karuM. "sarva vibhAvathI udAsIna ane atyaMta zuddha nija paryAyane sahajapaNe AtmA bhaje, tene zrI jine tIvrajJAnadazA kahI che. je dazA AvyA vinA koI paNa jIva baMghanamukta thAya nahIM, evo siddhAMta zrI jine pratipAdana karyo che; je akhaMDa satya che." (va.pR.454) I/1aaaa AtmajJa to AtmasamAdhi sAthI; jAgRti seve, kadI nA pramAdI, tethI sadA nirbhaya hoya meni; nitye pramAde bhayamAM amuni. 2 artha :- AtmajJa eTale AtmAne jANanAra evA jJAnI puruSo to potAnA AtmAnI samAdhi eTale AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthakara "samAdhi' kahe che.' evI AtmasamAdhine sAthI te jJAnI puruSo haMmezAM svarUpa jAgRti seve che. arthAt pramAdavaza thaIne kadI paNa svarUpane bhUlatA nathI. tethI te AtmajJAnI muni mahAtmAo sadA nirbhaya hoya che. paNa nitya pramAdane sevanArA munio cAra gatirUpa saMsAramAM rajhaLavAnA bhayathI grasita hovAthI amuni che. munino veSa hovA chatAM paNa munipaNuM nathI. kahyuM che ke - "je jIvo mohanidrAmAM sUtA che te amuni che; niraMtara AtmavicAra karI muni to jAgRta rahe; pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAdIne koI rIte bhaya nathI, ema zrI jine kahyuM che." (va.pR.451) //rA AtmA maLeluM svachUpe ya bhUle, DUbI pramAde, bhavamAM phaile che; tethI mahAzatru gaNI tajo te, zikSA ure kotarI rAkhajo e. 3 artha - AtmAne potAnA svarUpanuM bhAna thayuM hoya chatAM pramAdavaza te svarUpane bhUlI jaI, pharIthI saMsAramAM rajhaLato thaI jAya che. "pramAdane lIdhe AtmA maLeluM svarUpa bhUlI jAya che. (va.pR.164) "caudapUrvaghArI agiyAramethI pAcho paDe che tenuM kAraNa pramAda che. pramAdanA kAraNathI te ema jANe ke "have mane guNa pragaTyo." AvA abhimAnathI pahele guNasthAnake jaI paDe che; ane anaMta kALanuM bhramaNa karavuM paDe che. mATe jIve avazya jAgrata rahevuM; kAraNa ke vRttionuM prAbalya evuM che ke te hareka prakAre chetare che." (va.pR.689) mATe pramAdane potAno mahAzatru gaNI tajI dejo. A zikSAne hRdayamAM kotarI rAkhajo,
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 1 arthAt A vAtane kadI bhUlazo nahIM. caudapUrvaghArI bhAnudatta muni paNa nidrA ane pramAdane vaza thavAthI caudapUrvane bhUlI jaI yAvat nigodamAM paDyA che. mATe sadA jAgrata rahI pramAdane dUra karavo. AvA AyuSyadorI tUTI te tUTI jo, te sAMghavAnI na jage baeNTI ko, tethI maLelI taka nA javA de, zANA gumAve paLa nA pramAde. 4 artha :- AyuSyarUpI dorI jo ekavAra tUTI gaI to tene sAMghavAnI A jagatamAM koI jaDIbuTTI nathI; arthAt ratnaciMtAmaNi jevo A manuSyadeha hAthamAMthI cAlyo gayo to te pharI maLanAra nathI. tethI zANA eTale vicAravAna samaju puruSo to AvI maLelI takane vyartha javA detA nathI. teo AvA uttama avasaranI eka paLa paNa pramAdamAM vyartha vahI javA na detAM teno pUro sadupayoga kare che. zrI yazovijayajI mahArAja A viSe jaNAve che ke - "avasara pAmI ALasa karaze, te mUrakhamAM pahelojI; bhUkhyAne jema ghebara detAM, hAtha na mAMDe ghelojI. sevo bhaviyAM vimala jiNesara, dulahA sajjana-saMgAjI." nityakrama (pR.138) vaLI zrImad rAjacaMdra graMthamAM jaNAve che ke - "durlabha yoga jIvane prApta thayo to pachI thoDoka pramAda choDI devAmAM jIve mUMjhAvA jevuM athavA nirAza thavA jevuM kaMI ja nathI." (va.pR.619) I4 kALa khare pAna pILA banIne, jIvita tevuM jananuM gaNI le; tethI maLelI taka nA javA de, zANA gumAve paLa nA pramAde. 5 artha - kALa pAye jhADanA pAna pILA banIne kharI paDe che tema manuSyonuM jIvana paNa tevuM ja jANo. AyuSyakarma pUruM thaye A manuSya paryAyano paNa avazya nAza thaze. kALa vyatIta thatAM jhADanA sUkA pAMdaDA sapheda thaIne kharI paDe che. tevuM ja manuSyanuM jIvana che. tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda na kara." -'uttarAdhyayana sUtra' drumapatraka adhyayana (pR.70) tethI AtmakalyANa sAdhavAnI maLelI A takane javA na devI. zANA puruSo to eka paLano paNa pramAda karatA nathI. "ati vicakSaNa puruSo saMsAranI sarvopAthi tyAgIne ahorAtra gharmamAM sAvaghAna thAya che. paLano paNa pramAda karatA nathI. vicakSaNa puruSo ahorAtranA thoDA bhAgane paNa niraMtara gharmakartavyamAM gALe che, ane avasare avasare gharmakartavya karatA rahe che. paNa mUDha puruSo nidrA, AhAra, mojazokha ane vikathA temaja raMgarAgamAM Ayu vyatIta karI nAkhe che. enuM pariNAma teo aghogatirUpa pAme che."(va.pR.94) pA! TIpuM Take keTalI vAra ghAse? vAthI kharI jAya, sukAI jAze; tevuM ja vighothI oNvita tUTe, mATe mumukSu khUba lAbha lUMTe. 6 artha - ghAsa upara paDela jhAkaLanuM TIpuM keTalI vAra Takaze? vA Avye kAM to kharI jaze athavA taDakAthI sukAI jaze. tevI rIte aneka prakAranA vidhrothI A jIvitano nAza thAya che. jemake pANImAM DUbI maravAthI, agnimAM baLI javAthI, jherathI ke asAdhya rogathI athavA aNaciMtavyo akasmAta vagerethI A AyuSya pUrNa thaI jAya che. tethI avasarano jANa evo mumukSu potAnA AtmAnuM kalyANa
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 karavAnuM rahI na jAya ema vicArI bhakti, satsaMga, svAdhyAya, smaraNa karIne khUba lAbha lUMTe che. e viSe zrImad rAjacaMdra graMthamAM jaNAvela che ke - bhagavAne uttarAdhyayana sUtramAM gautamane kahyuM ke, he gautama! manuSyanuM AyuSya DAbhanI aNI para paDelA jaLanA biMdu jevuM che. jema te biMdune paDatAM vAra lAgatI nathI, tema A manuSyAya jatAM vAra lAgatI nathI. e boghanA kAvyamAM cothI kaDI smaraNamAM avazya rAkhavA jevI che. "samartha goyama mA pamaU' - e pavitra vAkyanA be artha thAya che. eka to he gautama! samaya eTale avasara pAmIne pramAda na karavo ane bIjo e ke meSAnumeSamAM cAlyA jatA asaMkhyAtamA bhAgano je samaya kahevAya che teTalo vakhata paNa pramAda na karavo. kAraNa deha kSaNabhaMgura che; kALazikArI mAthe ghanuSyabANa caDhAvIne Ubho che. lIgho ke leze ema jaMjALa thaI rahI che, tyAM pramAdathI gharmakartavya karavuM rahI jaze."(va.pR.94) //phA. kyAMthI maLe mAnavajanma Avo? mATe maLelI paLa nA gumAvo. juvAnI cAlI jatI A jaNAya, utAvaLe AvI rahI jarAya; 7 artha :- Avo zrI sadguru bhagavaMtanA yogasahitano mAnava janma pharI kyAMthI maLe? mATe maLelI AvI uttama paLone vyartha gumAvavI nahIM. paNa 'jhabake motI parovI le tema te paLa paLano pUro sadupayoga karI AtmAnuM hita karI levuM. "jJAnIo kahe che ke, e bhava bahu durlabha che; ati puNyanA prabhAvathI e deha sAMpaDe che; mATe ethI utAvaLe AtmasArthaka karI levuM. ayamaMtakumAra, gajasukumAra jevAM nAnAM bALako paNa mAnavapaNAne samajavAthI mokSane pAmyA. manuSyamAM je zakti vadhAre che te zakti vaDe karIne madonmatta hAthI jevAM prANIne paNa vaza karI le che; e ja zakti vaDe jo teo potAnA manarUpI hAthIne vaza karI le to keTaluM kalyANa thAya!" (va.pR.58) yuvAna avasthA samaye samaye vyatIta thaI rahI che ane jarA avasthA utAvaLe AvI rahI che; teno khyAla karI cetI jAo; nahIM to Akhare pastAvuM paDaze. A viSe zrI laghurAja svAmI, upadezAmRtamAM jaNAve che ke - "jyAM sudhI kAyA sArI che tyAM sughI gharma karI lo; pramAda kartavya nathI. manuSyabhava mahA durlabha che. ekalo Avyo che ane ekalo jaze. eka gharma sAthe che. mATe cetI jAo. Avo joga pharI maLavo durlabha che. A zarIra sAruM che, tyAM sughI tenAthI kAma karI levuM. bhakti karavAmAM A manuSya dehano upayoga karI levo. A hADakAM, cAmaDAM, lohI e kAMI AtmA che? AtmA apUrva vastu che. tenuM sukha aciMtya che." -upadezAmRta (pR.369) jarA na paDe jyAM sughI, vyAdhi vaghI na jAya; maMda paDe nA indriyo, tyAM sughI gharma saghAya." pU.zrI brahmacArIjI //zA vyAdhi, pIDA, phikara ne upAdhi, gherI rahI, kyAMthI maLe samAdhi? tAkI rahelo vaLI kALa bhALo, tethI pramAde nahi kALa gALo. 8 artha :- A saMsAramAM trividha tAparUpa vyAdhi, pIDA, phikara-ciMtA ane upAthie sarva saMsArI jIvone gherI lIghA che, to tyAM AtmAne zAMtirUpa samAdhi kyAMthI prApta thAya. vaLI, tAre mAthe kopI rahyo kALa re, UMgha tane kema Ave, pANI pahelAM bAMghI lene pALa re UMgha tane kema Ave?" ema mAthA upara kALa tAkIne Ubho che tene bhALo ane pramAdamAM have eka paLa paNa na gALo.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 3 kALarUpI ajagaranA moDhAmAM beTho che te moDhuM kyAre baMgha karaze tenI khabara nathI mATe eka samaya panna pramAda na karavo. ''jIvane pramAdamAM anAdithI rati che, paNa temAM rita karavA yogya kAMI dekhAtuM nathI." OM (va.pR.613) II8 / / utpatti, mRtyu vaLI zoka, duHkha TALI pamADe paramAtma-sukha, evA sudharma mana joDI devuM, zAne pramAde nara-Ayu khovuM? 9 utpatti eTale janma, mRtyu ane vaLI zoka cintA ke duHkha e badhA saMsAramAM rahelA che. 'janma, jarA ne mRtyu, mukhya duHkhanA hetu.' zrImad rAjacaMdra A badhA duHkhone TALI paramAtmasukhane sarva kALane mATe pamADe evA sudharmamAM manane jarUra joDI devuM, paNa pramAdamAM paDyA rahI A durlabha manuSyaAyune zuM kAma khovuM joIe. "koI sagraMthanuM vAMcana pramAda ocho thavA arthe rAkhavA yogya che.'' (va.pR.383) "pramAda viSe prathama Apane lakheluM "eka paLa khovI te eka bhava gumAvavA tulya che.' te viSe pAchaLanA patromAMthI jovA vinaMtI chejI. paramAM vRtti rame te kharI rIte pramAda che. te anAdinI kuTeva TALavA dRDha nizcayanI jarUra che. te ocho karavAno jeNe nizcaya karyo che te mahApuruSo kALanA mukhamAM pesatI aneka paLone jhuMTavI laI jeTalo avakAza maLe temAM mokSamArga ke AtmAnA vicAramAM rahe che. pramAda ocho ka2vo ja che e lakSa cukAya nahIM to je karavuM che teno vicAra thAya; ane 'kara vicAra to pAma' kahyuM che tema AtmasvarUpano nirNaya thaye temAM pramAda na thAya tyAM sudhI apramatta rahevAya te ja mArgamAM ke AtmAmAM sthiti che.'' yakRta bhAga-3, pAM22 ||9|| nirmULa sau duHkha thavA batAve, sanmArga je vIra mahA prabhAve; saMkSepamAM te samajAya tevuM, A kAvyamAMthI hita dhArI levuM. 10 artha - saMsAramAM janma, jarA, mRtyu ke Adhi, vyAdhi, upAdhi ke roga, zoka, ciMtA ke ISTa viyoga, aniSTa saMyoga vagere duHkho rahelA che, te sarva duHkhone nirmULa karavA mATe zrI vIra paramAtmAe mahAna atizayonA prabhAva sahita je upadeza Apyo che te saMkSepamAM samajAya tema A kAvyamAM varNavyuM chuM. tene jANIne te pramANe vartI AtmAnuM hita sAthI levuM, 10 / / saMpUrNa je jJAnavikAsa sAthe, ajJAna ne moha azeSa ghAI; je rAga ne dveSa samULa chede, te mokSa-ekAMtika-sukha vede. 11 artha :-- je bhavyAtmA potAnA saMpUrNa jJAnavikAsane sAthe che arthAt kevaLajJAnane pragaTAve che, te ajJAna eTale darzanamoha ane cAritramohano paNa azeSa eTale saMpUrNapaNe nAza kare che. ema je rAga ane dveSane samULagA che. te ja mokSanA ekAntika eTale jyAM mAtra avyAbAdha sukha rahyuM che evA mokSasukhano bhoktA thAya che. / / 11 / / teno kahuM mArga suNo sucitte : sadguru, moTA nara sevavA te, ajJAnInA saMgI dUra nAso, svAdhyAya satzAstrataNo upAso- 12 artha :-- te zAzvata sukharUpa mokSano mArga kahuM chuM, tene cittanI ekAgratApUrvaka sAMbhaLo. tenA mATe
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 moTA puruSa evA zrI sadaguru bhagavaMtanI prathama zogha karIne tenI sevA karavI arthAtu temanI AjJA upAsavI. ane ajJAnI evA kugurunA saMgathI sadA dUra rahevuM, tathA pratidina sanzAstrano svAdhyAya karavo. ||12aaaa ne svasthatAthI paramArtha khojo, ekAntamAM gharmarahasya jojo. sAdhu, tapasvI susamAdhi poSe, pAmI mitAhAra rahita-doSa. 13 artha - cittanI sthiratA karIne paramArtha eTale AtmAne hitarUpa evA tattvanI khoja karavI ane ekAntamAM besI gharmanuM rahasya zuM che te jANavA prayatna karavo. sAdhu ane tapasvI puruSo paNa dehane TakAvavA 46 doSarahita mitAhAra eTale mApasara AhAra karIne susamAdhine poSe che arthAt AtmapariNAmanI svasthatAne jALavavAno prayAsa kare che. 13. ekAnta zothe sthaLa nirupAdhi; nipuNa tattvajJa susAthI sAthI, vizeSa guNI na susAthI hoya, to zoghavAno samaguNI koya. 14 artha - vaLI nirupAthimaya ekAMta sthaLane zodhe che. tathA tattvamAM nipuNa eTale tattvane sArI rIte jANanArA evA sAthIdArane zodhI tenI sAthe rahe che. vizeSa guNavAna evo sAthIdAra na maLe to potAnA samAna guNavAlA sAthIdAranI zodha karI tenI sAthe rahe che. 14 jo joga tevo ya maLe na sAro, ekAkI vihAra-vidhi vicAro, niSpApa varte tA~ bhoga-icchA, vairAgyavRddhi saha zAMti-vAMchA. 15 artha :- jo samAna guNavALA sAthIdArano paNa sAro joga na maLe to ekAkI vihAra-vidhi eTale ekalAne vicaravAno je vidhi bhagavAne kahyo hoya te jANIne vicaravuM. paNa pAMca indriyanA bhogonI icchAne sadA tajIne niSpApa bhAve vartavuM tathA vairAgyanI vRddhi kema thAya te sadA lakSa rAkhavo. ane AtmazAMtinI vAMchA eTale icchAne kadI bhUlavI nahIM. "parama zAMtipadane icchIe e ja ApaNo sarva sammata gharma che ane te icchAmAne icchAmAM maLI jaze." (va.pR.170) /(15aa. iMDAthI pakSI, vaLI tethI iMDuM, tRSNA ane moha samAna joDu; tRSNAthI jo moha thato jaNAya, ne moha tRSNA-bIja e ja jAya. 16 artha - jema iMDAthI pakSIno janma thAya ane pakSIthI iMDu janme, tema tRSNA ane mohano eka sAthe saMbaMgha che. tRSNA hovAthI parapadArthamAM jIvane moha thato jaNAya che ane parapadArthano moha e ja navI tRSNAnA bIjane ropanAra che, arthAt parapadArthanA bhogathI navI navI tRSNA vRddhi pAme che. e ja nyAya che, arthAt tRSNAthI moha ane mohathI vaLI tRSNA e prakAre thayA kare che. /16aaaa che rAgane veSa vaDe ja karma, karmo thatAM mohathI, te agharma, kameM phare jIva bhave anAdi, janmAdi duHkho ati ghora sAdi. 17 artha :- rAga ane dveSa vaDe ja navA karmano baMgha thAya che. "rAga dveSa ajJAna e mukhya karmanI graMtha." -zrImad rAjacaMdra rAgadveSa ane ajJAna e mohanIya karmanA ja bheda che, mohanIya karmathI navA karmono baMdha thAya che
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 5 ane e ja adharma che, arthAtu potAnA AtmAno te dharma eTale svabhAva nathI paNa vibhAva che. e karmone laIne jIva anAdikALathI A saMsAramAM bhame che. tathA janma, jarA, maraNAdinA ghora duHkhone azaraNa evo A jIva anubhavyA kare che tathA navA navA karmo bAMghI pharI pharI tenI sAdi eTale navI navI zarUAta karyA kare che. "janma, jarA,maraNAdi duHkhe karI samasta saMsAra azaraNa che." (va.pR.454) 1LA nirmohInuM duHkha gayuM bhaLAya, tRSNA nathI to nathI moha-lAya; tRSNA gaI jo nahi lobha pAMDe, nirlobhIne karma kadI na bhIDe. 18 artha - nirmohI evA jJAnI puruSonuM duHkha cAlyuM gayuM ema kahI zakAya. kemake temane tRSNA nathI to mohanI lAya eTale baLatarA paNa nathI.jo tRSNA cAlI gaI to tene lobha kaSAya pIDI zakato nathI. evA nirlobhI puruSane karma paNa kadI bhIDamAM letA nathI. kemake -"janma, jarA, maraNa konAM che? ke je tRSNA rAkhe che tenAM janma, jarA, maraNa che. mATe jema bane tema tRSNA ochI karatA javuM." (va.pR.455) I18nA upAya rAgAdi nivAravAne, boghela vIre suNa sAvaghAne - dUghAdi dItikara sau rasone, sevo nahIM nitya yatheccha, jone. 19 artha - rAga dveSAdi bhAvakane nivAravAno upAya zrI mahAvIra prabhue boghela che. tene huM kahuM chuM te tuM sAvadhAnIpUrvaka sAMbhaLa. dUgha, ghI, sAkara, miSTAnna Adi rasone indriyo mATe dItikara eTale uttejana ApanAra gaNyA che. mATe tenuM haMmezAM icchA pramANe sevana karavuM nahIM. 19o. jhADe phaLo suMdara miSTa dekhI, ToLe maLI tyAM ghasatAM ja paMkhI; tevI rIte kAmanI vAsanAo, UThI ghase dIsa dile balAo. 20 artha :- jhADa upara sundara mIThA phaLone joIne pakSIonA ToLeToLA tyAM AvIne ghase che. tevI rIte uttejita AhAra vaDe kAmanI vAsanArUpa balAo paNa dilamAM AvIne vasI manane dIpta eTale uttejita kare che. //rA jo brahmacArI jamaze yatheccha, to viSayAgni zamaze na, vatsa! dAvAgni gADhA vanano zame nA, jyAM vAyuno vega vaghI ghame, hA! 21 artha - jo brahmacArI mananI icchA pramANe bhojana leze to he vatsa! tenI viSayarUpI agni kadI zamaze nahIM, arthAt olavAze nahIM. jema gADhA vanano dAvAnala olavAya nahIM ke jyAM vAyuno vega vaghIne te dAvAnalane vizeSa ghamaNanI jema ghamyA kare che tema. vAyunA vegathI jema agni vadhe che tema dUgha, miSTAnnAdi vizeSa khAvAthI indriyonI unmattatA vizeSa vRddhine pAme che. //ra1TI vyAdhi samo rAga-ra6 gaNAya, indriya jItye jhaTa te haNAya; AhAra ocho karajo davA te, ekAntamAM vAsa kharI havA che. 22 artha :- zarIramAM vyAdhi eTale roga samAna rAga paNa jIvano zatru gaNAya che. indriyono jaya karavAthI te rAgarUpa zatrune zIdhra haNI zakAya che. indriyono jaya karavA AhArane ocho karajo, e ja kharI davA che. tathA brahmacArIe ekAntamAM vAsa karavo e ja AtmAnI taMdurastI mATe kharI havA che. gArA bilADIno trAsa samIpavAse, mAnI bhalA uMdara dUra nAse; mAne muni strI-sahavAsa tevo, strInA mukAme nahi vAsa levo. 23
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvadha-vivecana bhAga-1 artha :- bilADIno trAsa samIpamAM jANIne uMdara dUra nAsI jAya che, tema muni paNa strInA sahavAsane bilADI jevo jANI dUra vase che, jyAM strIno nivAsa che tevA mukAmamAM munie ke brahmacArIe kadI vAsa karavo nahIM. / / 23 / / 66 nA brahmacArI strI-surUpa ciMte, vilAsa-hAsye mana kema rUMdhe? maMjula vANI varSA aMga-ceSTA, bhAve na jue kardI AtmadraSTA. 24 artha :- je kharA brahmacArI che te surUpavAna strInuM ciMtana paNa kare nahIM, to tenI sAthe vizvAsa ke hAsya karavAmAM manane kema roke? maMjIla eTale mIThI che vANI jenI evI strInI aMga ceSTAne je kharA AtmadraSTA eTale jene AtmA jovAnI dRSTi che evA AtmajJAnI puruSa rAgabhAve kadI jue nahIM. / / 24 / / strI-kIrtane kema ghare prIti ne ? strI-sukha nA svapna viSe yaciMte; jo dhyAna ne brahmayame vicAro, to Acaro A hitanA prakAro. 25 artha :-- evA AtmajJAnI puruSo strI-kIrtane eTale strInA guNagAnamAM ke tenI prazaMsAmAM kema prIti ghare ? te to strInA sukhane svapnamAM paNa ciMtavatA nathI. jo dhyAna ane brahmacaryane yamarUpe eTale AjIvana vratarUpe ghAravA vicAratA ho to A upara kahyAM che te hitanA prakAro pramANe AcaraNa karo. / / 25|| muni bhale uttama devI joye, nA moha pAme, gharI gupti toye, ekAMta, nA2IrthI rahita vAsa, tene ya jANo hitakArI khAsa. 26 artha :-- je muni uttama devIne joI bhale moha pAmatA nathI ane mana vacana kAyAnI guptine cAraNa karIne rahe che; tene paNa strIthI rahita mAtra ekAMtavAsa ja khAsa hitakArI che ema jANo. ra6A sAdhu, mumukSu bhavabhIru koya, je mokSamArge sthira hAla hoya, tene nahIM dustara koI evuM, yuvAna nArI rUpavaMta jevuM. 27 artha :-- je sAdhu hoya athavA saMsArathI bhaya pAmelo evo koI mumukSu hoya, ke je bhale hAlamAM mokSamArge sthira hoya; chatAM tene paNa yuvAna evI rUpavaMta strI jevuM koI dustara kArya nathI, arthAt AvA anukULa prasaMgane jitavA te mahAtmA puruSone paNa duSkara thaI paDyA che. mATe sadA pramAda choDIne temanAthI dUra rahevuM e ja bhagavAnano upadeza che. rA strI-kAmanA je mULathI ukheDe, te kAmanA sarva sadAya choDe; moTA samudro taranAra koya, gaMgAnadIno na hisAba joya. 28 artha H-- je strInI icchAne jaDamULathI ukheDe te bIjI badhI icchAone sadA choDI zake che kemake : A sapaLA saMsAranI, ramaNI nAyakrarUpa; e tyAgI, tyAgyuM badhuM, kevaLa zosvarUpa.. zrImad rAjacaMdra jema koI moTA samudrone taranAra hoya, tenA mATe gaMgA nadI taravI te koI hisAbamAM nathI. eka viSayane jItatAM, jItyo sau saMsAra, nRpati jItatAM jItiye, daLa, pura ne adhikAra. -zrImad rAjacaMdra strI kAmanAne jeNe jItI lIdhI teNe sarva saMsAra para jaya meLavI lIdho. jema rAjAne jItatAM tenuM daLa, pura ane adhikAra sarva ApoApa jitAI jAya che tema. / / 28 / /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 7 trilokanA duHkhataNuM ja mULa, che kAmanA bhoga taNI ja zULa; te bhogano rAga tajI dIghAthI, tritApa chUTe, TakatI samAdhi. 29 artha:- traNeya lokanA duHkhanuM mULa pAMca indriyonA viSaya bhoganI kAmanA che. te ja haMmezAM zULa eTale kAMTAnI jema cUbhyA kare che. te indriya bhogono rAga tajI devAthI Adhi vyAdhi upAdhinA traNeya tApa chUTI jAya che ane AtmAnI samAdhi eTale svasthatA paNa TakI rahe che. rA. tatkALa bhogo rasavarNavaMta, kiMpAka jevA paNa duSTa aMta; sAdhu samAdhi, tapa icchatA je, paMcendriyAthuM na jarAya rAce. 30 artha :- bhogo, kiMpAkaphaLa jevA tatkALa to sundara rasavALA ane raMgaberaMgI varNavALA bhAse che paNa teno aMta kiMpAka phaLanI jema du maraNa karAvanAra che arthAtu AtmAnA guNonI ghAta karanAra che. sAdhu puruSo je Atma-samAdhine icche athavA je icchAone rokI tapa vaDe karmane tapAvavA icche te pAMca indriyanA bhogomAM jarAya paNa rAcatA nathI. //30mAM, indriya sarve viSaye pravarte, ne viSayo, indriya yogya varte, vyApAra evo sahaja bane jyAM, apriya ke priya chaeNvo gaNe tyAM. 31 artha - sarva indriyo potapotAnA viSayomAM pravarte che, ane viSayo paNa potAnI indriyone yogya vartana kare che. evo vyApAra paraspara jyAM saheje banI rahyo che tene saMsArI jIvo joI, A mane priya che ane A mane apriya che ema rAgadveSa karyA kare che. [31] te rAga ke dveSathI duHkhI thAya, draSTAMta tenAM jagamAM ghaNAMya - rUpe pataMgo daMpamAM baLe che, saMgItathI vyAgha mRgo chaLe che. 32 artha :- rAga ke dveSa karavAthI jIva duHkhI thAya che. tenA draSTAMta jagatamAM ghaNAya che. jema ke rUpamAM Asakta banI pataMgIyA dIpakanI jvAlAmAM baLI mare che ane saMgItanA mohathI AkarSAyela mRgone vyAgha eTale zikArI chaLathI pakaDI le che. IT32aaaa ko nAga jhAle jaDI-buTTagaMdhe, jo matsya-tAluM rasazuLa vadhe, sparzI mare che eNMDa-mukha pADo, hAthI na joto manadoSakhADo. 33 artha - nAkano viSaya graMtha che. jaDIbuTTInA gaMthamAM Asakta evA nAgane koI jhAlI le che. rasanAmAM Asakta thavAthI matsya eTale mAchalAnuM tALavuM kAMTAthI viMghAI jAya che. sparzendriyane vaza jhUDa-mukha eTale moTA magara jevA mukhavALo pADo paNa maraNane zaraNa thAya che temaja sparzendriyane vaza thavAthI hAthI paNa banAvaTI hAthaNIne joI doDIne khADAmAM paDI rIbAIne prANa gumAve che; paNa tene A khADo che te sparzendriyane vaza khyAlamAM AvatuM nathI. [33. nIrAgIne viSayaduHkha zAnA? lepAya nA paMkaja paMkamAMnA, bIjAM mahApApa viSe taNAya, je viSayAsakti vaDe haNAya. 34 artha :- nIrAgI puruSone viSayanA duHkha zAnA hoya? kemake jema paMkaja eTale kamala, paMka eTale kIcaDamAM janmavA chatAM paNa tenAthI levAtuM nathI. tema nIrAgI puruSo paNa sadA indriya-vijayI hovAthI
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 viSayomAM lekhAtA nathI. jyAre bIjA jIvo viSayAsakti vaDe haNAyelA hovAthI aneka mahApApomAM taNAya che. arthAt viSayavaza aghora pApo karatAM paNa DaratA nathI. [34 sukhI thavA anya oNvo haNe te, duHkhI kare, vANI jUThI bhaNe che, mAyA race, corI karI na lAje, parigrahe tatpara sAdhu, gAje. 35 artha - viSayAsakta jIvo pote sukhI thavA anya jIvone haNe che. duHkhI kare che, vANImAM jUTha bole che, mAyA race che, corI karatAM paNa lajAtA nathI ane parigraha ekaTho karavAmAM ja tatpara rahe che. koI sAdhupuruSo paNa potAnA svadharmane bhUlI parigrahamAM rAcI kaSAyavaDe gAjI UThe che. 3pA. durdamya doSe oNva duHkhI thAya, nA vAMka temAM parano jarAya; kyAMthI vicAre guDhyoga vinA, ke viSayArthI kadI ko sukhI nA? 36 artha - durdamya eTale duHkhe karIne jenuM damana thaI zake evA viSaya kaSAyAdi doSa vaDe jIva svayaM duHkhI thAya che, temAM para jIvano jarAya vAMka nathI. paNa zrI sadguru bhagavaMtano tene yoga thayA vinA te evuM kyAMthI vicArI zake ke viSayamAM Asakta jIva, kadI koI sukhI nathI. IT36aaaa. prApti ane rakSaNakAja duHkhI, ne bhogakALe vyayathI na sukhI, viyoganuM duHkha sadAya sAle; tRpti thavAnI nahi koI kAle. 37 bhoganI sarva avasthAo duHkharUpa che. te vAta have jaNAve che : artha :- bhogonI prApti karavAmAM duHkhe prApta thayelA bhoga nAza na pAmI jAya tenI rakSA karavAnuM duHkha temaja bhogavatA samaye ghanAdino vyaya thAya te paNa jIvane rUcikara nathI. ema bhoganI sarva avasthAo duHkharUpa che. tathA te bhogono jo viyoga thaI jAya to te duHkha sadAya sAlyA kare che. evA bhogothI jIvane koI kALe tRpti thaI nathI ane thavAnI nathI, paNa ulTA te bhogone bhogavavAthI tRSNAnI vRddhi thAya che. [37nA sabogha vinA nahi moha jAya, saMsAranA sukha nahIM tajAya; zraddhA vinA nA dukha dUra thAya, Atmika AnaMda nahIM cakhAya. 38 artha - jJAnIpuruSanA sabogha vinA moha kadI jAya nahIM ane saMsAranA kAlpanika pAMca indriyonA sukha paNa kadI tajAya nahIM. jJAnIpuruSanA vacano upara zraddhA AvyA vinA saMsAranAM duHkha dUra thAya nahIM; ane AtmAnA nirAkuLa AnaMdano AsvAda kadI cakhAya nahI. | sadaguruno yoga sadA vicAro, mokSAbhilASA uramAM vaghAro, AjJA sugurunI uThAvazo jo TALI pramAdo, sukha pAmazo to. 39 artha - te Atmika AnaMda prApta karavA mATe prathama sadguruno yoga meLavavAnI jarUra che, ema sadA vicAro, tathA mokSa prApta karavAnI abhilASAne paNa hRdayamAM vaghAro. sadguru maLe jo temanI AjJAne uThAvazo to sarva pramAdone TALI tame jarUra sAcA Atmika sukhane pAmazo. "A manuSyabhavamAM gharmakArya karI levAno uttama avasara Avyo che, teno vAraMvAra khyAla rahe ane jo pramAda ne ALasamAM A alpa AyuSya vyatIta thaze to lakhacorAzInA pherA pharatAM koI vakhate Avo
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 9 lAga AvavAno nathI. mATe game tema karIne paNa A bhavamAM to jarUra AtmAnuM oLakhANa karI levAnuM che. anaMtakALa Ama ne Ama pramAdamAM gayo. paNa have te doSa TALI, AtmAne zAMti prApta thAya tevo yoga Avyo che to te vakhata UMgha Adi lUMTArA bahu lUMTI na jAya to jiMdagI sukhe lAMbI lAgaze. doSa thayA pachI paNa pazcAttApa jIvane thAya to pharI tevo prasaMga AvatAM pahelethI cetavAnuM bane. mATe jIvane doSa karatA aTakAvavA Thapako paNa ApatA rahevuM ke Ama ne Ama vartIne tAre kaI gatimAM javuM che? jhADa thaIne UMdhyA ja karavuM che? ke vAgoLanI peThe laTakI ja rahevuM che? jo halakI pravRttimAM paDI rahIza to pachI Dhora-pazunA bhavamAM paroNAnA mAra khAvA paDaze, Aro ghoMcAze ke ADAM baraDe paDaze tyAre zuM karIza? mATe samajIne atyAre gharmanuM ArAdhana karI le ke jethI pachI adhogatimAM javuM ja na paDe ane mokSamArga ArAdhI zakAya tevo bhava pharI maLe. Ama vAraMvAra jIvane jAgRti ApatA rahevuM ghaTe chejI." bo. bhAga-3 (pR.292) I/39 ajJAna ne saMzaya TALavAthI, gharma sadA Adara ghAravAthI, nA rAga ke dveSa vaze vasyAthI, smRti-bhulAvAthI dUra khasyAthI. 40 have pramAdane kema tajavo teno upAya darzAve che - artha :- anAdikALathI cAlyuM AvatuM ajJAna eTale mithyAtva tene TALavAthI tathA saMzaya eTale bhagavAnanAM vacanomAM thatI zaMkAone dUra karavAthI, gharmakriyAmAM sadA AdarabhAva rAkhavAthI, rAga ke dveSane vaza na vartavAthI, AtmAno bhulAvo maTI jaI tenI smRti rAkhavAthI pramAdano nAza thAya che. 40nA ne sAvaghAnI traNa yoga kerI vinAza viparyayano karyAthI e ATha rIte tajatAM pramAda, jJAnI gaNe jAgRti apramAda. 41 artha - vaLI mana vacana kAyAnA yoga zAmAM pravarte che tenI sAvadhAnI rAkhavAthI, tathA viparyaya eTale dehamAM Atmabuddhi vagere samajaNamAM viparItatA che tene TALavAthI pramAdano nAza thAya che. uparokta ATha rIte je pramAdane taje che tene jJAnI puruSo AtmajAgRtti gaNe che athavA apramAdadazA mAne che. IT41nA indriyanA viSaya pAMca ghAra, ne krotha, mAyA, mada, lobha cAra, strI-rAja-AhAra-baeNmi kathAo, nidrA-prIti-paMdara e pramAdo. 42 artha :- have pramAdanA paMdara bheda batAve che :- pAMca indriyanA pAMca viSayo, krogha, mAyA, mada eTale mAna tathA lobha e cAra kaSAya, pachI strI kathA, rAjakathA, bhojanakathA tathA dezanI bhUmi viSenI kathAo, temaja nidrA ane sneha maLI pramAdanA mukhya paMdara bheda che. 4rA. gomaTTasAre' bahu bheda bhAkhyA, vistAra-gruci jIMva kAja dAkhyA; TALe muni sUkSma vicArI doSa, to zuddha AtmA karI jAya mokSa. 43 artha - gomaTTasAra jIvakAMDamAM gAthA naMbara 35 thI A pramAdanA paMdara bhedano vistAra karIne sADA sADatrIsa hajAra bheda batAvela che. te vistAra rucI jIvane mATe upayogI che. tene vicArI muni potAnA sUkSma doSone TALe che. tethI temano AtmA zuddhatAne pAmI mokSe jAya che. 43 saMsAramAM vRtti rahe lagAra; mumukSatA tIvra laho na sAra; mATe pheMkIne parabhAva sarva ghAro svabhAve mana, mUka garva.44
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 have bhavyone dhyAnamAM rAkhavA yogya vAta jaNAve che - artha :- saMsAramAM jo lagAra mAtra vRtti rahI gaI to tIvra mumukSatA je sArarUpa che tene pAmI zakazo nahIM. "A lokanI alpa paNa sukhecchA" e ghaNuM karIne tIvra mumukSatAnI utpatti thayA pahelAM hoya che. te hovAnAM kAraNo niHzaMkapaNe te "sat" che evuM draDha thayuM nathI, athavA te "paramAnaMdarUpa" ja che ema paNa nizcaya nathI. athavA to mumukSatAmAM paNa keTaloka AnaMda anubhavAya che, tene lIdhe bAhyazAtAnAM kAraNo paNa keTalIka vAra priya lAge che (!) ane tethI A lokanI alpa paNa sukhecchA rahyA kare che, jethI jIvanI yogyatA rokAI jAya che." (va.pR.289) mATe sarva parabhAvane mUkI manane svabhAvamAM rAkho kemake svabhAvamAM rahevuM, vibhAvathI mUkAvuM' e ja mukhya to samajavAnuM che. (va.pR.695) vaLI pramAdathI thato guNaprAptino garva paNa mUkI devo kAraNa ke - "caudapUrvaghArI agiyAramethI pAcho paDe che tenuM kAraNa pramAda che. pramAdanA kAraNathI te ema jANe ke "have mane guNa pragaTyo." AvA abhimAnathI pahele guNasthAnake jaI paDe che; ane anaMta kALanuM bhramaNa karavuM paDe che. mATe jIve avazya jAgrata rahevuM; kAraNa ke vRttionuM prAbalya evuM che ke te dareka prakAre chetare che." (va.pR.689) //44l unmAda ne ALasa choDa, joDo AjJA viSe caMcaLa citta-ghoDo; jo vyartha kArya paLa eka khozo hArI jazo, hA! bhava sarva, rozo. 45 artha - he bhavyo! unmAda eTale gharma pratyenI atyaMta bedarakArI, mohanuM gAMDapaNa ane ALasa eTale vizeSa UMgha levAnuM mUkI daI A manarUpI caMcaLa ghoDAne sapuruSanI AjJAmAM joDo. kemake- "MID thI nAgAI to !' "AjJAnuM ArAghana e ja gharma ane AjJAnuM ArAghana e ja tapa." (AcArAMga sUtra) (va.pR.260) jo AtmA sivAya viSaya, kaSAya, vikathA, nidrA ane sneha Adi vyartha kAryo karavAmAM eka paLano paNa durupayoga karazo to hA! Azcarya che ke tame sarva A amUlya manuSyabhavane hArI jazo ane pariNAmamAM aMte raDavA jevo vakhata Avaze. 4pA tho lakSa ocho karavA pramAda to mArgavicAra Take susAdhya, vicArathI mArga viSe sthiti che, evA prayatna smRti nA ceMkIje, 46 artha :- pramAdane ocho karavA lakSa Apo kema ke-"ocho pramAda thavAno upayoga e jIvane mArganA vicAramAM sthiti karAve che, ane vicAra mArgamAM sthiti karAve che, e vAta pharI pharI vicArI, te prayatna tyAM viyoge paNa koI prakAre karavuM ghaTe che. e vAta bhUlavA jogya nathI." (va.pR.361) jIvamAM pramAda vizeSa che, mATe AtmArthanA kAryamAM jIve niyamita thaIne paNa te pramAda TALavo joIe, avazya TALavo joIe." (va.pR.563) "kaMIka vAMcavuM, kaMIka vicAravuM ane kaMIka gokhavuM. pramAdamAM vakhata na jAya te sAcavavuM." o.bhA.1 (pR.223) jIvane navaro rAkhavo nathI. kaMIka kaMIka kAma soMpavuM. "jIvane pramAdamAM anAdithI pati che." pramAda sAro lAge che, mITho lAge che. Ubho hoya to besavAnuM mana thAya. pramAdamAM rati che te kADhavAnI che." bo.bhA.1 (pR.223) jo pramAda ocho thaze to mokSamArganA vicAra susAdhya eTale samyak prakAre TakI zakaze. vicAra vaDe ja mokSamArgamAM sthira rahI zakAya che. kaliyuga che mATe kSaNavAra paNa vastu vicAra vinA na rahevuM." -zrImad rAjacaMdra
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 7 1 vicAramArgane ArAghavA pramAdane ocho karavAno puruSArtha, smRtimAMthI kadI bhUlazo nahIM. he Aryo! hAla te pramattabhAvane ullAsita vIryathI moLo pADI, suzIla sahita, satkRtanuM adhyayana karI nivRttie AtmabhAvane poSajo." (va.pR.655) //46aaaa mRtyu pramAde jIMvane satAve ke moha ajJAna vaDe mujhAve; viyoga sau priyajano taNo ke lakSmItaNAM sukhataNo ya loke. 47 artha - pramAdanA kAraNe jIvane mRtyu satAve che ke huM marI jaIza to A bhogo bhogavavAnA rahI jaze. athavA ajJAnane kAraNe A moha mUMjhave che ke A mArA strI, putrAdi priyajanono mane viyoga thaI gayo to? athavA A lokamAM prApta lakSmI Adi sukhano viyoga thaI gayo to huM zuM karIza? mATe kahyuM che ke -"pramattabhAve A jIvanuM bhUMDuM karavAmAM kAMI nyUnatA rAkhI nathI, tathApi A jIvane nijahitano upayoga nathI e ja atizaya khedakAraka che." (va.pR. 655) /47nA ke durgatino Dara jo DarAve tethI azAMti UbharAI Ave. mATe bhajI lyo bhagavaMta bhAve, te Azraye jJAnathI zAMti Ave. 48 artha - pramAdane laIne jIvane mArI durgati thaze to? evo Dara lAgavAthI manamAM azAMti ubharAI Ave che. to have bhagavaMtane bhAvapUrvaka bhajI lyo. ane te sapuruSanA Azraye arthAt tenA zaraNe samyakajJAnano vicAra karavAthI jIvane jarUra AtmazAMti prApta thaze. e viSe jaNAve che ke : je jJAnI puruSo bhUtakALane viSe thaI gayA che, ane je jJAnI puruSo bhAvikALane viSe thaze, te sarva puruSoe "zAMti' (baghA vibhAvapariNAmathI thAkavunivRtta thavuM te)ne sarva gharmano AghAra kahyo che. jema bhUtamAtrane pRthvI AghArabhUta che, arthAt prANImAtra pRthvInA AghArathI sthitivALAM che, teno AghAra prathama temane hovo yogya che, tema sarva prakAranA kalyANano AghAra, pRthvInI peThe "zAMti'ne jJAnI puruSe kahyo che." (sUyagaDAMga) (va.pR.391) 48. tIrthakaro karma kahe pramAda, AtmA akarme gaNa apramAda; saMsAra kAryo avakAza che jyAM, mAno prasAde nija vartanA tyAM. 49 artha - zrI tIrthakara bhagavaMto pramAdane karma kahe che. ane jyAM AtmAnI akarma sthiti che arthAt jyAM navIna karmabaMdha thato nathI tene zrI jina apramAdadazA kahe che. "samaya mAtra paNa pramAda karavAnI tIrthakara devanI AjJA nathI." (va.pR.348) jyAM jIvane saMsArakAryamAM avakAza che arthAt saMsAranA kAryomAM jyAM mana sahita pravartana che tyAM AtmAnI vartanA pramAdamAM che ema mAno. 49aaaa nA koI bhAvo avakAza pAme AtmA vinA, kevaLa apramAde, svapna ya saMsAra cahe na tevA jJAnI, sadA udaya veda levA. 50 artha - AtmA sivAya jyAM bIjA saMsArI bhAvone avakAza nathI ane kevaLa apramAdamAM ja sthiti che tevA jJAnI puruSo svapnamAM paNa saMsArane icchatA nathI. temanuM saMsAramAM je pravartana che te mAtra udaya-karmane vecavA pUratuM che. paNa
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 saMbhALa saMbhALI dazA TakAve-vyAmohano saMbhava che pramAde. mumukSue e smRti rAkhavAnI vairAgya atyaMta vaghAravAnI. 51 artha - jJAnI puruSo AvA bhayaMkara mohamayI saMsAramAM saMbhALI saMbhALIne potAnI dazAne TakAvI rAkhe che kemake pramAdamAM rahevAthI pharI vyAmoha eTale AtmabhrAMtino udaya thavAnI saMbhAvanA che. "svapnaya jene saMsArasukhanI icchA rahI nathI, ane saMpUrNa nisArabhUta jene saMsAranuM svarUpa bhAsyuM che, evA jJAnIpuruSa paNa vAraMvAra AtmAvasthA saMbhALI saMbhALIne udaya hoya te prArabdha vede che, paNa AtmAvasthAne viSe pramAda thavA detA nathI. pramAdanA avakAza yoge jJAnIne paNa aMze vyAmoha thavAno saMbhava je saMsArathI kahyo che, te saMsAramAM sAghAraNa jIve rahIne teno vyavasAya laukikabhAve karIne Atmahita icchavuM e nahIM banavA jevuM ja kArya che; kemake laukikabhAva ADe AtmAne nivRtti jyAM nathI AvatI, tyAM hitavicAraNA bIjI rIte thavI saMbhavatI nathI. ekanI nivRtti to bIjAnuM pariNAma thavuM saMbhave che. ahitahetu evo saMsArasaMbaMdhI prasaMga; laukikabhAva, lokaceSTA e saunI saMbhALa jema bane tema jatI karIne, tene saMkSepIne Atmahitane avakAza Apavo ghaTe che." (va.pR.423) mATe mumukSu puruSoe sadA vairAgyabhAvane atyaMta vaghAravAnI smRti rAkhavI. "pramAdamAM vairAgyanI tIvratA, mumukSatA maMda karavA yogya nathI; evo nizcaya rAkhavo yogya che." (va.pR.313) //palA kArya prasaMge zIkha A na bhUle, to te Take jAgRti-mokSamUle. saMsAramAM nirbhayatA na ghAro, prArabdha kALe samatA vaghAro. para artha - saMsAranA koIpaNa kAryamAM ke prasaMgamAM vairAgya vadhAravAnI zikhAmaNane je bhUlaze nahIM; te mokSanuM mULa evI AtmajAgRtimAM sadA TakI raheze. je prasaMgamAM mahA jJAnI puruSo saMbhALIne cAle che, temAM A jIve to atyaMta atyaMta saMbhALathI, saMkSepIne cAlavuM, e vAta na ja bhUlavA jevI che ema nizcaya karI, prasaMge prasaMge kAryuM kAryo ane pariNAme pariNAme teno lakSa rAkhI tethI mokaLuM thavAya tema ja karyA karavuM e zrI vardhamAnasvAmInI chAstha municaryAne draSTAMte ame kahyuM hatuM." (va.pR.423) A bhayanA sthAnarUpa saMsAramAM kadI paNa pramAdavaza nirbhayapaNe rahezo nahIM, paNa vairAgyabhAvane vaghAratA rahejo. kemake - "sarva prakAranA bhayane rahevAnA sthAnarUpa evA A saMsArane viSe mAtra eka vairAgya ja abhaya che. e nizcayamAM traNe kALane viSe zaMkA thavA yogya nathI." (va.pR.490) tathA prArabdhanA udaya samaye paNa samatAbhAvane vaghAravAno puruSArtha karajo. mumukSujana satsaMgamAM hoya to niraMtara ullAsita pariNAmamAM rahI AtmasAghana alpakALamAM karI zake che, e vArtA yathArtha che; tema ja satsaMganA abhAvamAM samapariNati rahevI e vikaTa che; tathApi ema karavAmAM ja AtmasAghana rahyuM hovAthI game tevA mAThAM nimittamAM paNa je prakAre samapariNati Ave te prakAre pravartavuM e ja yogya che. jJAnInA AzrayamAM niraMtara vAsa hoya to sahaja sAghana vaDe paNa samapariNAma prApta hoya che, emAM to nirvivAdatA che, paNa jyAre pUrvakarmanA nibaMghanathI anukULa nahIM evAM nimittamAM nivAsa prApta thayo che, tyAre game tema karIne paNa tenA pratye adveSapariNAma rahe ema pravartavuM e ja amArI vRtti che, ane e ja zikSA che." (va.pR.348) //parA.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 AThamA pAThamAM pramAdanA vizeSa svarUpanuM varNana karyuM. have e pramAdane kAraNe bhagavAna mahAvIra svAmInA jIvane lagabhaga eka koDAkoDI sAgaropama sudhI A saMsAramAM rajhaLavuM paDyuM. temanuM kevI rIte paribhramaNa thayuM te A "mahAvIra deva' nAmanA pAThomAM varNana karavAmAM Ave che. (9) mahAvIra devA bhAga 1 (harigIta) jaya! deva, agaNita guNa svAmI, vIra, mahAvIra svAmI je. suravara paeNje jene chatAM pote sadA niSkAma che. vaLI maLI mahAvIrathI zake sukha mokSanuM mATe namuM ativIra, mahAvIra, sanmati prabhu-guNamAM bhAve ramuM. 1 E artha - he agaNita guNanA svAmI bhagavAna mahAvIra deva! Apano sadA jaya ho jaya ho. sarva karmone haNI nAkhavAthI Apa kharekharA vIra cho, mahAvIra cho. Apane suravara eTale indra paNa pUje che, chatAM Apa to sadA niSkAmI arthAt nispRha cho. Apane koI mAna pUjAdikanI icchA nathI. vaLI Apa mahAvIra svAmInA upadeza anusAra vartavAthI amane paNa mokSanuM sukha maLI zake ema che. mATe jenA aneka nAma ativIra, mahAvIra athavA sanmati che evA prabhunA guNamAM huM paNa bhAvapUrvaka ramaNatA karuM. ./15 baLavAna bIjo pApa haNanAro mahAvarathI nathI, juga juga jaeNnI lAMbI kathA saMkSepathI kahIM A mathI. saMsAra trAsa bharela tethI chUTavA jana icchaze, vaLI mokSamArga pamAya zAthI, ema pote pUchaze. 2 artha :- jene bIjA trevIza bhagavAna jeTalA karma che evA mahAvIra bhagavAna jevo bIjo koI pApane haNanAra baLavAna puruSa nathI. jene bhagavAna RSabhadevavaDe pUrve samakitano sparza thayela evA bhagavAna mahAvIranI lagabhaga eka koDAkoDI sAgaropamathI paNa adhika junI kathAne saMkSepamAM atre dahIMne mathI jema mAkhaNa kADhe tema sArarUpe kahI che. A saMsAra janma jarA maraNanA trAsathI bharelo che. tethI je puruSa chUTavAnI bhAvanA rAkhaze te puruSa bIjAne pUchaze ke mokSamArga zAthI pamAya? tene mATe AvA mahApuruSonA caritro mArgadarzaka nIvaDaze. rA. je kSetramAM munigaNa anaMta videha mukta thayA hatA, bhAvi viSe paNa mukta thAze, hAla paNa mokSe jatA, tevA videha viSe manohara madhuka vana vilasI rahyuM yAtrA jatAM sAgara munine karmayoge zuM thayuM? 3 artha :- je kSetramAM anaMta munigaNa videha mukta eTale saMpUrNapaNe A dehathI mukta thaI mokSane
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 pAmyA hatA, bhaviSyamAM paNa muktine pAmaze tathA hAlamAM paNa muktine pAmI rahyA che, tevA mahAvideha kSetrane viSe manohara evuM madhuka nAmanuM vana vilasI rahyuM che. tyAM yAtrA karavA jatAM sAgaramuni AvI caDhyA. tyAM karmayoge zuM thayuM te have jaNAve che :- 5gA 74 te vana viSe purUravA bhIlarAja sAthI saha vase, mRga mAI munivarane are! te bhIla haNavAne ghase; kalyANakArI kAlikA rANI manA karatI kaheH-- "he nAtha, haNavA nA jatA, vanadeva e, saune dahe. 4 artha :-- te vanamAM pururavA nAmano bhIlono rAjA potAnA sAthIdAro sAthe vase che. tyAM Avela A munivarane mRga eTale haraNa jevA mAnIne are Azcarya che ke e bhIlono rAjA temane haNavAne mATe taiyAra thayo tyAM tene pApa karatAM vAranAra kalyANakArI kAlikA nAmanI tenI rANI nA pADatI bolI ke 'he nAtha! e to vanadevatA che. ene haNavA nA jatA. nahIM to e saune bALI bhasma karI deze. // 4 // tene namI pUjA karo, bhaluM bhIla sarvenuM thaze", suNI vANI rANInI bhalI, bhIla bhAvasaha bhaktivaze munine namI pUjA kare, tyAM muni dayALu uccare H "re! dharmathI traNa lokanI lakSmI maLe jo Acare. 5 artha :- A vanadevatAnI to namaskAra karIne pUjA karo. jethI sarva bhIla lokonuM bhaluM thaze. evI potAnI rANI kAlikAnI vANI sAMbhaLI, bhIla bhAvapUrvaka bhaktine vaza thaI munine namI pUjA karavA lAgyo. tyAM dayALu evA muni bhagavaMta upadeza ApavA lAgyA ke he jIvo! jo tame sadgharmanuM AcaraNa karazo to tamane traNa lokanI lakSmI maLaze arthAt muktine pAmI traNeya lokanA tame nAtha thazo. / / 5 / / madirA, madhu ne mAMsa, aMjIra, umaraDAM, TeTA tajo, sAcA jinezvara mAnI hiMsAdi tajI aNuyama bhajo; vrata bAra pALo zrAvakonAM, te sadA sukhadAryo che, jo Teka rAkhIne nibhAve svargasukha anuyAyI le.'' 6 artha :-- vaLI he bhavyo ! zrAvakanA ATha mULaguNane Adaro. te mATe A madirA eTale dArU, madhu eTale magha ane mAMsa, aMjIra, umaraDA tathA vaDanA TeTA, pIpaLanA TeTA, pIpaLAnA TeTAo khAvAno tyAga karo. zrI jinezvara bhagavaMtane sAcA mAnI aNuyama eTale aNuvratarUpe hiMsA, jUTha, corI, abrahmacarya tathA parigrahano tyAga karo. ema zrAvakanA bAreya vratanuM pAlana karo. te sadA sukhane ApanArA che. jo tene maraNanI chellI ghaDI sudhI jIvanaparyaMta Teka rAkhI nibhAvazo, to tenuM anusaraNa karanAra anuyAyI svargasukhane pAmaze.||6|| munivAta mAnI mokSamArge cAlatAM bhIlabhava gayo, aMte samAdhi sahita marI te deva gharma-baLe thayo; varSI avadhibaLathI jANI sura te jJAnI bhakti kare, bhava devano pUro karIne bharatasuta thaI avatare. 7
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 7 5. artha - muni mahArAjanI evI vAta svIkArIne te pramANe mokSamArge vartatA bhIlano Akho bhava gayo. temaja aMtamAM samAdhi sahita maraNa karI gharmanA baLe te deva thayo. tyAM paNa avadhijJAnanA baLathI potAnA pUrvabhavamAM zrI gurunI kRpA jANI jJAnIpuruSanI bhaktimAM rata rahevA lAgyo. tethI devano bhava sukhe pUro karI zrI bharata mahArAjAnA putrarUpe avatAra pAmyo. tenuM nAma marIci rAkhavAmAM AvyuM. zA dAdA RSabha sAdhu thayA tyAre marIci muni bane, tA~ cakravartI tAtane dAdA sahita vasatA vane; dAdA UbhA dhyAne vane sthira mAsa Sa meruMsamAM akaLAya bhUkhe maraci Adi rAkhI tenI nA tamA. 8 artha - jyAre temanA dAdA zrI RSabhadeva sAdhu banyA tyAre marIci paNa muni banyo. potAnA pitA cakravartI bharata mahArAjAne choDI dAdA sAthe vanamAM vasavA lAgyo. dAdA to vanamAM meruparvatanI jema aDola sthira mudrAe cha mAsa sudhI dhyAnamAM UbhA rahyA. tyAre A marIci Adi munio bhUkhathI akaLAvA lAgyA. tenI dhyAnamAM UbhelA prabhue kaMI paNa tamA eTale darakAra rAkhI nahIM. dA. thoDA dino kharmI duHkha thAkyo, bhekhathI bhUMkha nA TaLe, ghara sAMbharyuM paNa cittamAM bhaya bharatano te aTakaLe; khAvA phaLo, pIvuM sarovara-jaLa ane vasavuM vane, evA vicAre vartatAM te niMdya-AcArI bane. 9 artha - marIci thoDA divasa sudhI duHkha khamIne thAkyo ane vicAravA lAgyo ke muniveSa mAtrathI A bhUkhanuM duHkha bhAMgI zakAtuM nathI. mATe pAcho ghera cAlyo jauM. paNa cittamAM pitA bharata mahArAjAno bhaya khaTakavA lAgyo ke e zuM kaheze ke tuM cAritrathI bhraSTa thaI pAcho gharamAM Avyo. mATe vanamAM ja vAsa karI phaLo khAvA, sarovaranuM pANI pIvuM evA vicArathI vartatA niMdA karavA lAyaka evA muninA AcArane sevavA lAgyo. II te veSa mUkI vartavA vanadeva ghamakAvI kahe, tethI tapasvI-veza ghArI vana viSe pharato rahe; zAstro race viparIta matanAM ziSyane zIkhave vaLI, grahato nahIM, ninda-kahe je gharma RSabha kevaLI. 10 artha - tyAre vanadeve tene ghamakAvIne kahyuM ke jo A rIte tAre vartavuM hoya to A bhagavAna RSabhadevanA munino veSa mUkI de. tethI te tapasvIno veSa ghAraNa karI vanamAM ja pharato rahe che. bhagavAnathI viparIta matanA zAstro race che ane potAnA ziSyone paNa te zIkhave che. vaLI bhagavAna RSabhadeva kevaLI thaI je gharmano upadeza Ape che tene grahato nathI, paNa te vacanonI niMdA karyA kare che. II10nA je gharmanA AghArathI bhIla surasukho pAmyo ati, te, cakravartI-kumArapada pAmI, tajya zuM thaI gati? ajJAtatapathI deva thaI brAhmaNa jaTila nAme thayo, UcharI ayodhyAmAM have te vedazAstro bhaNI gayo. 11
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha:- je gharmanA AdhArathI pote bhIla chatAM devalokanA atyaMta sukhane pAmyo, te ja jIva bharata cakravartIno putra marIci banI te gharmane tajatA temaja kulano mada karatA tene kevI kevI gatiomAM rajhaLavuM paDyuM che te have marIci pachInA mahAvIra prabhunA 27 moTA pUrvabhavo AMkaDAthI darzAve che. marIcinA bhavamAM ajJAna tapanA kAraNe pAMcamAM brahmadevalokamAM dasa sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI teno satyAvIzamAno pahelo bhava gaNAya che. devalokathI cyavIne have bIjA bhavamAM jaTila nAmano ayodhyAmAM brAhmaNa thaI vedazAstrono jANakAra thayo. 11aaaa saMnyArsI thaI tapa tapa pharI te deva thaI brAhamaNa thayo, te puSpamitra sunAmathI vaLI te ja nagare Ucharyo saMsAra tyAgI sAMkhyamata vistArato te vicaryo marI deva gatimAM Upajyo vaLI viprarUpe avataryo. 12 artha :- tyAM paNa saMnyAsI banI tapa tapIne pharI saugharma nAmanA pahelA devalokamAM be sAgaropamanA utkRSTa AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI cyavI te ja ayodhyA nagarImAM have puSpamitra nAmano brAhmaNa thayo. tyAM pharI saMsAra tyAgI sAMkhyamatane vistArato vicAravA lAgyo. tyAMthI marI pharI pahelA sautharma devalokamAM eka sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI cyavI vaLI brAhmaNarUpe avataryo. 12nA te agnisahanA nAmathI vaLI tyAga parivrAjaka banyo, pachI deva thaI vaLI vipra maMdirapuramAM zAstro bhaNyo; saMskAra jUnA jAgatAM saMnyAsa laI tapa AdaryuM, marI deva thaI, maMdiranagare vipra karma karyA karyuM. 13 artha:- te A chaThThIbhavamAM agnisahanA nAmathI brAhmaNa thayela tyAM paNa saMsAra tyAgI parivrAjaka saMnyAsI banyo. tyAMthI ajJAnatapanA pariNAme sAtamA bhavamAM devalokamAM sAta sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI cyavI maMdirapuramAM pharIthI AThamA bhave agnimitra nAme vipra eTale brAhmaNa thaI zAstro bhaNyo. tyAM junA saMskAro jAgRta thatAM pharI saMnyAsa laI tapa AdaryuM. tenA phaLamAM marIne navamAM bhavamAM cothA mAhendra devalokamAM deva thayo. tyAMthI cyavI pharI maMdiranagaramAM brAhmaNa thayo. 13mA ghara nAma bhAradvAja te tridaMDa thaI svarge gayo, tyAMthI marI kukarmanA udaye aghogatimAM rahyo; ekendriyAdi bhava karyA saMkhyArahita varSo sughI. mithyAtvanA phaLa duHkhadAyI cetajo zANA su-thI. 14 artha :- ahIM dasamA bhavamAM tenuM nAma bhAradvAja brAhmaNa rAkhavAmAM AvyuM. tyAM tridaMDI thaI ajJAnatAnA phaLamAM pharIthI pAcho cothA mahendra devalokamAM sAta sAgaropamanA utkRSTa AyuSyavALo devatA thayo. have devalokathI cyavIne kukarmanA udaye ahIMthI adhogatimAM gayo. tyAM ekendriyAdikanA eTale ekendriya, be iMdriya, traNa iMdriya, caturendriya ke saMjJI asaMjJI paMcendriyanA asaMkhya varSo sudhI bhavo karyA. ema mithyA mAnyatAonuM phaLa atyaMta duHkhadAyI che, ema jANIne he zANA su-ghI eTale samyaka
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 1] buddhivALA prANIo, sadA cetatA rahejo. arthAt vItarAgagharma sivAya koIpaNa mithyA mAnyatAone hRdayamAM sthAna Apazo nahIM. 14 baLavuM bhaluM agni viSe ke jhera pI maravuM bhaluM, ke DUbavuM dariye bhale vA siMhasaMge ekaluM vasavuM vane te to bhaluM; paNa sevavo kusaMga nA. saMkaTa naDe sau eka bhava, mithyAtva naDatuM bhava ghaNA. 15 artha - agnimAM baLavuM bhaluM ke jhera pI maravuM bhaluM, dariyAmAM DUbavuM bhaluM ke vanamAM siMha sAthe ekalA vasavuM te bhaluM paNa kusaMga sevavo sAro nahIM. kemake agni, jhera, jaLa ke siMhanA saMkaTa jIvane eka ja bhava mAre; paNa kusaMga to mithyA mAnyatAo karAvI jIvane bhavobhava saMsAramAM rajhaLAve che. moTAmAM moTo kusaMga te kuguruno che. 15aa. hiMsAdi pAMce pApa ne mithyAtva toLo tAjave to pApa mithyAtve thatuM meruM giri sama sarasave; jJAnI kahe tethI tajo mithyAtva bhayakArI mahA, mumukSa to te TALavA sama sevatA nahi ko ihA. 16 artha - hiMsA, jUTha, corI, abrahma, parigraha e pAMce pApane trAjavAnA eka palaDAmAM mUkI ane bIjA palaDAmAM mAtra ekalA mithyAtvanA pApane mUkI juo, to mithyAtvathI thatuM pApa te meru parvata jevuM mahAna thaze ane bIjA pAMce pApo te sarasavanA dANA samAna jaNAze. tethI ja jJAnI puruSo mahA bhayaMkara evA mithyAtvane zIdhra tajavAno upadeza kare che. mumukSu puruSo paNa te sarva pApanA mULarUpa mithyAtvane TALavA samAna bIjI koI mukhya ihA eTale icchA manamAM rAkhatA nathI. "mumukSune ajJAna sivAya bIjo koI bhaya hoya nahIM." -zrImad rAjacaMdra 16aaaa bahu nIca yonimAM bhamI, te jIva marIcino have thaI rAjagRhImAM vipra sthAvara gharma kuLano sAcave, mithyAtvanA saMskArathI bhaNI veda tridaMDI thayo, tapa kAya-phlezAdi tapI te pAMcame svarge gayo. 17 artha - have marIcino jIva ghaNI nIca yoniomAM bhamIne rAjagRhI nagaramAM sthAvara nAmano brAhmaNa thaI potAnA kuLatharmane sAcavavA lAgyo. mithyAtvanA saMskArathI veda bhaNIne pharI tridaMDI thayo. kAyaklezAdi tapa tapI pAMcamA brahmadevalokamAM te sAta sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. 1NA pachI rAjagRhImAM 12vizvanaMdI pATavI kuMvara thatAM, tenA pitAe eka dina nabha-abhra naSTa thatAM dIThAM; vairAgyavege rAjya soMpI bhAIne, dIkSA lIghI, yuvarAjapada para vizvanaMdIe svabaLa-vRddhi kIthI. 18 artha :- have devalokathI AvI rAjagRhI nagaramAM vizvabhUti rAjAno vizvanaMdI nAmano pATavI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 kuMvara thayo. eka dina AkAzamAM zaradaRtunA vAdaLAne naSTa thatA joI rAjAne atyaMta vairAgya thayo. tethI turaMta potAnA bhAIne rAjya soMpI pote dIkSA lIdhI. yuvarAja pada upara vizvanaMdIe rahI potAnA baLathI rAjyanI vRddhi karI. 18. vizAkhabhUti nAma nRpanuM, putra svacchedI ati, yuvarAjabAga- vilAsa dekhI karI pitAne vinati; ke mohavaza nRpa mokale yuvarAjane ari jItavA, pAchaLa samAcAro maLyA e bAga-vaMcaka avanavA. 19 artha - vizvanaMdInA kAkA vizAkhabhUti hAlamAM je rAjA che, teno putra vizAkhanaMdI, te atyaMta svacchaMdI hato. yuvarAja vizvanaMdIne manohara nAmanA bAgamAM vilAsa karato joI potAnA pitA je hAlamAM rAjA che temane vinaMtI karI ke e bAga mane Apo; nahIM to huM deza choDI cAlyo jaIza. te sAMbhaLI rAjAe mohavaza yuvarAja vizvanaMdIne bahAnuM karI zatruone jItavA mokalyo. pAchaLa vizvanaMdIne samAcAro maLyA ke tamAro bagIco levA mATe avanavA ThagavAnA upAyo karI temane bahAra mokalyA che. 19aaaa yuvarAja kozabharyo pharyo pAcho, gayo nija bAgamAM, nRpasuMta saMtAto phare tene lIgho tyAM lAgamAM; jyAM staMbha paththarano hato, tenI pUMThe saMtAyelo jANI, meMThIthI staMbha toDyo, dekhI ari gabharAyelo. 20 artha - yuvarAja krodhathI pAcho pharyo ane potAnA udyAnamAM gayo. tyAM tene Avelo jANI rAjAno putra vizAkhanaMdI doDIne saMtAto phare che. tene lAgamAM lIdho. tyAre eka paththaranA thAMbhalA pAchaLa te saMtAI gayo. te jANIne vizvanaMdIe potAnI muThI mArI te thAMbhalAne paNa toDI nAkhyo. te joI vizAkhanaMdI khUba gabharAI gayo ke kadAca mane paNa mArI nAkhaze. 20gA. dhikkAra viSayo para chUTyo yuvarAjane vairAgyathI, tethI tajIne rAjasukha, dIkSA grahe e bhagavatI; vizAkhabhUti paNa have pastAya pApI kAmathI, jhaTa jaina dIkSA te grahe saMsAratApa virAmatI. 21 artha - have vizAkhanaMdIne gabharAyelo joI vizvanaMdIne viSayo upara khUba dhikkAra chUTyo ke aho viSayo kevA che ke jenA mATe jIvo maraNamAM paNa sapaDAI jAya che; ema vicArI rAjyasukha tajI daI vizvanaMdIe bhagavatI dIkSAne grahaNa karI. te joI kAkA vizAkhAbhUtine paNa putrane mohavaza karela pApI kAmathI pastAvo thayo. ane tenA prAyazcittamAM pote paNa saMsAratApathI virAma pamADanArI evI jaina dIkSAne zIdhra grahaNa karI. If21aaaa nRpaputra vyasanI nIkaLyo, re! jAya vezyAmaMdire, nija rAjya sarva gumAvIne nIca nokarI nRpanI kare; te eka dina beTho hato mathurA viSe vezyAvare, tyAM oLakhyA muni vizvanaMdI, ghora tapa je Adare. 22
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 artha - rAjA vizAkhabhUti temaja yuvarAja vizvanaMdIe dIkSA lIdhI. tethI have rAjya vizAkhanaMdInA hAthamAM AvyuM. paNa A rAjAno putra vyasanI nIkaLyo. te potAnuM sarva rAjya khoI nAkhI koI rAjAno dUta banIne mathurA nagarImAM Avelo hato. tyAM eka vezyAnA makAnamAM chata upara beTho hato. te vakhate muni vizvanaMdI ghora tapa karatA hatA, temane tyAM thaIne jatA joyA ane oLakhyA. rarA sUkuM zarIra maDadA samuM zakti vinAnuM laI phare, govatsanA ghakkA vaDe paDatA dIThA rastA pare; te duSTa hAMsImAM kaheH "baLa staMbha-toDa, batAva re! e kyAM gayuM baLa AkaruM? durbaLa dIse tana sAva re." 23 artha - vizvanaMdI tapazcaryAne kAraNe sUkuM thaI gayela zarIrane maDadA sama zakti vagaranuM laIne phare che. gAyanA vAcharaDAnA ghakkA mAtrathI rastA para paDatA temane joI duSTa evo vizAkhanaMdI hAMsImAM bolI UThyo ke have tAruM thAMbhalA toDa AkaruM baLa kyAM gayuM? batAva. have to tAruM zarIra sAva durbaLa thaI gayuM jaNAya che. rA . muni mAnavaza krodhe bharAyA lAla netre uccare : hAMsItaNuM phaLa cAkhaze muja tapabaLe tuM Akhare." sarvasva tAruM huM haruM" evuM nidAna karI mare. nidAna saMto niMdatA, de durgati, tapa sau hare. 24 artha :- muni vizvanaMdI paNa mAnavaza krodhe bharAI lAla netra karIne kahevA lAgyA ke "are mArI hAMsI karavAnuM phaLa tuM mArA tapabaLe Akhare cAkhIza.' 'tAruM sarvasva huM haraNa karanAra thAuM.' evuM nidAna manamAM karIne AyuSyapUrNa thaye svarge gayA. mATe saMtapuruSo nidAna karavAnA bhAvane niMde che ke je kAlAntare paNa durgatinA phaLanuM kAraNa thAya che. temaja karela sarva tapane naSTa karanAra nivaDe che. 24 te deha tarjIne devalokeza3 devarUpe vilase; vizAkhabhUti paNa te ja svarge zuddha tapabaLathI vase. vizAkhabhaitino jIva podanapuramAM pachI avatare narapati ghare, baLarAmapada saha vijaya nAme Uchare. 25 artha - tyAMthI vizvanaMdI muni deha choDI mahAzukra nAmanA sAtamA devalokamAM 16 sAgaropamanA AyuSyavALA devatA thayA. vizAkhabhUti paNa te ja devalokamAM zuddha tapanA baLathI AvIne vasyo. devalokamAMthI cyavIne vizAkhabhUtino jIva podanapuramAM rAjAne ghera avataryo. tyAM temanuM nAma vijaya rAkhavAmAM AvyuM tathA baLarAmapadane ghAraNa karyuM. rapAA jIMva vizvanaMdIno thayo laghubhAI vijayano have, tyAM prathama harirUpe sukho *tripRSTa nAme bhogave; karanAra muninI mazkarI te duSTa duHkhe bahu bhamI, ati puNyayoga vaDe thayo vidyAghareza parAkramI. 26 artha - vizvanaMdIno jIva paNa devalokamAMthI AvI have vijayano nAno bhAI thayo. tyAM prathama
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 tripRSTa nAmanA hari eTale nArAyaNa (vAsudeva) banI sukha bhogavavA lAgyo. muninI mazkarI karanAra duSTa evo vizAkhanaMdIno jIva cAragatimAM bahu du:kha bhogavI ghaNo bhamIne ati puNyanA yoge have parAkramI evo vidyAdhareza eTale vidyAdharono rAjA thayo. jenuM nAma azvagrIva pADyuM. / / 26 / / 80 e azvIva traNa khaMDa jItI ardhacakrI-pada ghare, alakApurImAM cakraratna sahita sukha mANyA kare. tripRSTa vidyAdhara-sutA paraNyo, suNI kroSe bharyo A azvaava je ardhacakrI, yuddha karavA saMcaryo. 27 artha :- e azvagrIva traNa khaMDa jItIne ardhacakrIpada eTale traNa khaMDano adhipati banI prati vAsudevanI padavIne ghAraNa karI alakApurImAM cakraratna sahita sukha bhogavavA lAgyo. tyAM tripRSTa vAsudeva vidyAdharanI putrIne paraNyo. te sAMbhaLI A ardhacakrI azvagrIva krodhe bharAyo ane tripRSTa vAsudeva sAthe yuddha karavA nIkaLI paDyo. / / 27 / / hArI gayo tripRSTathI tyAM cakra haNavA laiMkiyuM, tripuSTanI jamaNI bhujA para zAMta thaI virAjiyuM. e azvIva te cakrathI marI sAtamI narake paDe, kyAM ardhacakrIsukha ne kyAM kaSTasAga2mAM 2he! 28 artha :- tyAM yuddhamAM tripRSTa vAsudevathI hArI gayo jANI, tene haNavA mATe cakraratna pheMkyuM. paNa te cakraratna tripRSTanI jamaNI bhujA para AvIne zAMta thaI virAjamAna thaI gayuM. have tripRSTa dvArA pheMkela A cakraratnathI azvagrIva marIne sAtamI narakamAM jaI paDyo. kyAM to ardhacakrIpaNAnuM sukha ane kyAM narakanA duHkhano samudra, ke jyAM mAtra raDavA jevuM duHkha ja che. / / 28 / / te cakraratne jItiyA traNa khaMDa tripUNe pachI, le sarvanI te zreSTha vastu bhogave e nRpati. che rANI soLa hajAra, tevI sarva sAmagrI ati, paNa bhogamamatA pApanAM mULa ApatAM khoTI gati. 29 artha :- te cakraratna vaDe nArAyaNe traNa khaMDa jItyA. tathA sarvanI zreSTha vastune laI bhogavavA lAgyo. soLa hajAra rANIo tathA tevI sarva atyaMta sAmagrIne paNa pAmela che chatAM bhogamAM rahelI mamatA ke je pApanA mULarUpa che, te nahIM javAthI tripRSTa nArAyaNa khoTI gatine pAmyA. // 29 // saddharmane bhUlI parigra--pApamAM maratAM lagI, tripRSTa vAsudeva vasiyo tag dayAne mUlagI; mI5 sAtamI narake gayo, trAsI are! pastAya tyAMH mAryA ghaNA jIvo, are! narabhava gayo anyAyamAM. 30 artha :- sadgharma eTale Atmadharmane bhUlI, maratA lagI parigrahanA pApamAM dayAne samULagI choDI daI tripRSTa vAsudeva tallIna thaI rahyo, tenA pariNAme marIne sAtamI narake gayo. tyAM du:khathI trAsI pastAya che ke are ! meM vAsudevanA bhavamAM ghaNA jIvone mAryAM. mAro narabhava anyAya karavAmAM ja cAlyo
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 8 gayo. have huM ahiM zuM karuM? It30aaaa durbaddhivaza pApo karI re! ghanataNA DhagalA karyA, khAghA akhAdya padArtha meM, AcAra bhUMDA AcaryA re! parama gharma gharyo nahIM, vrataniyamo visArIyA, zIla, dAna, tapa bhAvo kSamAdi narabhave nA ghAriyA. 31 artha :- kubuddhivaza pApo karI meM ghananA DhagalA karyA. meM nahIM khAvA yogya akhAdya padArtha khAdhA. bhUMDA AcAra sevyA. re! meM ahiMsA parama gharmane ghAraNa karyo nahIM. vaLI vrata niyamone visArI dIdhA. dAna, zIla, tapa, bhAva ke kSamA, Arjava, mArdava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcana ane brahmacarya jevA uttama dazavigha ghamane meM narabhavamAM paNa ghAraNa karyA nahIM. 31aaaa hA!hA! paDyo dukhasAgare, konuM zaraNa zodhuM have? huM kyAM jauM? kone pUMchuM? re! koNa mujane sAcave ? tyAM to pakaDatA nArakI bIjA bhayaMkara krorthI ,' aMgo cIre ne netra kADhe, cheda chedI rAMthI de. 32 artha - hA! hA! have A narakanA duHkha samudramAM paDyo huM konuM zaraNa zodhuM? huM kyAM jauM? kone pUchuM? have mane koNa sAcave? teTalAmAM to bIjA bhayaMkara krothI nArakI jIvoe tene pakaDI laI tenA aMgopAMga cIrI, netra kADhI, chedI chedIne rAMghavA lAgyA. 3rA pAchuM zarIra AkhuM thatA te vana viSe doDI gayo, tyAM siMharUpI nArakInA nakha-mukhe duHkhI thayo; re! narakabhaiminI vedanA vaghu vIMchI DaMkha hajArathI, khAvApIvAnuM nA maLe, dukhI tarasa bhUkha apArathI. 33 artha - chedeluM zarIra pAchuM AkhuM thaI jatAM tyAMthI te vana viSe doDI gayo. tyAM siMhanuM rUpa ghAraNa karIne rahela nArakInA nakha ane mukhathI chedAtA tyAM paNa duHkhI thayo. are! narakabhUminI vedanA to hajAra vIMchInA DaMkhathI paNa vizeSa che. jyA khAvA pIvAnuM maLatuM nathI, tethI bhUkha ane tarasathI paNa jIva tyAM apAra duHkhI che. 33 vANI agocara duHkha bhAre; TADha kema khamAya tyAM lokhaMDano meruM mUkyuM zatakhaMDa zItathI thAya jyAM? mana-vacana-ttanathI, para thakI ne kSetrathI dukha thAya jyAM dinarAta duHkho bhogave, nahi AMkha paNa mIMcAya tyAM!34 artha - narakabhUminA bhAre duHkho te vANIthI agocara che, vANI dvArA kahI zakAya ema nathI. tyAMnI TADha kema khamAya ke jyAM meru parvata jeTalo lokhaMDano golo mUkIe to tyAMnI pRthvIne aDatA pahelAM ThaMDInA kAraNe tenA so TukaDA thaI jAya. potAnA ja mana, vacana, kAyAthI ke para jIvo vaDe ke narakanA kSetrathI jyAM dinarAta duHkho ja bhogave che. evI narakamAM AMkha paNa mIMcAtI nathI. [34]
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tripuTanA viyogathI baLabhadra vairAgI bane, munipada gharI tapa-dhyAnathI te sarva karmone haNe; te mokSapadavI pAmiyA, jyAM jJAna-vIrya-anaMtatA bAghArahita trikALa tyAM che Atma-paramAnaMdatA. 35 artha - tripRSTa vAsudevanuM maraNa thavAthI viyoga duHkhe baLabhadra vairAgya pAmI munivRta ghAraNa karI tapa ane dhyAnathI sarva karmone haNI mokSapadavIne pAmyA, ke jyAM jJAna, darzana, sukha ane vIryanI anaMtatA che. tathA jyAM bAghA pIDArahita traNe kALa AtmAnI paramAnaMdatA ja che. [3pa be bhAImAM gatibheda pADe karmazatru jo, are! agaNita varSo naraka-duHkhe jAya, rIbI, Akhare vanisiMha giri upare te siMha rUpe avatare, hiMsAdi pApe siMha marI, phara narakakhADe17 Utare. 36 artha - baLadeva ane vAsudeva e be bhAIomAM gatibheda pADanAra kharekhara karma zatru che. baLadeva svarge gayA ane tripRSTa vAsudeva agaNita varSo sudhI sAtamI narakanA duHkho bhogavI rIbAIne, Akhare AyuSya pUrNa thatAM-jaMbudvIpanA bharatakSetramAM gaMgAnadInA taTa pAsenA vanisiMha nAmanA parvata upara siMharUpe avataryo. tyAM paNa hiMsAdi tIvra pApo karI marIne pAcho pahelI ratnaprabhA nAmanI narakamAM jaI paDyo. tyAM eka sAgaropama suthI bhayaMkara duHkho bhogavyA. /36aaaaN tyAMthI pheMTI A bharatanA himavAna parvata upare, te siMha banI vikarALa rUpe kuratA karato phare. mRga mArIne khAto hato, cAraNa muni tyAM AviyA, AkAzathI UtarI muni paththara upara birAjiyA. 37 artha - te pahelI narakamAMthI nikaLI Aja jaMbudvIpanI pUrva dizAmAM Avela bharatakSetranA himavAna parvata upara pharI siMha banI vikarALarUpe krUratA karato phare che. te ekavAra haraNane mArI khAto hato. tyAM AkAzamArge jatAM paramadayALa evA cAraNamuni tyAM AvyA. te muni AkAzathI UtarI patthara para birAjamAna thayA. 3zA. zrI tIrthapati zrIghara kane videhamAM munie suNI hatI vAta ke himavAna para vasanAra siMha mahAguNI; te te ja bharate tIrthapati covIsamA, dazame bhave, nAme mahArvara avatarI bahu tAraze jIvo have. 38 artha :- zrI tIrthakara zrIghara jina pAse mahAvidehakSetramAM A munie vAta sAMbhaLI hatI ke himavAna parvata upara vasanAra siMha mahAguNavAna jIva che.te teja bharata kSetramAM AjathI dazamA bhave covIsamA tIrthaMkara mahAvIra nAme avatarIne ghaNA jIvone tAraze. 38. tethI smRti bhava pUrvanI ApavA muni bolatAH "he!bhavya mRgapati, zabda suNa, tuja hitapaDadA kholatA,
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 8 3 tripRSTa nArAyaNa thaI indriya sukha teM Adaryo, traNa khaMDano svAmI chatAM nA gharmakAryo teM karyAM. 39 artha - tethI te siMhane pUrvabhavanI vAta ane AgalA bhavanI smRti ApavA muni bolyA ke he bhavya mRgarAja! huM kahuM te sAMbhaLa te tArA hitamAM che ane tArA karmarUpI paDadAne dUra karanAra che. pUrvabhavamAM tuM tripRSTa nArAyaNa thaI indriyanA sukhomAM tanmaya rahyo. tyAM traNa khaMDano svAmI hovA chatAM teM gharmanA kAryo karyA nahIM. 39 viSayAMgha rahI, pApo karI, marI sAtamI narake gayo, tyAM nArakI jIvo vaDe ati ghora pIDA pAmiyo, tyAM tuM zaraNa bahu zoghato paNa koI rakSaka nA jaDyo, tyAMthI marIne siMha bana hiMsAthI pharI narake paDyo. 40 artha :- pAMca indriyanA viSayomAM Asakta rahI, pApo karIne marI tuM sAtamI narake gayo. tyAM nArakI jIvo vaDe ati ghora pIDAne pAmyo. tyAM tuM zaraNa bahu zoghato hato paNa koI tArI rakSA karanAra jaDyo nahIM. tyAMthI marIne siMha banI hiMsA karIne marI pharI tuM narakagatimAM gayo. 40nA te trAsadAyaka sthAnathI hUMTa siMha bhava A pAmiyo, toye are! krUratA taje nA, naraka duHkho bhUMlI gayo? jo zIdhra krUratA tuM tajI sallekhanA vrata Adare, to pApa-kAraNa-vAraNe zubha devagati hajIMye vare."41 artha - te trAsadAyaka narakanA sthAnathI chUTIne have tuM pharIthI siMhano bhava pAmyo chuM. toye are ! Azcarya che ke haju tuM krUratAne choDato nathI. to zuM tuM narakanA duHkhone bhUlI gayo. jo zIdhra tuM krUratAne tajI daI sallekhanA vratane Adare to pApanA kAraNe vAravAthI eTale nivAravAthI hajI paNa tuM zubha devagatine pAmI zake che. 41aaaa muni-vacanathI jAtismaraNa sujJAna pAmI jAgiyo, saMsAranA duHkho vicArI sarva aMge kaMpiyo; re! AMkhathI AMsuM vahe pastAya atizaya pApathI, huM siMhabhavamAM zuM karuM?" evuM vicAre ApathI. 42 artha - munimahAtmAnA vacanathI siMha jAtismaraNajJAna pAmavAthI jAgRta thayo ane saMsAranA sarva duHkhone vicArI sarvAge kaMpAyamAna thayo. Azcarya che ke jenA AMkhamAMthI AMsu vahe che, pApathI je atizaya pastAya che, tathA have huM A siMha bhavamAM zuM karuM? ema pote potAnA mATe vicAre che. In4rA preme muni pAse paghAryA zAMta vRtti oLakhI, bhava pUrvanA sau yAda de mAMDI purUrava bhIlathI. 'dazame bhave tuM tIrthapati bananAra che" e sAMbhaLI cetAvavA huM Aviyo, tuja puNya AvyA UchaLI. 43 artha - siMhanI zAMtavRtti oLakhIne muni tenI pAse padhAryA. purUravA bhIlathI mAMDIne pUrvanA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 84 sarva bhavonI tene yAdI ApI tathA AgAmI dazame bhave tuM tIrthapati eTale tIrthaMkara bananAra che ema mahAvidehakSetramAM tIrthaMkara bhagavAna pAse sAMbhaLIne huM tArA puNyano uchALo AvavAthI tane cetavavA mATe ahIM Avyo chuM. 543|| sAdhu ajitaMjaya have upadeza de karuNAkaru : bhavahetu A cirakALanuM mithyAtva vama tuM AkaruM. tuM Atmazuddhi-hetu A samyaktva ghAraNa jo kare, tA tIrthapatipada pArmIne trailokyanI vibhUti vare. 44 artha :- have sAdhu ajitaMjaya karuNA karIne upadeza Ape che ke 'saMsAranA hetubhUta anAdikALathI cAlyuM AvatuM AkaruM A mithyAtva eTale viparIta zradghAna tene tuM vamI nAkha. ane AtmAnI zuddhi mATe jo tuM samyaktvane dhAraNa kare to tuM tIrthapati pada pAmIne traNa lokanI vibhUtino svAmI thaIza. / / 44 / / sAdhaka nahIM sau hitano samyaktva sama saddharma ko; mithyAtva sama nahi pApa bIjuM, koSa sarva anarthano." samyaktva saha vrata bAra ne saMnyAsa paNa te Adare, mAMsAdi hiMsAhetu tajatAM maraNano Dara nA ghare. 45 artha :-- samyakdarzana samAna AtmAnuM hita karanAra evuM sadharmanuM bIjuM koI sAdhana nathI. temaja - sarva anarthano koSa eTale bhaMDAra evA mithyAtva samAna bIjuM koI pApa nathI. muni upadeza sAMbhaLI siMha samyaktva sAthe bAra vratane aMgIkAra kare che tathA bhAvathI saMnyAsa laI anazana paNa laI le che. mAMsAdine hiMsAnA kAraNo jANI tene choDI detAM maraNano Dara paNa rAkhato nathI. / / 45 / / munimukha thakI sadgharmarUpa amRtarasa jharato pIne, vizuddha manathI siMha munine parikramA traNa ApIne, mastaka namAvI vrata vicArI saMyamI bhAve rahyo; citrela siMha samAna dIse, boghamAM tanmaya thayo. 46 artha - muninA mukhakamaLathI jharato sadgharmarUpa amRtarasa pIne vizuddha manathI siMha, munine parikramA eTale pradakSiNA traNa ApI, mastaka namAvI, vratanI bhAvanA karIne saMyamabhAve bodhamAM evo tanmaya thaI gayo ke jANe citramAM citrela siMha na hoya tevo dekhAvA lAgyo. / / 46 / / susamAdhi saha te siMha marIne siMhaketu su29 thayo, ne tIrthapati Adi taNA upadeza suNavA paNa gayo; yAtrA pUjAdi bhakti saha sukha svarganAM pUrA karI te ghAtakI khaMDe videhe rAjaputra thayo mI. 47 artha :-- samyak samAghi sAthe maraNa karIne te siMha, siMhaketu nAmano saudharma devalokamAM be sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI tIrthaMkara bhagavAna AdinA upadezane sAMbhaLavA paNa gayo. tIrthonI yAtrA, pUjAo, bhaktibhAvasaha karato svargamAM sukhapUrvaka kALa nirgamana karI, AyuSya pUruM thaye
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 8 5. marIne ghAtakI khaMDanA mahAvideha kSetramAM kanakapukha nAmanA vidyAghara rAjAnA putrapaNe utpanna thayo. 4zA tharI nAma 20kanakojvala suzAstro bhaNI sumeru giri gayo; tyAM muni avadhijJAnano tene samAgama zubha thayo. te gharmanI prApti thavA vaMdana karIne pUchato - "munirAja, gharmasvarUpa zuM, oNva jethI mokSe hoMcato?"48 artha - tenuM nAma kanakojjavala rAkhavAmAM AvyuM. te salphAstro bhaNyo. ekavAra te sumeru parvata para gayo hato tyAM puNyayoge avadhijJAnI munino pavitra samAgama thayo. tyAM gharmanI prApti thavA arthe vaMdana karI munine pUchavA lAgyo ke he munirAja ! gharmanuM svarUpa zuM? ke jethI jIva mokSane pAme che. 48. hitakArI vANI jJAna muni karuNA karIne uccare: "suNa buddhimAna, sugharma te je bhava-jaLathI uddhare, che tRNa samA je raMka te trilokapati tethI bane, A lokamAM paNa saMpadA pAmI prasAre kIrtine. 49 artha :- jJAnImuni paNa karuNA karIne AtmAne hitakArI evI vANI kahevA lAgyA ke he buddhimAna! sAMbhaLa. sAco gharma te che ke je saMsArarUpI jaLamAM DUbatA prANIno uddhAra kare, athavA tRNa samAna raMka jIvo paNa te gharmanA prabhAvathI traNe lokanA adhipati banI jAya, temaja A lokamAM paNa bhautika evuM Atmika saMpatti pAmIne potAnI kIrtine jagatamAM prasarAve che. evo e gharmano mahimA che. ||49yA uttama pado jaganAM baghAM suMgharma pALyAnAM phaLo, te gharma kevaLIe ahiMsAmaya kahyo che nirmaLo; yatigharma mokSa-upAyaphaeNpa sarvAga yauvanamAM gharo, ne krogha kAmAdi ari nirmaLa tapa-zastra karo."50 artha :- jagatamAM je je jinendra, indra, candra, nAgendra ke narendra vagerenI uttama padavIo che te baghA sagharma pALyAnAM ja phaLo che, te gharma zrI kevaLI bhagavaMte nirmaLa evo ahiMsAmaya kahyo che. zIdhra mokSaprAptinA upAyarUpa yatigharma eTale kSamA Adi dasa lakSaNarUpa munigharma bhagavAne bhAkhyo che. te sarvAgapaNe eTale saMpUrNapaNe yauvana avasthAmAM ghAraNa karavA yogya che. tathA taparUpa zastra vaDe krogha kAmAdi zatruone jaDamULathI naSTa karavA yogya che. ApaNA suNIvANI e guNakhANa vidyAghara vicAre che : "are! mRtyu phare mAthA pare, bahu bALane paNa te hare! je gharma bhUle te baghA karI pApa mRtyamukha paeNre" tarjI saMga sau dIkSA gharI; ullAsa bahu tenA ure. 51 artha - evI muni bhagavaMtanI guNanI khANarUpa vANI sAMbhaLIne vidyAghara kanakojjavala rAjA vicAravA lAgyo ke are ! A mRtyu to mAthA upara ja phare che. te to ghaNA bALakone paNa harI le che. je gharmane bhUle che, te badhA pApanA poTalAM bAMdhIne mRtyunA mukhamAM pesI durgatine sAthe che. ema vicArI sarva
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 saMgano tyAga karI rAjAe hRdayamAM utsAha sahita dIkSA grahaNa karI. /palA aMte tajIne deha-mamatA vara samAdhi, te marI sukha bhogave suralokanAM paNa gharma jAya na vIsarI, zubha bhAvanA bahu ciMtave, samakita-baLa citte ghare, tyAMthI cyavIra hariSeNa nRparUpe ayodhyA avatare. para artha:- aMtamAM dehanI mamatAne choDI daI samAdhimaraNane sAthI sAtamA devalokamAM tera sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAM devalokanA sukha bhogave che chatAM gharmane kadI bhUlatA nathI. tyAM rahyAM paNa zubha bhAvanAonuM ghaNuM ciMtavana kare che. tathA samakitanA baLane cittamAM dhAraNa karIne rAkhe che. tethI te devalokamAMthI cyavI hariSeNa rAjArUpe have ayodhyA nagarImAM avatAra pAme che. parA. (10) mahAvIra deva bhAga 2 (harigIta) yauvana vaye hariSaNa rAjA rAjya-pada-sukha vilase. samyakatva saha yama bAra gharI, munibhAvamAM mana ullazeH te eka dina vicAratA vivekapUrvaka zAMtimAM ki ne "huM koNa chuM? A zarIra zuM? kyAM sudhI bhamavuM bhrAMtimAM? 1 artha - yuvAvaya pAye hariSeNa rAjA banI rAjya padanA sukha vilAsane anubhavavA lAgyA. samakita sAthe bAra yama eTale zrAvakanA bAra vratane ghAraNa karIne muni banavAnA bhAvathI temanuM hRdaya ullAsamAna rahevA lAgyuM. te eka divasa zAMtithI beThA vivekapUrvaka vicAravA lAgyA ke huM koNa chuM? A zarIra zuM che? A bhrAMtimAM mAre cAra gatimAM kyAM sudhI bhamyA karavuM? 1aaaa avinAzI sukha zAthI maLe? tRSNA zame zAthI have? kartavya zuM saMsAramAM? vaLI ahita zuM zuM saMbhave? A moha ne viSayo samuM nathI ahitakartA koIe, che viSayasukha to viSa samuM, tapa Atmahite joIe. 2 artha :- je sukhano kadI nAza nahI thAya evuM avinAzI sukha zAthI prApta thAya? have A paravastuone meLavavAnI tRSNA zAthI zame? A saMsAramAM huM Avyo chuM to have mAre karavA yogya zuM haze? vaLI zuM zuM karavAthI mArA AtmAnuM ahita thaI zake? ema vicAratAM lAgyuM ke A paravastuono
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 moha ane A pAMca indriyonA viSaya jevuM A jagatamAM jIvanuM ahita karanAra bIjuM koI nathI. viSayasukha to viSa samAna che, jethI AtmAnA kalyANa mATe to tapa ja tapavuM joIe. ArA huM zarIra-mamatAne tajI, bhajIM te ja tapa, mukti varuM; A rAjya ta huM jJAna vairAgya munipada AcaruM." evuM vicArI, lIthI dIkSA kuMtasAgara muni-kare, bhaNa, siMha sama ekAkI vicarI AkarAM tapa Acare. 3 artha - huM have zarIranI mamatAne tajI daI icchAone rokavArUpa tapane bhajI, muktirUpI kanyAne ja varuM. tema karavA mATe prathama A rAjyane tajI daI huM jJAna vairAgya sahita munipada ghAraNa karIne samya prakAre tenuM AcaraNa karuM. evuM vicArIne zrI zrutasAgara muninA kare eTale hAthe dIkSA grahaNa karI. pachI zAstro bhaNIne siMha samAna nirbhaya banI ekalA vicarI AkarA tapa tapavA lAgyA. IIkA ArAghanAo seva cAra samAdhimRtyuthI mare, pachI deva3 dazamA svargamAM thaI Atmahita nA vIsare; tyAMthI avI puMDarakiNI puramAM janama nRpaghara ghare, priya mitra nAma yathArtha ghAre; pUrva puNya sukhI kare. 4 artha - samyadarzana, jJAna, cAritra ane tapa e cAreya prakAranI ArAghanAone sevI samAdhi sahita mRtyu pAmIne mahAzukra nAmanA dazamA svargamAM sola sAgaropamanA AyuSyavALA devatA thayA. tyAM paNa Atmahitane visaratAM nathI. devalokamAMthI cyavIne puMDarIkiNI nagaramAM rAjAne ghera janma pAmyA. tyAM temanuM nAma priyamitra rAkhavAmAM AvyuM. te sarvane priya thaI paDyA mATe te nAma yathArtha hatuM. pUrve bAMdheluM puNya hatuM te temane sukhanuM kAraNa thayuM. [4. te rAjya karatAM ratna caude pAmiyA, cakrI banI SaTu khaMDa jItI, indra sama devAdi-sevA le ghaNI. dina eka darzana te kare jineza kSemakaMra taNAM, pUjI prabhune bhAvathI vacano suNe hitanAM ghaNAM. 5 artha - have te priya mitra rAjA banI rAjya karatAM cauda ratnone pAmyA. cauda ratnano prabhAva nIce pramANe che :-caudamAMnA sAta ratno ekendri (pRthvImaya) ratno che : (1) cakraratna - cha khaMDa sAdhavAno mArga batAvanAra che. (2) chatra ratna - bAra yojana lAMbI ane nava yojana cauDI chAyA karanAra che. taDako tathA ThaMDIthI bacAvanAra che. (3) daMDarana - rastAmAM saDaka banAve che. vetADanI banne guphAnA daravAjAne ughADe che. (A traNa ratna cAra cAra hAtha lAMbA hoya che.) (4) khaDaga ratna - pacAsa AMgaLa lAMbu, soLa AMgaLa cauDuM ane artho AMgaLa jADuM, ati tikSNa ghAravALuM khaDuga hajAro kosa dUra rahelA zatrunA zirane kApI lAve che. (A cAra ratno Ayudhya zALAmAM utpanna thAya che.) (5) maNiratna- cAra AMgaLa lAMbu, be AMgaLI cauDuM enAthI bAra yojana sughI caMdramAnI jema prakAza thAya che. e ratna hAthInA kAne bAMdhavAthI vidhra nAza thAya che. (6) kAMgaNI ratna - cAra cAra AMgaLa cAre
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 bAjuthI hoya che. ATha sonaiyA jeTaluM vajana hoya che. aMghakArathI vyApta evI guphAmAM ekeka yojananA aMtare 49 maMDaLa pAMcaso pAMcaso ghanuSyanA goLAkAra kare che. (athavA thAya che) tethI cakravartI jIve tyAM sudhI caMdramAnI samAna prakAza rahe che. (7) carmaratna - be hAtha jeTaluM lAMbu hoya che. ane gaMgA siMdhu jeTalI moTI nadImAM 12 yojana lAMbI ane nava yojana cauDI nAva samAna thaI jAya che. emAM sarva sainya besIne pAra thaI jAya che. (A traNa ratna lakSmI bhaMDAramAM utpanna thAya che.) sAta paMcedri ratno nIce pramANe hoya che : 88 - (1) senApati ratna - vacalA be khaMDa choDI AsapAsanA cAra khaMDa sAthe, guphAnA kamADa khole. (2) gAthApati ratna - carma ratna pRthvInA AkAramAM jyAre banI jAya tyAra pachI temAM pahelAM pahoramAM covIsa prakAranA anAja (ghAna) ane sarva prakAranA phaLaphUla, pattAbhAjI, mevA masAlA vAve, bIjA pahoramAM sarva taiyAra thaI jAya. trIjA pahoramAM mIThuM taiyAra kare, cothA pahoramAM sarvane jamADI de. (3) varSakIratna - cakravartInuM jyAM paDAva hoya tyAM eka muhUrtamAM bAra yojana lAMbu nava yojana cauDuM nagara vasAve, cakravartIne mATe beMtAlIsa bhomiyA mahela pauSadhazALA yukta banAve. (4) purohitaratna - muhUrta batAve, sAmudrika zukana, svapnanuM phaLa batAve, zAMtipATha bhaNe (japa kare) A cAra ratna cakravartInI nagarImAM utpanna thAya che; ane cakravartI jeTalI ja UMcAI hoya che. (5) strIratna - zrIdevI. vetADya parvatanA uttara dizAnI vidyAdharanI zreNimAM rAjakanyA thAya che. cakravartInI UMcAI karatA cAra AMgaLa ochI hoya che. mahAdivya rUpavaMta, sadA kumArikAnI jema yauvanavaMtI rahe che. putra thAya nahIM. (6) azvaratna - ekaso ATha AMgaLa pUMchaDAMthI mukha sudhI lAMbo ane paganI kharIthI te kAna suthI eMsI AMgaLa UMco ghoDo, kSaNa mAtramAM icchita sthAne pahoMcADe, saMgrAmamAM vijaya kare, (7) gajaratna - hAthI, cakravartIthI be guNo UMco, mahAzobhAyamAna, avasarano jANa, savArImAM kAma Ave. (azvaratna ane gajaratna e banne vetADya parvatanA mULamAM utpanna thAya che.) navanighio nIce pramANe cheH (1) naisarva nidhi - grAmAdika vasAvAnI, kaTakanA eTale senAnA paDAvanI rIta batAve. (2) paiDuka nidhi - tolamApanI prApti thAya. (3) piMgaLa nidhi - manuSya ane pazunA sarva prakAranA AbhUSaNonI prApti thAya. (4) savarayaNa nidhi - sarva prakAranA ratna, jhaverAtanI prApti thAya. - (5) mahApadma nidhi - sarva prakAranA vastra tathA raMgane dhovAnI vastunI prApti thAya. = (6) kALa nidhi -- aSTAMga nimittanA itihAsa, kuMbhakArAdikanA karmanA pustakonI prApti thAya. (7) mahAkAla nidhi - suvarNAdi sarva ghAtunI prApti thAya. (8) mANavaka nidhi - saMgrAmanI vidhinA pustaka, subhaTonI prApti thAya. (9) zaMkha nidhi - tharma, artha, kAma, mokSanI vidhi batAvavALA zAstronI prApti thAya. ane sarva prakAranA vAjiMtranI prApti thAya. nava nidhAna :- A nava nidhAna peTI samAna 12 yojana lAMbI, nava yojana pahoLI, 8 yojana
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 8 9 UMcI ane ATha cakravALI hoya che. A nava nighAna jyAM gaMgA nadI samudramAM bhaLe che tyAM rahe che. cakravartI ene sAthe pachI enI paganI nIce cAle che. A nava nidhAnamAMthI dravika vastu to sAkSAt nIkaLe che ane karmIka vastu banAvavAnI vidhinA pustaka nIkaLe che. ene vAMcIne icchita kArya siddha kare che. A nava nidhAna, cauda ratnanA ekeka hajAra deva adhiSThAyaka hoya che. te kArya kare che. phUTakara riddhi - AtmarakSaka deva be hajAra, cha khaMDanuM rAja, batrIza hajAra deza, teTalA ja mukuTabaMgha rAjA, cosaTha hajAra rANI (digaMbaramAM zuM hajAra rANI hoya che ema kahe che) hAthI, ghoDA ane ratha corAzI corAzI lAkha, pAyadaLa channu kroDa, nATaka karavAvALA batrIza hajA2, rAjadhAnI soLa hajAra, dvIpa soLa hajAra, baMdara navANu hajAra, grAma zu karoDa, bagIcA ogaNapacAsa hajAra, moTA maMtrI cauda hajAra, mleccha rAjA soLa hajAra, ratnonI khANa soLa hajAra, sonA cAMdInI khANa vIsa hajAra, pATaNa (nagara) aDatAlIsa hajAra, gokula traNa kroDa, (daza hajAra gAyanuM eka gokula hoya che.) Ayutha zALA traNa karoDa, hakIma (vaida) traNa karoDa, paMDita ATha hajAra, beMtAlIsa mALavALA mahela causaTha hajAra, cAra karoDa maNa anna nitya vaparAya, dasa lAkha maNa mIThuM nitya vaparAya. bottera mA jhIMga nitya va5rAya ityAdi ghaNI riddhi jANavI. A sarva riddhi saMpUrNa bharatakSetra (cha khaMDa)mAM hoya che. traNaso tresaTha 2soIA to mAtra temanI sevA kare che. A sarvane choDI saMyama le to svarga ke mokSa prApta thAya. ane te na choDe to sAtamI narake jAya. -jaina tattvaprakAza (pR.76) cakravartI banIne chae khaMDone jItI indranI samAna deva, manuSya AdinI sevAnA upabhogI thayA. eka divasa kSemaMkara nAmanA jinezvara prabhunA darzana karI, prabhune bhAvathI pUjI temanA dvArA upadiSTa AtmahitakArI ghaNA vacanone te sthiratApUrvaka sAMbhaLavA lAgyA. / / 5 / / bhagavAna bAre bhAvanAno bodha daI aMte kahe : "surpI sukhavRddhi sAdhavA, durkha duHkha daLavA jo cahe, to dharmasevana jarUranuM gI te ja kArya karyA kare; AyuSya ne saMsAra sau kSaNa kSaNa vinAzika che, are! 6 artha :- bhagavAna kSemaMkara prabhu bAre bhAvanAno bodha ApI aMtamAM kahevA lAgyA ke sukhI puruSo sukhanI vRddhi karavA mATe, temaja duHkhIjano potAnA duHkhane daLavA icchatA ho to dharmanuM sevana karavuM jarUranuM che. ema jANI te ja kArya karyA karavuM. kemake AyuSya ane saMsAranA sarva paudgalika padArtho aho! kSaNa kSaNamAM vinAza pAmI rahyA che. / / 6 / / ghara sApanA dara rUpa jANI buddhimAne tyAgavuM, tRSNA tajI saddharma-sevanamAM ahoniza jAgavuM.' pachI cakravartI ciMtave A divya dhvaninA marmane "nahi tRpti mana mAne kadI avalaMbatAM A karmane. 7 : artha gharane to sApanA dara samAna jANI buddhimAna puruSe teno tyAga karavo. parapadArtha meLavavAnI tRSNAne tajI daI saddharma eTale AtmadharmanuM sevana karavAmAM rAtadivasa jAgRta rahevuM.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 A prabhunI divya dhvani sAMbhaLIne cakravartI manamAM te vANInA marmane ciMtavavA lAgyA ke kharekhara karmanA avalaMbane A mana parapadArtho bhogavavAthI tRti pAmatuM ja nathI. zA re! mUrkha koI lAgatAmAM tela reDI olave, tevuM karyuM meM zAMti sAruM viSaya bhogo bhogavya. je zarIrathI bhogo maLe te mUtramaLanI khANa che, A pApakAraNa rAjyane dhikkAra! ghULa samAna e. 8 artha :- are! koI mUrkha mANasa saLagatI agnimAM tela reDI tene olavavA icche, tevuM meM paNa viSaya bhogo bhogavI zAMti meLavavA mATeno prayAsa karyo. je zarIravaDe bhogonI prApti thAya te zarIra to mUtra ane maLanI khANa che. khANa mUtrane maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM ghAma, kAyA evI gaNIne, mAna tajIne kara sArthaka Ama." -zrImad rAjacaMdra A pApanA kAraNarUpa rAjyane paNa dhikkAra che ke je saMtoSa ghana AvyuM dhULa samAna bhAse. tA. channa hajAre rANIo re! pApanI sau khANIo, kuTuMbanA baMdhujano baMghana samAna pramANa lyo; vaLI vitta vezyAsama gaNo, nahi ekane seve kadI, re! viSaya-sukha sau jhera jANo, kSaNika sAmagrI baghI. 9 artha - are! A channa hajAra mArI rANIo che. te paNa pApa bhAvane karAvanArI hovAthI pApanI ja khANarUpa che. kuTuMbanA bhAI vagere svajano paNa moha karAvI karmabaMghana karAvanAra che. A vAtane tame pramANabhUta mAno. vaLI vitta eTale ghanane to vezyA samAna gaNo ke je kadI ekane sevatuM nathI. are! A pAMca indriyonA viSayasukhane jhera samAna jANo ke je jIvane parAdhIna banAve che ane kSaNika che. ll huM jJAna talavAre have A mohabaMghana kApIne, jagapUjya dIkSA AdaruM chuM, prabhu-pade zira thApIne. saMyama vinA dina ATalA khoyA are! meM pApIe, te dina pAchA koI de to rAjya saghaLuM ApIe. 10 artha :- have huM samyakajJAnarUpI talavAra vaDe A mohanA baMdhanane kApI nAkhI jagatapUjya evI vItarAgadIkSAne prabhunA caraNamAM (AjJAmAM) mana rAkhIne grahaNa karuM chuM. indriyone rokavArUpa saMyama vinA meM pApIe jIvananA ATalA divaso vyartha khoI nAkhyA. te divasone koI pAchA lAvI Ape to huM ke saghaLuM rAjya ApI dauM. /10nA ahaMta-dIkSA durlabhA, sau deva, tiryaMcAdine, re! cakravartI mukti mATe pALatA dukha veThIne." sadgharmanI daI dezanA karatA sadAya prabhAvanA, saMnyAsa saha sAthI samAdhi-maraNathI ArAghanA. 11
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 9 1 artha :- ahaMta bhagavaMta dvArA upadezelI dIkSA te deva, tiryaMca ke nArakIone durlabha che. aho! Azcarya che ke cakravartI paNa muktine mATe duHkha veThIne te dIkSAnuM pAlana kare che, ema vicArI pote paNa eka hajAra rAjAo sAthe dIkSA lIdhI. sagharmanI bhavyone dezanA ApatAM sadAya gharmanI prabhAvanA karavA lAgyA. aMte saMnyAsa sAthe samAdhimaraNanI ArAdhanA karIne svarge sidhAvyA. ||11 te surarapa sahastrAre thayA, che sUryaprabhanuM nAma jyAM, avadhi vaDe jANI lIdhuM ke gharmaphaLa sukharUpa tyAM. vaLI gharmacarcA, devapUjA, bhakti, kalyANaka same tatpara rahe ullAsathI, sukhapUrNa jIvana nirgame. 12 artha - te AThamA sahastrAra svargamAM aDhAra sAgaropamanA AyuSyavALA aneka RthighArI sUryaprabha nAmanA devatA thayA. tyAM avadhi jJAna vaDe jANI lIdhuM ke gharmanuM phaLa sukharUpa che. tethI tyAM paNa gharma carcA, devapUjA, bhakti vagere karavA lAgyA. ane prabhunA paMcakalyANaka utsava samaye ullAsabhAvathI hAjarI ApavA lAgyA. ema sukhapUrvaka tyAM jIvana vyatIta thavA lAgyuM. 12 te nagara chatrAkAramAM tyAMthI cyavIne avatare, ne naMdakuMvara nAma ghAre naMdivardhana nRpa-ghare. samyakatva saha nirmaLa ghare vrata bAra samajuM ummare, pachI rAjya maLatAM gharmavRddhi-kArya ullAse kare. 13 artha - have devalokathI cyavIne chatrAkAra nagaramAM naMdivardhana rAjAne ghera avataryA. tyAM temanuM naMdakumAra nAma rAkhavAmAM AvyuM. samajaNI uMmara thaye samyakatva sAthe nirmaLa bAra vratone ghAraNa karyA. pachI rAjya maLatAM gharmavRddhinA kAryo ullAsapUrvaka karavA lAgyA. II13mA proSThila muninA darzanArthe eka dina rAjA gayA, suNa bogha daza yatigharmano, te mohanadathI jAgiyA. nirmaLa mane vicAratA: "saMsAra dukhadariyo, khare! A kroghakAmAgni bhabhUke dehajhUMpaDImAM are! 14 artha - proSThila nAmanA munivaranA darzanArthe ekavAra rAjA gayA. tyAM kSamAdi daza munigharmano upadeza sAMbhaLIne mohanidrAthI jAgRta thayA. jethI nirmaLa mane vicAravA lAgyA ke aho! kharekhara A saMsAra duHkhano dariyo che. are ! A krotha, kAmAgni vagere A deharUpI jhUMpaDImAM bhabhUkI rahyo che, ane huM A moharUpI nidrAmAM nizcitapaNe sUto chuM. I/14 indriyacoro gharmaghanane coratA ghoLe dine; jyAM cakravartI duHkhiyA tyAM sukha zuM raMkAdine? indriyasukha vicAratAM nahi bhogayogya jaNAya che." evuM vicArI muni banI, zrutapAragAmI thAya te. 15 artha - indriyarUpI coro gharmarUpI ghanane ghoLe dine eTale divasanA prakAzamAM paNa corI le che. jyAM cakravartI paNa saMsAramAM duHkhI che tyAM raMkAdine sukhanI zI AzA rAkhavI. ema indriyasukhano
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 92 vicAra karatAM, te bhogavavA yogya jannAtuM nathI. ema jALI, pote paNa muni banIne zrutanA pAragAmI thayA. // 15 // tapa bAra bhede Acare, ghyAne rahe ati magna e, maitrIpramukha sau bhAvanAo bhAvatA muni sujJa te, darzanavizuddhi Adi soLe hetu tIrthaMka25de, dRDha bhAvathI bhAvI upAOM jina-bIja je mokSa de. 16 artha :-- bAra prakAranA tapa AcaravA lAgyA tathA AtmadhyAnamAM vizeSa magna rahevA lAgyA. maitrI che pramukha jemAM evI maitrI, pramoda, kAruNya ane mAghyastha sarva bhAvanAone bhAvatAM sujJa evA A munie tIrthaMkara pada prAptinA kAraNarUpa darzana vizuddhi Adi soLe bhAvanAone dRDha bhAvathI bhAvIne jina-bIja eTale tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM, je aneka bhavyone mokSapada ApanAra che. / / 16 / / ArAdhanA ghArI samAdhi-maraNa karI muni pAmiyA zubha iMdrapada acyuta" svarge sukhanI tyAM khAmI nA. sau sAhyabI puNye maLI te dharmanuM phaLa jANIne uttama rIte ArAdhanAnI yogyatA nathI, mArnIne- 17 artha :- Ama ArAdhanAne ghAraNa karI samAdhimaraNa sAghIne muni bAramA acyuta svargalokamAM bAvIsa sAgaropamanA AyuSyavALuM indrapada pAmyA. tyAM sukhanI kaMI khAmI nathI. tyAM traNa hAtha UMcu zarIra che. bAvIsa pakhavADiyAmAM ekavAra zvAsa letA hatA. bAvIsa hajAra varSamAM ekavAra mAnasika amRtano AhAra letA hatA ane bIjA zreSTha prakAranA bhogothI sadA tRpta rahetA hatA. A sarva sAhyabI puNyathI maLI che ane tenuM kAraNa paNa A dharma che, ema jANatA hatA. paNa tyAM devalokamAM uttama rIte saMyamagharma ArAdhavAnI gati Azrita yogyatA nathI. devo ke indro devalokamAM sarva saMga parityAga karI zakatA nathI. ema mAnIne ArAdhanAno bIjo upAya AcaratA hatA. 17nA yAtrA, pUjA, bhakti, zravaNa, carcAdimAM bhava gALatA; prArabdha pUrvika bhogave, samyaktvathI mana vALatA. A bharatamAM videha sama videha deze nagara A kuMDalapurI nAme virAje bIjuM ayoghyA samuM mahA. 18 artha :- tIrtha sthAnonI yAtrA karavI, pUjA, bhakti, bhagavAnanA upadezanuM zravaNa tathA dharmacarcAo AdithI devalokamAM samaya nirgamana karavA lAgyA. tyAM pUrvanuM bAMdhela prArabdha karma bhogavatA chatAM samyak darzananA baLe manane te bhaNIthI pAchuM vALavA lAgyA. have A bharatakSetramAM videha samAna videha nAmanA dezamAM kuMDalapurI nAmanuM suMdara nagara che. te jANe bIjI ayodhyA nagarI na hoya evuM jaNAtuM hatuM. / / 18 / tyAM zobhatAM zAM maMdiro! zuM dhvajA-karathI teDatAM? zuM svargavAsI indra-manamAM muktisukha-rasa reDatAM! siddhArtha rAjA, trizalA paTarANI : devI deva be; saudharma indra cha mAsa vhelAM bhaktithI Adeza de-- 19
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 9 3 artha - tyAM UMcA maMdironI zobhAnuM zuM varNana karuM! tyAMnA maMdironI pharakatI dhvajAo jANe kara eTale hAtha vaDe teDatI eTale bolAvatI hoya tema jaNAtuM hatuM. te jANIne svargavAsI indranA manamAM jANe muktisukhano rasa reDAto hoya ema lAgatuM hatuM. kemake te nagarImAM deva devI jevA siddhArtha rAjA ane trizalA paTarANI rahetA hatA. tyAM bhagavAna mahAvIranuM garbha kalyANaka thavAnuM jANI saugharma iMdra cha mahinA pahelAthI ja bhaktipUrvaka kuberane Adeza Ape che. 19o. kuberane ke ranavRSTi nitya varSAvo bhalI, prabhu garbhamAM AvyA prathama Azcarya sau karatA vaLI sugandhI jaLavRSTi, kusuma varSAvatA nRpa-maMdire. mahimA ahoho! jagataguruno nitya nayanAnaMda re!20 artha - saugharmendra kuberane jaNAve che ke A rAjA siddhArthanA bhavananA AMgaNAmAM sADA sAta karoDanI pratidina vRSTi karo. prabhu garbhamAM AvyA pahelAM ja A ratnonI vRSTi joIne sau Azcarya pAmatA hatA. vaLI sugaMthI jaLanI vRSTi tathA kusuma eTale phUlonI vRSTi paNa rAjAnA mahelamAM varSAvatA hatA. ahoho! jagataguruno mahimA aparaMpAra che ke je nitya nayanane Ananda ApanAra che. 20nA re! eka dina te trizalA mAtA sukhe rAte jue AnaMdadAyI soLa svapno, ura ati UbharAtuM e. acyuMtathI evI indra trizalA mAtAnA garbhe rahyA e vAta patimukhathI suNIne daMpatI rAjI thayAM. 21 artha :- have eka dina trizalA mAtAe rAtre sukhapUrvaka AnaMdadAyI evA soLa svapnone dIThA. jethI ura eTale hRdaya harSathI ubharAI gayuM. bAramA ayyata devalokathI indrano jIva cavIne trizalA mAtAnA garbhamAM AvIne rahyo che. eja bhagavAna mahAvIrano jIva che. evI vAta patimukhathI sAMbhaLIne beya daMpatI ghaNA rAjI thayA. ||11|| zrI vIra jinanA garbha-kalyANaka mahotsava kAja A ekatra thaIne deva cAre jAtinA tyAM AviyA; mAtA pitAne bhaktithI abhiSeka karIne pUjiyAM, smarI garbhamAM prabhune pradakSiNA daIne vaMdiyAM. 22 artha - zrI vIra jinezvaranA garbha kalyANaka mahotsava karavA bhuvana, vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnika e cAre jAtinA devo tyAM AvI caDyA. bhagavAnanA mAtApitAne bhaktithI abhiSeka karIne pUjI garbhamAM prabhu birAjamAna che ema smarI pradakSiNA ApIne prabhune vaMdana karyA. gArA zobhe mahA-mA ratnagarbhA bhUmi sama, jina ghArIne; pacha mAsa navamo pUrNa thAtAM caitra suda terasa dine janmA mahAvara, avadhi Adi jJAna guNathI zobhatA, zuM pUrva-puNya-ravi Ugyo? trilokamAM thaI jJAtatA. 23 artha - have zrI jinezvara prabhune garbhamAM ghAraNa karavAthI, ratnagarbhA bhUmi eTale guNarUpI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ratnonI khANa samAna prabhunI mahA mAtA jagatamAM zobhavA lAgyA. pachI nava mAsa pUrNa thatAM caitra suda terasanA divase bhagavAna mahAvIrano janma thayo. je mati, zrata, avadhi evA traNa jJAnaguNathI zobhatA hatA. zuM pUrvapuNyarUpI sUryano udaya thayo? ke jenuM traNeya lokamAM jANapaNuM thaI gayuM. vaLa kalpatarunAM puSpanI vRSTi, sugaMthI vAyu, jo bahu deva doDI AviyA, bharI nagaranI sau bAjuo; tyAM AMgaNAmAM IndraindrANI ghaNAM zobhI rahyAM, indrANI to prasUMtigRhe darzana prabhunAM pAmiyAM. 24 artha - vaLI kalpavRkSanA phUlonI vRSTi thaI, sugaMdhI vAyu vAyo ane ghaNA deva devIo paNa doDIne AvI pahoMcyA. AkhuM nagara copherathI bharAI gayuM. tyAM prabhunA ghara AMgaNAmAM UbhelA iMdra iMdrANI ghaNA zobhatA hatA. iMdrANI to prasutigRhamAM jaIne prathama prabhunA darzanane paNa pAmyA. 24 jinamAta ne jinane namI stuti zacI tyAM uccare : "jinadeva-sutane prasavanArI mahAdevI ghanya he! trilokapatine janma Apyo tethI jagamAtA tame, tuma sama nahIM strI anya koI, tethI sau namIe ame." 25 artha - have zacI eTale iMdrANI jinamAtAne temaja jinezvarane namIne stutirUpe uccAra karavA lAgyA, ke he jinadeva-putrane janma ApanArI mahAdevI tamane ghanya che. trilokapatine janma Apyo mATe tame jagatanI mAtA cho. tamArA samAna jagatamAM bIjI koI strI nathI. mATe tamane ame sau namaskAra karIe chIe. /rapA pachI devamAyA-nIMda ApI mAtane indrANIe mAyAmayI bALaka maiMkIne indrane prabhu ANI de. prabhu teDatAM AnaMdiyAM te indra-indrANI ati; sau deva jinamukha dekhI anupama bhAvathI karatA stuti. 26 artha :- pachI iMdrANIe devAyA vaDe prabhunI mAtAne nidrA ApI, tyAM mAyAmayI bALaka mUkI prabhune laI indrane ANI ApyA. prabhune teDatA indra ane iMdrANI khUba AnaMda pAmyA. temaja sarva devo paNa jinamukha nirakhatAM AnaMda pAmI anupama bhAvathI stuti karavA lAgyA. rA. airAvate caDhI indra vIrane godamAM laI cAliyA, meruM upara karIne mahotsava Ava mAne AliyA; nidrA karI dUra mAtanI laI pitR-aMke prabhu ghare, bahu loka puranA AviyA abhiSekanI vAto kare. 27 artha - airAvata hAthI upara caDhI saudharmendra prabhu vIrane godamAM laIne cAlyA. meru girI para jaI janma mahotsava UjavI prabhuno abhiSeka karI pAchA mAtA pAse lAvI ApyA. have mAtAnI mAyAmayI UMgha nivArI prabhune laI pitAnA khoLAmAM mUkyA. pachI ghaNA nagaranA loko prabhunA darzana karavA AvyA ane prabhuno abhiSeka karavAnI vAto karavA lAgyA. terA
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 9 5. te sarvane saMtoSavAne indra nATaka Adare, siddhArtha varane godamAM laI sarva darzAvyA kare. meruM upara abhiSeka kIgho te badhuM nATaka karI, vaLI pUrva bhava varanA batAvyA, inzakti vAparI. 28 artha - te sarva lokone saMtoSa pamADatA indra nATakano Adeza kare che. pitA siddhArtha rAjA, putra vIra bhagavAnane godamAM laIne sarva nATaka darzAve che. meru zikhara upara prabhuno abhiSeka karyo che te sarva nATakarUpe nagarajanone batAvyuM tathA prabhu mahAvIranA pUrva bhavo paNa indra potAnI zaktivaDe nATakamAM batAvI ApyA. 28 te indrajAla samAna nATaka dekhI sau rAjI thayA, bahu devadevI pArTI samyakadraSTi sau svarge gayAM. pachI AThame varSe prabhu vrata bAra ghara janamana hare, bahu rAjaputro saha sukhe vanamAM jaI krIDA kare. 29 artha - te indrajAla samAna nATaka dekhIne sarva rAjI thayA. tathA ghaNA devadevIo te nATaka joIne samyakudraSTi pAmI svarge gayA. pachI ATha varSanA prabhu thayA tyAre bAra vratane ghAraNa karI, lokonA manane haraNa karavA lAgyA. ghaNA rAjaputro sAthe vanamAM jaIne sukhapUrvaka krIDA karavA lAgyA. aralA dina eka indra surasabhAmAM vara-vIrya vakhANiyuM, paNa saMgame nibaLamade sAcuM na tene mAniyuM. tethI parIkSA kAja Avyo vIra je vRkSe hatA, vikarALa nAga banI caDhe vIMTAya gALA para jatAM. 30 artha :- eka divase devatAonI sabhAmAM vIra paramAtmAnA vIrya eTale baLanA indra khUba vakhANa karyA. paNa saMgama nAmanA devatAe potAnA baLamadathI te vAtane sAcI na mAnI. prabhunA baLanI parIkSA karavA mATe je vRkSa upara prabhu mahAvIra hatA tyAM Avyo ane nAganuM vikarALarUpa dhAraNa karIne vRkSa upara caDhavA lAgyo. AgaLa jatAM thaDamAMthI jyAM DALa judI paDe te gALA upara jaI vIMTAI gayo. rA. sau rAjaputro DALa parathI paDI paDI nAThA DarI, paNa vIra jina niHzaMka UbhA sarpa-zira para paga tharI; upasarga nAnAvigha dukhada ati AkarA deve karyA, re! prANa chUTe anyanA tevA chatAM vIra nA DaryA. 31 artha - sau rAjaputro to DarIne DALa parathI paDI paDIne nAThI. paNa mahAvIra jina to sarpanA mAthA upara paga daIne nizaMka thaI tyAM ja UbhA rahyA. nAnA prakAranA duHkhane de evA ati AkarA upasarga deve karyA, jethI bIjAnA to prANa chUTI jAya; chatAM baLavAna mahAvIra tethI DaryA nahIM. 31aaaa. Azcarya pAmI pragaTa thaI te deva viraguNane stave- "thara, vIra Apa aho! namuM chuM jagamahArvIra gaNa have.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 he! vardhamAna, sudeva nakkI siddhi-vaghra varazo tame, he! deva sAcA, ApanA smaraNe ghIraja varIe ame." 32 artha - Azcarya pAmI, deva pragaTa thaIne mahAvIranA guNanI stavanA karato bolyo ke aho! zairyavAna, vIra Apa ja cho. huM have tamane jagatamAM mahAvIra gaNIne namaskAra karuM chuM. he vardhamAna, tame ja satu deva cho. tame jarUra siddhi rUpI strIne varazo. he sAcA deva, ApanA smaraNathI ame paNa ghIrajane pAmIe chIe. 3rA svarge gayo te, vIra jina paNa puNyaphaLane bhogave, komaLa kamaLa sama zarIra paNa nahi vajaghAne lekhave. bala atula toye duHkha de nA niraparAthI jIvane, trIsa varSa sukhamAM kSaNa samAM vItyAM, have bharayauvane- 33 artha :- ema stuti karIne saMgamadeva svarge gayo. mahAvIra jina paNa puNyaphaLane bhogavA lAgyA. jenuM komaLa kamaLa samAna zarIra hovA chatAM paNa je vajanA ghAne gaNatA nathI. bhagavAnamAM atulya baLa hovA chatAM niraparAthI jIvane te duHkha ApatA nathI. trIsa varSa prabhunA sukhamAM kSaNa samAna vyatIta thayA. have prabhu bhara yauvana avasthAmAM AvyA. 33 vicAra jAgyo vIrane cAritramoha ghaTI jatAM janmo karoDo re! karyA, nahi pAra pAmyo te chatAM, kaya bhUla bhava-bhavamAM rahI ke bhava hajI karavo paDyo? pharI pharI vicArI TALI devI," e vicAra ure ghaDyo. 34 artha - have cAritramoha ghaTI jatAM prabhune vicAra jAgyo ke are! karoDo janma ghAraNa karatAM chatAM paNa A saMsAra samudrathI huM pAra pAmyo nahIM. evI kaI bhUla bhava bhavamAM rahI jAya che ke jIvane hajI bhava karavA paDe che. te bhUlane have pharI pharI vicArIne jarUra TALI devI evo vicAra hRdayamAM ghaDI rAkhyo. vicAronI utpatti thavA pachI vardhamAnasvAmI jevA mahAtmA puruSe pharI pharI vicAryuM ke A jIvanuM anAdikALathI cAre gati viSe anaMtathI anaMta vAra janmavuM, maravuM thayAM chatAM, hA te janma maraNAdi sthiti kSINa thatI nathI, te have kevA prakAre kSINa karavAM? ane evI kaI bhUla A jIvanI rahyA karI che, ke je bhUlanuM ATalA suthI pariNamavuM thayuM che? A prakAre pharI pharI atyaMta ekAgrapaNe sadgoghanAM vardhamAna pariNAme vicAratAM vicAratAM je bhUla bhagavAne dIThI che te jinAgamamAM ThAma ThAma kahI che; ke je bhUla jANIne tethI rahita mumukSu jIva thAya. jIvanI bhUla jotAM to anaMtavizeSa lAge che; paNa sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla te jIve prathamamAM prathama vicAravI ghaTe che, ke je bhUlano vicAra karyAthI sarve bhUlano vicAra thAya che; ane je bhUlanA maTavAthI sarve bhUla maTe che. koI jIva kadApi nAnA prakAranI bhUlano vicAra karI te bhUlathI chUTavA icche, topaNa te kartavya che, ane tevI aneka bhUlathI chUTavAnI icchA mULa bhUlathI chUTavAnuM saheje kAraNa thAya che." (va.pR.399) "mULa bhUla e ja che ke vairAgya upazama nathI, mumukSutA nathI. mumukSatA Ave to zuM karavA jevuM che, te ene samajAya. e moTI bhUla pahelI kADhavAnI che. vairAgya upazama jema jema vaghArazo tema tema badhuM samajAze. e kevaLajJAnanuM kAraNa che. vairAgyaupazamanI bahu jarUra che. ene
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 vaghAratAM vaghAratAM kevaLajJAna thAya che. vairAgyaupazama vadhe evuM zAstramAM ghaNuM kahyuM che ane siddhAMtabogha to thoDo ja che." .bhA. 2 (pR.168) 34. saddaboghanA vaghatA baLe ekAgratA ati AdarI, meMLa bhUla bhagavAne daThI je TALavI ati AkarI. vairAgyavRddhi tyAM thaI, puruSArthabaLa jAgyuM ati, nizcaya karyo ke "alpa vayamAM TALavI cAre gati. 35 artha :- sadgoghanuM baLa hRdayamAM vaghavAthI ekAgratA atyaMta prApta thatAM jIvanI mULa bhUla bhagavAne dIThI. je TALavI atyaMta AkarI che, ema jANI vairAgyanI vRddhi thaI ane puruSArtha baLa atyaMta jAgRta thayuM. tethI evo nizcaya karyo ke have alpa vayamAM mAre cAre gatine avazya TALavI ja che. (35aa A moha haNavAne have gharI ratnatraya tapa AdaruM; traNa jJAna che paNa jJAnaphaLa virati vinA gharamAM pharuM? te ghanya! neminAtha Adi rjIvana TUMkuM jANIne, kumArakALe mokSa mATe tana pIle tapa-ghANIe. 36 artha :- A anAdinA mohane haNavAne mATe have samyakdarzana, jJAna, cAritra e traNeya ratnane ghAraNa karI sarva karmone bAra prakAranA tapa vaDe tapAvI tethI mukta thAuM. mati, zruta, avadhijJAna vidyamAna che paNa "jJAnasya phaLa virati' jJAnanuM phaLa virati eTale tyAga AvavuM joIe. paNa e vinA hajI huM gharamAM ja pharuM chuM. e neminAtha Adi bhagavaMtone ghanya che ke jeNe potAnuM jIvana TUMku jANIne saMsAramAM paDyA vinA ja kumArakALamAM mokSa mATe tArUpI ghANImAM potAnA tanane pIlavA lAgyA hatA arthAta icchA nirogha karavArUpa tapa karavA lAgyA hatA. 36aaaa ajJAnatAmAM pApa kIghAM te TaLe jJAne, khare! je jJAna pAmI pApa karato, te ghUMTe zAthI, are? re! bAlyakALa tathA juvAnImAM rahI gharamAM ghaNAM, jIMva pApa seve, tethI tajavAM pApa gRllaMghana taNAM. 37 artha - ajJAna avasthAmAM karelA pApono samyakajJAna vaDe jarUra nAza karI zakAya che. paNa je samyakajJAna pAmIne paNa pApa ja kare te jIva arere! kaI rIte pApothI chUTI zakaze? arere! bAlya avasthAmAM ke yuvAna avasthAmAM jIva gharamAM rahIne ghaNA pApa seve che. tethI mAre have gRhatyAga karIne gharamAM rahevAthI thatAM pApono jarUra tyAga karavo che; ema zrI vIra jina trIsa varSanA bhara yauvanamAM gharamAM beThA ciMtavana kare che. 3zA yauvanavaye je kAma jIte sarvane jIMtanAra e, ne AtmajJAne karma haNIne mokSasukha varanAra te." te rAjyabhogAdi thakI niHspRha vira brahmacArI che gRha keda sama samajI cahe banavA asaMganavihArI te. 38 artha - yauvanavayamAM je kAmarAgane jIte te sarva viSayone jitanAra thAya che.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 eka viSayane jItatAM, jItyo sau saMsAra; nRpati oMtatAM jItiye, daLa, purane aghikAra." -zrImad rAjacaMdra tathA AtmajJAna vaDe karmarUpI zatruone haNI te mokSasukhane pAmanAra thAya che. te bhavyAtmA rAjyabhoga Adi indriyanA kSaNika sukha thakI nispRha thayelo evo vIra brahmacArI che ane te ja jIva gharane keda samAna gaNIne asaMga apratibaddha vihArI eTale muni banavA cAhe che. "varthamAnasvAmIe gRhavAsamAM paNa A sarva vyavasAya asAra che, kartavyarUpa nathI, ema jANyuM hatuM. tema chatAM te gRhavAsane tyAgI municaryA grahaNa karI hatI. te munipaNAmAM paNa AtmabaLa samartha chatAM te baLa karatAM paNa atyaMta vathatA baLanI jarUra che, ema jANI maunapaNuM ane anidrApaNuM sADAbAra varSa lagabhaga bharyuM che, ke jethI vyavasAyarUpa agni to prAye thaI zake nahIM. je vardhamAnasvAmI gRhavAsamAM chatAM abhogI jevA hatA, avyavasAyI jevA hatA,niHspRha hatA, ane sahaja svabhAve muni jevA hatA, AtmAkAra pariNAmI hatA, te vardhamAnasvAmI paNa sarva vyavasAyamAM asArapaNuM jANIne, nIrasa jANIne dUra pravartI; te vyavasAya, bIjA jIve karI kayA prakArathI samAdhi rAkhavI vicArI che, te vicAravA yogya che. te vicArIne pharI pharI te caryA kAryo kAryo pravartane pravartane smRtimAM lAvI vyavasAyanA prasaMgamAM vartatI evI ruci vilaya karavA yogya che. jo ema na karavAmAM Ave to ema ghaNuM karIne lAge che ke haju A jIvanI yathAyogya jijJAsA mumukSapadane viSe thaI nathI, athavA to A jIva lokasaMjJAe mAtra kalyANa thAya evI bhAvanA karavA icche che. paNa kalyANa karavAnI tene jijJAsA ghaTatI nathI; kAraNa ke beya jIvanAM sarakhAM pariNAma hoya ane eka baMdhAya, bIjAne abaMghatA thAya, ema trikALamAM banavAyogya nathI." (va.pR.415) //38aaaa have zrI vardhamAna bAra bhAvanAonuM ciMtavana kare che. temAM pahelI anitya bhAvanA : vairAgyabhAve bhAvanA bhAve vivigha vicArathI "mRtyu phare mAthA pare, yauvana jarAratha-sArathi, sAmrAjya, lakSmI, bhoga sau vinAzI vAdaLa sama ahA! kSaNamAM jato lUMTAI narabhava devane durlabha mahA. 39 artha :- vairAgyabhAva AvavAthI muni banavAnA lakSe vividha prakAranA vicArathI zrI vIra jina bAra bhAvanAone bhAve che. temAM pahelI anitya bhAvanA A prakAre vicAre che - A maraNa to sadAya mAthA upara phare che. vaLI yauvana che te jarA eTale vRddhAvasthArUpa rathane calAvI lAvanAra sArathi samAna che. A sAmrAjya, vaibhava, lakSmI, pAMca indriyonA bhoga Adi sarva paulika vastuo vAdaLa samAna aho! vinAzakArI che. tathA devane durlabha evo A manuSyabhava paNa kSaNamAM lUMTAI jAya evo che; emAM zuM moha karuM? ema pahelI anityabhAvanA bhAve che. [39aaaa have bIjI azaraNabhAvanA bhAve che : kSaNa kSaNa vinAzI vastu jaganI sarva vicArI karuM, udyama mahA, jhaTa mokSanAM sukha kAja tatparatA gharuM. vaLa maraNa kALe zaraNarRpa nathI koI saMsArI jano; saddharma, gharmAtmA samA nA prabaLa ko avalaMbano. 40
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ vitasvAmI zrI mahAvIra bhagavAna-nandiyA tIrtha
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 artha - kSaNa kSaNamAM vinAza pAmatI evI jagatanI sarva vastuono vicAra karIne have jhaTa mokSanA zAzvata sukha meLavavA mATe huM mahAudyama karuM. vaLI maraNasamaye koI paNa saMsArI jIvo jIvane zaraNarUpa nathI. te samaye saddharma ke gharmAtmA samAna samAdhimaraNa karAvanAra bIjuM koI prabaLa avalaMbana nathI // 40 // zuM zaraNa ajJAnI janonuM ke kudeva, dhanAdinuM? duHkhadArTI Akhara nIvaDe, te mULa che mohArdinuM. nirmohI narane Azraye sva-svarUpa-sthiti saMbhave; tethI na buddhimAna evuM zaraNa le je bhulave. 41 99 artha :-- maraNa samaye ajJAnI evA sagAMkuTuMbIonuM ke kudevonuM ke ghanAdinuM zuM zaraNa levuM? te jIvane Akhare duHkhadAyI ja nivaDe che. kemake te moha, rAgadveSAdinA mULa che. nirmohI nara evA AtmajJAnI satpuruSonA Azraye ja potAnA svarUpamAM sthiti thavAno saMbhava che. tethI buddhimAna evA puruSo evuM zaraNa kadI grahanna na kare ke jethI jIvane svasvarUpano bhulAvo thAya. 41aa have trIjI saMsArabhAvanAno vicAra kare che :-- 'saMsAravananI tanaguphAmAM siMharUpa dukhavAsa che; indriya lUMTArA e tyAM karma-arino trAsa che. bhava, bhAva, dravya, kSetra sAthe kALa rUpa saMsAra to pAMce prakAre re! bhamyo jIva, mokSa eka ja sAra jo. 42 = artha :-- saMsArarUpI vanamAM Avela tana eTale zarIrarUpI guphAmAM, siMharUpe jIvano duHkhamAM vAsa che. zarIramAM vaLI indriyarUpa lUMTArA rahe che. tenA kAraNe jIvane karmarUpI ara eTale zatruono ghaNo trAsa sahana karavo paDe che. dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhava e pAMca prakAranA parAvartana karato A jIva saMsAramAM anaMtakALa bhamyo ane duHkha pAmyo. mATe A saMsAramAM eka mokSa ja sArabhUta tattva che, bAkI badhuM asAra che. 'sahajasukhasAdhana'mAMthI :- "A saMsAra agAdha, anAdi ane anaMta che. A saMsArI jIve pAMca prakAranA saMsAra parAvartana anaMtavAra karyAM che. pAMca parAvartana - 1. dravya parAvartana. 2. kSetra parAvartana. 3. kALa parAvartana. 4. bhava parAvartana = 5. bhAva parAvartana. tenuM ati saMkSepamAM svarUpa nIce pramANe che :-- (1) dravya parAvartana - pudgala dravyanA badhAMya paramANu ane skaMdhone A jIve kramapUrvaka grahaNa karI karIne ane bhogavI bhogavIne choDyAM che. evA eka dravya parAvartanamAM anaMtakALa vyatIta karyo che. = (2) kSetra parAvartana - lokAkAzano koI evo pradeza bAkI rahyo nathI ke jyAM krama kramathI jIva utpanna thayo na hoya. evA eka kSetra parAvartanamAM dravya parAvartanathI paNa dIrgha anaMtakALa vitAvyo che. (3) kALa parAvartana :- utsarpiNI eTale je kALacakramAM Ayu, kALa, sukha vadhatAM ja jAya che. avasarpiNI eTale je kALamAM e badhAM ghaTatAM jAya che. A banne yugonA sukSma samayomAM kAI evo samaya bAkI rahyo nathI ke jemAM A jIve krama kramathI janma ane maraNa karyA na hoya. evA eka kALaparAvartanamAM
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 kSetraparAvartanathI paNa adhika anaMtakALa vyatIta karyo che. (4) bhava parAvartana :- cAreya gatimAM nava greveyika paryata koI bhava zeSa rahyo nathI ke je A jIve ghAraNa karyo na hoya. A eka bhavaparAvartanamAM kALaparAvartanathI paNa adhika anaMtakALa vItyo che. (5) bhAva parAvartana - A jIva ATha karmonAM baMghana thavA yogya bhAvone prApta thayo che. A eka bhAvaparAvartanamAM bhavaparAvartanathI paNa adhika anaMtakALa gayo che. ema saMsArabhAvanAnuM smaraNa karyuM."II4rA have cothI ekatvabhAvanAnuM ciMtavana kare che : saMsAramAM rjIva ekalo janma, mare dukha-pAMgaLo, vaLa karma bAMdhe ekalo ne choDaze paNa ekalo; sukhaduHkha karmothIna saune, ko na le-Ape jarI, AtmA asaMga vicArI kevaLa jJAna pAmI rahyuM TharI. 43 artha - A saMsAramAM jIva ekalo ja janme che. ane trividha tApanA duHkha bhogavI bhogavIne pAMgaLo thayelo jIva ekalo ja mare che. vaLI karma paNa pote ekalo ja bAMdhe che ane te karmane choDaze paNa ekalo ja. sau jIva potapotAnA karme karI sukha duHkhane anubhave che. koI koInuM sukha ke duHkha jarI paNa koI levA ke ApavA samartha nathI. AtmA svayaM mULa svarUpe jotAM bhautika sukha duHkhathI rahita asaMga svabhAvavALo che. te svarUpane vicArI, puruSArtha baLe kevaLajJAna pAmIne svasvarUpamAM sarva kALane mATe sthira thaIne rahuM e ja zAzvata sukha prAptino sAco upAya che. 43 have pAMcamI anyatvabhAvanAno vicAra kare che - mAtA, pitA, parijana judAM; nathI koI jagamAM jIvanuM sAthe rahe A zarIra nitye toya tattva ajIvanuM. mana, vacana, kAyA sarva judAM, karmakRta sau anya che, mATe grahuM huM ratnatrayamaya zuddha rUpa ananya che. 44 artha - mAtApitA sagAMsaMbaMdhIo e sarva mArAthI judA che. jagatamAM A jIvanuM koI nathI. A zarIra je sadA sAthe rahevA chatAM paNa te ajIva tattvanuM che, paNa mArA jIvatattvanuM nathI. mana vacana kAyA e sarva jIvathI jAdA che. e sarva karelA karmanuM phaLa che. mATe mArAthI sarva anya che. tethI huM to mAruM je ananya ratnatrayamaya zuddha svarUpa che, tene ja grahaNa karavA prayatna karuM. I4jA have chaThThI azucibhAvanAnuM ciMtavana kare che : jyAM kuMDa cAmaDiyA, taNo maLa, mAMsa, carma, rudhira ne bahu hoDa, AMtaraDA, naso, kapha, lALathI bharapUra je jovA kahe koI jarI to nAka maraDe dekhatAM, tyAM thuMkavA paNa jAya nA; tevuM ja saunA dehamAM. 45 artha - cAmaDiyAne tyAM maLa, mAMsa, cAmaDA, lohI ane ghaNA hADakAM, AMtaraDA, naso, kapha, lALathI bharapUra evA kuMDa hoya che. tene koI jarA jovA kahe to te joIne paNa durgadha sahana na thavAthI nAka
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 1 0 1 maraDe, tyAM thUkavA paNa jAya nahIM. tevuM ja sarva jIvonA dehamAM bhareluM che. e durgaghamaya sata ghAtuthI ja banelo sarvano deha che. temAM he jIva! tuM zuM rAga kare che. 4pAA. so zarIra naranArItaNAM che cAmaDe kapaDe kUMDAM, banne karI gho dUra to dekhAya kuMDa thakI kUMDAM. re! re! avicAre rRpALI deha mAnI jIMva bhame, durgathI, gaMdI kedamAM mumukSu jIvo nA rame. 46 artha - sarva nara ke nArIonA zarIra mAtra mAMkhInI pAMkha jevA cAmaDInA paDathI temaja upara raMgaberaMgI kapaDAMnA DhAMkaNa vaDe zobhe che. te bannene jo dUra karI dyo to te cAmaDIAnA kuMDathI paNa vizeSa bhayaMkara bihAmaNuM lAgaze. re! re! Azcarya thAya che ke zarIranuM evuM kharuM svarUpa hovA chatAM paNa jIva avicArathI te dehane rUpALo mAnI, temAM moha karI A cAragatirUpa saMsAramAM bhamyA kare che. paNa AvI durgaghamaya gaMdI zarIrarUpI kedamAM ke jemAM A jIva karmavaza sapaDAyelo che; temAM mumukSa jIvo mohavaza ramaNatA karatA nathI. 46aaaa. bahu puSTa ho ke zuSka ho, paNa deha ceha viSe jaze; A bhoga roga vaghAratAM; tapa jJAna kevaLa Apaze. basa, zarIra-sukha-icchA tajI, apavitra tanathI tapa karuM; ratnatrayI-jaLa-snAnathI vara mokSa-hetuM AdaruM. 47 artha :- A zarIra bahu puSTa ho ke sUkAI gayeluM ho paNa aMte to te ceha eTale maDadA mATe khaDakelI citAne viSe baLIne bhasma thaze. temaja zarIrathI bhogavAtA bhogo paNa roganI vRddhinuM kAraNa che. paNa Aja zarIra vaDe jo huM tapa karuM to te mane kevaLajJAnane Apaze. mATe basa, have A zarIra sukhanI icchAne tajI daI apavitra evA zarIra vaDe mAtra icchA rothanarUpa tapa karuM; ane mokSanA heturUpa zreSTha ratnatrayI evA samyadarzana, jJAna, cAritrarUpI jaLamAM snAna karIne mArA AtmAne saMpUrNa zuddha karuM. I47nA have sAtamI AsravabhAvanA vicAre che : A rAga-roSAdi ghaNAM chidro vaDe oNvanAvamAM, pANI samo che karma-Asrava, jo na jIva-svabhAvamAM; jJAnAdithI te chidra je rUMghe na, te bhavamAM bhame, bahu AkarAM tapa cho tape paNa ziva-sukhamAM nA rame. 48 artha :- A jIvarUpI nAvamAM rAgadveSAdirUpa ghaNA chidrovaDe pANI samAna kamano Asrava thaI rahyo che, jo jIva svabhAvamAM nathI to. samyakajJAna darzanacAritravaDe te rAgadveSAdirUpa chidrone rUMghaze nahIM te jIva A saMsAramAM ja bhamyA karaze. te bhalene ghaNA AkarA tapa tape paNa mokSasukhanI ramaNatAne pAmaze nahIM. [48aaaa have AThamI saMvarabhAvanAnuM ciMtavana kare che : vrata guptithI jo vartatA muni jJAna-dhyAna upAyamAM to karma-Asrava-dvAra rUMdhya, svachUMpa-saMvara thAya tyAM;
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 0 2. prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 paNa tapa vaDe je pApa roke zubha mane Asrava kare, te mokSa pAme nA kadI; manazuddhithI siddhi vare. 49 artha - AtmajJAnI muni paMca mahAvrata ane traNa guti vaDe jJAnadhyAnamAM vartatA, karma AvavAnA sattAvana AstravadhArane rUMghe che. ane tethI svarUpa-saMvara thAya che arthAt navIna kama AvIne temanA AtmA sAthe joDAI zakatA nathI. paNa je AtmajJAna vagara mAtra bAhya tapavaDe pApone roke che te to zubhabhAvathI pharI navIna kamoMno Asrava kare che; tethI te kadI mokSa pAmI zake nahIM. paNa mananA zuddhabhAvathI jIva mokSasiddhine pAme che. "teha zubhAzubha chedatAM Upaje mokSa svabhAva." -zrImad rAjacaMdra 49o. have navamI nirjarAbhAvanAno vicAra kare che : pratyeka oNvane karma phaLa ApI hUMTe te nirjarA, paNa te ja kALe navana karmo bAMghatA jana nirbaLAsavipAka nAme nirjarA te mokSano heta nathI; avipAka nAme nirjarA saMvara vaDe tapathI thatI. 50 artha :- pratyeka jIvane karmanuM phaLa ApI je chUTe te nirjarA tattva che. paNa te ja samaye nirbaLa evo jIva pharI rAgadveSanA bhAvo karIne navIna karmano baMgha kare che. udayamAM AvIne karma nirjare te savipAka nAmanI nirjarA che. te jIvane mokSanuM kAraNa thatI nathI. paNa avipAka nAmanI je nirjarA che te mokSano hetu thAya che. paNa te jJAnasahita tapavaDe navIna kamano saMvara karavAthI thAya che. 50gA. have dasamI lokabhAvanAnuM ciMtavana kare che : nIce naraka che sAta loke, madhya loke ApaNe, che Urdhva loke deva gaNa ne siddha lokAMte bhaNe. cAre gatimAM bhaTakatAM bahu lokayAtrA to karI; paNa bodhirRpa traNa ratnanI prApti thavI bahu AkarI. 51 artha :- A lokamAM nIce sAta narako che. madhyalokamAM ApaNe chIe. tathA UrdhvalokamAM devono samUha vase che. temaja siddha bhagavaMto lokanA aMtamAM birAjamAna che. mArA AtmAe cAre gatimAM bhaTakatA ghaNI lokayAtrA karI, to paNa samyadarzana, jJAna, cAritrarUpa bodhi-ratnanI prApti thaI nahIM. te ratnatrayanI prApti thavI A saMsAramAM bahu AkarI che. 51aaaa. have agiyAramI bodhidurlabha bhAvanAne vicAre che : vaLI bodhilAbha thayA chatAM tapa nA pramAde je kare, to te rakhe! bodhi-jahAja tajI paDe ratnAkare. durlabha ati yatigharma daza, mumukSune te mokSa de; sarvoparI puruSArtha sAthuM-tharma-marma alakSa che." para artha - vaLI ratnatraya35 bodhinI prApti thayA chatAM paNa pramAdavaza je bAra prakAranA anazana, UNodarI ke svAdhyAya, dhyAna, kAyotsarga vagere tapanuM AcaraNa karatA nathI, to te rakhe! eTale kadAca bodhirUpa jahAjane choDI daI pAchA ratnAkara eTale saMsArarUpI samudramAM paDI jaze.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 0 3 have bAramI gharmadurlabhabhAvanAnuM ciMtana kare che : daza lakSaNarUpa kSamAdi yatigharma prApta thavo te ati durlabha che. te yatigharma saMsArathI chUTavAnA icchuka evA mumukSune to mokSa ApanAra thAya che. mATe sarvoparI puruSArtha AdaruM. kemake tharmano marma je dehAdhyAsa choDavArUpa che te sahaje lakSamAM Avavo durlabha che. gharma e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzoghanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtasaMzoghanathI te prApta thAya che, te aMtasaMzoghana koIka mahAbhAgya sadguru anugrahe pAme che." (va.pR.178) //parA prabhu-bhAva jJAne jANa lokAMtika devo AviyA, te prArthanA prabhunI kareH "tapakALa taka zubha AvI A. tara tArazo bahujana tame; vaLI koI tama sama paNa thaze, tapa AdarI samakita saha mokSe mahAbhAgye jaze." pa3 artha :- prabhunA yatidharma ArAdhavAnA bhAva avadhijJAnathI jANIne lokAMtika devo tyAM AvI pahoMcyA, ane prabhune prArthanA karavA lAgyA ke he prabhu! tapa ArAghavAnI zubha taka AvI gaI che. Apa saMsAra samudrane tarI bIjA aneka bhavyone tArazo. vaLI koI to ApanA pasAye Apa samAna tIrthaMkara pada prApti karanAra paNa thaze. ApanI kRpAe mumukSuo icchAono nirogha karavArUpa tapane AdarI samakita pAmI mahAbhAgya vaDe mokSapadane pAmaze. ApaNA (11) mahAvIra deva bhAga 3 (harigIta) devarSi laukAMtika devo devaloke jyAM gayA, tyAM indra Adi anya suragaNa bhaktithI bhegA thayA. taiyArI tapa-kalyANa-utsava kAja sarva kare have, abhiSeka kSIrodadhi-jaLa prabhune karI devo stave. 1 artha - devomAM RSi samAna laukAMtika devo prabhune dIkSA mATe prArthanA karIne devalokamAM jyAM gayA ke tyAM indra Adi bIjA devatAo paNa bhaktithI bhegA thayA ane bhagavAnanA tapakalyANaka utsava mATenI sarva taiyArI karavA lAgyA. pachI prabhu pAse AvI kSIrodadhi samudranuM jaLa lAvIne prabhuno abhiSeka karI temanI bhAvapUrvaka stuti karI. lA. mAtApitAne zrI mahAvIra maghura vacane boghatA, vairAgyabhara vANI vaDe bahu bahu karI samajAvatA.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 0 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 AjJA maLI dIkSA taNI ke turta cAlI nIkaLyA, indra racelI pAlakhImAM besI vana bhaNI saMcaryA. 2 artha - have dIkSA levA mATe mAtApitAne zrI mahAvIra prabhu madhura vacane boghavA lAgyA. vairAgyabharI vANIthI ghaNA ghaNA prakAre prabhu temane samajAvavA lAgyA. jyAre dIkSA levAnI AjJA maLI ke turata tyAMthI cAlI nIkaLyA ane indra racelI pAlakhImAM birAjamAna thaI vana bhaNI ravAnA thayA. rA. khaMkA mahAvanamAM zilA para UtarI samabhAvathI vastrAdi tarjI niHspRha tana prati, siddha vaMde bhAvathI; pacha mohanA phAMsA samA zirakeza ukhADI dazA jo, paMcamuSTithI vire; vrata uccarI pAMce lIghA. 3 artha :- khaMkA nAmanA mahAvanamAM AvI pAlakhI parathI UtarI samabhAvathI zIlA upara jaI potAnA zarIra upara rahela vastra AbhUSaNAdine tajI, zarIra pratye paNa sAva niHspRha thaI siddha bhagavaMtane bhAvathI vaMdanA karI. pachI vALanA kAraNe zarIranI suMdaratA rahe che ane tethI jIvane moha thAya che; ema jANI mohanA phAMsA samAna zirakezane paMcamuSTinA loca vaDe ukhADI dIdhA ane pAMca mahAvratano uccAra karI prabhue paMca mahAvrata ghAraNa karyA. "vALa upara jeTalI Asakti che teTalo dehAdhyAsa che, e sahaja vicAre samajAya tevI vAta che. mAthuM hoLatAM vALa kAMsakA upara AvyA hoya tene gharanA koI khUNAmAM rAkhavA koI icchatuM nathI, tathA hajAmata karAvelA vALa dUra pheMkI de che. koI kapaDAmAM bharAyo hoya to kheMca khUMca kare. tevI nirarthaka cIjamAM vAraMvAra vRtti rAkhI tenI ThIkaThAkamAM manuSyabhavanI moMghI paLo gumAvavI e vicAravAnane kema pAlave?" .bhAga-3 (pR.428) 3. kArtika vadanI dazama-sAMje ekalA vara muni thayA tyAM jJAna manaparyAya Upanya, stuti karI devo gayA. pachI pAraNuM vIranuM prathama kharanuM thayuM nRpamaMdire- kularAya bhaktimAna dAtA, pAtra uttama jJAnI e. 4 artha - kArtika vada dazamanI sAMje prabhu mahAvIra ekalA ja muni thayA. munivrata grahaNa karatAM ja prabhune mana:paryavajJAna utpanna thayuM. pachI prabhunI stuti karIne devo baghA devaloke gayA. prabhu mahAvIranuM prathama pAraNuM khIranuM rAjAnA mahelamAM thayuM. rAjA kularAya bhaktimAna dAtA hatA, ane jJAnI bhagavaMta mahAvIra jevA uttama pAtra hatA. ||4|| tyAM paMca Azcaryo thayAM, anumodanA loke karI, mana-vacana-kAye puNya bAMghe pAtra-dAtAne smarI; ALasarahita yatigharma pALe svAmI upayogI ati, svapneya doSa na dekhatA, draDha parama cAritre mati. 5 artha - prabhu mahAvIranA pAraNA samaye pAMca Azcaryo athavA paMca divya pragaTa thayA. te A pramANe :- 1. temanA gharamAM sugaMdhI jaLa 2. puSpanI vRSTi 3. AkAzamAM duMdubhIno gaMbhIra dhvani 4. vastranI vRSTi ane pa. dravyanI eTale sonaiyAnI vRSTi. te joI lokoe tenI anumodanA karI. te nimitte
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIrane karelA nirI aneka upasarga che ha
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 0 5 uttama pAtra prabhu mahAvIra ane bhaktimAna dAtA zrI kularAya rAjAnuM smaraNa karI lokoe mana vacana kAyAthI puNya bAMdhyuM. atyaMta upayogapUrvaka ApaNA svAmI bhagavAna mahAvIra ALasa rahita thaI daza lakSaNarUpa yatidharma pALavA lAgyA. je svapnamAM paNa paranA doSa jotA nathI ane jenI buddhi draDhapaNe utkRSTa cAritragharma pALavAmAM ja lAgelI rahe che. pA re! sakhata ThaMDImAM prabhuM nirvastra vanamAM vicare, nahi TADhane lIghe kadI kara bagalamAM ghAlI phare; ThaMDI asahya pacce prabhu upayogasaha ghaDI cAlatA, nidrA pramAda vaghAranArI jANI jAgrata thaI jatA. 6 artha - re! Azcarya che ke sakhata ThaMDImAM paNa prabhu sAva vastra vagara vanamAM vicare che, TADhane lIdhe kadI bagalamAM hAtha ghAlIne paNa pharatA nathI. sahana na thaI zake evI asahya ThaMDImAM paNa prabhu Atmaupayoga sAthe ghaDIbhara cAlatA hatA. nidrAne pramAda vaghAranArI jANI zIdhra jAgRta thaI jatA hatA. kA taDake rahIne grISmamAM suvicAracoga vaghAratA; varSARtumAM vRkSa nIce dhairya chatrI ghAratA. ochuM jame zakti chatAMye, mauna gharane vicare, nahi AMkha coLe, ke valUre gAtra, arati nA ghare. 7 artha - prabhu grISma RtumAM paNa taDakAmAM UbhA rahI suvicAra-yoga vaghAratA hatA. suvicAra eka mahAna yoga che. je vaDe AtmAnuM mokSanI sAthe joDANa thaI zake. varSARtumAM paNa vRkSa nIce zairyarUpI chatrIne ghAraNa karI kAyotsarga karatA hatA. zakti hovA chatAM paNa bhagavAna ochuM jamatA. mauna ghAraNa karIne vihAra karatA. AMkha jevA komaLa aMgane paNa kadI coLatA nahotA ke khAja khaNavA mATe kadI gAtra eTale zarIrane paNa valUratA nahotA arthAtu khaNatA nahotA. temaja koI pratye paNa arati eTale aNagamo gharatA nahotA. zA vaLa lADha deza viSe paDe jana, kUtarAM karaDe, naDe, samabhAvathI janamAra sahatA, dUra-vihAre AthaDe; strIonI sAme najara nA de, dhyAnamAM nimagna e, A koNa che? evuM paeNche, to " bhikhu" zabda sadA va. 8 artha - vaLI lADha jevA anAryadezamAM bhagavaMta vicaratA hatA. tyAMnA loko ghaNI pIDA Ape, zikArI kUtarAM karaDe, loko aneka prakAre naDatararUpa thAya, mAre to paNa bhagavAna samabhAvathI badhuM sahana karatA hatA. dUra dUra vihAra karI kaSTa sahana karIne paNa prabhu karmonI nirjarA karatA hatA. strIonI sAme najara karatA nahotA, potAnA AtmadhyAnamAM sadA nimagna rahetA. koI pUche ke A koNa che? to mAtra huM " bhikhu eTale bhikSuka chuM eTalo zabda sadA bolatA hatA. ATalA prabhu ujjayinI nagaranA pitRvane vaLI AviyA, kAyANI mamatA tajI UbhA mahAvIra yorgI A; pagane paNa protAtemaja " aSe pIDe "vihAre che.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 0 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ghArI pratimAyoga nizcala girisamAM UbhA rahe, tyAM sthANu nAme rudra aMtima vIrabaLa jovA cahe. 9 artha - have prabhu ujjayanI nagarInA pitRvana eTale smazAnamAM AvyA. tyAM kAyAnI mamatA mUkI daI yogI evA prabhu mahAvIra pratimAyoga ghAraNa karIne nizcalapaNe parvata samAna aDola sthira thaI dhyAnamAM UbhA rahyA hatA, tyAM sthANuM nAmano rUdra Avyo. te paNa aMtamAM bhagavAna mahAvIranuM baLa jovA icchA kare che. lA. te AMkha phADI, raudra rIte, dAMta kADhIne hase pizAcarUpe bahu DarAve, toya prabhu to nA khase; hathiyAra saha bUma pADI, ghasatAM upasargo bahu kare, vIra-ura nizcala dekhI, hajIM te siMha-sarpa-rUpo ghare. 10 artha :- rudra AMkho phADIne raudra eTale bhayaMkara rIte dAMta kADhIne aTTahAsya karavA lAgyo. pizAca eTale rAkSasanuM rUpa gharI bahu DarAvavA lAgyo chatAM prabhu to tyAMthI khasyA nahIM. hathiyAra sAthe bUma pADIne ghasI AvI aneka upasargo karyA. to paNa vIra bhagavaMtanuM hRdaya nizcala jANIne hajI te siMha, sarpa vagerenA rUpa dhAraNa karavA lAgyo. 10nA vaLI pavana, agni AdithI, durvacanathI de trAsa te; to ye mahAvIra nA caLe, baLavAna AtmavikAsa che. nizcala rahyA vIra jANIne te rudra lajjA pAmiyo, stuti kare, "he!deva, jagaguru Apa varavara-svAmI cho. 11 artha - vaLI, tIvra pavana vaDe, ke agni AdinA upasargo karI ke durvacana kahIne aneka prakAre trAsa ApyA to paNa mahAvIra prabhu calAyamAna nahIM thayA; kemake jemanA AtmAno vikAsa ghaNo ja baLavAna che. prabhune evA nizcala jANI te rudra aMte lajjA pAmI prabhunI stuti karavA lAgyo, ke he! deva, Apa ja jagaguru cho, Apa ja vIromAM zreSTha evA svAmI cho. 11aaaa. niHkheda pRthvI sama mahAvIra nAma zabda yathArthathI, jagamAM gavAzo sanmati, ativIra pheMpa paramArthathI." te pArvatI saha nAca karI AnaMda ghara cAlyo gayo; zuM yogabaLa sAcA puruSanuM! zatru paNa rAjI thayo. 12 artha - tame nimmada eTale aMtaramAM kheda rahita cho, pRthvI samAna ghIrajanA gharanAra cho. ApanuM mahAvIra nAma yathArtha che. jagatamAM tame sanmatinA nAme paNa gavAzo. temaja paramArthathI jotAM paNa tame ativIra cho kemake anAdinA mahAmoharUpI zatrune Ape haNyo che. te rudra pArvatI sAthe bhagavAna samakSa nAca karIne AnaMda sahita svarge gayo. aho! sAcA puruSanuM yogabaLa kevuM che ke jethI zatru paNa rAjI thaIne gayo. 12aaaa
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ET sAMkaLathI bAMdhelI caMdanabAlA caMdanabAlA phUTI vadhAre vatA devI Niu bhagavAnane vahorAvatI caMdanabAlA aho dAnama *ma dIkSA laI deza ApatI caMdrabhAlA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 che caMdanA nRpakuMvarI ceTakataNI ati rUpavatI, vidyAghare kudRSTithI upADI lIdhI te satI; vidyAdharI pAchaLa dIThI tethI tajI mahAvana viSe, sI to prabhunuM nAma letI dharmabhAva viSe dIse. 13 artha :-- ceTaka rAjAnI putrI caMdanA ati rUpavatI hatI. te vanamAM krIDA karatI hatI. tene joI vidyAdhara kAmabANathI pIDita thayo. tethI te satIne tyAMthI vidyAnA baLe upADI lIdhI. pachI pAchaLa potAnI strI vidyAdharIne AvatA joI te caMdanAne mahAvana viSe ja mUkI dIdhI. te satI to prabhunuM nAma letI dharmabhAvamAM ja magna hoya ema dekhAtI hatI. / / 13 / / te bhIlapati-hAthe caDhI, ghanalobhathI vecI dIdhI, rAkhI vRSabha zeThe chatAM zeThANIe duHkhI ko~ghI; rUpasaMpadAthI zokya banaze ema zaMkA ANNane, khorAkamAM de kodarI ne bAMghI che paga tANIne. 14 107 artha :-- te caMdanA satI jaMgalamAM bhIlapatinA hAthe caDhI. teNe vRSabhadatta zeThane ghananA lobhathI vecI dIghI. vRSabhazeThe tene gharamAM rAkhI chatAM zeThANI subhadrAe tene duHkhI karI. caMdanA potAnA rUpanI saMpatti vaDe mArI zokya banI jaze ema manamAM zaMkA lAvIne zeThANI tene khorAkamAM kodarI ApatI hatI. ane tenA paga sAMkaLathI bAMdhIne rAkhatI hatI. / / 14 / / prabhu te ja kauzAMbI purImAM pAraNArthe nIkaLyA, darzana thatAM baMdhana tUTyAM, e pUrva-puNyantaruM phaLyAM. te caMdanAe bhAvanAe prArthanA prabhune karI, ke tAvaDI barnI kanakanI subhAta bI gaI kodarI. 15 artha :- bhagavAna mahAvIra te ja kauzAMbI nagarImAM eka divasa tapanA pAraNA arthe AhAra levA nIkaLyA. bhagavAnane joIne caMdanA temanA sAme javA lAgI. bhagavAnanA darzana thatAM ja caMdanAnA sAMkaLanA baMdhano tUTI gayA, pUrve karelA puNyarUpI vRkSa upara phaLa AvyA. caMdanAe bhaktibhAvathI prabhune AhAra grahaNa karavAnI prArthanA karI ke tenA hAthamAM rahelI mATInI tAvaDI te kanaka eTale sonAnI banI gaI ane kodarI te uttama bhAta banI gayuM. / 15 / / tyAM pAraNuM prabhune karAvyuM caMdanAe bhaktithI, Azcarya pAMce UpajyAM adbhuta vIranI zaktithI. te puNyayoge caMdanAnAM svajana paNa AvI maLyAM, sudAna uttama ucca bhAve AdaryuM du:kho TaLyAM. 16 artha :- caMdanAe prabhune bhaktithI pAraNuM karAvyuM ke tyAM bhagavAna mahAvIranI adbhuta zaktinA prabhAve paMca Azcarya pragaTa thayA. (1) sugaMdhI jaLa, (2) puSpa vRSTi, (3) AkAzamAM duMdubhino gaMbhIra dhvani, (4) vastronI vRSTi, (5) dravya (sonaiyA, ratno)nI vRSTi. temaja caMdanAno puNyayoga vadhI jatAM tenA svajana kuTuMbIo paNa AvI maLyA. A sarva duHkho dUra thavAnuM kAraNa uccabhAva sahita uttama supAtradAna
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ApyuM te che. I16nA vaLI varSa sADAbArathI vadhu kALa vara-chaghasthatA, Ave RjuMkUlA-kinAre grAma che jyAM jaMbhikA, te gAmanA suMdara vane suMdara zilA para zobhatA, zubha zAla taru nIce pratimAyoga ghara chaTha ghAratA. 17 artha :- have jagatabaMdhu mahAvIrane chadmastha avasthAmAM sADAbAra varSathI vadhu kALa vyatIta thayo. te eka divasa jabhikA nAmanA gAmanI pAse Avela jAkUlA nadInA kinAre suMdara vanamAM suMdara zilA upara zubha zAla vRkSanI nIce chaTha tapano niyama laI pratimAghArIne birAjamAna thayA; je ati zobhAspada jaNAtA hatA. /17nA thara zIla bakhtara para mahAvrata-bhAvanAapa vastra jo, saMvega-hAthI para caDhI, le ratnatrayaraeNpa zastra, ho! cAritra-raNamAM jhUjhatA jhaTa duSTa karma-ari haNe yoddho mahAvIra joI lyo, samabhAvane te baLa gaNe. 18 artha :- prathama paMca mahAvratanI pAMca pAMca bhAvanArUpa vastra paherI tenA upara zIlarUpI bakhtara ghAraNa karyA. te pratyeka ahiMsAdi paMca mahAvratanI pAMca pAMca bhAvanAo nIce pramANe che : sahaja sukha sAghana'mAMthI - e pAMca mahAvratonI draDhatA mATe eka eka vratanI pAMca pAMca bhAvanAo che, jenA upara vatI dhyAna rAkhe che. (1) ahiMsAvratanI pAMca bhAvanAo :- (1) vacanaguti (2) manoguti (3) IrSA samiti (4) AdAna nikSepaNa samiti (5) Alokita pAnabhojana eTale - dekhI tapAsIne pIvAnA padArtho ke bhojana karavuM. (2) satyavratanI pAMca bhAvanAo :- (1) krothano tyAga (2) lobhano tyAga (3) bhayano tyAga (4) hAsyano tyAga, kemake A cArane vaza thaI asatya bolI javAya che, (5) anuvIcI bhASaNa eTale - zAstrokta vacana kahevuM. (3) acauryavratanI pAMca bhAvanAo :- (1) zUnyAgAra-zUnya ekAnta jagAe rahevuM. (2) vimocitAvAsa-choDI dIdhelAM ujjaDa thayelAM sthAnamAM rahevuM. (3) paroparoghAkaraNa-pote jyAM hoya tyAM bIjA Ave to manAI na karavI, athavA jyAM koI manAI kare tyAM na rahevuM. (4) zaikSyazuddhi-zuddha bhikSA aMtarAya ke doSa TALIne levI. (5) sAgharmI avisaMvAda-sAgharmI gharmAtmAo sAthe visaMvAda athavA takarAra na karavI. (4) brahmacarya vratanI pAMca bhAvanAoH- (1) strI rAgakathA zravaNatyAga-strIonI rAga vaghAranArI kathAono tyAga, (2) tanmanoharAMga nirIkSaNa tyAga-strIonAM manohara aMgone dekhavAno tyAga, (3) pUrvaratAnusmaraNa tyAga-pahelAM bhogavelA bhogonA smaraNano tyAga, (4) vRSToSasa tyAga-kAmoddIpaka puSTa rasano tyAga, (5) svazarIra saMskAra tyAga-potAnA zarIranA zRMgArano tyAga. (5) parigrahatyAga vratanI pAMca bhAvanAo :- manojJa ane amanojJa pAMca indriyonA padArthone
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 09 pAmIne rAgadveSa na karatAM saMtoSa rAkhavo. (pR.543) pachI saMvega eTale mAtra mokSa abhilASarUpa hAthI para caDhIne ratnatraya evA samyakajJAna, darzana cAritrarUpa zastrane hAthamAM laI, cAritrarUpa raNabhUmimAM jhajhUmatA, jhaTa duSTa karmorUpI zatruone haNe che evA mahAvIrarUpa yoddhAne joI lo ke je samabhAvane ja mahAna baLa gaNe che. 18 te karma haNatAM siddha-gaNanA ATha guNane ciMtave:saMpUrNa samyaka jJAna-darzana-vIrya-sukha anaMta ne sUkSmatva, avagAhana agurulaghu guNamAM ekatvathI, ghanaghAta karmo kSaya karI, vira thAya kevaLI tattvathI. 19 artha :- A pramANe karmane haNatA zrI mahAvIra, siddha bhagavaMtamAM samUharUpe rahelA ATha guNone ciMtave che ke-siddha bhagavaMtamAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya ane mohanIya e cAra ghAtIyAkarma kSaya thavAthI kramazaH temanAmAM anaMta saMpUrNa samyajJAna, darzana, vIrya ane sukhaguNa pragaTa thayela che, tathA aghAtIyA evA nAmakarma javAthI amUrtika athavA sUkSmatva guNa, AyuSyakarmano kSaya thavAthI akSaya sthiti guNa athavA aTala avagAhanA prApta thaI che, je have koI divasa badalAvAnI nathI. tathA gautrakarmanA kSayathI aguru laghu guNa prApta thayo temaja vedanIya karmanA kSayathI avyAbAda sthiti guNa pragaTyo; ema e guNonA ciMtavanamAM ekatvabhAva pAmI zrI mahAvIra paNa cAra ghanaghAtI karmono kSaya karIne kevaLajJAna pAmyA. ||19aaaaN vaizAkhanI sudi dazama-sAMje labdhi kevaLa pAmiyA, devo vijaya-AnaMdathI jayakAra karatA AviyA. kubera deva race have samavasaraNa ati zobhatuM, je eka yojana goLa ne nabhamAM ghaNuM UMcu hatuM. 20 atha- vaizAkha suda dazamanI sAMje zrI mahAvIra prabhu kevaLajJAnanI nava labdhione pAmyA, te A pramANe :- "te bhagavAna (1) kSAyika samyakatva, (2) kSAyika cAritra, (3) kevaLajJAna, (4) kevala darzana, (5) anaMta dAna, (6) anaMta lAbha, (7) anaMta bhoga, (8) anaMta upabhoga ane (9) anaMta vIrya, e nava kevalajJAnanI labdhiothI vibhUSita thaIne zivaramaNI eTale mokSalakSmInA manane raMjana karanAra pati thayA che. A jJAnakalyANakanA mahimAne sAMbhaLIne sau koI sukha pAme che."-nityaniyamAdi pATha (pR.272) devo paNa bhagavAnane cAra ghAtIyA karma upara vijaya prApta thayo jANI, AnaMdathI jayajayakAra karatA tyAM AvyA. have indranI AjJAthI kubera deva atyaMta zobhAyamAna samavasaraNanI racanA kare che. je eka yojana pramANa golAkAra ane nabha eTale AkAzamAM ghaNuM UMcu hatuM. //20NI. traNa pIThikA te maMDape vacce suzobhita ratnanI, karI gaMghakuTa te upara siMhAsana race suyatnathI. dvAdaza pariSada gherI rahI, vara-vacana suNavA te maLI, indrAdine paNa sevavA jevA prabhu seve vaLI. 21 artha :- samavasaraNamAM bAra sabhAonI barobara vacce ratnonI traNa pIThikA suzobhita banAvI tenA upara gaMdakuTI karI. te gaMdakuTI upara suMdara kamaLanI racanA deve karI. te kamaLa upara
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bhagavAna addhara birAjamAna thayA. bhagavAnanI cophera, AMtarA pADIne dvAdaza pariSada eTale bAra sabhAo banAvI. te bAra sabhAomAMthI pahelImAM munio ane gaNaghara, bIjImAM kalpavAsI devonI devAMganAo, trIjImAM AryA (sAdhvI)o, cothImAM jyotiSI devonI devIo, pAMcamImAM vyaMtara devonI devIo, chaThThImAM bhavanavAsI devIo, sAtamImAM bhavanavAsI deva, AThamImAM vyaMtara deva, navamImA jyotiSa deva, dazamImAM kalpavAsI deva, agiyAramImAM manuSya ane bAramImAM pazu beThA hatAM. te badhA bhagavAna mahAvIra svAmInA vacana sAMbhaLavA mATe bhegA maLyA hatA. indro Adine paNa sevavA yogya prabhu hovAthI sarva prabhunI sevA eTale AjJA uThAvatA hatA. 21 tyAM vAdaLAM sama deva sahu varSAvatA puSpo bahu, mudrA manohara dekhI vIranI ghanya netra gaNe sahu. indra stuti prabhunI karI bahuvigha buddhi vAparI, sva-sthAnamAM besI rahyA sau; divya vANI nA kharI. 22 artha - vAdaLAM jema jaLa varasAve tema sarva devo AkAzamAMthI ghaNA puSpo varasAvatA hatA. temaja prabhunI manohara mudrAne joI sarva potAnA netrane ghanya mAnatA hatA. tyAM samavasaraNamAM indra bahu prakAre buddhi vAparIne bhagavAnanI prathama stuti karI. sarva devo ke manuSyo Adi potapotAnA sthAnamAM besI rahyA che, chatAM prabhunI divyavANI kharI nahIM. rA. indra avadhijJAnathI lahe khAma gaNagharadevanI, nahi munivaromAM yogyatA dIThI atulya prabhAvanI; vaLI eka vAra suNI prabhunI divya vANI je race sau zAstra, tevA prabaLa dIThA eka gautama viprane. 23 artha :- indra prabhunI vANI nahIM kharavAnuM kAraNa avadhijJAnathI joyuM, to tyAM gaNagharadevanI khAmI jaNAI. munivaro tyAM je hAjara hatA temAM atulya prabhAvaka evA gaNaghara jevI yogyatA koImAM dIThI nahIM, ke je ekavAra prabhunI divyavANI sAMbhaLIne dvAdazAMgI vagere zAstronI racanA karI zake. tevI prabaLa yogyatAvALA eka indrabhUti gautamane indra avadhijJAna vaDe joyA. ra3yA "jaI brahmapuramAM, lAvavA gUDhArtha kAvya dorIne nirNaya kare ke jarphera lAvuM vikatAghara-ghorIne; pachI veza laIne vipravarano indra gautamane maLe, savinaya kaheH "he Aryavara, saMdeha muja tumathI TaLe. 24 artha - te indrabhUti gautamane bhagavAna pAse lAvavA mATe indra nirNaya karyo ke brahmapurImAM jaIne guDha che artha jeno evA kAvyano artha vedAMtanA vidvAnomAM prathama evA A gautamane pUchIne tene na AvaDavAthI yuktithI ahIM bhagavAna pAse dorI lAvuM. tenA mATe vipra vara eTale zreSTha brAhmaNano veza laIne indra gautama pAse AvIne savinaya kahevA lAgyo ke he AryomAM zreSTha! mane je saMdeha che te mAtra tamArAthI TaLI zake ema che. ra4. upakAra mAnaza Apano, yazavRddhi tamane prApta ho! muja guru mahAvIra bolatA nathI, kAvya artha mane kaho."
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 1 1 abhimAna gautama uccare "re! dvija kahuM jhaTa artha huM, to daI zake zuM?" vacana bolyA, zarata karavA, marmanuM. 25 artha - te saMdeha TaLavAthI huM tamAro upakAra mAnIza. temaja tamArA paNa yazanI vRddhi thaze. mArA guru zrI mahAvIra bolatA nathI, mATe A kAvyano artha mane kaho. te sAMbhaLIne abhimAnI evA indrabhUti gautama bolI UThyA ke re! dvija eTale brAhmaNa huM tane jhaTa jo artha kahuM to tuM mane zuM ApIza? evuM marmanuM vacana zarata karavA bolyA. rapA te vipra vadatoH "jo mane saMtoSa arthatha thAya to haM ziSya banI sevA karuM; tamane na jo samajAya to?" gautama kahe: "to bhAI ne ziSyo laI tuja guru kane dIkSA lauM, e vacana ApuM; ANa zaMkA nahi mane." 26 artha - tyAre brAhmaNarUpe rahela indra bolyA ke jo mane arthathI pUro saMtoSa thaze to huM tamAro ziSya banI sevA karIza. paNa tamane jo teno artha na samajAya to zuM karazo? tyAre indrabhUti gautama kahejo na samajAya to huM mArA bhAIone tathA sarva ziSyone laI tArA guru pAse jaI dIkSA lauM; e tane vacana ApuM chuM. emAM jarA paNa zaMkA manamAM ANIza nahIM. l/26aaaa indra karAvI supratijJA, kAvya gUDha kahe haveH trikALamAM Sa dravya, gati sau, nava padArtho saMbhave; vrata, samiti, gati, sasa tattvo astikAyo paMca che suMgharma siddhimArga samya, jIMva chakAya anaMta je. 27 artha:- indra Ama supratijJA karAvI, have te gUDha arthavALuM kAvya kahyuM ke "traNe kALamAM cha dravya, sau maLIne cAra gatio ane nava padArtho saMbhave che, pAMca vrata, pAMca samiti, traNa gati, sAta tattvo temaja pAMca astikAya che. daza lakSaNarUpa sadgharma, siddhino mArga samyagadarzana che, temaja cha kAyavALA jIvo jagatamAM anaMta che. //rA. vaLI vizva, vezyA, vidhi-janita phaLa; jJAna AnuM je ghare, te muktigAmI bhavya AtmA Atmadarzana paNa kare." gautama ghaNA gabharAya, "nahi to A vAta veda viSe dase, nathI sAMbhaLI kadI ke vicArI, kema karavuM te viSe? 28 artha:- tathA vizva keTaluM moTuM che, vezyAo keTalI che? temaja vidhipUrvaka vartavAnuM phaLa zuM che? enuM jJAna je ghare te bhavyAtmA Atmadarzana paNa kare ema kahyuM che to teno artha mane kaho. indrabhUti gautama ghaNA gabharAvA lAgyA ke A vAta to vedamAM kyAMya dIThI nathI, ke sAMbhaLI nathI ke kadI vicArI nathI to have te viSe kema karavuM? 28aaaa. ati gUDha artha bharela kALe vipra mujane mUMjhave, sarvajJa ke zrutakevaLI viNa koNa uttara sUcave?
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sAmAnya vipra samakSa zuM A mAnabhaMga khamAya ke? tenA guruM pAse vivAde hAratAM zuM jAya che?" 29 artha - ati gUDha artha bharela kAvyathI A brAhmaNa mane mUMjhave che paNa sarvajJa ke zrutakevaLI vinA Ano uttara koNa ApI zake? sAmAnya evA A vipra eTale brAhmaNa samakSa mAruM mAnabhaMga kema khamI zakAya? enAM karatAM to tenA guru pAse jaI vivAda karIne hAratAM zuM jAya che? gAro. evuM vicArIne vadeH "he vipra, tuja gurunI kane AnuM vivecana karI, vivAde jItavAnuM mana mane." te pAMcaso ziSya laI, sau bhAI sAthe UpaDyo; vATe vicAreH "viprane uttara nathI devA jaDyo; 30 artha - indrabhUti gautama AvuM vicArIne kahevA lAgyA ke he vipra ! tArA gurunI pAse A praznanuM vivecana karI, vAdavivAda karIne jItavAnuM mAruM mana che. ema kahI potAnA pAMcaso ziSyo tathA sarva bhAIone sAthe laI bhagavAna mahAvIra pAse javA ravAnA thayo. rastAmAM vicAre che ke A vipranA praznono uttara kAMI jaDyo nahIM. 30nA kevA ya tenA guru haze, to jItavAnI Aza zI? to paNa samAgama sapuruSano thAya puNya-vikAsathI, nahi hAni temAM koI rIte; yogya A sau thAya che." zubha mAnastaMbho dekhatAM mada viprano gaLI jAya che. 31 artha :- to enA guru paNa kevA haze? mATe jItavAnI kaMI Aza jaNAtI nathI. to paNa evA sapuruSono samAgama ghaNA puNyanI vRddhi thaye thAya che. temAM koI rIte hAni to nathI ja. A sau yogya ja thaI rahyuM che ema vicAratAM vicAratAM prabhunA samavasaraNamAM Avela mAnastaMbhone dUrathI jotAM ja vipra evA indrabhUti gautamanuM mada gaLI gayuM. [31aaaa pachI namra bhAve divya viti dekhI maMDapamAM gayA, tyAM divyamUrti zrI mahAvIra dekhI AnaMdita thayA; ati bhaktithI prabhune pradakSiNA daI caraNe name, stuti kare bahu bhAvathI, prabhunAma manane bahu game. 32 artha - pachI namrabhAvathI bhagavAnanA atizayothI pragaTelI A divya vibhUtine joI teo maMDapamAM pravezyA. tyAM divyamUrti bhagavAna zrI mahAvIrane joI khUba AnaMda pAmyA. have indrabhUti gautama ati bhaktivaDe prabhune pradakSiNA daI temanA caraNamAM namI paDyA. tathA prabhunI ghaNA ja bhAvathI stuti karavA lAgyA. prabhunuM nAma temanA manane bahuM ja priya lAgyuM. 3rA "he! gharmarAjA, gharmacakrI, gharmI, gharmAtmAguruM suMdharmanetA, gharmaghorI, gharmartA, jagaguruM; he zvermabAMghava, gharma-thI, gharmaza, utIrthakara, 13vibhu, he vizvanAyaka, vizvajJAyaka, vizvanAtha, namuM prabhu. 33
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 1 3 artha - have aneka upanAmathI indrabhUti gautama bhagavAnanI bhAvavaDe stuti kare che. te A pramANe H he! gharmazAsananA ghorI evA gharmarAjA, he! karmarUpI zatruone haNavAmAM cakravartI samAna gharmacakrI, svabhAvamAM rahenAra hovAthI gharmI, gharmAtmA jIvone mArgadarzana ApanAra hovAthI gharmAtmA-guru, samyaka gharmane batAvanAra hovAthI sugharmanetA, gharmamAM pramukha sthAne hovAthI gharmaghorI, gharma eTale svabhAvanA ja mAtra kartA hovAthI gharmakartA, traNeya lokanA nAtha hovAthI jagaguru, "mokSano mArga batAve te maitrI' ema hovAthI gharmabAMghava, gharmasaMbaMdhI sakaLa jJAnanA ghAraka hovAthI gharma-ghI, jagatamAM rahela sarva vastunA gharmane sarva prakAre jANanAra hovAthI gharmajJa, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e cavigha tIrthanA sthApaka hovAthI tIrthakara, jJAna apekSAe sarva vyApI hovAthI vibhu, vizvamAM sarvanA uparI hovAthI vizvanAyaka, sakaLa vizvanA jANanAra hovAthI vizvajJAyaka, sakaLa vizvanA nAtha hovAthI vizvanAtha evA he prabhu! huM Apane bhaktibhAve namaskAra karuM chuM. ||33aaaa. draSTA, mahAjJAnI, 20mahAtrAtA, mahAdAtA, cavratI, jagamAnya3, 24jaganA nAtha, rapajagamAM jyeSTha, saujaganA pati, sAcA mahAyogI, mahAvIra deva, he! vizvAgraNI, jagasevya, "trijagapUjya, trijagabaMghu, trijaganA ghaNI. 34 artha - rAgadveSa rahita paNa jagatane jonAra hovAthI he prabhu! tame mAtra dRSTA cho. kevaLajJAnanA ghAraka hovAthI mahAjJAnI cho. sarva jIvonI rakSA karanAra hovAthI mahAtrAtA, sarva jIvone abhayadAnanA ApanAra hovAthI mahAdAtA, saMpUrNa mahAvratone aMgIkAra karela hovAthI vratI, jagatanA sarva bhavya jIvone mAnya hovAthI jagamAnya, jagatamAM sarva jIvonuM bhaluM icchanAra hovAthI jaganA nAtha, jagatamAM sarva zreSTha bhUmikAne prApta hovAthI jagamAM zreSTha, Urdhva, agho ane madhya traNeya lokanA svAmI hovAthI sau jaganA pati, AtmAne mokSa sAthe joDanAra hovAthI sAcA mahAyogI, AtmAnuM mahA vIratva pragaTa karavAthI mahAvIra deva, vizvamAM sauthI agra sthAne hovAthI vizvAgraNI, jagatanA sarva jIvone sevavA yogya hovAthI jagasevya, traNeya jagatamAM Apa pUjAo cho mATe trijagapUjya; devo, manuSyo ke nArakIo sarvane sukha ApanAra hovAthI trijagabaMghu tathA Urdhva, agho ke tiryaloka sarvanA nAtha hovAthI he prabhu! Apa trijaganA ghaNI cho. [34o. sarvajJa", "sarvAcAra, sarvoparI, dayA karatA mahA, tuja zuddha manathI nAma eka ja Apa sama karI de, ahA!" mithyAmati TaLI, jJAna samakita pAmiyA gautama gaNI, dIkSita banI cAritra ghArI thAya munimAM agraNI. 35 artha - jagatamAM rahela sarva dravyo, tenA guNo tathA tenA paryAyone jANanAra hovAthI Apa sarvajJa cho, jagatanA sarva jIvone sukhanA AdhAra hovAthI sarvAdhAra tathA jagatamAM rahela sarva tresaTha glAdhyapuruSonI mahApadavIomAM sarvotkRSTa padavInA ghAraka hovAthI Apa ja sarvoparI cho. Apa sarva jIvo upara mahAna dayAnA karanAra cho. jo zuddha manathI ApanuM eka nAma ja levAmAM Ave to te bhaktone ahA! Azcarya kAraka che ke te Apa samAna ja banAvI de evuM che. zrI indrabhUti gautamanI mithyAmati TaLI gaI ane samyajJAna pAmyA. tethI bhagavAna pAse dIkSA
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 laI samyak cAritraghArI banIne muniomAM agraNI eTale AgevAna banI gayA. rUpA gautama pUche prazno sabhAmAM sarvajanahita sAghavA, de uttaro tenA mahAvIra pUrva karma khapAvavA : rjIva tattva viSe he prabhu, kahoH vArNa mathurI ApanI. cAre gati zAthI thatI? kaho vAta pApa-apApanI." 36 artha - have sarva lokanuM hita sAdhavA mATe zrI gautamasvAmI bhagavAnane sabhAmAM prazno pUchavA lAgyA. bhagavAna mahAvIra paNa potAnA pUrva karma khapAvavA mATe te praznonA uttaro devA lAgyA. temAM pahelo prazna e che ke he prabhu! ApanI madhurI vANIvaDe prathama jIva-tattva viSe vAta kaho. pachI jIvane cAra gatiomAM zA mATe javuM paDe che? tathA pApa ane apApa eTale puNya saMbaMdhI paNa vistArathI vAta jaNAvo. 36 "je prANathI vato hato, jIve ane hajIM jIvaze, te "jIva" sArthaka nAma, gautama bhavya jana mana bhAvaze. mana, vacana, tana, iMdriya pAMce, Ayu zvAsozvAsa e daza prANa bhAkhe buddhimAno, rAkhavo vizvAsa te. 37 artha :- have bhagavAna prathama jIva tattva viSe jaNAve che ke je vyavahArathI dasa prANa vaDe jIvato hato, jIve che ane jIvaze te jIva che. te "jIva' nAma tenuM sArthaka che ke je sadA jIva jIva ja kare che. koI kALe te marato nathI mATe he gautama! A vAta bhavya jIva haze tene samajAze ane gamaze. mana, vacana, kAyA, pAMceya indriyo, Ayu ane zvAsozvAsa ane buddhimAna puruSo dasa prANa kahe che, teno vizvAsa rAkhavo. 3zA pRthvI, udaka, vAyu, vanaspati, agnikUMpa kAyA ghare te jIva ekendriya pAMce, trasa sahita SaTuM kAya e. jo zveta sUtara raMgabhede bhinna bhAta race chatAM je zvetatA mULamAM rahI te pragaTaze raMgo jatAM. 38 artha - te jIvonA cha prakAra che. pRthvIkAya, udaka eTale pANInA jIvo te jaLakAya, vAyukAya, vanaspatikAya tathA je agnirUpa kAyAne ghAraNa karanAra che te agnikAya, ema A pAMce ekendriya sthAvara jIvo che tathA be indriyathI mAMDIne paMcendriyanA jIvo sughInA sarva jIvo te trasakAya kahevAya che. ema baghA maLIne cha kAyanA jIvo kahevAya che. have jIvane cAra gatimAM kema rajhaLavuM paDe che te jaNAve che ke jema sapheda sutara para aneka prakAranA kAcA raMgo caDhavAthI te raMgabhede jotAM aneka jAtanuM jaNAya che; paNa sUtaranA mULamAM je zvetatA eTale saphedAI rahelI che, te raMgo UDI jatAM pharIthI pragaTa thAya che. (38) tevI rIte oNva karmanA saMyogathI bhavamAM bhame, cAre gatinI bhAta TaLatAM, nitya, zuddha banI rame. jugAra, madirA, mAMsa, corI, paravaghu-AsaktatA, zikAra ne vezyAgamana A vyasana pApe raktatA. 39
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 15 artha : - tevI ja rIte A jIva paNa rAgadveSAdi karmanA saMyoge cAra gatirUpa saMsAramAM bhame che. paNa cAre gatirUpa karmaraMganI bhAta TaLatA pharIthI AtmAnI zvetatA eTale zuddhatA pragaTa thAya che ane AtmA potAnA zuddha svarUpamAM sarvakALane mATe ramaNatA kare che. have kharekhara pApa kone kahevAya te viSe bhagavAna samajAve che : jugAra, dArU, mAMsa, corI, parastrImAM Asakti, zikAra ane vezyAgamana e sAteya vyasanamAM lIna rahevuM e kharekhara pApa che. 3aaaa bahu pApanA ghaMghA ane bahu ghana viSe mastAnatA, ne jUTha, hiMsA, corI, jArI lUMTamAM gulatAnatA; kukarmamAM bahu moha ne niMdA are! gharmI taNI, vaLI pApanI je preraNA, narake pIDA Ape ghaNI. 40 artha - je ghaMghAmAM bahu hiMsA, jUTha, mAyA Adi sevAtAM hoya tevA pApanA ghaMghA karavA ane AtmAne bhUlI ghana kamAvavAmAM masta rahevuM, tathA jUTha, hiMsA, corI jArI eTale vyabhicArapaNuM tathA parigrahamAM Asaktivaza lokone lUMTavAmAM gulatAna rahevuM e sau pApanA kAryo che. khoTA kAma karavAmAM ghaNo moha rAkhavo ane are ! gharmI puruSonI niMdA karavI, vaLI koIne pApa karavAnI preraNA karavI, e sau jIvane narakamAM ghaNI pIDA ApanAra thAya che. 40nA. karIne kapaTa parathana hare, dinarAta vaLI khAyA kare, matimUDha, mithyAzAstra-paMDita, pIMpaLa pherA phare, bahu vAra dinamAM nAhya ne zuddhi gaNe kutIrthathI, re! zIla, vrata sevyA vinA marI jAya pazu-kukarmathI. 41 artha - kapaTa karIne paraghanane haraNa karavuM, rAtadivasa khAghA karavuM, samyakajJAnathI ajANa evA matimUDha rahevuM, khoTA zAstromAM paMDita banI lokone mithyA mArge vALavA, athavA ajJAnavaza pIpaLAmAM deva mAnI pratidina tenI pradakSiNA karavI, divasamAM anekavAra snAna karavuM ke kutIrthamAM snAna karIne AtmAnI zuddhi gaNavI, athavA zIla ke vrata sevyA vinA mAtra pazukarma jevA bhogAdimAM ja jIvana vyatIta karI marI javuM, e sau jIvanA pApane puSTa karanAra ane durgatimAM laI janAra kAryo che. I41TI. je tIrthapati vA jJArne gurunI bhakti bhAva vaDe kare, vaLI temanI AjJA uThAve, vratatapAdi Adare, samyakatva-hAra ghare ure, cAritramoli mastake, sujJAna-kuMDala kAnamAM, zubha bhAvathI svarge Take. 42 artha - have jIvane puNyano baMgha zAthI thAya che? te viSe jaNAve che : je jIva tIrthapati eTale tIrthakara bhagavAnanI ke jJAnI gurunI bhakti bhAvavaDe kare che, je temanI AjJA uThAve che, je zrAvakanA vrato ke bAra prakAranA tapa Adine seve che, je tattvonA samyak zraddhAnarUpa hArane hRdayapaTa para ghAraNa kare che, je samyakAritrarUpa mauli eTale mukuTane mastaka para ghAraNa kare che, je samyakajJAnarUpa kaMDalane kAnamAM pahere che arthAt je samyakajJAnanuM pratidina zravaNa kare che, evo jIva
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 potAnA zubhabhAvathI svargamAM nivAsa kare che. II4rA. komaLa, saraLa, saMtoSa, vinayI, satyavaktA zAMta je, suMdeva-suMguru-gharma-rAgI, dAna-zalaghara, dAnta je, ati puNyathI te Arya khaMDe zreSTha kuLamAM nara bane, samyakatvasaha cAritra pALI, mokSane ANe kane."43. artha - je jIva svabhAve komaLa, saraLa, saMtoSI, vinayI, satyavaktA ane zAMta che, je sadeva, saguru ane sagharmano rAgI che, dAna ane zIla eTale sadAcArano ghAraka che ane dAnta eTale indriyone damana karanAra che, evo jIva potAnA ati puNyathI Arya khaMDanA zreSTha kuLamAM manuSya avatAra le che, ane krame karI samyakdarzana sAthe samyakucAritra pALI, mokSane potAnI pAse lAve che. I43aaaa saMkSepamAM prabhue kaheluM, svalpa matimAM lyo gharI. gautama muni prabhune pUMche: "kaho mokSamArga kRpA karI." "saMpUrNa guNanithi Atma-bhagavarUpanI zraddhA banI nizcaya kahI samakita dazA te svAnubhavakaeNpa paNa gaNI. 44 artha :- mATe he bhavyo! saMkSepamAM prabhue kahelI jIvatattvanI, cAre gati thavAnA kAraNanI,pApanI ke puNyanI vAtane potAnI svalpa matimAM ghAraNa karo. vaLI gautama muni bhagavaMtane prazna pUche che ke he prabhu! Apa kRpA karI amane mokSano mArga batAvo. tyAre bhagavaMta pratyuttaramAM kahe che ke "saMpUrNa guNano bhaMDAra evo je zuddha AtmA te ja bhagavarUpa che. tenI jo zraddhA thaIne te AtmAno svAnubhava thayo to tene nizcaya samakita dazA kahI che, arthAt te jIva nizcayanayathI samyakdarzanane pAmyo ema kahyuM che. I44aa jo parama pada AtmAtaNuM oNva svAnubhavathI oLakhe, to jJAna samyak nizcaye tene anubhavIo lakhe. sau bAhya-aMtaranA vikalpo chUTatAM je sthiratA tharTI AtmamAM, te nizcaye cAritra samyak vIratA. 45 artha :- jo jIva svAnubhavathI AtmAnA paramapadane oLakhI le to tene anubhavIo eTale jJAnIo nizcayanayathI samyakajJAnadazA kahe che. tathA sarva bAhya ane aMtaranA vikalpo chUTI jaI AtmAmAM sthiratA thAya tene nizcayanayathI samyakucAritradazA kahe che. evI AtmAmAM sthiratA karavArUpa samyaka cAritradazA pragaTAvavI e ja AtmAnuM sAcuM vIrapaNuM che. //4pA ratnatrayI A nizcaye sAkSAta mukti Apaze, je je mumukSu sevaze te moha-phAMso kApaze. trikALamAM mokSe gayA, ne jAya che ke je jaze te sarvano A mArga eka ja ratnatrayarUpI haze."46 artha - A nizcayaratnatraya eTale svarUpano anubhava karavArUpa samyagdarzana, svarUpanuM jJAna karavArUpa samyajJAna ane svarUpamAM ja ramaNatA karavArUpa samyakyAritra, e nizcaya ratnatraya jIvane sAkSAta mukti ApanAra che. je je mumukSu jIva A ratnatrayanI ArAdhanA karaze te anAdikALathI gaLAmAM
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 17 paDela mohanA phAMsAne jarUra kApI nAkhaze. traNe kALamAM je jIvo mokSe gayA che, vartamAnamAM jAya che ane bhaviSyamAM paNa jaze, te sarva jIvone mATe mokSamArga A ratnatrayarUpa eka ja raheze. te sivAya bIjo koI satya mokSamArga traNeya kALamAM haze nahIM. 46aaaa. praznottaro bahuvigha thayA te mULa dvAdaza aMganuM, AghAra che te tIrthano, phaLa e parama satsaMganuM; gautama vicAre: ghanya huM, puye prabhu Aje maLyA, vaLI mokSamArga batAvatA prabhu bhAvathI meM sAMbhaLyA."47 artha - Ama aneka prakAranA praznottaro bhagavAna sAthe thayA. te dvAdazAMgInuM mULa che, tathA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikArUpa tIrthane mokSamArga ArAghavAmAM parama AdhArabhUta che. bhagavAna sAthe parama satsaMga karavAnuM AvuM phaLa Ave che. gautama muni vicAre che ke Aje mArA mahApuNyanA udaye AvA prabhu maLavAthI mAruM jIvatara ghanya banI gayuM. vaLI Aje prabhune mokSamArga batAvatA meM bhAvathI sAMbhaLyA. 4zA sau bhAIo, ziSyo ane bahu anya jana sAdhu thayA, bahu rAjakanyAo vaLI strIo bIjI sAthvI thayAM; gRhagharmInAM vrata uccare naranArI mumukSu bhalAM, vaLI siMha Adi pazu gRhInAM vrata laI temAM bhaLyAM. 48 artha :- have indrabhUti gautamanA vAyubhUti Adi bhAIo tathA sarva ziSyo ane bIjA paNa ghaNA lokoe prabhu pAse dIkSA lIdhI. aneka rAjakanyAo tathA bIjI strIo paNa sAthvI thayAM. tathA mumukSu evA naranArIoe paNa gRhasthagharmanA bAra vrata bhagavAna pAse uccaryA. temaja siMha Adi pazuoe paNa gRhasthagharmanA vrata aMgIkAra karyA. 48 "mokSArthI jIvo vrata vinAnA dAna, pUjAdi cahe, zakti pramANe bhakti, utsava, bhAvathI karmo dahe. pachI indra vIrane vInave vihAra dezAMtara thavA, tyAM mohanidrAmAM seMtelA bhavya jIMvane boghavA. 49 artha - bIjA mokSArthI jIvo deva, manuSyAdi ke je vrata levAne zaktimAna nathI, te dAna, pUjA Adi karavA lAgyA tathA zakti pramANe bhakti temaja mahApuruSonA kalyANako nimitte thatAM utsavomAM bhAvathI bhAga laI kamane bALavA lAgyA. pachI indra mahAvIra prabhune dezAMtaramAM vihAra karavA mATe vinavavA lAgyA ke jethI mohanidrAmAM sUtelA bhavya jIvone paNa bogha thAya. II49aaaa prArabdha jANI vIra jina paNa rAjagRha nagare gayA; vipulAcale padharAmaNI suNa rAya zreNika AviyA. pUjA, stuti karI, bogha suNI, nija pUrva bhava pUche vaLI, gautama kaheH "bhIlanA bhave sadgharma vAta bhalI maLI. 50
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- zrI vIra paramAtmA paNa potAnuM evuM prArabdha jANI rAjagRha nagaramAM AvyA. tyAM vipulAcala parvata upara prabhunI padharAmaNI thaI che ema jANI rAjA zreNika tyAM AvI pahoMcyA. pachI prabhunI pUjA, stuti karI, bogha sAMbhaLIne potAnA pUrvabhava viSe pUchavA lAgyA. tyAre gautamasvAmIe kahyuM ke pUrve bhIlanA bhAvamAM sadgharmanI vAta zrI guru pAsethI tamane bhalI maLI hatI. //50 re! kAgaDAnuM mAMsa muninA vacanathI tarjI TekathI karI deva bhava zreNika nRpati thAya jo tuM vivekathI. sAcA puruSanI sAkSIe ke alpa vrata baLa keTaluM? bhalabhava maTADIne mahAvIra sama banAve teTaluM. 51 artha - te bhIlanA bhAvamAM kAgaDAnuM mAMsa jJAnI muninA vacanathI tajI dIdhuM. te vrata TekapUrvaka pALavAthI tyAMthI marIne deva thaI have zreNika rAjA thayA. te bhIlanA bhavamAM paNa vrata nahIM toDavAnA vivekathI A sthitine pAmyA. sAcA jJAnI puruSanI sAkSIe lIgheluM alpa paNa vrata keTaluM baLavAna che ke je bhIlano bhava maTADI jIvane bhagavAna samAna tIrthaMkara pada ApI zake teTaluM baLavAna che. palA darzanavizuddhi Adi kAraNa bhAvanA bhAvI bhalI, caraNe mahArvarane vavAze tIrthapatipada beMja vaLI. re! narakagati bAMthI dathI che, tethI mArI narake jazo; paNa AvatI covIzImAM to prathama tIrthaMkara thazo." para artha - darzanavizuddhi Adi soLa tIrthaMkara pada prAptinI kalyANakAraka bhAvanAone bhAvI tame mahAvIra prabhunA caraNakamaLamAM tIrthaMkara pada prAptinA bIjanI vAvaNI karazo. re! Azcarya che ke ajJAnavaza tame A bhavamAM narakagati bAMdhI dIdhI che, mATe ahIMthI marIne narake jazo; paNa AvatI covIzImAM tame prathama padmanAbha nAmanA tIrthakara thazo. IfparA vihAra bahu deze karI bahu jIvane jAgrata karyA, caMpApurInA bAgamAM aMte prabhujI UtaryA. e varSa trIsamuM tIrthanuM; tyAM yoga rothI sthira thayA, divALIe sau karma bALI vIra prabhu mokSe gayA. 53 artha - prabhue aneka dezomAM vihAra karIne ghaNA jIvone mohanidrAmAMthI jAgRta karyA. have caMpApurInA bAgamAM, paNa pAThAMtaramAM sakaLakIrtikRta "mahAvIra purANa" anusAra pAvApurImAM aMta samaye prabhue AvI utAro karyo. bhagavaMtane kevaLajJAna pAmI tIrthanI sthApanA karyAne e trIsamuM varSa hatuM. tyAM have mana,vacana, kAyAnA yogane rothI bhagavaMta AtmadhyAnamAM sthira thaI gayA. divALInA divase sarva kamone bALI bhasmIbhUta karIne mahAvIra prabhu mokSe padhAryA. bhagavAna gRhasthAvasthAmAM trIsa varSa, dIkSA laI chadmastha avasthAmAM sADA bAra varSa ane kevaLajJAna thayA pachI trIsa varSa maLIne kula 72 varSa lagabhaga AyuSya bhogavI siddha gatine pAmyA. pa3I. agiyAra gaNaghara ApanA ne sAtaso vaLI kevaLI, cauda hajAra badhA munivarane namuM bhAve vaLI;
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 19 chatrIsa hajAra susAghavI, traNa lAkha zrAvikA bhalI, vratavaMta zrAvaka lAkha pUje prabhucaraNakamalAvalI. 54 artha - bhagavAna mahAvIra prabhunA kula agyAra gaNadhara hatA, sAta so kevaLI hatA tathA cauda hajAra munivaro hatA. te sarvane huM bhAvapUrvaka namaskAra karuM chuM. vaLI chatrIsa hajAra satsAdhvIo hatI, tathA traNa lAkha bhalI evI zrAvikAo hatI temaja bAra vratanA ghAraka evA eka lAkha zrAvaka hatA. je hamezAM prabhunA caraNakamaLanI pUjA karatA hatA. 54 vaLI devadevI che asaMkhyAtA, pazuM saMkhyAta che, mAne prabhu mahAvIrane sau AtmazraddhAvaMta e; nirvANa kalyANaka taNo utsava kare indrAdi jyAM, gautamagaNIne jJAna kevaLa te dine pragaTela tyAM. 55 artha - vaLI bhagavaMta pAse asaMkhyAta devadevIo Ave che ane saMkhyAta evA pazuo paNa Ave che, je prabhu mahAvIrane mAne che ane sarva AtmazraddhAvaMta che arthAtu saune AtmA nAmanA tattvanI zraddhA che. prabhu mokSe padhAryA mATe nirvANa kalyANakano utsava indrAdi devo Adi karatA hatA. te ja divase gautamagaNI eTale gautama svAmI evA gaNagharane kevaLajJAna utpanna thayuM. papA upasaMhAra "saMyama hajAro varSano moTA munijana saMghare, tethI vadhu vairAgya vara jina gRhavAsa viSe ghare. je vIrane mati, dhRta, avadhi jJAna janma thakI hatAM te puruSanAM guNagAna karatAM karma koTI chUTatAM."56 artha - hajAro varSanA saMyamI evA moTA munijana je vairAgyane saMghare che, tethI paNa vadhu vairAgyabhAva zrI mahAvIra jina jyAre gRhasthAvAsamAM hatA tyAre temanAmAM hato. je mahAvIra jinane mati, zruta, avadhijJAna to janma thakI ja hatA. te puruSanA guNagrAma karatAM koTI karmonI nirjarA thAya che. "zrImada rAjacaMdra'mAMthI :- "mahAvIra svAmI grahavAsamAM rahetA chatAM paNa tyAgI jevA hatA. hajAro varSanA saMyamI paNa jevo vairAgya rAkhI zake nahIM tevo vairAgya bhagavAnano hato. jyAM jyAM bhagavAna varte che, tyAM tyAM bathA prakAranA artha paNa varte che. teonI vANI udaya pramANe zAMtipUrvaka paramArtha hetuthI nIkaLe che, arthAta temanI vANI kalyANa arthe ja che. teone janmathI mati, zrata, avadhi e traNa jJAna hatAM. te puruSanA guNagrAma karatAM anaMtI nirjarA che." -upadezachAyA (va.pR.730) //pakA varSo pacIsaso to thavA AvyAM chatAM tenI dayA, saMsAranI krUra vAsanAne dUra karI de yAda A. A ekavIza hajAra varSo vIra-zAsana cAlaze, tyAM sudhI jIMvane zaraNa ApI mukti mArge vALaze. 57 artha :- bhagavAna mahAvIrane thayAne pacIsaso varSa thavA AvyA chatAM paNa temanA dvArA upadezela
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 2 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 dayA-gharma hajA vidyamAna che. "tene pacIsaso varSa thayAM chatAM temanAM dayA Adi hAla varte che. e temano anaMta upakAra che. -upadezachAyA (va.pR.730) bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, gharma na bIjo dayA samAna; sarva prakAre jinano bogha, dayA dayA nirmaLa avirogha!"-mo.zikSApATha-2 (va.pR.59) A dayA gharmanA boghanI yAdI saMsAramAM rahelI evI jIvanI krUra pAMca indriyonI vAsanAne paNa dUra karI de evI che. bhagavAna mahAvIranuM A zAsana ekavIza hajAra varSa sudhI cAlaze. eonuM A gharmatIrtha pravarte che. te 21,000 varSa eTale paMcamakALanI pUrNatA suthI pravartaze ema bhagavatIsUtramAM pravacana che." -mo.zikSApATha 53 (va.pR.96) ekavIsa hajAra varSanA aMta sudhI bhagavAnanuM A zAsana mumukSa jIvane zaraNa ApI muktimArge vALaze. //pazA. bahu matamatAMtara pachI thayA te mArgamAM kaLikALathI: madhyastha jana nahi AgrahI, le satyanI kharI kALajI, viveka- vicAre ghare mULa tattva para prIti ati, zIlavAna muni para bhAva gharIne, mana dame sva-vicArathI. 58 artha :- bhagavAna mahAvIranA gayA pachI bahu matamatAMtara vItarAga mArgamAM paDI gayA, te A kaLikALano prabhAva che. temAM madhyastha AtmArthIjano matano Agraha rAkhatA nathI. paNa satyanI zodha karI tenI ja kharI kALajI rAkhe che, tathA vivekapUrvaka vicAra karIne AtmagharmanA mULa tattvo upara atyaMta premabhAva rAkhe che, temaja zIlavAna evA AtmajJAnI munio upara sadubhAva rAkhIne, svaAtmavicArathI potAnA manane dame che arthAt potAnA manane vaza kare che. //5TA. bhagavAna mahAvIrasvAmI saMpUrNa karmano kSaya karI potAnA zuddha AtmasvarUpane pAmyA, tema huM paNa mArA zuddha sahajAnmasvarUpane pAmavA mATe nIce pramANe A traNa manorathane sevuM ke jethI mArA AtmAnuM paNa kalyANa thAya. "parigraha mamatA tajI karI, paMca mahAvrata ghAra; aMta samaya AlocanA, karuM saMthAro sAra. tIna manoratha e kahyA, jo dhyAve, nita manna; zakti sAra varte sahI, pAve zivasukha ghanna." -nityakrama (pR.274) (12) traNa manoratha | (iMdavachaMda) (rAga-beThata rAma hi, UThata rAma hi, bolata rAma hi, rAma rahyA hai.) je guru rAja samAdhirase paripUrNa sukhI paramAtama pote, sarva vikalpa rahita thayA, nahi koI manoratha Atama-jyote;
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) traNa manoratha 1 21 te padamAM praNamI manathI, taoM sarva manoratha laukika je je, sarva vikalpa javA traNa sevIza zubha manoratha sAghaka te te. 1 artha :- zrImad rAjacaMdra gurudeva svarUpa samAdhirasa vaDe paripUrNa sukhI che, pote paramAtmasvarUpane pAmyA che. sarva vikalpathI je rahita thayA che. jenI AtmajyotimAM koI prakArano manoratha nathI arthAta jene koIpaNa padArthanI icchA nathI, evA sahajAtmasvarUpI paramakRpALudevanA caraNakamaLamAM bhAvathI praNAma karIne huM paNa je je laukika manoratha ghana, kuTuMba, mAnAdinI icchAnA che te sarvano tyAga karuM, tathA sarva prakAranA vikalpone dUra karavA mATe zubha evA traNa manorathane ja evuM ke je mane AtmasAdhanAmAM parama sahAyaka che. tenA kALa anaMta gayo mamatAvaza, ghArI parigrahabhAra, arere! mohavaze nahi dekhI zake duHkha, janma-jarA-maraNe ja phare re! hiMsaka vRtti nahIM chUTatI hajI, nirdayatA sukhakAja ghare re! TALa have mana, indriyakhanI cAha gaNI viSa-dAha khare re! 2 artha - have prathama parigrahanI mamatA viSe vicAre che ke - arere! pUrve mAro anaMtokALa mamatAvaza parigrahano bhAra vaghAravAmAM ja vahI gayo. darzanamoha eTale mithyAtvanA gADhapaNAne lIdhe A jIva potAnA Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa trividha tApAgninA duHkhane paNa joI zakato nathI; ane tenA phaLamAM janma, jarA, maraNanA anAdithI pherA ja pharyA kare che. have paMca mahAvrata ghAraNa karavAmAM bAghaka evI jIvanI prathama hiMsakavRti viSe jaNAve che ke - pAMca indriyonA sukha sAja mATe cha kAya jIvonI hiMsA karavAnI vRtti hajA tArI chUTatI nathI. pRthvI, jaLa, vAyu, agni, vanaspati tathA trasakAyanI hiMsAmAM nirdayatApUrvaka vartatA tane vicAra paNa Avato nathI ke huM A zuM karuM chuM. e vRttine he jIva! have tuM TALa ane indriyasukhanI cAhanAne viSa-dAha eTale viSanI baLatarA samAna jANI tyajI de, kemake te kharekhara duHkhanuM ja mULa che. //rA satya viSe sukha-zAMti vase, nahi evI pratIti ure draDha ghArI, satya-kasoTI take Takato nara te harizcaMdra samo vratadhArI; satyavratI-uramAM vasaze nija satya svarUpa sadA sukhakArI, samyagruSTi ja satyavratI paramArathane nIrakhe hitakArI. 3 artha :- have satya mahAvratanuM mahAbhya darzAve che : jIvanI sAcI sukhazAMti satyamAM vase che. evI draDha pratIti eTale vizvAsa hajA sudhI jIvamAM Avyo nathI. jo Avyo hoya to satyanI kasoTI samaye satyavratadhArI rAjA harizcaMdranI jema sarvasva jAya to paNa te TakI raheze. satyavratane draDhapaNe ghAraNa karanAranA hRdayamAM sadA sukhane ApanAra evuM potAnA AtmAnuM satya svarUpa eTale zuddha svarUpamAM teno vAsa thaze arthAtu tene te svarUpa prApta thaze. kharekhara to samyakudraSTi ja satyavratI che kemake te paramArthane ja hitakArI mAnI paramArtha satya bhASA bole che arthAtu prathama AtmA joIne pachI tenA paryAyane jue che. 3aaaa
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 2 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 cora taje nahi corarTI vRtti, ati ghana vaibhava hoya bhale jo, pArakI thALI viSe rasa kalpata jIbha, rasoI ananya maLe to; je nija Atmasukhe nahi tRsa, cahe paracIja aneka prakAre, gAya harAyI samAna bhamI para kSetra viSe bahu duHkha vadhAre. 4 artha :- have paMca mahAvratamAM trIjuM acaurya mahAvrata che. temAM bALaka evI coraTI vRtti viSe bogha Ape che ke - jIvane corI karavAnI Adata paDI gaI hoya to ati ghana, vaibhava bhale hoya to paNa te coraTI vRtti jIvamAMthI jatI nathI. jema gharamAM ananya evI zreSTha rasoI maLatA chatAM paNa jIbha pArakA gharanI thALImAM rasa kahyuM che, arthAt pArakA gharanI rasoI jIvane mIThI lAge che. tema je jIva potAnA Atmasukha vaDe tRpta nathI te ja aneka prakAre paravastune icche che. ane tenA phaLamAM cAra gatimAM bhamIne anaMta duHkha pAme che. jema harAyA Dhora samAna gAya bhamIne paranA kSetramAM moTuM ghAle to DaphaNAno mAra paNa tene khAvo paDe che. jo kAma-vikAra vaze oNva jhUra sahe ati duHkha bhavobhava bhArI; sparza-viyoga nahIM kardI, tethI anAdi vaghI nIMca viSaya jArI. mULa mahAna parigrahanuM rati-vRtti haNe satsaMgati sAcI, A kaLikALa viSe ati durlabha sajjanayoga kare ja ayAcI. 5 artha - have cothA brahmacarya mahAvratamAM bAghaka evA kAmavikAro viSe jaNAve che - kAma vikArane vaza thaIne jIva jhUre che ane tenA phaLamAM bhavobhava atyaMta duHkhone sahana kare che. koI kALe jIvane sparzendriyanA viSayano viyoga thayo nathI. tethI anAdikALanI jIvanI nIca evI viSaya vAsanA chUTatI nathI. sau AraMbha ane parigrahanuM mULa te rati-vRtti eTale kAmavRtti che. te kAmavRtti sAcA puruSonI saMgatithI haNAya che. satsaMga che te kAma bALavAno baLavAna upAya che." -zrImad rAjacaMdra A kaLikALamAM evA sajjana puruSono yoga maLavo ati durlabha che ke je jIvane sarvakALane mATe ayAcI eTale bhautika sukhanA bhikhArIpaNAno nAza karI de. ApaNA "gharma bheMle ghanamAM jananAM mana, lAbha thatAM bahu lobha vadhe che; loka gaNe ghana uttama zArthI? maLe sukhane yaza, loka vade che. e sukha ne yaza kAyama ko nara Aja suthI ghanathI nathI pAmyo, toya gamAra vicAra kare nahIM, AMghaLI doDa thakI na virAmyo." artha - have paMcama parigraha tyAga mahAvratamAM vidana karanAra ghana pratyenI AsaktinI vicitratA jaNAche che ke - lokonA mana ghanamAM Asakta thaIne gharmane bhUlI jAya che. kemake lAbha thatAM jIvano lobha baha vadhI jAya che. te viSe "mokSamALA'mAM zrImad rAjacaMdra jaNAve che ke : koNa jANe lakSmI AdikamAM kevIye vicitratA rahI che ke jema jema lAbha thato jAya che tema tema lobhanI vRddhi thatI jAya che; gharma saMbaMghI keTaluMka jJAna chatAM, gharmanI dRDhatA chatAM paNa parigrahanA pAzamAM paDelo puruSa koIka ja chUTI zake che; vRtti emAM ja laTakI rahe che; paraMtu e vRtti koI kALe sukhadAyaka ke AtmahitaiSI thaI nathI. jeNe enI TUMkI
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) traNa manoratha 1 2 3 maryAdA karI nahIM te bahoLA duHkhanA bhogI thayA che." (va.pR.76) loko ghanane uttama zAthI gaNe che? to ke ethI sukha ane yaza maLe che, ema lokavAyakA che. paNa e ghanathI sukha ane yaza Aja divasa sudhI kAyamane mATe koI pAmyuM nathI. toya gamAra evo A pAmara jIva hajA sudhI te mATe vicAra karato nathI ane mAtra AMthaLI doDa ja doDyA kare che; paNa tethI virAma pAmato nathI. kAA mAtapitA, priya strI, tanujo sahu svArthavighAta thatAM ari jANo, prIti gharo ati te ja padArtha kare bahu baMghana, sajjana mAno; te dina ghanya haze mAM je dina baMghana choDI vasuM vanavAse, dhyAna viSe nizadina rahuM, nahi vRtti phare zarIre jagavAse. 7 artha - have bAhya parigrahanuM svarUpa jaNAve che. te jANI teno tyAga karavA yogya che. A saMsAramAM mAtApitA, priya strI, tanujo eTale putro Adi sarva potAnA svArthano ghAta thatA zatrurUpa thaI jAya che. jemake ghananA lobhathI mAtAe potAnA putra amarane vecI dIgho. rAjyanA lobhathI rAjA potAnA putranA aMga khaMDita karato hato, jethI te rAjA banI zake nahIM. potAnI vAsanA poSAtI nathI ema jANI sUryakAntA rANIe pati paradezI rAjAne viSa ApyuM. potAnI viSayavAsanA poSavAmAM potAnA ja putra brahmadatta ADo Ave che ema jANI tene mArI nAkhavAno prayatna karyo athavA koNike rAjyanA lobhathI potAnA pitA zreNikane jelamAM nAkhyA. evA kuTuMbIjano upara atyaMta prIti karavI te jIvane karmabaMghano ja hetu che, ema he sajjana puruSo tame mAno. te divasa mAro ghanya haze ke je divase huM sarva karmabaMghanane choDI vanamAM vAsa karIza, tathA AtmadhyAnamAM nizadina rahIza, temaja mArI vRtti paNa zarIramAM ke jagatanA bhoga vilAsamAM pharaze nahIM. te divasa mAro parama kalyANakArI thaze. zA. paMca mahAvrata zuddha svabhAvathI jIvana-aMta sudhI niravANuM, vartana jinanI ANa pramANathI raMca catuM na atikramavA huM; kevaLajJAna thatAM sughI ANa zire gharI samyaka bhAva vadhAruM, vyAdhi-jarA-maraNe nahi deha viSe mamatA manamAM paNa ghAruM. 8 artha:- A gAthAmAM aMtaraMga parigrahane tyAgI bhagavAnanI AjJAne ja upAsuM ema jaNAve che : mArA AtmAnA zuddha svabhAvano anubhava karI, aMtaraMga kaSAya, nokaSAyane sarvathA tyAgI paMca mahAvratano jIvananA aMta sudhI nirvAha karuM. tathA mAruM vartana jinezvaranI AjJA pramANe ja rAkhuM. te AjJAne raMca mAtra paNa atikramavA eTale ulaMghavA icchuM nahIM. kevaLajJAna thatAM sudhI bhagavAnanI AjJAne ziroghArya karI haMmezAM samyabhAvane vaghAryA karuM tathA vyAdhi, vRddhAvasthA ke maraNanA prasaMge, dehapratye mamatAbhAva manamAM paNa ghAraNa karuM nahIM. dA. pApa-upAdhi tajuM, munibhAvavrate draDhatA, maraNAMta suthAruM, e traNa muMja manoratha A bhavamAMthI sadAya gharuM, na visAruM; AtmasvabhAva surakSita ho muja, dehataNI darakAra na rAkhuM, mauna mahAvrata aMtaramAM gharI, satya sadA vacane zubha bhAkhuM. 9
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- parigraha e pApa che, pApano pitA che evI parigraharUpI pApaupAdhino tyAga karuM, paMca mahAvrata dhAraNa karavArUpa munibhAvamAM draDhatA rAkhuM, tathA maraNAMta samaye pApanI AlocanA karIne maraNa sughAruM arthAt samAdhimaraNa karuM. A mArA traNa manoratha A bhavamAM sadAya ghAraNa karIne rAkhuM, paNa kadI tene visAruM nahIM. mArA AtmAno sabhya jJAna, darzana, cAritramaya je svabhAva che te sadA surakSita raho, tenI kALajI rAkhuM paNa dehanI darakAra karuM nahIM, arthAt nAzavaMta evA dehanI saMbhALamAM manuSyabhavano amUlya samaya vyatIta karuM nahIM, tathA mahAvrata jevA maunavratane hRdayamAM dhAraNa karIne jarUra paDye sadA zubha satya vacanano ja uccAra karuM. lA. oLakha he! jIva, zuddha guruMpada, te viNa deha gharI bhaTake tuM, dehataNI nahi oLakha sAcI, na deksagAI jarI hita-hetu. bhAna vinA bhaTake bheMta-preta samAna, kahe mULa mUTha ja bIjuM, khAya, pIe, dina sarva, phare, nahi baMghana-trAsa pazusama kIdhuM. 10 artha - have traNa manoratha pUrNa karavA hoya to sadguru meLavI AtmAne oLakhavA mATe satsaMga, bhakti, vairAgya lAva. he jIva! have tArA zuddha gurupadanuM oLakhANa kara, arthAt zuddha AtmasvarUpamaya evA guru eTale mahAna Atmapadane oLakha. athavA zuddha Atmapadane prApta evA zrI gurunI oLakhANa kara. te vinA tuM navA navA deha ghAraNa karIne A caturgatirUpa saMsAramAM bhaTaka bhaTaka kare che. dehane tuM tAruM svarUpa mAne che paNa te tArI oLakhANa sAcI nathI. A deha sAthenI sagAI eTale deha pratye je tAro prema che te tArA AtmAne jarApaNa hitanuM kAraNa nathI. he jIva! tuM tAruM bhAna bhUlI, bhUta-preta samAna A saMsAramAM bhaTake che. tuM tAruM mULa svarUpa je anaMta sukharUpa che, tene mUkI bIjAM ja kare che. tuM karmAnusAra khAya che, pIe che, Akho divasa pharaphara kare che, paNa karmabaMdhanano trAsa haju tane lAgato nathI. mATe tAruM jIvana pazu samAna che ema mahApuruSo kahe che. 10nA bhAva phare satsaMga thaye; paNa tyAMya na boghanI soTIM ya lAge, te jIMva kema have suthare? nahi hita ahitanavicArathI jAge. karma mahA baLavAna chatAM puruSArtha sadAya vase chaMva pAse; e ja upAya upAsa raho, zubha sAghananuM phaLa zubha ja thAze. 11 artha :- satsaMga thavAthI jIvanA bhAva phare che, paNa jene satsaMgamAM paNa satparuSanA boghanI soTI lAgatI nathI, te jIva have kema sughare? kemake satsaMgamAM AtmAnuM hita zAmAM che, ahita zAmAM che, evI vicAraNA thavA chatAM paNa jIva jAgato nathI. tenuM kAraNa karma mahA baLavAna che. to paNa jIvanI pAse sadAya puruSArtha vase che. e puruSArtha karmane haNavAno sAco upAya che. mATe puruSArthanI ja haMmezAM upAsanA karyA raho to zubha sAghana karavAnuM phaLa kAlAntare zubha ja Avaze. zrImad laghurAja svAmI kahe che ke paDyo rahe satsaMgamAM, sAMbhaLa sAMbhaLa kara to koI divasa kAma thaI jaze. 11aaaa. mAtra manoratha tArI zake nahi, bina-manoratha sAghana kyAMthI? sAghana satya, yathAratha zoghI, subhakti kare zarUAta ja tyAMthI.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) traNa manoratha 1 2 5. bhakti karI bhagavAna pichAnI ahoniza tallInatA sukha Ape, draSTi samAna gaNI batha sRSTi, karo savaLI pachI pApa na vyApe. 12 artha - mAtra manoratha eTale mAtra manavaDe karelI bhAvanA te jIvane saMsAra samudrathI tArI zake nahIM. temaja bina manoratha eTale mananI sAcI bhAvanA vinA paNa jIva AtmakalyANanA sAghanane kyAMthI meLave. mATe prathama te vastu meLavavAnA bhAva karI, tenA satya sAghana zrI sadguru, satsaMga Adine yathArtha zoghI, tenI sArI rIte bhakti kare to tyAMthI mokSamArganI zarUAta thAya che. te bhagavAnanI bhakti karIne tenuM svarUpa pichAnI eTale svarUpanI oLakhANa karI, temAM rAtadivasa tallIna rahe to te jIvane sAcuM sukha pragaTe che. potAnA AtmA samAna jagatanA sarva jIvone gaNI koIne duHkha na Ape evI savaLI draSTi jo jIva kare to tenA AtmAmAM pApa vyApI zakatuM nathI; ane te chUTI zake che. 12aa. mohavikAra vaDe jaga duHkha, TaLe suvicAra thakI ja vikAro, samyavruSTi sadAya sukhI gaNa, hoya bhale narake bahu mAro; cakrataNAM sukha pRthvI viSe bahu, toya na tRpti anubhavanAro; tyAga-virAga sudraSTi sahita anaMta sukhI jIMvane karanAro. 13 artha :- AkhuM jagata mohanA vikAra vaDe duHkhI che. e mohanA vikAra samyaka vicAra vaDe ja TALI zakAya che. darzanamohanA vikAra TaLI jaI jenI samyaka draSTi thaI che te jIvane sadAya sukhI jANo. pUrva karmAnusAra tevA jIvane narakamAM paNa bahu mAra khamavA paDatA hoya to paNa samyadraSTinA kAraNe te tyAM paNa sukhI che. jyAre cakravartInA sukha A pRthvI upara ghaNA badhA prApta hoya, chatAM A jIva jo vRtine anubhavato nathI to te sadA duHkhI ja che. samyakadraSTi sahitanA tyAga vairAgya, jIvane sarvakALane mATe anaMta sukhanA ApanAra thAya che. II13aaaa. samyajJAna dIvo samajo, gharI dIpaka hAtha phUve paDaze te je nahi viratibhAva ghare, nahi aMta samAdhi sukhe karaze je; moha tajI, laghubhAva sajI, khamI sarva, khamAvI mare jIvatAM je te ja sujAgya mahAjana nA pharI janma ghare, banI mukta bhavAMte. 14 artha:- samyakajJAnane tame dIpaka samAna samajo. te jagatamAM rahela sarva hitAhita padArthane spaSTa jaNAvanAra che. e jJAnarUpa dIpakane laI arthAt tattva jANIne paNa je jIva saMsArarUpI kUvAmAM paDaze, athavA jJAnanuM phaLa virati che ema jANavA chatAM je viratibhAvane eTale tyAgabhAvane hRdayamAM ghAraNa karaze nahIM, te jIva potAnA jIvanano aMta samAdhisukha sahita karI zakaze nahIM. paNa je jIva mohabhAvane tajI, laghutvabhAva ghAraNa karI, potA para Avela upasargone khamaze, sahana karaze tathA bIjA sarva jIvone khamAvaze eTale potAnA karelA aparAdhonI mAphI mAgaze, temaja jIvatA chatAM jANe marI gayo evo bhAva lAvI bAkInuM jIvana mAtra AtmArthe ja gALaze; te ja mahAjana sadA samyak prakAre jAgRta che. tevA uttama puruSa bhavanA aMte mukta banIne pharI navA janma ghAraNa karaze nahIM, arthAtu mokSasiddhine sarvakALane mATe pAmaze. ||14mA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 26 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 je jIva traNa manorathane sAcA bhAve ghAraNa kare te kALe karIne cAra sukha zayyAne pAme che. te cAra sukhazayyA kaI kaI che tenuM varNana have A pAThamAM kare che : (13) cAra sukhazayyA (doharA) anaMta sukhazayyA viSe sthira thayA guru rAja, ayAcaka pada ura gharI, sukhazayA kahuM Aja. 1 artha - AtmAnI anaMtaguNarUpa sukhazayyA pAmIne paramakRpALu zrImad rAjacaMdra gurudeva svasvarUpamAM sthira thayA te ayAcaka padane eTale je pada pAmyA pachI kaMI paNa mAMgavAnuM rahe nahIM evA uttama zuddha Atmapadane hRdayamAM ghAraNa karI, cAra sukhazayyAnuM varNana Aje karuM chuM. 1|| mokSasukha sarakhAvavA kahe suSutirUpa, paNa kyAM mohartIta dazA kyAM nidrA aghakUpa!2 artha - mokSasukhane sarakhAvavA mATe jIvananI suSutirUpa nidrAvasthAnuM draSTAMta vyavahArathI ApavAmAM Ave che. paNa kyAM AtmAnI mohAtIta dazAnuM adbhuta sukha ane kyAM aghakUpa eTale pApanA ghararUpa evI nidrAno sukhAbhAsa. "je nidrAne viSe bIjA sarva padArthathI rahitapaNuM che, tyAM paNa huM sukhI chuM evuM je jJAna che, te bAkI vadhyo evo je jIva padArtha tenuM che; bIjAM koI tyAM vidyamAna nathI, ane sukhanuM bhAsavApaNuM to atyaMta spaSTa che; te jenethI bhAse che te jIva nAmanA padArtha sivAya bIje kyAMya te lakSaNa joyuM nathI." (va.pR.368) rA. mAtra vikalpa-rahitatA darzAve dRSTAMta, bhAna nahIM duHkhanuM bhale, paNa kyAM sukha ekAMta!3 artha :- A uparanuM suputinuM draSTAMta to kevaLa vikalpa-rahitapaNuM darzAvavA mATe che ke kharuM sukha to mAtra vikalpathI rahita thavAmAM ja che. UMghamAM bhale ene duHkhanuM bhAna nathI, paNa mokSamAM AtmasvabhAvanuM je ekAMta nirAkuLa sukha che teno anubhava kyAM ane A nidrAvasthAno sukhAbhAsa kyAM? e to mAtra jIvane nidrAnA sukhAbhAsano anubhava hovAthI kaMIka khyAla Ave te mATe tulanA karI samajAvavA prayatna karyo che. hA zeSanAga-zayA para poDhe prabhu sAkSAt paurANika kathA viSe gUDha kahI kaMI vAta. 4 artha - zeSanAganI zayyA upara viSNu bhagavAna sAkSAta poDhe che evI vaiSNava gharmanA purANomAM kathA kahI che. paNa te kaMI gUDha AzayevALI vAta hoya ema jaNAya che. ll4. kSIrasAgara samyakatva jo, zeSanAga prArabdha, seve jAgRti-lakSmI pada, AtmA-hari abaddha. 5
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) cAra sukhazayA 127 artha - kSIra sAgararUpa samyakatva pAmIne zeSanAgarUpa prArabdha karma para AghArita thaI, sadA lakSmIrUpa AtmajAgRtine sevanAra hari evo zuddha AtmA te sadA abaddha che; arthAtu navIna kamoMthI baMghAto nathI. pA. vaLI siddhAMtika vAta paNa kahe sukhazayA cAra: svAnubhava, saMtoSa ne saMyama, ghIraja ghAra. 6 artha - vaLI saiddhAMtika vAta je Atma anubhavathI siddha thayelI che, te have jaNAve che ke sukhazayyA cAra che arthAtu sAcA Atmika sukhane pAmavA mATenI cAra sukhazayyA che. te 1. svAnubhava, 2. saMtoSa, 3. saMyama ane 4. ghIraja che. kA. dukhamAM jIMva UMghI rahyo, para vastumAM magna, dehasukho dukhageha jo, sukha aMta-duHkha-lagna. 7 artha - have prathama svAnubhava nAmanI sukhazayyA viSe jaNAve che ke - anAdikALathI jIva duHkhamAM ja sukha mAnI mohanidrAmAM UMghI rahyo che. AtmAthI para evA deha, strI, putra, ghanAdi padArthomAM ja magna banIne rahe che. paNa dehathI prApta thatA sukho e ja duHkhanA ghararUpa che ema tuM jANa. kemake indriyothI prApta thatuM sukha te aMtaranI duHkha laganI sAthenuM che, arthAt indriya sukha hamezAM aMtaramAM thatI aneka prakAranI icchAonI baLatarA sahitanuM che. mATe te aMtardAharUpa zAtA che, paNa kharuM sukha nathI. IILA baMdhanakArI bAMghavo, alaMkAra jaDa bhAra, kapaDAM kapaTa vaghAratAM, nArI ari vicAra. 8 artha - bhAIo pratyenA rAgane karmabaMghana karAvanAra jANa. zarIra upara paherAtAM alaMkAra eTale sonA vagerenA dAgInAone jaDanA bhAra upADavA samAna jANa, kapaDAM paNa zarIranI ubaDa khAbaDa evI kadarUpI vastune uparathI suMdara batAvanAra hovAthI mAtra kapaTane ja vaghAranArA che, tathA nArI eTale strI pratyeno potAno rAga tene paNa zatru samAna jANI ghaTADa to sva AtmAno tane anubhava thaze. ITA. viSa-zara narano sneha gaNa, putraprema ahiviSa; jyAM jyAM mana mahimA ghare, te ja kapAve zIza. 9 artha - strIoe paNa puruSa pratyenA snehane viSanA zara eTale jherI bANa samAna jANavo. tathA putrapremane ahi eTale sarpanA jhera samAna jANavo. jheranuM bANa zarIramAM pravezI vivilATa karAve tema puruSa pratyeno rAga paNa jIvane atyaMta AkuLavyAkulatA ja upajAve che. sarpanuM viSa maraNa karAve tema putraprema paNa mohavaza jIvane asamAdhimaraNanuM kAraNa thAya che. jyAM jyAM uparokta padArthomAM manane mAhAbhya buddhi rahe, tyAM tyAM jIvane zIza eTale mastaka kapAvA jevuM che, arthAt te janmamaraNanA ja kAraNa thAya che. lA rAga-roSa maLa TALavA gharavo ura viveka; sadaguru-bogha vicAratAM jhaTa TaLaze aviveka. 10
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - rAgadveSarUpa maLane TALavA mATe jIve hRdayamAM hitaahitanA bhAnarUpa viveka pragaTAvavo joIe. te arthe sadaguruno bogha vicAratAM avivekabhAva zIdhra TaLaze. ||10nA sadagurubogha vicAravA uramAM kara avakAza, iMdriya-viSaya-vAsanA, kaSAya kacaro khAsa. 11 artha :- sadaguruno bodha vicAravA mATe prathama bIjA vicAro mUkIne hRdayamAM avakAza lAva. te boghane vicAravAmAM khAsa bAghaka kAraNo te paMcendriyanA viSayanI vAsanA tathA kaSAyarUpa kacaro che; tene prathama dUra kara. /11aaaa upazama-tyAga-virAgathI sanmukha vRtti thAya, gurukRpAthI jIvane svAnubhava samajAya. 12 artha - viSaya kaSAyanuM upazamana karavAthI jIvamAM vairAgya ane tyAgabhAva pragaTe che. tethI jIvanI Atmasanmukha vRtti thAya che, ane gurukRpAthI jIvane svaAtmAno anubhava kema karavo teno upAya samajAya che. 12aaaa vastu-ciMtana-dhyAnathI mana jyAre sthira thAya. iMdriyAtIta nijasukhe rahIM, anubhava vedAya. 13 artha :- AtmavastunA ciMtana ke dhyAnathI mana jyAre sthira thAya tyAre indriyathI atIta eTale judA evA nija AtmasukhanA anubhavanuM potAne sAkSAt vedana thAya che. "vastu vicArata dhyAvate, mana pAme vizrAma; rasa svAdat sukha upajai, anubhava yAko nAma." -samayasAra nATaka ||13mA sthiratA be ghaDI tyAM thatAM pragaTe kevaLa jJAna; karmataNA ghakkA thakI Take na tenuM dhyAna. 14 artha - svarUpamAM be ghaDI sudhI sthiratA thatAM jIvane kevaLajJAna pragaTe che. paNa karmanA ghakkAthI dhyAnanI te zreNI be ghaDI sudhI TakavI ghaNI muzkela che. 14 anubhava jana maMDyA rahe abhyAse ghara khaMta, kare nirjarA karmanI karI AtmA baLavaMta. 15 artha :- Atma anubhavI jJAnI puruSo utsAha gharIne te dhyAnanI zreNIne be ghaDI sudhI TakAvavA puruSArthanA baLe maMDyA rahe che, ane AtmAne atyaMta baLavAna banAvI aMte sarva karmanI nirjarA karI kevaLajJAnane pragaTa kare che. 1po (2) bAhya vRtti bahu doDatI, karavA para vyavahAra; lobha sarvanuM mULa che, lAbha lobha apAra. 16 artha - have bIjI saMtoSa nAmanI sukhazayA viSe bodha Ape che :anAdikALathI jIvanI bAhyavRtti te para padArthanA le mela karavAnA vyavahAramAM ja AnaMda mAnIne
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) cAra sukhayyA 129 doDatI phare che. te sarvanuM mULa kAraNa lobha che. para padArthanI icchA mAtra karavI te sarva lobha kaSAyanuM kAraNa che. jema jema bhautika vastunI jIvane prApti thAya che tema tema apAra evo lobha paNa vaghato jAya che. / / 16 / / kIrti-kanaka-kAntA viSe lobhataNo nivAsa; moTa ghaTe jo teno to saMtoSa-vikAsa. 17 artha :-- jIvane anAdithI kIrti, dhana ke strI meLavavAno lobha vizeSa che. A traNa vastuno jo moha ocho thAya to saMtoSabhAva vRddhi pAme ema che. / / 17 / / vAraMvAra vicArathI lobha-lUMTa samajAya; tuccha lobhanA yogathI AtmA pAmara thAya. 18 artha : vAraMvAra vicAra karavAthI A lobha kaSAya mArA Atmaghanane lUMTI rahyo che ema samajAya che. saMsAranI nAzavaMta evI tuccha vastuono lobha karavAthI AtmA pAmarapaNuM bhaje che, arthAt tuccha vastuo meLavavA mATe game tevA kAma karavA te taiyAra thaI jAya che. / / 18 / / vA-vaMToLa tRNa UMDe, tema ja jIva taNAya; lobha-thobha jeNe karyo te sau sukhI jaNAya. 19 artha :-- havAno vaMToLo Avye tema taNakhalA uDe temaja jIva paNa lobha kaSAyamAM taNAI jAya che. jeNe lobhano thobha karyo te sau jIva jagatamAM sukhI jaNAya che. "saMtoSI nara sadA sukhI,' / / 19 / / nirlobhI sadgurutannA sevo preme pAya; to saMtoSa ure vase e ja acUka upAya, 20 artha :- nirlobhI evA sadguru bhagavaMtanA caraNakamaLanI premapUrvaka sevA karo arthAt temanI AjJA upAso to saMtoSabhAva jarUra hRdayamAM AvI vasaze. lobha kaSAyane dUra karavAno e ja acUka upAya che. / / 20 / / (3) viSaya viSe vRtti phare. e ja asaMyama jANa, bAhya tyAga paNa naTa-dazA, zuM sAthe kalyANa? 21 artha :- have trIjI sukhazayyA saMyama che, tenA viSe samajAve che :- pAMca indriyanA zabda, rUpa, rasa, gaMgha, sparza viSayomAM jIvanI vRtti pharyA kare e ja asaMyama che ema tuM jANa. mananA evA asaMyama pariNAma hovA chatAM bAhya padArthono tyAga karI jagatane sAdhu kahevarAvavuM te nATaka karanAra naTanI sthiti jevuM che. jema naTa rAjA bane paNa te rUpa te nathI tema 'veSa gharyA jo siddhi thAya to bhAMDa bhavaiyA mokSe jAya.' athavA 'upara veSa accho banyo, mAMTe moha bharapUrajI.' evA jIvo AtmAnuM kalyANa zuM sAdhI zake? "upara taje ne aMtara bhaje, ema navi sare arthajI; vaNasyo re varNAzrama thakI, aMte ka2ze anarthajI, tyAganA Take re vairAgya vinA'-niSkulAnaMda ||21||
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 30 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bhava, tana, bhoga vicAratAM Upaje je vairAgya, udAsInatA sevatAM arpe aMtaru-tyAga. 22 artha :- bhava eTale saMsAra, tana eTale zarIra ane bhoga eTale pAMca indriyanA viSayono vicAra karatAM jIvane vairAgya utpanna thAya. tenAthI parapadArtho pratye udAsInatA Ave che. tenuM vAraMvAra sevana karatAM jIvamAM sAco aMtara tyAga pragaTe che. mArA. dehadraSTi dUra thAya to bhoga roga samajAya; saMyamasukha cAkhe kharuM, bhogI bhUMDa bhaLAya. 23 artha :- dehamAM Atmabuddhi jo dUra thAya to pAMca indriyanA bhoga te roga upajAvanAra samajAya. pAMca indriyo ane chaThThA manano saMyama karavAthI je sukhazAMti prApta thAya che teno kharekhara svAda jo jIva cAkhe to A saMsAranA bhogI jIvo tene bhUMDa jevA jaNAya. /23 kAdavamAM krIDA kare, bhUMDa-bhUMDaNI jema, mohavaze nara, deva paNa, phare phulAyA tema. 24 artha - kAdavamAM krIDA karIne bhUMDa-bhUMDaNI jema potAne sukhI mAne che tema mohavaza manuSya ke deva paNa saMsAranA kIcaDa jevA tuccha indriya bhogomAM sukha mAnI phalAIne pharyA kare che. 24. deha-snehanI nAthathI pazu sama nara dorAya; adhogati ja asaMyame, sukha nahi satya jarAya. 25 artha - deha pratyenA sneharUpI nAthamAM sapaDAyelo manuSya pazu samAna viSayomAM dorAya che. te viSaya vRttirUpa asaMyama tene adhogatinuM ja kAraNa thAya che. temAM sAcuM sukha jarA paNa nathI. / rapAI samakita pazutA TALaze, deze ziva-sura-suMkha; ka davA sama saMyame TaLaze bhavanAM duHkha. 26 artha :- samakita eTale sukha AtmAmAM che evI sAcI mAnyatA, te pazu-vRttine TALaze, ane ziva eTale mokSa tathA sura eTale devatAnA sukhone paNa Apaze. "pazu TALI surarUpa kare je, samakitane avadAta re. e guNa vIra (rAja) taNo na visAruM, saMbhAruM dinarAta re;" kaTu eTale kaDavI davAnuM sevana jema roganA duHkhane TALe che tema indriya saMyama ane prANI saMyamanuM pAlana karavAthI saMsAranA badhA duHkha nAza pAmaze. ||26aaaaN satya saMyame sukha vase AtmasthiratArUpa; nathI sarvArathasiddhimAM evuM suMkha anUpa. 27 artha :- AtmajJAna sahita sAcA saMyamamAM AtmasthiratAnuM je sukha anubhavAya che tevuM anupama sukha sarvArthasiddhi vimAnamAM rahenArA ekAvatArI jIvone paNa nathI. zA jaDa, cala jaganI eMThathI kaMTALe matimAna; suMdara Atma-svarUpanuM bhoga bhulAve bhAna. 28
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) cAra sukhazayyA 131 artha - jaDa ane calAyamAna evA jagatanA eMThavADA samAna bhogothI buddhimAna jJAnI puruSo kaMTALe che; jyAre ajJAnIne te ja bhogo suMdara evA AtmasvarUpanA bhAnane paNa bhUlAvI de che. 28 bhoga anukULa vidhra che bhalabhalA bhUMlI jAya, mATe daMrathI te tajo; juo oNvana vahI jAya. 29 artha - indriyonA bhoga jIvane anukULa vipna samAna che. temAM bhalabhalA jIvo paNa saMyamathI paDI jAya che. mATe evA bhogone tame dUrathI ja tajo. kemake kSaNabhaMgura evuM jIvana kSaNe kSaNe vinAza pAmI rahyuM che. ra9o nardIjaLa mIThAM vaha vahI dariye khArAM thAya, jIvana bhoga viSe vRthA jAya, pApa baMghAya. 30 artha - nadInuM mIThuM jaLa paNa vahetuM vahetuM dariyAmAM bhaLI jaI khAruM thaI jAya che tema A alpa jIvana paNa bhogamAM vaparAIne vRthA jAya che ane vaLI uparathI pApano baMgha karAve che. ll30aaaa dukha bhogavavuM nA game, deha duHkhanI khANa; paramAnaMda svarUpanuM karI le oLakhANa. 31 artha - he jIva! jo tane duHkha bhogavavuM gamatuM na hoya to A deha ja duHkhanI khANa che ema mAna. "khANa mUtrane maLanI, roga jarAne nivAsanuM thAma; kAyA evI gaNIne, mAna tajIne kara sArthaka Ama." -zrImad rAjacaMdra jo tane sAcA sukhanI kAmanA hoya to paramAnaMdamaya evA AtmAnI oLakhANa karI le. 31aaaa (4) bhAna nahIM nijarUpanuM tethI oNva mUMjhAya, ghIraja duHkhamAM nA ghare, AkuLa-vyAkuLa thAya. 32 artha :- have cothI sukhazayA "thIraja' che te zairyaguNane pragaTAvavA bogha Ape che : jIvane potAnA AtmasvarUpanuM bhAna nathI. tethI rogAdi duHkhanA prasaMgomAM te mUMjhAya che, ghIraja gharI zakato nathI ane AkuLa-vyAkuLa thAya che. ghIraja kartavya che.......dareka mANase Aphata ane aDacaNone mATe sadA tatpara ja rahevuM ghaTe che. nasIbamAM game te lakhyuM hoya-sukha ke duHkha-tenI sAmA jovAno, thavAno eka ja upAya "samatA kSamA ghIraja' che. kadI himmata hAravI nahIM." -upadezAmRta (pR.66) I/3rA. akaLAye dukha nA TaLe, karma dayA nahi khAya; to kAyara zAne thavuM? tyAM ja samaja parakhAya. 33 artha - ghIraja mUkIne akaLAvAthI kaMI duHkha jatuM rahetuM nathI. udayamAM Avela karmo kaMI ApaNuM duHkha dekhI dayA khAtA nathI. to pachI zA mATe kAyara thaI potAnI nabaLAI jAhera karavI? tema karavAthI potAnI keTalI sAcI samaja thayela che tenI paNa parakha eTale parIkSA thaI jAya che. 33aaaa
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 vIra banIne jo sahe sarva prakAre duHkha, kALe karI duHkha sau TaLe; samatA aMtarsukha. 34 -- artha :-- vIra banI Avela sarva prakAranA duHkhane dhIraja rAkhI je samabhAve sahana kare tenA sarva prakAranA duHkha kALe karI nAza pAme che, kemake aMtargAtmAne sukha ApanAra sAcI samatA ja che. / / 34 / / bhUkha-rogandukha bahu sahe nahi zatru dekhAya, dukha denArA jo dIse to nahiM duHkha khamAya.' 35 132 artha :- bhUkha ane roganA duHkhane A jIva bahu sahana kare che, paNa te duHkha ApanAra karmarUpI zatru tene najara samakSa dekhAtAM nathI, tethI zuM kare? paNa jo te duHkha ApanAra zatru najara samakSa dekhAya to te du:kha tenAthI khamAya nahIM; ane thIraja mUkI zatrunI sAme thAya. / / 35 / / bAhya nimitta ja mAnatAM karma tarapha nahi lakSa; laDe bAhya nimitta saha, dukha vede pratyakSa. 36 artha :- A jIva bAhya nimittane ja duHkhanuM kAraNa mAne che. paNa tenuM mULa kAraNa to karma che. chatAM tenA tarapha jIvano lakSa nathI. bAhya nimittakAraNa sAthe A jIva laDavA maMDI paDe che ane tenuM pratyakSa phaLa duHkha veThe che. ga36nA viralA sahana kare vacana, UMDuM UtarI jAya; ghA rujhAye zastrano vacana-ghA na rujhAya. 37 artha :-- vIralA jIvo ja kaDavuM vacana sahana kare che. "dhIraja rAkhavI. koI game te kahe te sahana * karavAnI Teva pADavI. tethI bahu lAbha thAya che.'' (u.pR.107) jene ghIraja nathI tene kaDavuM vacana hRdayamAM UMDuM UtarI jAya che. zastrano ghA rujhAya paNa kaDavA vacanano paDela pA te hradayamAM rujhAto nathI. ||37mA mana, motI ne kAca e tUTyAM nahi saMthAya; saMta-samaja savaLuM kare, ari paNa mitra manAya. 38 artha :-- mana, motI ne kAca e jo tUTI gayA to pharI saMghAya nahIM. mATe ghIraja rAkhI Avela duHkhane sahana karavAnI Teva pADavI, paNa koIne potAno zatru mAnavo nahIM. saMtapuruSonI samaja sAcI hovAthI te sadA avaLAnuM paNa savaLuM kare che; jethI temanAthI zatrubhAva rAkhanAra pratye paNa temane to mitra bhAva ja che. / / 38 / / aMtara lAkho gAunuM nabha-yAne kapAya, gAna vilAyatamAM thatAM ahIM beThAM ya suNAya. 39 artha :- vartamAnakALamAM lAkho gAunuM aMtara hoya to paNa nabhayAna eTale AkAzamAM uDatA vimAna vaDe kapAI jAya che athavA vilAyatamAM thatAM gAyana paNa ahIM beThA sAMbhaLI zakAya che. pudgalanI evI zaktione bahAra lAvavAmAM jIvano te vijaya gaNAya che. e badhA kAma ghIraja rAkhavAthI thAya che. / / 3 /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) cAra sukhazapyA 1 33 yuddha-kalA-vijJAnamAM janamana vijaya jaNAya, paNa manane je vaza kare te ja mahAna gaNAya. 40 artha :- yuddha, kalA ke vijJAna viSayamAM A kALamAM ghaNI pragati thaI che. tethI manuSyonA manamAM te eka prakArano vijaya jaNAya che. paNa kharekhara to je ghIraja rAkhI manane vaza kare te ja mahAna vijayI che ema gaNavA yogya che. uttarAdhyayanasUtramAM namirAja maharSie zakeMdra pratye ema kahyuM ke daza lAkha subhaTane jItanAra kaMIka paDyA che, paraMtu svAtmAne jItanArA bahu durlabha che; ane te daza lAkha subhaTane jItanAra karatAM atyuttama che. mana ja sarvopArthinI janmadAtA bhUmikA che. mana ja baMgha ane mokSanuM kAraNa che. mana ja sarva saMsAranI mohinIrUpa che. e vaza thatAM AtmasvarUpane pAmavuM lezamAtra durlabha nathI." (va.pR.108) I40nA bAhya nimitto nahi chatAM mana ghaDatuM bahu ghATa, pIMpaLapAna samAna mana upajAve ucATa.41 artha :- bAhya nimitto nahi hoya to paNa mana aneka prakAranA ghATa ghaDatuM rahe che. pIMpaLanA pAna samAna hamezAM caMcaLa rahI te jIvane ucATa upajAve che. aneka prakAranA vikalpo karAvI te jIvane duHkha Ape che. 41aaaa parama prema prabhu para vadhye manabaLa bhAMgI jAya, Atma-ramaNatA rUpa e satya tharaja samajAya. 42 artha - parama prema prabhu upara vaghavAthI caMcaLa evA mananuM baLa bhAMgI jAya che. ane jagatane bhUlI AtmasvarUpamAM ramaNatA karavArUpa sAcI ghIraja jIvane samajAya che. 42aaaa jo, chaMva, icche parama pada, to ghIraja guNa ghAra, zatru-mitra, maNi-tRNa bhaNI samadraSTi ghara sAra. 43 artha - he jIva! jo tuM parama pada evA mokSapadane icche che to ghIraja guNane ghAraNa kara. kAraNa ke "dhIrajanAM phaLa mIThAM che." sarva karmAnusAra thaI rahyuM che ema jANIne, zatrumitra AdimAM ke maNimANikya ke tRNa vageremAM samadraSTine ghAraNa kara. udaya pramANe je banI Ave te sarvamAM ghIraja rAkhI khamI khuMdavAno abhyAsa kara. "kaSAyanuM svarUpa jJAnI ja jANe che. maraNa samaye kaSAya tophAna macAve che, vezyA bagADe che. mATe pahelo pATha zIkhavAno che. te e ke "ghIraja." oho! e to huM jANuM chuM, ema nahIM karavuM. ghIraja, samatA ane kSamA-A traNano abhyAsa vaghAravo. roga ke vedanI khamI khUMdavAno abhyAsa karavo." -upadezAmRta (pR.356) //43o. upara potAnuM mAnavuM, paralAbhe abhilASa, bhogecchA, AkuLatA-dukhazayA gaNa khAsa. 44 artha - have cAra duHkhanI zayyA zuM che tenuM varNana kare che - parigrahanI mamatAno tyAga karI svAnubhavamAM AvavAne badale zarIra, ghana, strI Adi parane potAnA mAnavA e pahelI duHkha zayyA che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 sarva bAhya ane aMtaraMga parigrahano tyAga karI saMtoSabhAva lAvI paMca mahAvrata dhAraNa karavAne badale jagatanI para evI paudgalika vastuo meLavavAno abhilASa rAkhavo e bIjI duHkhazayyA che. paMcendriyanA bhogono tyAga karI saMyamamAM AvI, aMta samaye pApanI AlocanA karavI joIe tenA badale te bhogonI icchA karyA karavI te trIjI jIvane duHkhakAraka evI zayyA arthAt pathArI jANavI. aMtasamaye jagatanA sarva viklpothI mukta thaI ghIraja rAkhIne AtmAne nirAkula banAvavo joIe; tenA badale bhAvomAM jo AkuLatA ja rahI to te paNa jIvane adhogatimAM laI janAra hovAthI cothI dukhIthyA ja jANavI. / / 44 134 cAre dukhazayyA taje to sukhazayyA Apa; paNa nA sAle duHkha to TaLe zI rIte tApa ? 45 artha :uparokta cAreya prakAranI duHkhazayyAne jo jIva taje to potAnuM svarUpa ja sukhazayyArUpa bhAsaze. paNa jIvane saMsAranA trividha tApanuM duHkha ja sAle nahIM arthAt khUMce nahIM to te trividha tApanuM duHkha kevI rIte TaLe ? / / 450 nija doSo dekhI haze te ja mumuklR jIva, mULa doSa mithyAtvane haNI, vare sukha ziva. 46 artha :-- potAnA doSo joI, tene dUra karaze te ja mumukSu jIva jANavo. sarva doSonuM mULa parane potAnA mAnavArUpa athavA paramAM sukha buddhirUpa mithyAtva che. tene je haNaze te mumukSu jIva zivasukhane varaze arthAtu pAmaze. 'dIThA nahIM nija doSa to, tariye koNa upAya ?' -zrImad rAjacaMdra ||46 // AtmA sauSyasvarUpa che, nija guNa zayyA ghAra, anaMta catuSTathI varyA. te prabhu muja AdhAra. 47 artha :potAno zuddha AtmA ja anaMta sukhasvarUpa che. zuddha buddha caitanyaghana svayaM jyoti sukhadhAma'' " che. tathA AtmAnA jJAnadarzanAdi guNo ja sAcI sukhazayyAnA mULa AdhAra che. potAnA AtmAnA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, moinIya ane aMtarAya karmano kSaya karI kramazaH anaMtajJAna, anaMta darzana, anaMtasukha ane anaMtavIrya, je anaMta catuSTaya kahevAya che tene je pAmyA evA prabhu mArA AtmAnA klyANa mATe parama AghArarUpa che. 47aa je samyagdaSTipaNe zraddhe zuddha svarUpa, gurukRpAthI te tare bhavasAgara duHkharUpa. 48 artha :je jIva samyakdraSTi pAmIne AtmAnA zuddha svarUpanI zraddhA karaze te bhavya prANI gurukRpAthI duHkharUpa evA bhavasAgarane jarUra tarI jaI zAzvata sukhazayyAne pAmaze. / / 48 / / cAra sukhazayyA prApta karavA mATe, cAra gatimAM rajhaLatA jIvonA vyAvahArika bheda jANavA jarUranA che, ke jethI corAzI lAkha jIvayonimAM bhaTakavAnuM jIvane baMtha kema thAya ane teno upAya zothI jIva zAzvata sukha zAMtine pAme, te bhedo nIce pramANe vistArathI varNavavAmAM Ave che -
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) vyAvahArika jIvonA bheda 1 3 5 (14) vyAvahArika jIvonA bheda (anuSTrapa) kevaLa jJAna-bhAnunA prakAze jaga jANIe; upakArI prabhu zrImakRpAthI sukha mANIe. 1 artha - kevaLajJAnarUpI bhAnu eTale sUryanA prakAzathI AkhuM jagata jaNAya che. te kevaLajJAna pragaTavAmAM upakArI evA zrImad rAjacaMdra prabhunI kRpAdraSTithI ame paNa sukha mANIe chIe. lA. jANe jIva padArthone lokonA abhiprAyathI; padArtha-bogha pAmyo nA jJAnInA abhiprAyathI. 2 artha - lokonA abhiprAya pramANe jIva jagatanA padArthonuM svarUpa jANe che. paNa jJAnInA abhiprAya pramANe jIva jagatanA padArthono bogha pAmyo nathI. rA. je jJAnInA abhiprAye bogha pAme vicakSaNo, samyagdaSTi thaze teo; AmAM saMzaya nA gaNo. 3 artha :- je vicakSaNa puruSo jJAnInA abhiprAya pramANe padArthano bogha pAmaze te jIvo samyakudraSTi thaze. temanI draSTi samyaka eTale savaLI thaze. AmAM koI saMzaya eTale zaMkA rAkhazo nahIM. "jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bogha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bogha pAmyo che te jIvane samyakradarzana thAya che." (va.pR.325) sA. jIva-ajIva bhedone ekAgra manathI suNI, mumukSu saMyame varte samyak prakArathI guNI. 4 artha - jIva tathA ajIva tattvonA bhedone ekAgra manathI sAMbhaLIne je mumukSa te jIvonI rakSA karavAmAM samyak prakAre saMyamamAM pravartaze te jIva guNI thaze arthAt guNano bhaMDAra thaze. jo caitanyalakSaNe sarve jIvo eka prakArathI; siddha, saMsArI evA be bhedo che vyavahArathI. pa artha :- saMsAramAM rahelA sarva jIvo caitanya lakSaNe eTale jJAnadarzana upayoga lakSaNe jotAM sarva eka prakAranA che. vyavahArathI eTale paryAyathI jotAM te jIvo siddha ane saMsArI evA be prakAre che. ApaNA siddhomAM bheda nA jANo, bhedo saMsAranA bahu; siddho pUrNa guNe zobhe, karmovALA bIjA sahu. 6 artha - siddha thayelA jIvomAM koI bheda nathI. saMsArI jIvonA ja ghaNA bheda che. siddha bhagavAna to saMpUrNa guNa vaDe zobhI rahyA che. jyAre bIjA sarva jIva to karmamaLathI yukta che. kAA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 36 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 trasa, sthAvara-saMsArI jIvo be mukhya bhedathIH bhayathI trAsa pAmIne cAle te trasa khedathI; 7 artha :- saMsArI jIvonA mukhya be bheda te trasa ane sthAvara che. bhayathI trAsa pAmIne je jIvo khedathI cAlavA mAMDe te trasakAyanA jIvo che. ||zA sthaLAMtare na zaktimAnuM sthAvaro duHsthiti-jaDA. strI-nR-napuMsako vede jIvo trivigha sarvadA. 8 artha:- sthaLAMtara karavAmAM je jIvo zaktimAna nathI te sthAvara jIvo che. te jANe jaDa jevA thaIne duHkhI sthitimAM paDyA rahe che. strI, nR eTale puruSa ane napuMsaka ema jIvonA traNa veda che. te prakAre jotAM jagatanA sarva jIvo e traNeya vedamAM samAI jAya che. dA. ekendrI vikalendriya, paMcendriya bIjA traNe. vikasendriyane indrI cAra, be traNa gaNe. 9 artha - bIjI rIte jotAM ekendriya, vikasendriya ane paMcendriya ema traNa prakAramAM sarva jagatanA jIvono samAveza thAya che. vikalendriya jIvone vaghAremAM vadhAre cAra indriyo hoya che. koIne sparza ane mukha ema be indriya ane koIne sparza, mukha ane nAka ema traNa indriya ane koIne sparza, mukha, nAka ane AMkha ema cAra indriyo hoya che. lA. devo, nAraka, tiryaMco, manuSyo bheda cAra e gatibhede sukhI-duHkhI - pazutA mokSa-kAraNe. 10 artha - deva, nArakI, tiryaMca, ane manuSya ema gati bhedathI paNa jIvo cAra prakAranA jaNAya che. temAM devo bhautika rIte sukhI che. nArakI jIvo sadA duHkhI che. tiryaMca jIvomAM pazutA eTale viveka buddhi nathI, temane hitAhitanuM bhAna nathI. jyAre manuSyo mokSa prApti paNa karI zake che. manuSyagati sivAya bIjI koI gatithI jIvano mokSa thato nathI. /10LA mAtra sparzendriya yukta te ekendriya jIva che; di-tri-co-paMca indriya akekI aghikI krame- 11 artha - mAtra jene sparza indriya ja che te ekendriya jIvo che. te jIvo be, traNa, cAra ke pAMca indriya kramapUrvaka potAnA karma pramANe aghikI prApta kare che. I/11nA jihA, ghANa, nayano ne karNa indriya pAmatA, evA pAMca prakAre jo saMsArI jIva sAmaTA. 12 artha - eka indriyavALA jIvone mAtra sparza indriya eTale zarIra hoya che. be indriyavALA jIvone jillA eTale jIbha prApta thAya che. traNa indriyavALA jIvone vaghAremAM dhrANa eTale nAka, cAra indriyavALA jIvone nayana eTale AMkha ane pAMca indriyavALA jIvone kAnanI prApti hoya che. ema pAMca indriyonA pAMca prakArathI saMsAranA sAmaTA eTale sarva jIvo temAM samAI jAya che. [12nA
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) vyAvahArika jIvonA bheda 1 37 pRthvI, pANI ane agni, vAyu, vanaspativarSa ghAre ekendriyo pAMca; chaThThA trasa tagharuM. 13 artha :- have jIvonA cha prakAra batAve che :- pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e vadhu eTale kAyA che jenI evA ekendriya jIvonA pAMca prakAra tathA chaThTho prakAra traNa-ttanuM eTale trasakAyane ghAraNa karanAra evA trasakAyanA jIvo maLIne kula jIvonA cha prakAra thayA. A cha prakArane cha kAyanA jIvo kahe che. emAM paNa jagatanA sarva jIvo samAI gayA. II13aaaa. chakAya jIvanI rakSA bhagavaMte bhaNI ghaNI; sarva jIvo sukhI thAya, vANI evI prabhutaNI. 14 artha :- A che kAyajIvanI rakSA karavA mATe bhagavaMte ghaNo bodha Apyo che. sarva jIvo sukhane pAme evI prabhunI vANIno Azaya che. 14 ekendrI pAMca jIvo ne paMcendrI, vikalandriya, sAta bhede baghA jIvo, jANe jJAna atIndriya." 15 artha - pRthvI Adi ekendriyanA pAMca sthAvara jIvo tathA paMcendriya, vikasendriya maLIne kula sAta bhede joIe to paNa jagatanA badhA jIvo temAM samAI jAya che. ema atIndriya eTale indriyothI rahita evA kevaLajJAna vaDe bhagavAne jANyuM che. 15nA ekendriya", viklendriya, saMjJI, asaMjJA ATha e be paMcendrI taNA bhede, saMsArI jIMva pATha teH 16 artha - pRthvI Adi sthAvara jIvonA pAMca, vikasendriyano eka bheda tathA saMjJI eTale manavALA ane asaMjJI eTale mana vagaranA paMcendriya jIvo maLIne saMsArI sarva jIvonA kula ATha bheda thayA. Ama zAstromAM jIvonA ATha prakAra gaNavAno pATha che. (16) pAMca ekendrI ne cAre trasanA bheda e nava, jinAgame kahelA te; rokavA pApa-Asrava. 17 artha :- pAMca ekendriya jIvo te pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatikAyanA tathA cAra traNa jIvo te beindriya, triindriya, caurendriya ane paMcendriya maLIne kula nava bheda paNa jinAgamamAM jIvonA kahelA che. te sarva bhedo jIvone bacAvI pApa Azraya rokavA mATe kahelA che. ||17thA vanaspatitaNA bhedo sAghAraNa, pratyeka be; daza thAye gaye judA. bhedo evA aneka che. 18 artha - vanaspatikAyanA vaLI be bhedo che. sAghAraNa vanaspatikAya ane pratyeka vanaspatikAya. ema uparanI sattaramI gAthAmAM kahela bhedomAM eka vanaspatikAyanA jAdA judA A be bheda gaNIe to jIvonA nava bhedane badale dasa bheda thAya che. A pramANe evA aneka bhedo jIvonA thaI zake che. I/18 bAdara, sUkSma bhede sau sthAvaranA daza bheda jo, ekAdaza trasa sAthe bhedo jANe ja sujJa tA. 19
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- sau sthAvara eTale pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatikAyanA jIvo bAdara paNa che ane sUkSma paNa che. ema jo gaNIe to pAMca sthAvaranA ja dasa bheda thAya che. ane sAthe bIjA baghA trAsa jIvone gaNatA kula agiyAra bheda sarva jIvonA thAya che. sujJa puruSo A pramANe paNa jIvonA bheda jANe che. 19 daza sthAvara, paMcendrI, vikasendriya bAra e; saMjJI, asaMjJI paMcendrI judA jotAM ja tera te. 20 artha - upara pramANe sthAvara jIvonA bAdara ane sUkSma maLI daza bheda tathA eka paMcendriyano bheda tathA bIjo vikalendriyano bheda gaNatAM kula bAra bheda paNa jIvonA thAya che. have upara jaNAvela paMcendriya jIvonA paNa be bheda che. te saMjJI eTale mana sahita ane asaMjJI eTale manarahita paMcendriya te be bhedone judA pADatA, jIvonA bAra bhedane badale tera bheda thAya che. sArA saMjJI, asaMjJI paMcendri, vikalendrI traNe vaLI, sUkSma, bAdara ekendrI : bhedo sAta baghA maLI. 21 artha :- have jIvonA cauda bheda batAve che :- saMjJI ane asaMjJI paMcendriya e be bheda tathA be iMdriya, traNa iMdriya ane cAra iMdriyavALA vikalendriyanA traNa bheda temaja ekendriyanA sUkSma ane bAdara maLI be bheda, ema badhA maLIne kula sAta bheda thayA. 21aaaa sau paryA, aparyApta caude jIva-samAsa e; corAzI lAkha jAtinA saMsArI jIva-vAsa che - 22 artha - te sAteya bhedanA jIvomAM keTalAka paryApta che. ane keTalAka aparyApta jIvo paNa che. mATe sAteya prakAranA jIvone bamaNA karatAM kula jIvonA cauda bheda thayA. ema cauda prakAre jIva samAsa arthAtu samUha gaNAya che. have saMsArI jIvonA badhA maLIne kula corAzI lAkha jAtinA vAsa che. arthAt rahevAnA sthAna che. tenA prakAra nIce jaNAve che. |rarA pRthvIkAya, jaLakAya, agni ne vAyukAyanI, nitya, itara nigode, sAghAraNa haritanI- 23 artha :- pRthvIkAya, jaLakAya, agnikAya ane vAyukAyanA tathA nityanigoda ane itaranigodamAM rahela sAghAraNa harita eTale sAdhAraNa vanaspatikAyanA jIvonI have vAta kare che. riyA jAti darekanI sAta lAkha, AgamamAM gaNI; ne daza lAkha pratyeka vanaspati-tane bhaNI. 24 artha :- uparokta dareka prakAranA jIvonI sAta sAta lAkha jAti che. arthAt pRthvIkAya, jaLakAya, agnikAya, vAyukAya tathA nityanigoda ane itaranigodamAM rahela sAghAraNa vanaspatikAyanA jIvo, e darekanI sAta sAta lAkha jAti AgamamAM kahelI che. temAMthI nityanigodanI sAta lAkha jAti ane itaranigodanI sAta lAkha jAti maLIne cauda lAkha sAghAraNa vanaspatikAya paNa tene kahevAya che. tathA pratyeka vanaspatikAyanA jIvonI daza lAkha jAti AgamamAM jaNAvI che. 24
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) vyAvahArika jIvonA bheda beindrI, trInkI, caurendrI babbe lAkha dareka jo; devatA, nArakI, tirthaMk-paMcendrI lAkha cAra sau. 25 artha :- be indriya tathA traNa indriya tathA cAra indriyavALA jIvonI darekanI babbe lAkha jAti che. tyAre devatA, nArakI tathA tiryaMca paMcendriya darekanI cAra cAra lAkha jAti che. / / 25 / / cauda lAkha manuSyonI : yoni corAzI lAkha e. dayALu jIva, jANI A, sva-dayA dila rAkhaje. 26 - artha :- manuSyonI cauda lAkha jAti che. ema saMsAramAM badhA jIvonI maLIne corAzI lAkha jIva yoni thAya che, dayALu jIve to A sarva jANI potAnA AtmAnI sva-dayA dilamAM lAvI, tene A sarva duHkhamAMthI choDAvavo e ja yogya che. / / 26 / jAtibhede gaNo kula, saMkhyA tenI gaNAya che - anukrame bhUmikAya, amukAya, agnikAya ne- 27 artha ::- jAtinA bhedane kula kahe che. bhUmikAya eTale pRthvIkAya, akAya eTale jaLakAya, agnikAya Adi jAti che. te jAtinA bhedane kula kahe che. jemake manuSyamAM kSatriya, vaizya kula athavA tiryaMcomAM gAya, ghoDA vagere ke mAkaDa, kIDI vagere kula che. temaja vanaspatimAM vaDa, pIMpaLa vagere kula kahevAya che. te kulonI saMkhyAnI gaNatarI nIce batAve che. / / 27 / / vAyukAya taNAM kula bAvIsa lAkha koDa jo sAta lAkha, traNa lAkha, sAta lAkha karoDa sau. 28 139 artha :-- vAyukAya paNa eka jAti che. tenA anukrame eTale prathama pRthvIkAya jIvonA bAvIsa lAkha kula che. pachI jaLakAya jIvonA kulanI saMkhyA sAta lAkha karoDa che, agnikAya jIvonA kula traNa lAkha karoDa che tathA vAyukAyika jIvonA kulanI saMkhyA sAta lAkha karoDa che. rA karoDa bendrI, trIndrI, caturindrI harita kAyanAM dIse, kroDa lAkha bartha, sAta, ATha, nava, aThAvaze. 29 artha :- be indriya, traNa indriya, cAra indriya ane haritakAya eTale vanaspatikAya jIvonA kramazaH sAta, ATha, nava ane aThThAvIsa lAkha karoDa kula che. arthAt be indriyanA sAta lAkha karoDa, traNa indriya jIvonA ATha lAkha karoDa, cAra indriya jIvonA nava lAkha karoDa ane vanaspatikAyIka jIvonA aThThAvIsa lAkha karoDa kula che. rA jaLacaro, nabhagAmI, pazu, gho-sarpanAM krame sADAbAra tathA bAra, daza, nava yathAgame. 30 artha :-- jaLacara eTale jaLamAM rahenAra paMcendriya jIvo mAchalA, magaramaccha vagere, nabhagAmI eTale AkAzamAM uDanArA paMcendriya jIvo haMsa, bhAraMDa pakSI vagere tathA bhUcara pazu eTale bhUmi upara cAlanAra siMha, vAgha vagere paMcendriya jIvo tathA chAtIne AdhAre cAlanArA bhUcara caMdana gho tathA sarpa vagere paMcendriya jIvo tenA kramapUrvaka sADAbAra lAkha karoDa, bAra lAkha karoDa, daza lAkha karoDa ane nava
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 lAkha karoDa kulonI saMkhyA AgamamAM kahI che. 30nA nara, nAraka, devonAM cauda, paccIsa, chavvIsa karoDa lAkha kuLo che krame; kula gaNAvIza. 31 artha - nara eTale manuSya jAti, nArakI eTale naraka vAsiyonA tathA devalokamAM vasanArA devonA kramazaH cauda lAkha karoDa, paccIsa lAkha karoDa tathA chavvIsa lAkha karoDa kulo che. have te sarva kulonI bhegI saMkhyA gaNAve che. 31 eka kroDa ane sADI navvANu lAkhane guNe eka kroDa thatAM kuLo sarva Agama dAkhave. 32 artha - upara pramANe sarva saMsArI pRthvIkAyika jIvothI lagAvIne paMcendriya manuSya devAdi jIvo paryata sarva jIvonA kulonI saMkhyA A pramANe thAya che -eka karoDa ane sADA navANu lAkhane eka kroDa sAthe guNatAM je saMkhyA Ave teTalI saMsArI jIvonA kulonI saMkhyA che. tene eka koDAkoDI tathA navvANuM lAkha ane pacAsa hajAra karoDa saMkhyA kahevAmAM Ave che. A sarva vAta AgamamAM kahela che. 3rA kAyA, kaSAya, indriya, gati, yogAdi kAraNe, mULAcAra', viSe bhedo aneka vidhie gaNe. 33 artha :- upara pramANe saMsArI jIvonA evA cauda sthAno che ke jemAM koI paNa saMsArI jIvane zoghavAthI te maLI Ave che. te kAyA, kaSAya, indriya, gati, yoga, veda, jJAna, saMyama, darzana, vezyA, bhavya, samyakatva, saMjJI ane AhAra e cauda mArgaNAo che. e vaDe jIvonA aneka bhedo vidhipUrvaka "mULAcAra' graMthamAM varNavavAmAM Avela che. temaja "sahaja sukhasAghana' graMthamAM paNa Apela che. tyAMthI saMkSepamAM atre ApIe chIe. cauda mArgaNAo :- A cauda mArgaNAo eka sAthe dareka prANImAM maLI Ave che. e cauda mArgaNAo ane tenA bhedo nIce pramANe che :(1) kAya cha:- pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya. (2) kaSAya cAra :- krodha, mAna, mAyA, lobha. (3) indriya pAMca :- sparzana, rasanA, dhrANa, cakSu, zretra. (4) gati cAra:- naraka, tiryaMca, manuSya, deva. (5) yoga traNa - mana, vacana, kAyA. (6) veda traNa - strIveda, puruSaveda, napuMsaka veda. (7) jJAna ATha - mati, zrata, avadhi, mana:paryava, kevala ane kumati, kuzruta, kuavadhi. (8) saMyama sAta :- sAmAyika, chedopasthApana, parihAra vizuddhi, sUkSmasAparAya, yathAkhyAta, dezasaMyama ane asaMyama. (9) darzana cAra :- cakSu, acakuM, avadhi ane kevala. (10) lezyA cha :- kRSNa, nIla, kapota, pIta, pA ane zukla.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) vyAvahArika jIvonA bheda 141 (11) bhavya be - bhavya ane abhavya. (12) samyakatva cha :- upazama, kSayopazama, kSAyika, mithyAtva, sAsvAdana ane mizra. (13) saMjJI be :- mana sahita te saMjJI, mana rahita te asaMjJI. (14) AhAra be - AhAra, anAhAra. sAmAnya draSTithI A cauda mArgaNAo eka sAthe dareka prANImAM maLI Ave che. jANane virati sAthe, asaMsArI thavA mathe, tene sujJa, supaMDita sarva jJAnIjano kartha. 34 artha - upara pramANe corAzI lAkha jIva yonimAM ghaNuM duHkha che ema jANIne je virati sAthe che arthAt saMsAra tyAga karavA prayatnazIla che, temaja bhAvathI asaMsArI thavA je mathe che tene sarva jJAnI puruSo sujJa eTale samyakatattvane jANavAvALo ane supaMDita eTale kharo vidvAna kahe che. 34 satsaMge savicAre je AjJA sadgurunI vahe, sukhe sukhe sadA AtmA unnatipathane lahe. 35 artha :- satsaMgamAM rahI sarvicAra karIne je sadgurunI AjJAne uThAve che, teno AtmA sukhe sukhe sadA unnatipatha para AruDha thaI AgaLa vadhyA kare che. (35aa. vAMcI sanzAstra abhyAse vairAgya, tyAga keLave, deha-moha maTADe te mokSanAM sukha meLave. 36 artha :- je abhyAsapUrvaka sAstrane vAMcI, vairAgya ane aMtaratyAganA lakSapUrvaka bAhyatyAgane keLave che tathA deha pratyenA mohane maTADe che te bhavyAtmA mokSanA zAzvata sukhane pAme che. 36 AtmalakSa-apekSAe bheda che traNa jIvanA: AtmahitataNuM kAMI ekane kazuM bhAna nA. 37 artha - AtmalakSanI apekSAe jotAM jagatamAM jIvonA traNa bheda che. temAM pahelA prakAranA jIvone to Atmahita karavAnuM kAMI paNa bhAna nathI. te to strI, putra, ghanAdimAM tadAkAra thaIne jIvana vyatIta kare che. "doSa kare che evI sthitimAM A jagatanA jIvonA traNa prakAra jJAnI puruSe dIThA che. (1) koI paNa prakAre jIva doSa ke kalyANano vicAra nathI karI zakyo, athavA karavAnI je sthiti temAM bebhAna che, evA jIvono eka prakAra che. (2) ajJAnapaNAthI, asatsaMganA abhyAse bhAsyamAna thayelA boghathI doSa kare che, te kriyAne kalyANa svarUpa mAnatA evA jIvono bIjo prakAra che. (3) udayAthInapaNe mAtra jenI sthiti che, sarva parasvarUpano sAkSI che evo boghasvarUpa jIva, mAtra udAsInapaNe kartA dekhAya che; evA jIvono trIjo prakAra che. ema traNa prakAranA jIvasamUha jJAnI puruSe dIThA che. ghaNuM karI prathama prakArane viSe strI, putra, mitra, ghanAdi prApti-aprAptinA prakArane viSe tadAkAra-pariNAmI jevA bhAsatA evA jIvo samAveza pAme che." (va.pR.294) 3LA mana vinA zuM vicAre? manavALA ya mohamAM taNAtA karmanA pUre, tallIna deha-mohamAM. 38
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- jene pAMca indriyo che paNa mana nathI te bicArA jIvo to zuM vicAra karI zake? paNa manasahita paMcendriya jIvo paNa mohavaza karmanA pUramAM taNAya che ane dehanA mohamAM tallIna thaIne rahe che. 38aaaa bIjA koI vicArIne saMsAra taravA cahe, unmArge vartatAM mAne mokSano mArga, je grahe. 39 artha- bIjA prakAranA jIvo je saMsAra samudrane duHkharUpa jANIne taravA icche che paNa unmArge eTale kalyANathI viparIta mArge vartatAM chatAM pote grahela mArgane ja mokSano mArga mAne che. "judA jAdA gharmanI nAmakriyA karatA evA jIvo, athavA svaccheda-pariNAmI evA paramArthamArge cAlIe chIe evI buddhie gRhIta jIvo te bIjA prakArane viSe samAveza pAme che." (va.pR.294) //39mAM asaguruM manAve te mAnane bhava gALatAM, Agraho grahI cUke te, satyayoga maLe chatAM. 40 artha:- upara jaNAvela bIjA prakAranA jIvo asadguru je manAve te pramANe mAnIne potAno bhava gALe che. tathA matano Agraha grahaNa karavAthI sAcA sadaguruno yoga maLato hoya to paNa tene cUke che. "pratyakSa saguruyogamAM, varte draSTi vimukha; asagurune draDha kare, nija mAnArthe mukhya." -zrImad rAjacaMdra//40NI trIjA jJAnI suvairAgI, sAkSI, boghasvarUpa che, udAsInapaNe kartA dekhAtA, AtmatA bhaje. 41 artha - trIjA prakAranA jIvo te jJAnI che. je samyakjhakAre vairAgyane ghAraNa karanAra che, para padArthanA te sAkSIbhUta jJAtA draSTA che, boghasvarUpa eTale jJAnasvarUpa che, udAsInapaNe eTale anAsaktabhAve mAtra karmanA kartA dekhAya che paNa sadA AtmatA eTale AtmasvarUpane bhajanArA che. "strI, putra, mitra, ghanAdi prApti aprApti e Adi bhAvane viSe jene vairAgya utpanna thayo che, athavA thayA kare che; svaccheda-pariNAma jenuM gaNita thayuM che, ane tevA bhAvanA vicAramAM niraMtara jenuM rahevuM che, evA jIvanA doSa te trIjA prakAramAM samAveza thAya che. je prakAre trIjo samUha sAdhya thAya te prakAra vicAra che. vicAravAnI che tene yathAbuddhie,sagraMthe, satsaMge te vicAra prApta thAya che, ane anukrame doSarahita evuM svarUpa tene viSe utpanna hoya che. A vAta pharI pharI sUtAM tathA jAgatAM ane bIje bIje prakAre vicAravA, saMbhAravA yogya che." (va.pR.294) //41|| gALI svacchedabhAvo te udayAthI vartatA, saMyoge na tadAkAra, mokSa mATe ja jIvatA. 42 artha - te jJAnI puruSo potAnA svacchedabhAvone gALI mAtra udayAthInapaNe varte che. prApta saMyogomAM paNa tadAkAra thatA nathI, paNa mAtra mokSa prAptine mATe ja jIve che. evA jJAnI puruSo svayaM sAcuM jIvana jIvI jagatanA jIvone mArgadarzaka rUpa thAya che. I4rA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) traNa AtmA 143 vyAvahArika jIvonA bheda jANI, corAzI lAkha jIvayoninA duHkhamAMthI nivRtta thavA arthe bahirAtmA, aMtaraAtmA ane paramAtmA; ema traNa AtmAnuM svarUpa jANavuM jarUranuM che. te A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che : | (15) traNa AtmA (apUrva avasara evo kyAre Avaze?--e rAga) jaya zrI sadguru rAjacaMdra dayodadhi, A pAmara para ati karyo upakAra jo; koTi upAya paNa badalo devAya nahi, parama pada darzAvI dyo sahakAra jo. jaya01 artha - zrImad rAjacaMdra sadguru bhagavaMtano jagatamAM sadA jayajayakAra ho ke je dayodadhi kahetAM dayAnA udadhi arthAta samudra che. jeNe mArA jevA pAmara para ati upakAra karyo che. karoDo upAya karIne paNa jeno badalo ApI zakAya ema nathI, evA paramakRpALu paramAtmA mane have paramapada arthAtu zuddha AtmapadanA darzana karAvavA sahAyatA Apo. dayAnA bhaMDAra evA zrI rAjacaMdra prabhu jagatamAM sadA jayavaMta vartA. ||1|| bhava bhava bhamatAM je pada jIva na pAmiyo, guru-kupA viNa kema karI samajAya jo; tethI zrImad rAjacaMdra-caraNe rahyo, stavana namana karI yAcuM mokSa-upAya jo. jaya02 artha - anaMtakALathI saMsAramAM bhamatA je zuddha Atmapadane jIva pAmyo nathI, te pada gurunI kRpA vinA kema samajAya? "sagurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarUpa." -zrImad rAjacaMdra tethI zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM vAsa karIne rahyo chuM. temanuM bhAvathI stavana, namana karIne mokSaprAptinA upAyanI yAcanA karuM chuM. paramakRpALu sagurudevano sadA jaya ho. rA. zuddha svarUpe nija akhaMDita AtamA, samajI anubhavavAno sahaja prakAra jo; apUrva karuNA karI AvA kaLikALamAM darzAvyo che, karavA ama uddhAra jo. jaya0 3 artha - zuddha svarUpanI apekSAe potAno AtmA akhaMDa che. te kadI khaMDita thayo nathI. te zuddha svarUpane samajI, tene anubhavavAno je sahaja prakAra che jeNe apUrva karuNA karIne amArA uddhAra mATe AvA kaLikALamAM paNa darzAvyo evA paramakRpALu paramAtmAno jagatamAM sadA jaya jayakAra ho. vA. te ja samajavA traNa bhedo vicArIe bAhya dazA, aMtara, paramAtamarUpa jo, TALI bAhya dazA aMtarthI sAthae paramAtama-pada nirmaLa nija cidrupa jo. jaya0 4 artha - te zuddhasvarUpane ja samajavA mATe have traNa bhedono vicAra karIe. te AtmAnI bahirAtmadazA, aMtaraAtmadazA ane paramAtmadazA che. bahirAtmadazAne TALI, aMtaraAtmadazA pAmIne paramAtmapadanI sAdhanA karIe ke je potAnA AtmAnuM sahaja nirmaLa cidrapa eTale jJAnasvarUpa che. evA nirmaLa jJAnasvarUpane pAmelA zrImad rAjacaMdra sadguru bhagavaMta jagatamAM sadA jayavaMta vartA. 4
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bahirAtmA to mithyA draSTi jANiye, mULa dravyanuM jene nahi oLakhANa jo; bAhyadazAmAM saMyoge tallIna te dehadRSTine kiMcita nahi nija bhAna jo. jaya0 5 artha :- have prathama bahirAtmAnA svarUpanuM varNana kare che :-bahirAtmAne to mithyAdraSTi ja jANo. kemake jene mULa AtmadravyanuM ja oLakhANa nathI. bahirAtmadazAnA kAraNe je hamezAM parapadArthanA saMyogamAM ja tallIna rahe che. evA dehadraSTivALA jIvane to kiMcit mAtra paNa potAnA AtmasvarUpanuM bhAna nathI. paNa karmabhAvamAM tanmaya tenI vRtti che, mAne ke "suMdara', "zyAmasvarUpa" jo, huM jADo', 'huM kRza", "nIrogI" "roga" ke "brAhmaNa', 'bhaMgI' "nara" "nArI" tadrupa jo." jaya0 6 artha :- karmone lIdhe utpanna thatAM rAgadveSanA bhAvomAM ja tenI sadA tanmaya vRtti che. je dehane ja potAnuM svarUpa mAne che. jethI huM suMdara chuM ke zyAma chuM, huM jADo chuM ke kuza eTale pAtaLo chuM, nIrogI chuM ke rogI chuM, brAhmaNa chuM ke bhaMgI chuM, nara chuM ke nArI chuM, ema tadrupa eTale te rUpone ja je potAnuM svarUpa mAne che, te bahirAtmA che. kA. digaMbara" "zvetAMbara", "sAdhu "sAghavI", "vedAntI", "vaiSNava', vAbuddha', "phakIra jo; mAta, pitA, pati, patnI, ghana saMbaMghanI 'dekhata-bhelImAM bahu mUMjhAya bahira jo. jaya0 7 artha - huM digaMbara chuM, zvetAMbara chuM, sAdhu chuM, sAdhvI chuM, vedAntI chuM, vaiSNava chuM, athavA buddha chuM ke phakIra chuM ema potAne mAne che. mAtA, pitA, pati, patni ke ghana Adi pUrva karmAnusAra thayela saMbaMghane joI joIne "dekhata bhUlI'mAM paDyo che. te bahira eTale bahirAtmA A para padArthone potAnA mAnI, joIne rAgadveSa karI potAnA vAstavika AtmasvarUpane bhUlI mohamAM bahu mUMjhAya che. ILA. deha, deza, jJAti khyAti mArAM gaNI, apayaza, dukha zatruvaTa nA bhUMsAya jo; aMtagrathi gADha kalpanAnI vaNI bahirAtmA hA! saMsAre reMsAya jo." jaya0 8 artha - je dehamAM pote rahela che tene tathA je dezamAM ke jJAtimAM pote janmyo che tene ane khyAti eTale kIrti Adine potAnA mAne che. tethI kyAMya apayaza thaI jAya to pote duHkhI thAya che ane tenA pratye zatruvaTano bhAva rAkhe che; je bhusAvavo muzkela thaI paDe che. AvI kalpanAnI aMtagraMthine gADha vaNI, A bahirAtmA hA! Azcarya che ke A saMsAramAM reMsAya che arthAt rIbAya che. AvI bahirAtmadazAne dUra karanAra zrImad saguru rAjacaMdra prabhuno A jagatamAM jaya jayakAra ho. 8aaaa. (2) sadbhAgye jo sadgazyoge jIvane kevaLI kathita sugharma svaraeNpa samajAya jo, to viSayAdika dehasukho duHkho gaNe, AtmAnA sukha kAje udyamI thAya jo. jaya0 9 have bIjI aMtaraAtmadazAnuM svarUpa samajAve che : artha :- sadbhAgyano udaya thatAM jIvane saguyoge kevaLI prarUpita sAcA AtmadharmanuM svarUpa jo samajAya to pAMca indriyanA viSayathI utpanna thatA dehasukho tene duHkharUpa bhAse ane AtmAnA svabhAvathI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) traNa AtmA 14 5 utpanna thatAM sAcA sukhanI prApti mATe te udyamI bane che. "sukha vase AtmA viSe, teno nahIM nirdhAra; sukha zodhe hIna vastumAM, jaDamAM nahIM jaDanAra."AlA samyagvaSTi aMtara AtmA te thayo, jJAna ane vairAgya sahita vartAya jo; ahaMmamatva doSa anAdino gayo, vizva-vilokana, vibhrama TALI, thAya jo. jaya0 10 artha - uparanI gAthAmAM kahyuM tema AtmasukhanI icchaka thavAthI te samyavRSTi aMtaraAtmA thayo. have tenuM vartana jJAna ane vairAgya sahita hoya che. tethI anAdikALano jIvamAM rahelo ahaMbhAva, mamatvabhAvano doSa nAza pAme che. tathA te jIvanI vibhrama eTale padArtha saMbaMdhanI bhrAMti sarvathA TaLI jaI kAlAntare te vizva vilokana karanAra thAya che, arthAt samyagdarzana vaDe te AtmA kevaLajJAna pragaTAvIne AkhA vizvanuM vilokana eTale darzana kare che. "ahaMbhAva mamatvabhAva nivRtta thavAne arthe jJAnI puruSoe A cha padanI dezanA prakAzI che." (va.pR.395) 10nA AtmA goro, kALo, rAto nA gaNe, nahi te brAhmaNa, bhaMgI ke nara, nAra jo. deva, manuja ke nAraka, pazu te nA bane, guruM-ziSya nahi, nahIM veSa-vyavahAra jo. jaya0 11 artha :- samyakudraSTi jIva AtmAne goro, kALo ke rAto mAnato nathI. AtmA brAhmaNa, bhaMgI, manuSya ke strI nathI. cAre gatimAM AtmA deva, manuSya, nArakI ke pazu svabhAvathI banato nathI. AtmA guru nathI ke koIno ziSya nathI. deva, manuSya, nArakI ke tiryaMca e badhA karmanA veSa che. tevo veSa-vyavahAra AtmAne nathI. AtmA to svabhAve saMpUrNa zuddha che. I/11aaaa judo dehathI potAne je jANaze, deha acetana mAne myAna samAna jo; te parano paNa deha acetana mAnaze, sva-para viSenI bhUla taje vidvAna jo. jaya0 12 artha :- je samyavruSTi AtmA potAne A dehathI jAdo jANaze te A dehane paNa talavArane rahevAnA sthAnarUpa acetana myAna jevo jANaze, te bIjA jIvonA dehane paNa acetana eTale jaDa jevo mAnaze. ema sva zuM? ane para zuM? e anAdithI cAlI AvatI bhUlane te TALaze. tene ja jJAnI puruSo kharo vidvAna kahe che. II12aa. jADe kapaDe deha na jADo jANiye, jUne kapaDe deha na gharaDo hoya jo; rAte kapaDe deha na rAto mAniye, vastra-vinAze deha-vinAza na joya jo. jaya0 13 artha - jADAM kapaDAM paheravAthI dehane ApaNe jADo jANatA nathI. jUnA kapaDAM paheravAthI deha kaMI gharaDo thaI jato nathI. rAtAM kapaDAM paheravAthI dehane kaMI rAto mAnatA nathI. temaja vastranA vinAzathI ApaNA dehano kaMI vinAza thaI jato nathI. 13. temaja jADA dehe jADo rjIva nahIM, jIrNa dehamAM jIva na jIrNa gaNAya jo; rakta dehamAM jIva na rakta bane jarI, deha-vinAze jIvavinAza na thAya jo. jaya0 14 artha - temaja deha jADo thatAM jIva jADo thato nathI. deha jIrNa thatAM jIva gharaDo thato nathI. deha lAla thatAM jIva lAla banI jato nathI. temaja dehano vinAza thatAM jIva kadI vinAza pAmato nathI. /14
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 paramANu bahu deha viSe pese, khare, paNa AkRti enI e ja jaNAya. jo; eka ja kSetre jIva-tana kSIra-nIranI 52e, paNa vilakSaNa lakSaNarthI oLakhAya jo. jaya0 15 a - navA navA ghaNA pudgala paramANu A dehamAM pese che ane jUnA khare che. chatAM tenI AkRti enI e ja jaNAya che. eka ja kSetramAM jIvanA pradezo ane zarIranA pudgala paramANuo kSIranIra eTale dUdha ane pANInI jema rahelA che, chatAM vilakSaNa eTale asAdhAraNa lakSaNa vaDe jIva ane pud galanI oLakhANa karI zakAya che. jIvanuM asAdhAraNa lakSanna jJAna ane darzana che, te bIjA koI dravyamAM nathI. temaja pudgalanuM asAdhAraNa lakSaNa, rUpa, rasa, gaMdha, sparza che, te koI bIjA dravyamAM nathI. tethI jIva ane pudgalanI bhinna oLakhANa karI zakAya che. / / 15 / / aMtarra AtmA tattvasvarUpane oLakhe; tethI kyAMthI rAgArdika karAya jA? 146 jagajIvone zatru-mitra na te lakhe; jJAnIne jANe te tevo thAya jo. jaya0 16 artha H- aMtarAtmA jIva ajIva AdinA tattvasvarUpane oLakhe che. mATe tenAthI parapadArthamAM rAgAdika kema thAya? te jagatanA jIvone zatru ke mitrarUpa mAnato nathI. evA jJAnIpuruSanA svarUpane je jANe te paNa tevo ja thAya che. / / 16 / / buddhimAM nA AtamajJAna vinA bIjuM jJAnI ghAre adhika samaya haiM kAma jo; vANI, kAyAthI varte jo jarUranuM kAma paDyuM, paNa mana rAkhe niSkAma jo. jaya0 17 artha :-- buddhimAM AtmajJAna vinA adhika samaya taka jJAnIpuruSo bIjuM koI kAma dhArI rAkhatA nathI. koI jarUranuM kAma AvI paDe to vANI ke kAyAthI pravarte che. paNa manane to niSkAma ja rAkhe che; arthAt manane koI bIjA bhAvamAM tanmaya thavA detA nathI. "AtmajJAna vinA kyAMya, citta dyo cirakALa nA; AtmArthe vAI kAyAthI, vartI tanmayatA vinA.'' samAdhizataka||17nA aMtar AtmA AtmavicAre jAgato, vyavahAre varte suSupta samAna jo; jagata-kuzaLa nA AtmarasI prArya thato, viSaya-kaSAye ke bhUlI bhAna jo. jaya0 18 artha :- aMtarAtmA sadA AtmavicAre jAgRta rahe che. te vyavahAramAM suSupta eTale sUtelA samAna varte che. tene jagatanA mithyA vyavahAra karavAmAM rasa nathI. AtmAno rasika evo A jIva prAye jagata vyavahAramAM kuzaLa thato nathI. paNa jo svarUpanA bhAnane udayAdhIna bhUlI jAya to viSayakaSAyanA khADAmAM thaI paDe che. "vyavahAra sUto mUke, to jAge Atma-kAryamAM; ciMtave vyavahAro je, te UMghe Atma-kAryamAM.'' samAdhizataka / / 18 / / je dekhAtuM rUpati jagamAM badhuM, te nA jANe kAMI, vRthA vyavahAra jo; jANe tenuM rUpa na najare AvatuM, konI sAthe vadavuM? kara vicAra jo. jaya0 19 artha :-- jagatamAM je rUpasahita badhuM dekhAya che, te to pudgala dravya che. te jaDa che, te kaMI jANatuM : nathI. mATe tenI sAthe vyavahAra karavo te vRthA che. ane je sarvane jANe che evo svapara prakAzaka AtmA tenuM
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) traNa AtmA 147 rUpa najare AvatuM nathI. kemake te arUpI padArtha che. to konI sAthe vadavuM? arthAt bolavuM? eno he jIva tuM vicAra kara. "je mane rUpa dekhAya, te to jANe na sarvathA; jANe te to na dekhAya, konI sAthe karuM kathA?" -samAdhizataka (19aaaa koI mane samajAve', "parane bogha dauM" gAMDAnI ceSTA sama sarva gaNAya jo; vacanAtIta, svarUpe nirvikalpa huM', ema vicAryuM vANI paNa rokAya jo. jaya0 20 artha - koI mane svarUpa samajAve athavA huM koIne svarUpano bogha ApuM, evo je sarva vyavahAra te aMtarmAtmAne gAMDAnI ceSTA samAna jaNAya che. kemake AtmA to vacanAtIta eTale vacanathI agocara che, vacanathI te jaNAvI zakAya ema nathI. tathA te AtmA nizcayathI jotAM to nirvikalpa svarUpa che. ema vicAra karavAthI tenI vANI paNa maunapaNAne bhaje che ane aMtarmukhavRtti thAya che. pariNA bAhya ane aMtarvAcAne rokatAM, yogI pragaTAve paramAtma-pradIpa jo; sarve indriyanA saMyamane sAghatAM kara mana sthira, paramAtmA, teja samIpa jo. jaya0 21 artha :- bAhyavANI ane aMtarvAcA eTale saMkalpavikalpane rokIne yogIpuruSo paramAtmasvarUpamaya prakaSTa dIpakane pragaTAve che. sarva indriyonA saMyamane sAthI manane sthira kara to paramAtmasvarUpa tArA, samIpamAM ja tane bhAsaze. "iMdriyo sarva rokIne, karIne sthira cittane; jotAM je kSaNamAM bhAse, paramAtmasvarUpa te." -samAdhizataka ||1| tA~ bahirAtmapaNuM aMtamAM sthira thA; sarve saMkalpothI bhinna sva ma jo paramAtmAnuM, bhAve aMtar AtamA; dRDha abhyAse thAye sthira tadrupa jo. jaya0 22 artha :- bahirAtmapaNuM tyAgIne tuM tArA aMtarAtmAmAM sthira thA. kemake paramAtmAnuM svarUpa sarva saMkalpa vikalpathI rahita che. ema aMtarvAtmAnI sadA bhAvanA hoya che. te potAnA draDha abhyAsathI samaya Abe tadrupa eTale zuddha AtmasvarUpamAM tallIna thAya che. rA. nitya, niraMjana, paramAnaMda svarUpa che, jJAna anaMtanuM paramAtmA to ghAma jo; zuddha, buddha ne zAMta, ziva anUpa te, deharahita ne dehasahita be nAma jo. jaya0 23 have paramAtmasvarUpanuM varNana kare che : artha - paramAtmAnuM paramAnaMda svarUpa te sadA nitya che, zAzvata che, niraMjana eTale karmarUpI kAlimAthI rahita che. paramAtmA to anaMtajJAnanA ghAma che. te zuddha che, buddha eTale jJAnI che ane kaSAyarahita hovAthI zAMta che. te anupama ziva eTale mokSasvarUpa che. evA paramAtmAnA deharahita ane dehasahita evA be nAma che. arihaMta bhagavAna ke kevaLI bhagavAna te dehasahita hovAthI sAkAra paramAtmA che ane siddha bhagavAna te deharahita hovAthI nirAkAra paramAtmA kahevAya che. 23 varNa, gaMtha ke sparza, zabda rasa jyAM nahIM, janma-maraNa viNa jeha niraMjana nAma jo; krogha, mAna, mada, mAyA, moha rahyAM nathI, sthAna-dhyAna viNa te ja niraMjana rAma jo. jaya0 24
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- paramAtmasvarUpamAM varNa, gaMdha, sparza, zabda ke rasa nathI. je janmamaraNa vagaranA hovAthI karmarUpI aMjanathI rahita che, mATe jenuM niraMjana evuM nAma che. jemane krogha, mAna, mada, mAyA ke moha rahyAM nathI. jene have koI dhyAna karavAnA sthAnanI jarUra nathI. je sadA zuddha AtmAmAM ja ramatA rAma che. te ja kharekhara niraMjana paramAtmA kahevA yogya che. veda, zAstra, indriya jANyo jAya nahi, nirmaLa dhyAne gamya, sadA durlakSya jo; anaMta catuSkAya, kevaLa labdhi jyAM rahI, saMta niraMtara ghare alakSya lakSya jo. jaya0 25 artha :- e paramAtmasvarUpa kaMI veda, zAstra ke indriyo dvArA jANyuM jAya ema nathI. nirmaLa evA zukladhyAne ja te gamya che. paNa evA nirmaLa dhyAnano jIvane sadA durlakSa rahe che. paramAtma svarUpa pAmelA evA paramapuruSane jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya karma e cAra ghAtIyA karmano kSaya thavAthI kramazaH anaMtajJAna, darzana, sukha ane vIrya e anaMta catuSTaya prApta thayelA che. athavA cAra ghAtIyA karmano kSaya thavAthI nIce pramANe nava labdhio pragaTelI hoya che : jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI (1) anaMtajJAna labdhi darzanAvaraNIya karmanA kSayathI (2) anaMta darzana labdhi mohanIya karmanA be bheda che. temAMthI darzanamohanIya karma javAthI (3) kSAyika samyakatva labdhi ane cAritramohanIya karma javAthI (4) kSAyika cAritra labdhi pragaTela che. tathA aMtarAya karmanA pAMca bheda che. temAMthI dAnAMtarAyakarmano kSaya thavAthI (5) anaMtadAna labdhi, lAbhAMtarAya karmanA kSaya thavAthI (6) anaMtalAbha labdhi. bhogAMtarAya karmanA kSayathI (7) anaMta bhogalabdhi. upabhogAMtarAya karmanA kSayathI (8) anaMta upabhoga labdhi tathA vIryaMtarAyakarmanA kSayathI (9) anaMtavIrya labdhi prApta thayelI che. ema kula nava labdhio kevaLI bhagavAnane prApta thayelI che. evA alakSya paramAtmasvarUpanI prAptino saMta evA jJAnI puruSo niraMtara lakSa rAkhe che. deva-devaLe vasatA je vyavahArathI, kevaLajJAnakUMpI taghArI deva jo, tenI bhakti thAya virAga-vicArathI; to bhava-velI baLI jaze svayameva jo. jaya0 26 artha - prArabdha karma bhogavavAnA kAraNe vyavahArathI jeno A deharUpI devaLamAM nivAsa che evA sAkAra paramAtmA, te nizcayathI to kevaLajJAnarUpI zarIrane ja ghAraNa karanArA deva che. evA A devanI bhakti jo vairAgyasahita vicArathI thAya to saMsArarUpI vela svayameva eTale ApoApa baLIne bhasma thaI jaze. rakA tAro eka anaMta gagana viSe dase kevaLajJAne tema ja vizva-vilAsa jo; tevA kevaLI paNa A vizva viSe vase, paNa jagarUpa nahIM, paramAtma-prakAza jo. jaya0 27 artha - anaMta evA gagana eTale AkAzamAM jema eka tArAno prakAza dekhAya paNa te kadI AkAzarUpa thato nathI. tema eka kevaLajJAna vaDe AkhA vizvano vilAsa mANI zakAya arthAt jANI zakAya che tathA tevA kevaLI bhagavaMto paNa A vizvamAM ja vase che ane tenA paramAtma prakAzamAM AkhuM vizva jhaLake che chatAM pote kadI te vizvarUpa thatAM nathI. rA. maMDapa largI velI vardI varSo patharAya che, temaja zeya padArtho saMthI jJAna jo. sarva jANavAnI zakti UbharAya che, paNa nahi joya maLe to aTake jJAna jo. jaya0 28
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) traNa AtmA 149 artha - jyAM sudhI maMDapa hoya tyAM sudhI vela vaghIvathIne patharAya che. temaja jyAM sudhI zeyapadArtho vizvamAM che tyAM sudhI bhagavAnanuM kevaLajJAna pahoMce che. kevaLajJAnamAM sarva jANavAnI zakti UbharAya che paNa vizeSa zeya padArtho ja na maLe to tyAM jJAna aTakI jAya che, arthAt evA anaMta vizva hoya to paNa jANavAnI zakti kevaLajJAnamAM rahelI che. ra8. jJAnasvarRpa je munigaNanA manamAM vase, dehadArInA dehe dehAtIta jo, divya deharUpa tribhuvanaguru jo ullase, nija manamAM gaNa mukti taNI e rIta jo. jaya0 29 artha - kevaLajJAnanuM svarUpa pragaTAvavAno bhAva munigaNanA manamAM sadA vase che. te kevaLajJAna paNa dehadhArI evA sAkAra paramAtmAnA dehe dehAtIta eTale dehathI jAduM rahela che. evA kevaLajJAnarUpa divya dehane ghAraNa karanAra tribhuvanaguru pratye jo manamAM sAco premabhAva sadA ullasato rahe to ene ja tuM mukti pAmavAnI sAcI rIta jANaje. kemake bhakti vinA koInI mukti thatI nathI. rA. viSayasukhamAM aMgha banelA jIvane divya yoga muktidAyaka duSmApya jo; ziva svarUpe kevaLa zAMta muni bane, jaya pAmo te zivasukha jene prApya jo. jaya0 30 artha - pAMca indriyonA viSayomAM aMdha banelA jIvane muktidAyaka evo prabhuno divyayoga prApta thavo duSkara che. ziva eTale mokSasvarUpane to viSayakaSAyathI kevaLa zAMta banelA evA munio ja pAmI zake che. evuM zivasukha jene prApta che evA bhagavaMto jagatamAM sadA jayavaMta vartA. 30 parama puruSa to mukti mUrtimAna che, bogharUpI hAthe karatA uddhAra jo; bhava-samudra bhavya DUbe bebhAna je, tene tAre yojI hita-upacAra jo. jaya0 31 artha :- "mUrtimAna mokSa te satparuSa che." te bogharUpI hAtha vaDe karIne jIvono uddhAra kare che. saMsArasamudramAM bhavyAtmAo svasvarUpanA bebhAnapaNAthI DUbI rahyAM che. te jIvone aneka prakAranA hita upacAronI yojanA karIne je tAre che. pUrve thaI gayelA moTA puruSanuM ciMtana kalyANakAraka che; tathApi svarUpasthitinuM kAraNa hoI zakatuM nathI; kAraNa ke jIve zuM karavuM te tevA smaraNathI nathI samajAtuM. pratyakSa joge vagere samajAvyuM paNa svarUpasthiti thavI saMbhavita mAnIe chIe, ane tethI ema nizcaya thAya che ke te joganuM ane te pratyakSa ciMtananuM phaLa mokSa hoya che. kAraNa ke mUrtimAna mokSa te sapuruSa che." (va.pR.287) 31aaaa paramAtmAnI vacanavilAse ati stuti karanArA vidvAno thoke thoka jo; brahmAnaMda-suthA sAgaranA snAnathI bhava-saMtApa taje, hA! viralA koka jo. jaya0 3ra artha - jagatamAM paramAtmAnI vacanavilAse aneka prakArathI stuti karanArA vidvAno thoke thoka che, arthAt bhagavAnanI vacanadvArA stuti karanArA to jagatamAM aneka che. paNa brahmAnaMdanA amRtane anubhavanArA evA satparuSonA vacanAmRtarUpa amRtasAgaramAM snAna karIne sarvakALane mATe saMsAranA trivize tApane zamAvanArA to hA! A jagatamAM koIka viralA ja che. AvA trividha tApane zamAvavAmAM prabaLa nimittakAraNarUpa paramakRpALu zrImad saguru rAjacaMdra prabhuno jagatamAM sadA jaya jayakAra ho. ||32aaaa
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 paMdaramAM pAThamAM traNeya AtmAnuM svarUpa varNavI have aMtarmAtmA thavAno upAya jaNAve che - sAmAnya rIte lokabhASAmAM darzana eTale jovuM - darzana karavuM evo artha thAya che. athavA matanA arthamAM darzana eTale cha darzana - jaina darzana, vedAMta darzana, sAMkhya darzana, bauddha darzana, naiyAyika darzana ane nAstika darzana ema artha thAya che, athavA darzanAvaraNIya karmamAM darzana eTale sAmAnya pratibhAsarUpa darzana eTale avalokana ema artha thAya che. jemake padArthanuM jJAna thatAM pahelAM A kaMIka che evo bhAsa thavo tene darzana kahevAya che. paNa ahIM to darzana eTale samyagdarzana arthAt sat zraddhAnA arthamAM A zabdano prayoga karela che. zraddhA traNa prakAranI che. mithyA zraddhA, samyaka zraddhA ane zAzvata zraddhA. mithyA zraddhA te mithyAdarzana che, samyaka zraddhA te samyagdarzana che ane zAzvata zraddhA te lAyaka samyagdarzana che. have A pAThamAM evA samyagdarzana viSe vistArathI samajAvavAmAM Ave che - (16) samyagdarzana (iMdavachaMda) (Aja mane ucharaMga anupama, janma tAratha joga jaNAyo) je bhavakAraNa jJAna anAdithI bhAna bhulAvI kumArga batAve, - te kSaNamAM bhava-nivRtti kAraNa samyagdarzana-sUrya banAve; (1) samyagdarzananuM paNa kAraNa sagurudeva kRpALunI vANI, 2 sarva apUrva suhetu namuM guru rAjapade ura UlaTa ANI. artha :- je saMsAranuM kAraNa evuM mithyAjJAna jIvane anAdikALathI bhAna bhulAvIne kumArga eTale saMsAravRddhino ja mArga batAve che, te mithyAjJAnane kSaNamAtramAM bhAva eTale saMsArathI nivRtta karavAne mATe samyagdarzana te sUrya samAna che. te pragaTa thatAM ja mithyAtvarUpa aMghakAra te ja kSaNe nAza pAme che. anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra." (va.pR.625) te samyakdarzana prAptinuM paNa kAraNa zrI sadaguru paramakRpALudevanI vANI che. "sapuruSanI kRpAdraSTi e ja samyagdarzana che." -zrImad rAjacaMdra sarva apUrva evA samyakdarzana, jJAna, cAritra prAptinA suhetu eTale sAcA kAraNa zrI gururAjanA caraNakamaLa che. tene huM hRdayamAM UlaTa eTale ullAsabhAva ANIne namaskAra karuM chuM. 1aaaa samyagdarzana-dAyakano upakAra vaLe nahi koI prakAre; TALI pazugati ne narakAdika mokSata bIja vAva vaghAre; siddha thayA bhUtakALa viSe, vaLI bhAvi viSe nara siddha thaze je, hAla vare nara siddhagati, sahu samyagdarzanavaMta haze te. artha - samyagdarzanadAyaka evA zrI guruno upakAra koI prakAre paNa vaLI zake ema nathI.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 1 5 1 "samakitadAyaka gurutaNo, pratyupakAra na thAya; bhava koDAkoDI lage, karatAM kroDa upAya." -zrI yazovijayajI zrI guru, jIvanI pazugati ane naraka nigodAdika gatione TALI mokSarUpI vRkSanA bIjanI vAvaNI karI, tene bogharUpI pANI pAvIne vaghAre che. pazu TALI surarUpa kare je, samakitane avadAta re; e guNa rAja taNo na visAruvAlA saMbhAruM dinarAta re." -ATha dRSTinI sajhAya je jIvo bhUtakALamAM siddha avasthAne pAmyA, vaLI bhAvi eTale bhaviSyakALamAM paNa je manuSyo siddha padane pAmaze, temaja hAlamAM paNa mahAvideha kSetramAMthI je manuSyo siddhagatine pAme che, te sarva samyagdarzanavaMta ja haze, arthAt samyagdarzana vagara koI paNa jIva muktine pAmI zake nahIM. jarA kevaLathI nahi koI adhika sudeva manAya manohara bhAve, graMtharahita guruthI nahIM aghiko jagamAM guru urathI lAve; kevaLI-bhASita gharma dayAmaeNLa aMkura ura viSe pragaTe che, te vyavahArathI samyagdarzana, nizcaya Atma-anubhava da te. have vyavahAra samyagdarzana kone kahe che te jaNAve che - artha - A jagatamAM kevaLajJAnathI adhika koI jJAna nathI. evA jJAnane je ghAraNa kare tene manoharabhAve arthAta aMtaHkaraNanA pUjyabhAve je sAcA deva mAne, tathA jenI mithyAtvarUpI graMthi eTale gAMTha gaLI gaI che arthAt je AtmajJAnI che evA guruthI jagatamAM koI mahAna guru nathI, evo bhAva jenA hRdayamAM hoya. temaja kevaLI prarUpati dayAmULa gharma e ja sarvotkRSTa gharma jagatamAM che evA bhAvanA aMkura jenA hRdayamAM pragaTa thayA hoya. te jIvane vyavahArathI samyagdarzana che ema kahI zakAya. nizcaya samyagdarzana to AtmAno sAkSAta anubhava Ape tene kahevAya che. "bhagavat tIrthaMkaranA nigraMtha, nigraMthinIo, zrAvaka tathA zrAvikAo kaMI sarvane jIvAjIvanuM jJAna hatuM tethI tene samakita kahyuM che evo siddhAMtano abhiprAya nathI. temAMthI kaMIka jIvone tIrthakara sAcA puruSa che, sAcA mokSamArganA upadeSTA che, jema te kahe che tema ja mokSamArga che evI pratItithI, evI rucithI, zrI tIrthakaranA AzrayathI, ane nizcayathI samakita kahyuM che." (va.pR.599) //3 samyagdarzananI jhUraNA saha samyagdarzana ciMtavatA je, te jIMva tyAga-virAga vaghArI, gusaMgama ghArI sudraSTi thatA te; svapna viSe paNa samyagdarzana dUSita je na kare suvicArI, te jIMva samyabhAva viSe rama, karma khapAva vare zivanArI. artha - samyagdarzana prApta karavAnI jene jhUraNA jAgI che te darzana pariSaha che. tene ghIrajathI vedAya to temAMthI samyagdarzananI prApti thAya che. e viSe zrImadjI jaNAve che ke - "paramArtha prApta thavA viSe koI paNa prakAranuM AkuLavyAkuLapaNuM rAkhavuM-thavuM-tene "darzana pariSaha' kahyo che. e pariSaha utpanna thAya te to sukhakAraka che; paNa jo ghIrajathI te vedAya to temAMthI darzananI utpatti thavAno saMbhava thAya che." (va.pra.317) te jIva samyagdarzana eTale bhedajJAnane ciMtave che. jema ke :
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 "jaDa cetanano bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahIM, traNe kALa draya bhAva." -zrI AtmasiddhizAstra evo jIva samyagdarzananI yogyatA mATe tyAgavairAgyane vaghAre che kema ke : "tyAga virAga na cittamAM, thAya ne tene jJAna." -zrI AtmasiddhizAstra tyAga vairAgya vaghArIne gurugama eTale gurue Apela samajane yathArtha ghAraNa karI te jIva sudraSTi eTale samyadraSTivaMta bane che. samyagdarzananI yogyatA meLavavA zrImadjI jaNAve che ke koI paNa prakAranI AkuLatA vinA vairAgyabhAvanAe, vItarAgabhAve, jJAnI viSe paramabhaktibhAve sanzAstrAdika ane satsaMgano paricaya karavo hAla to yogya che." (va.pR.318) svapnamAM paNa je samyagdarzana eTale deha te huM nahIM paNa AtmA chuM evA bhAvane samyak vicAravaDe ghArI rAkhe che paNa dUSita karatA nathI, te jIva samyakubhAvamAM sadA ramI sarva karma khapAvIne zivanArI eTale mokSarUpI lakSmIne pAme che. e viSe zrImadjI jaNAve che - ajJAnadazArUpa svakharUpayoge A jIva potAne, potAnAM nahIM evA bIjAM dravyane viSe svapaNe mAne che; ane e ja mAnyatA te saMsAra che, te ja ajJAna che, narakAdi gatino hetu te ja che, te ja janma che, maraNa che ane te ja deha che, dehanA vikAra che, te ja putra, te ja pitA, te ja zatru, te ja mitrAdi bhAva kalpanAnA hetu che, ane tenI nivRtti thaI tyAM sahaja mokSa che; ane e ja nivRttine arthe satsaMga, sapuruSAdi sAdhana kahyAM che; ane te sAthana paNa jIva jo potAnA puruSArthane temAM gopavyA sivAya pravartAve to ja siddha che. vaghAre zuM kahIe? ATalo ja saMkSepa jIvamAM pariNAma pAme to te sarva vrata, yama, niyama, japa, yAtrA, bhakti, zAstrajJAna Adi karI chUTyo emAM kaMI saMzaya nathI. e ja vinaMtI." (va.pR.436) I4. samyagdarzana zuddha ghare nara te vara kAraNa mokSataNuM le, tethI gaNAya ja jIvamukta, mahAguNavaMta sujANa gaNuM te; te vIra, ghanya, kRtArtha, manuSya, supaMDita, Arya, mumukSu, sudRSTi, je jaDa, cetana bhAva vicArI, gaNe nija jIvana AtamapuSTi. artha - je mumukSu samyagdarzanane zuddha rIte ghAraNa kare che te mokSaprAptinA vara eTale zreSTha kAraNane pAme che. tethI te jIvanamukta gaNAya che. te ja mahAguNavaMta ane sujANa eTale jIvAdi tattvane samyakurIte jANanAro che. te ja vIra ghanya ane kRtArtha che. te ja mAnavapaNAne samajyo che, te ja kharo paMDita, Arya, mumukSu ke sudraSTivALo jIva che ke je jaDa cetanabhAvane vicArI potAnA jIvanane AtmAnI puSTi arthe ja gALe che. "he sarvotkRSTa sukhanA hetubhUta samyakadarzana! tane atyaMta bhaktithI namaskAra ho. A anAdi anaMta saMsAramAM anaMta anaMta jIvo tArA Azraya vinA anaMta anaMta duHkhane anubhave che. tArA paramAnugrahathI svasvarUpamAM ruci thaI. parama vItarAga svabhAva pratye parama nizcaya Avyo. kRtakRtya thavAno mArga grahaNa thayo." (va.pR.824) //pA lAbha trilokataNo na aghika gaNo yadi samyagdarzana Ave, rAjya trilokataNuM chUTI jAya, jarUra sudarzana mokSa apAve;
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 1 53 sainya parISahanuM bahu hoya chatAM nahi samyagdaSTi Dare che, mRtyu-paLe paNa samyagdarzana je na bheMle, susamAdhi vare te. artha - jo samyagdarzana jIvane prApta thAya to e traNeya lokanA rAjya maLavA karatAM paNa adhika che. maLeluM traNa lokanuM rAjya to chUTI jAya paNa samyagdarzana jIvane jarUra mokSa apAve che. game teTalA pariSaha-konI senA hoya chatAM paNa samyavruSTi AtmAo tethI DaratA nathI. mRtyunA paLe paNa je samyagdarzana eTale AtmabhAvane bhUlatA nathI te puNyAtmA samyaprakAre samAdhimaraNane sAthe che. dA. samyagdarzana, saMyama, jJAna ane tapa jJAnanI bhaktithI Ave, jema vidhithI anAjana vAvaNI vRSTi vaDe bahu pAka pakAve; samyagdarzana-vAhana-ArUMDha, saMvara-bakhtara saMyama ghAre, jJAnaghanuSya sajI tapa-bANa calAvI arirUpa karma vidAre. artha - samyakdarzana, samyakajJAna ane saMyama eTale sammacAritra tathA samyak tapa e badhuM jJAnInI bhaktithI Ave che. kemake zrImadjIe jaNAvyuM che ke - "bhaktinA baLe jJAna nirmaLa thAya che. nirmaLa jJAna mokSano hetu thAya che." (va.pR.430) "AsapuruSanA vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucikara, svacchaMdaniroghapaNe AptapuruSanI bhaktirUpa, e prathama samakita kahyuM che." (va.pR.570) jema vidhipUrvaka prathama anAjanI vAvaNI karavAmAM Ave, arthAt khetara kheDIne samayasara bIja vAvavAmAM Ave to vRSTi thaye tenA vaDe ghaNo anAjano pAka meLavI zakAya che. tema jJAnI bhagavaMta pratyenA guNAnurAga sahita AjJAnI vidhipUrvaka samyakdarzana, jJAna, cAritra ane tapanI ArAdhanA karavAmAM Ave to ghaNo lAbha meLavI zakAya che. samyakdarzanarUpa vAhana para ArUDha thaI karma AvavAnA dvArane rokavA mATe saMvararUpa bakhtara paherIne saMyamI puruSa jJAnarUpI ghanuSyane sajja karI, tArUpI bANa calAvI karmarUpI zatruonuM vidAraNa kare che arthAt temane vIMdhIne haNI nAkhe che. IINA saMyamayuddha viSe jItI te vara zAzvata rAjya anupama pAme, kSAyika samyagdarzana Adi anaMta catuSTayavaMta sunAme; deha tajI, nahi deha ghare pharI, deharahita rahe nijabhAve, ervI alaukika uttama lakSmaya zAzva samyagdarzana lAve. artha:- saMyamarUpI yuddhamAM indriyo ane manane jItI te vIra puruSa zAzvata evA mokSanA anupama rAjyane pAme che. mokSa rAjyamAM maLela Atmika riddhi te kSAyika samyagdarzana tathA cAreya ghAtIyAkarmanA kSaya thavAthI utpanna thayela te anaMta jJAna, darzana, sukha ane vIrya nAmanI zaktio paNa tyAM pragaTa thayela che. te puNyAtmA kevaLajJAna pragaTa thavAthI have deha tajI pharI navo deha dhAraNa karaze nahI. paNa deharahita potAnA zuddha AtmabhAvamAM ja niraMtara vAsa karIne raheze evI alaukika uttama zAzvata mokSa lakSmIne ApanAra to samyagdarzana ja che. IITA. indriya-viSaya-icchaka, Atmika suMkha cahe nahi te nija verI, jema tajI ama, naMdana bAga viSe, viSapAna kare jana jherI.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 54 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 durlabha caMdana bAvaLa mAphaka mUrakha rAkha karI raDavAno, temaja viSayalobha viSe bhava durlabha he! jIMva, vyartha javAno. artha :- pAMca indriyanA viSayano icchaka jIva Atmika sukhane cAhato nathI, te pote ja potAno vairI bane che. "viSayathI jenI indriyo Arta che, tene zItaLa evuM Atmasukha, Atmatattva kyAMthI pratItimAM Ave?" (va.pU.620) jema manuSyabhavarUpI naMdana bAgamAM AvI koI amRta pIvAnuM mUkI daI viSapAna kare tenA jevuM che. athavA durlabha evA caMdananA lAkaDAne bAvaLanI jema bALIne rAkha karavAthI aMte raDavAno vakhata Ave; tema he jIva! pAMca indriyonA viSayamAM gALela durlabha evo manuSyabhava vyartha khovAthI aMte durgatimAM raDavAno ja samaya Avaze. gAlA ratna na le jana ratnabaeNmi jaI, saMgraha kASTha taNo kara lAve, gharma tajI, bhava bhoga-parigraha-saMgrahamAM nara tema gumAve; paththara-bhAra samAna gaNo zama, saMyama, bogha, tapAdi guNo ye samyagdarzana yukta baghA guNa ratna samAna amUlya gaNo e. artha :- ratnabhUmimAM jaIne paNa je jIva ratnone na letA, kASTha eTale lAkaDAnA bhArAno ja saMgraha karIne lAve, tema gharma tajI A manuSyabhavane bhoga tathA parigrahanA saMgrahamAM je jIva vyartha gumAve te paNa tenA jevuM ja AcaraNa kare che. te saMbaMdhI paramakRpALudeva draSTAMtathI jaNAve che : "cAra kaThiyArAnA draSTAMte cAra prakAranA jIvo che -cAra kaThiyArA jaMgalamAM gayA. prathama sarvee kASTha lIghA. tyAMthI AgaLa cAlyA ke sukhaDa AvI. tyAM traNe sukhaDa lIdhI. eka kahe "e jAtanA lAkaDAM khape ke nahIM, mATe mAre te levAM nathI, ApaNe roja laIe chIe te ja mAre to sArAM.' AgaLa cAlatAM sonurUpuM AvyuM. traNamAMthI bee sukhaDa nAkhI daI sonuMrUpuM lIdhuM, eke na lIdhuM. tyAMthI AgaLa cAlyA ke ratnaciMtAmaNi Avyo. bemAMthI eke sonuM nAkhI daI ratnaciMtAmaNi lIgho. eke sonu rahevA dIdhuM. (1) A jagyAe ema draSTAMta ghaTAvavuM ke jeNe lAkaDAM ja lIghA ane bIjAM na lIdhuM te prakArano eka jIva che; ke jeNe laukika karmo karatAM jJAnI puruSane oLakhyA nahIM; darzana paNa karyA nahIM; ethI tenAM janma jarA maraNa paNa TaLyAM nahIM; gati paNa sugharI nahIM. (2) sukhaDa lIdhI ane kASTha mUkI dIdhAM tyAM draSTAMta ema ghaTAvavuM ke jeNe saheje jJAnIne oLakhyA, darzana karyA tethI tenI gati sArI thaI. (3) sonuM Adi lIdhuM te draSTAMta ema ghaTAvavuM ke jeNe jJAnIne te prakAre oLakhyA mATe tene devagati prApta thaI. (4) ratnaciMtAmaNi jeNe lIgho te draSTAMta ema ghaTAvavuM ke je jIvane jJAnInI yathArtha oLakhANa thaI te jIva bhavamukta thayo." (va.pR.990) zama eTale kaSAyanuM upazamana, saMyama eTale indriyo, mana Adino saMyama, sapuruSano bogha tathA tapa Adi guNo e sarva samyagdarzana vagara paththaranA bhAra samAna gaNAya che. jyAre samyagdarzana yukta e baghA guNo amUlya ratna samAna gaNavAmAM Ave che. "zama, bogha, vRta, tapAdi guNa, pASANa-bhAra-samA vRthA, paNa teja jo samyakatvayuta to pUjya uttama maNi yathA." -AtmAnuzAsana /10nA che jIMva karma-malina anAditha, baMghana ATha rIte karato e; Asrava, baMghataNuM bIja, te paNa krogha, madAdi thakI gharato te;
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 1 5 5 te paNa avratathI paje, bIja eka kudarzana sarva taNuM che. uttama yogathI eka sudarzana jIva lahe, bIja mokSataNuM te. artha - anAdikALathI jIva karma vaDe malina che. te ATha prakAre navina karmano baMgha kare che. karmono Azrava che te ja karmabaMghanuM bIja che. te karmonA Azrava paNa krodha, mAna, mAyA, lobhAdi bhAvothI thAya che. te kaSAyabhAvo paNa jIvamAM avrata eTale asaMyama hovAthI Upaje che. te asaMyamabhAva vagere sarvanuM bIja ekamAtra kudarzana arthAt mithyAtva che. uttama jJAnI puruSano yoga prApta thaye jo jIva sudarzana eTale sampradarzanane prApta karI le to te mokSasukhanA bIjane pAmyo ema gaNavA yogya che. I11aaaa samyagdarzana-kAraNa-yoga samyajJAna pramANa banAve, sarva padArtha-prakAzaka jJAna ja hita-ahita yathArtha jaNAve. hita-ahita-vicAraka kuzIla choDa, suzIla ghare puruSArthI, zIla mahodaya de, pachI uttama mokSataNAM sukha le paramArthI. artha - samyakdarzananA kAraNa vaDe ja samyajJAna pramANabhUta bane che. tathA sarva padArtha prakAzaka evuM samyakajJAna ja AtmAne hita ke ahitarUpa zuM che te yathArtha jaNAve che. hita ahitano vicAraka evo puruSArthI jIva te kuzIla eTale kharAba AcaraNane tajI suzIla eTale sadAcAra athavA samyakracAritrane ghAraNa kare che. pachI zIla eTale svarUpamAM ramaNatArUpa samyakracAritrano mahAna udaya thaye te paramArthapremI jIva mokSataNAM uttama sukhane pAme che. (12aaaa te traNa loka viSe ya praghAna gaNAya supaMDita pAma sudraSTi, zAzvata suMkha-nizAna ja kevaLajJAna lahe ziva-sAghana-puSTi; indriya viSayamAM mana jema ghare rati, tema rame nija bhAve, to nahi mokSa ati Era; ema mahApuruSo rjIvane samajAve. artha :- sudraSTi eTale samyagdarzana pAmela jIva traNeya lokamAM praghAna gaNAya che. te ja supaMDita arthAta sAco vidvAna che ke jeNe potAnA svarUpane yathArtha oLakhI lIdhuM. evo jIva zivasAghananI puSTi karIne arthAt mokSa prAptinA sAghana je jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhakti Adi che tene sevI zAzvata sukhano bhaMDAra evuM kevaLajJAna ja che, tene pAme che. indriyonA viSayomAM mana jema ati rAgapUrvaka pravarte che tema jo potAnA AtmabhAvamAM rame to mokSaprApti ati dUra nathI. ema mahApuruSo jIvane samajAve che. "kAma vIrya vaze jema bhogI, tema Atama thayo bhogI re; zUrapaNe Atama upayogI, thAya tehaNe ayogI re. vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAMgu re." -zrI AnaMdaghanajI 13 nirmaLatA sthiratAdi guNo gaNa samyagdarzana jo traNa bheda, AtmapratIti baghAya viSe gaNa, kSAyika bheda bahu baLane de; aMzathI siddhapaNuM pragaTAvata e ja ruci kahIM mokSanI sAme; tethI malinapaNe pratIti kSaya-upazame vaLa vedaka nAme;
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 5 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - nirmaLatA, sthiratA Adi guNothI gaNIe to samyagdarzananA traNa bheda thAya che. te upazama, kSayopazama ane kSAyika samyagdarzana che. AtmAnI pratIti eTale zraddhA to traNeya samakitamAM che. paNa temAM kSAyika samyagdarzana nAmano bheda to AtmAne bahu baLa Ape che. tene ghAraNa karanAranI AtmapratIti kadI jatI nathI. samyagdarzana aMzathI siddhapaNAne pragaTa kare che. arthAt siddha bhagavaMto kevuM sukha anubhave che teno aMza anubhava karAve che. kemake "sarva guNAMza te samakita.' ema kahyuM che. AtmAnA sukhano anubhava thaye temAM sadA rahevAnI rUci utpanna thAya che. ane te ja jIvane mokSanI sanmukha kare che. kSayopazama samyagdarzanamAM malinapaNe AtmAnI pratIti che. kemake tyAM samakita mohanIyano udaya hoya che. vaLI vedaka nAmanuM paNa samyagdarzana che, je kSAyika samyagdarzana thatAM pahelAM alpa pudgalanuM jyAM vedavuM rahyuM che tene kahevAya che. "nija svabhAvajJAnamAM kevaLa upayoge, tanmayAkAra, sahajasvabhAve, nirvikalpapaNe AtmA pariName te "kevaLajJAna" che. tathArUpa pratItipaNe pariName te "samyakatva" che. niraMtara te pratIti varyA kare te "kSAyikasamyakatva" kahIe chIe. kvacit maMda, kvacit tIvra, kvacit visarjana, kvacit smaraNarUpa ema pratIti rahe tene "kSayopazama samyakatva' kahIe chIe. te pratItine sattAgata AvaraNa udaya AvyAM nathI; tyAM sudhI "upazama samyakatva' kahIe chIe. AtmAne AvaraNa udaya Ave tyAre te pratItithI paDI jAya che, tene "sAsvAdana samyakatva" kahIe chIe. atyaMta pratIti thavAnA yogamAM sattAgata alpa pugalanuM vedavuM jyAM rahyuM che, tene 'vedaka samyakatva' kahIe chIe. tathArUpa pratIti thaye anyabhAva saMbaMghI ahaMmamatvAdi, harSa, zoka, krame karI kSaya thAya." (va.pR.720) I/14o. kALa ghaNo rahI kSAyika ruci bane; kardI karma-kusaMgathI bhUle, to bhaTake bhavamAM paNa Akhara kSAyika dRcithI kaivalya te le; aupazamika samyakatva Take nahi be ghaDIye, paNa nirmaLa sAruM, thAya kSayopathamika kadAcita, bhrAMti viSe paNa te paDanAruM. artha :- kSayopazama samakita ghaNA kALa sudhI eTale chAsaTha sAgaropama sudhI paNa rahI zake che. temAMthI kSAyika samyagdarzana thaI zake che. paNa karmanA kusaMgathI jo kadI jIva svabhAvane bhUlI jAya ane samakitane vamI nAkhe to pharIthI saMsAranI cAra gatiomAM bhaTakavA lAge che. chatAM paNa Akhare kSAyika samyagdarzana pAmI te jIva kaivalyajJAnane prApta kare che. aupazamika samyagdarzana be ghaDI eTale aDatAlIsa miniTa sudhI paNa TakI zakatuM nathI, paNa tenI nirmaLatA sArI che. kAraNa tyAM darzana mohanIya karmanI sAteya prakRti upazama pAmelI che, ekano paNa tyAM udaya nathI. be ghaDInI aMdara aupathamika samyakatvamAMthI kAMto te kSayopathamika samyakatvamAM Ave che athavA pharI te AtmabhrAMtine pAmI mithyAtvamAM cAlyo jAya che. 15aa. samyagdarzana nizcayathI kSaNa eka kadI oNva pAmI jaze je, pudgala artha parAvartane paNa niyamathI gaNa siddha thaze te; e ja alaukika bhAva sutharmataNo dRDha raMga kadI nahi chUTe, nAma kaho bIja bhaktataNuM, na anaMta jugo bhamatAM ya vachUTe. artha :- samyagdarzane nizcathI eTale AtmAnubhavarUpe eka kSaNa mAtra paNa eTale rAIno dANo
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 157 gAyanA zIMgaDA para Take teTalI vAra paNa je jIva pAmI jaze te niyamathI kevaLajJAnane pAmaze. upadezachAyA'mAM A viSe zrImadjI jaNAve che ke : samakitane kharekharuM vicAre to navame samaye kevalajJAna thAya; nahIM to eka bhavamAM kevaLajJAna thAya; chevaTe paMdarame bhave kevaLajJAna thAya ja. mATe samakita sarvotkRSTa che." (va.pR.722) te pavitra darzana thayA pachI game te vartana ho, paraMtu tene tIvra baMdhana nathI. anaMta saMsAra nathI, soLa bhava nathI, atyaMtara duHkha nathI, zaMkAnuM nimitta nathI, aMtaraMga mohinI nathI, sat sat nirupama, sarvottama zukla, zItaLa, amRtamaya darzanajJAna; samyaka jyotirmaya, cirakALa AnaMdanI prApti, adbhuta sasvarUpadarzitAnI balihArI che! jyAM matabheda nathI; jyAM zaMkA, kaMkhA, viDigicchA, mUDhadraSTi emAMnuM kAMI nathI. che te kalama lakhI zakatI nathI, kathana kahI zakatuM nathI, mana jene manana karI zakatuM nathI. che te." (va.pR.206) jo kadI jIva samyagdarzanane vamI nAkhe arthAtu choDI de to paNa te pharIthI AtmajAgRti pAmI addhapudgala parAvartanamAM to siddha gatine pAmaze ja evo niyama che. samyadarzanano bhAva te alaukika bhAva che. e Ave samyaka Atmagharmano draDha raMga kadI chUTato nathI. navapadajInI pUjAmAM zrI yazovijayajI mahArAja jaNAve che ke : samyagdarzana teha namI je, jina gharme draDha raMga re, bhavikA siddhacakra pada vaMdo."-pUjAsaMcaya (pR.174) te samyakatvane bhaktataNuM bIja kaho arthAt A samakitanuM bIja jo bhaktanA hRdayamAM ropAI gayuM eTale ke tene ekavAra jo AtmAno anubhava thaI gayo ane kadAca mohavaza te samakitane vamI nAkhI anaMta yugo suthI saMsAramAM bhaTake to paNa te bIja tenA aMtaramAMthI jatuM nathI. kAraNa ke te jIvanA mohanIya karmanA have traNa TukaDA thaI gayA. pharIthI kadI te anAdi mithyAtvI thavAno nathI. te traNa TUkaDA mithyAmohanIya mizramohanIya ane samakita mohanIyarUpe gaNAya che. jJAna be prakAranAM che - eka bIjabhUta jJAna; ane bIjuM vRkSabhUta jJAna. pratItie banne sarakhAM che; temAM bheda nathI. vRkSabhUta jJAna, kevaLa nirAvaraNa thAya tyAre te ja bhave mokSa thAya; ane bIjabhUta jJAna thAya tyAre chevaTe paMdara bhave mokSa thAya." (va.pR.708) /16 samyadraSTi ja sAhasa A karatA DaratA nahi jo jaga Dole, tema paDe nabhathI kadI vaja caDhe jananAM mana to cagaDoLe. nirbhaya samyagvaSTi sadA, bhaya mRtyu taNo uramAM nahi ghAre; jJAnazarIra avadhya sadA gaNa nija anubhavane na visAre. artha - je samyadraSTi hoya che te ja A sAhasa kare che ke AkhuM jagata DolavA lAge arthAt pralayakALa AvI jAya to paNa te DaratA nathI. kadAca nabha eTale AkAzamAMthI vaja paDe to manuSyonA mana to cagaDoLe caDhI cakkara khAvA lAgI jAya, paNa samyavruSTi to te samaye paNa nirbhaya hoya che, kemake temanA hRdayamAM mRtyuno bhaya hoto nathI. te to AtmAnA jJAnarUpI zarIrane avadhya jANI arthAt AtmAne koI chedI bhedI zake nahIM ema jANI, potAne thayelA Atma anubhavane te kadI bhUlatA nathI. ||17ii. prANa phUMTyAthI kahe jana mRtyu, chatAM jIva cetana-prANathI jIve; jJAna ja cetanarUpa sadA, nahi jJAnaprakAza haNAya kadIye.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 Ama mare nahi jIva kadI, bhaya jJAna samIpa kadI nahi Ave, jJAna ja nitya niHzaMkapaNe sahaje samaju jana to mana lAve. artha - have AgaLanI gAthAomAM samyagdarzananA ATha aMga jaNAve che. temAM prathama niHzaMkita aMganuM svarUpa samajAve che. karma saMyoge jIvanI sAthe rahela pAMca indriyo, manabaLa, vacanabaLa, kAyabaLa tathA zvAsocchavAsa ane AyuSya e daza prANano nAza thavAthI mANasanuM mRtyu thayuM ema loko kahe che. chatAM jIva to potAnA cetana prANathI sadA jIvato rahe che. AtmAnuM jJAna ja cetanarUpa che. teno jJAnaprakAza kadI haNAto nathI. Ama jIvanuM kadI mRtyu thatuM nathI. te to sadA ajara amara ane avinAzI che. tethI maraNano bhaya jJAnIpuruSa samIpe kadI Avato nathI. AtmAnuM jJAna ja trikAlika hovAthI te sadA nitya che ema niHzaMkapaNe sahaje samyaphaSTi samaju jana to manamAM lAve che. ema nizcayathI samyakadraSTinuM A niHzaMkita nAmanuM paheluM aMga che. 18 deha kapAya bhale chUTI jAya, saDe, bagaDe ya, bhale baLI jAto; jema thanAra thaze, nahi e muja-jJAnI na sAta bhaye gabharAto. karma-vipAka aneka rIte jina varNavatA, nahi te muja bhAvo, AtmasvabhAva sudraSTi gaNe nija; eka ja jJAna viSe mana lAvo. artha - pharIthI e ja aMgane spaSTa kare che -deha kapAya ke bhale chUTI jAya, saDe bagaDe ke bhale baLI jAya, jema thavAnuM hoya te thAya, e deha mAro nathI ema jJAnI mAne che. tethI Alokabhaya, paralokabhaya, maraNabhaya, vedanAbhaya, arakSAbhaya, aguptibhaya ke akasmAtabhaya e sAte bhayathI te gabharAtA nathI. karma vipAka eTale karmanA phaLanuM aneka rIte jinezvara bhagavAne varNana karyuM che. te karmanA kAraNa rAgadveSanA bhAvo che. nizcayanayathI jotAM te bhAvo mArA nathI. mAro to eka zuddha AtmasvabhAva che. ema samyakadraSTi mAne che. te to mAtra eka AtmAnA zuddha jJAna viSe manane rAkhe che. A niHzaMkita aMga upara aMjanacoranI kathA prasiddha che te nIce pramANe che : pahelA niHzaMkita aMga upara aMjana coranI kathA - eka ghanavaMtara nAmano rAjA ane vizvaloma nAmano purohita be mitra hatA. rAjA jaina gharmI ane purohita vedAMtI hato. beya deha choDI amita prabha ane vidyuta prabha nAmanA deva thayA. tyAM beyanI carcA thaI ke kayo gharma zreSTha. te tapAsavA beya cakalArUpe banI pahelA vedAMtanA traRSi jamadagni tapa karatA hatA, tenI dADhImAM AvI beThA ane bolyA ke aputyAnI gati nathI. A sAMbhaLI teo calAyamAna thayA ane lagna karyA. pachI banne devo jinadatta zeTha upavAsa karI jyAM smazAnamAM dhyAnamAM UbhA hatA. temane AkhI rAta upasarga karyA paNa te calAyamAna thayA nahIM. tethI devatAo temane AkAzagAminI vidyA ApI svarge gayA. mALI pAsethI roja te zeTha phula laIne AkAzamAM UDatA joI mALIe te vidyA mane zIkhavo ke jethI huM paNa tamArI sAthe bhagavAnanA darzana karavA AvI zakuM. tethI zeThe kahyuM ke kALI caudasanI rAtre vaDanI DALIe 108 doraDAnuM zIkuM bAMghI tenI nIce jamIna para talavAra bhAlA vagere hathiyAro UbhA goThavavA. pachI zIkAmAM besI navakAra bolIne eka eka doraDAne kApavuM. tema karavA jatAM mALIne zaMkA thaI ke jo vidyA siddha na thaI to A bhAlA talavArathI mAruM mRtyu thaI jaze. tethI tyAM caDha Utara kare che. eTalAmAM aMjanacora je vezyA mATe
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 159 prajApALa rAjAnI rANIno hAra corIne AvatAM koTavALe joyo. tethI hArane tyAM ja nAkhI daI je vaDa nIce mALI caDha Utara karato hato tyAM AvIne badhI vAta pUchI ane kahyuM ke tane A maMtra ApanAra puruSa sAco che? mALI kahe huM temane roja AkAzamAM UDatA joUM chuM. tyAre aMjanacora kahe to lAva mane zIkAmAM besavA deeNe besIne maMtra bolatA eka sAthe ja 108 dorIo kApI nAkhI eTale turaMta vidyA siddha thaI. aMjane vidyAne kahyuM ke mane A maMtra ApanAra zeTha pAse laI jA. vidyA tyAM laI gaI. zeThane bathI hakIkata jaNAvIne aMjanacore muktino upAya batAvavA kahyuM. tyAre zeTha tene cAraNa muni pAse laI gayA. temaNe mAtra sAta divasanuM AyuSya bAkI che ema jaNAvyuM. tethI dIkSA laI kevaLa jJAna pragaTAvI zIdhra muktine pAmyA. ema satya vastu maLatAM niHzaMkapaNe gharmanI pUrNa ArAdhanA karavAthI tatkALa mokSa meLavI zakAya che. 19o. bhogarvI cIja bheMle samajuM jana, bhAvi taNI nahi lAlaca rAkhe. hAla maLela padArtha cahe nahi, heya gaNe ratibhAva na cAkhe; roga samAna gaNe sahu bhoga sudraSTi trikALa anicchaka mAno, je paraloka tathA parabhAva cahe nara samyavruSTi ja zAno? have bIjAM niSkAMkSita aMga che, tenuM varNana kare che : artha - samA puruSo eTale jJAnI puruSo bhogavela vastu pAMca indriyonA viSayo Adine bhUlI jAya che, bhaviSyamAM tenI lAlaca rAkhatA nathI. vartamAnamAM maLela padArthane paNa aMtarathI cAhatA nathI, sarvane heya gaNe che, tenA pratye ratibhAva eTale AsaktipUrvaka rAgabhAva rAkhatA nathI. gharma janita paNa bhoga ihAM tema lAge aniSTa te manane re, e guNa rAjataNo na visAruM vAlA saMbhAru dinarAta re." -ATha dRSTinI sajhAya puNyathI maLela bhogone paNa te to manathI aniSTa mAne che. sarva bhogone te roga samAna gaNe che. "bhoga bUre bhavaroga baDhAve, vairI hai jaga jI ke; bairasa hoya vipAka samaya, ati sevata lAge nIke." -chaha DhAlA evA samyaka draSTi puruSone traNe kALamAM anicchaka eTale niSkAMkSita aMgavALA mAno. paNa je devalokAdi paralokanA sukhane icche tathA parabhAva evA rAgadveSamAM ja AnaMda mAne te nara samyavruSTi zAnA? arthAt parapadArthamAM ja tenI sukhabuddhi hovAthI te nara samyaka draSTivAna gaNAya nahIM. A niSkAMkSita aMga upara anaMtamatInI kathA pracalita che te nIce pramANe che : bIjA niSkAMkSita aMga upara anaMtamatInI kathA - zeTha priyadatta ane mAtA aMgavatInI putrI anaMtamatI hatI. pitAe AcArya pAse ATha divasanuM brahmacarya vrata letA anaMtamatIne paNa te pramANe vrata grahaNa karAvyuM. anaMtamatI moTI thaI. sagapaNa vakhate teNIe kahyuM mAre to brahmacarya vrata che. pitA kahe te to mAtra ATha divasanuM vrata lIdhuM hatuM. anaMtamatI kahe - AcAryuM evuM kAMI spaSTa karyuM nahotuM. mATe mAre to AjIvana brahmacarya vrata che. pachI hamezAM te vidyAkaLA ane zAstrAbhyAsamAM vakhata gALavA lAgI. eka vakhata bagIcAmAM hIMcakA khAtA vidyAgharanA rAjAe tene joI. tenA para mohita thavAthI tene upADI laI jato hato, teTalAmAM tenI strIne sAme AvatA joI anaMtamatIne laghu vidyA ApIne mahA aTavImAM choDI dIdhI. tyAM bhIlono rAjA Avyo. teNe teNInI sAthe rAtre durvyavahAranA vicAra karatAM tenA ziyaLanA
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 prabhAve vanadevatAe bhillane mAravA mAMDyo. tethI tene koI devI jANI tyAMthI jatA vepArIne ApI dIghI. te vyApArIe paNa tenI sAthe paraNavAnI icchA darzAvI, paNa anaMtamatIe mAnyuM nahIM. tethI tene vezyAne tyAM ApI. tyAM paNa vezyA thavA saMmata thaI nahIM. tethI siMharAja rAjAne ApI. rAjAe rAtre baLAtkAra karatAM nagaradevatAe AvI rAjAne upasarga karyo. tethI bhaya pAmIne rAjAe tene gharanI bahAra choDI dIdhI. tyAM rUdana karatI joIne kamalazrI sAdhvIe potAnI pAse rAkhI. ATalA upasarga thayA chatAM vighAghare Apela vidyAno upayoga karyo nahIM. athavA ziyaLa gharmathI mane devadevI madada kare evI icchA paNa karI nahIM. e teno niSkAMkSita guNa hato. have anaMtamatInA pitA zokanA kAraNe tIrthayAtrAo karatAM jyAM anaMtamatI che tyAM AvI pahoMcyA, tyAre pharIthI meLApa thayo. pachI pitAne putrIe kahyuM - meM saMsAranuM bhayaMkara svarUpa joI lIdhuM. mATe have mane dIkSAnI anujJA Apo. pachI dIkSA laI tapa tapIne sahastrAra nAmanA AThamA devalokamAM deva rUpe teno avatAra thayo. rA. nirvicikitsaka guNa ghare vaLI samyagdaSTi sadA sukhakArI, bhedavijJAnathI oLakhatA cIja, pugala kema gaNe duHkhakArI? duHkha na de nija bhAva vinA kadI koI, vicAra sadA zama vede, koI same na ruce para cIja chatAM baLa vAparI veSa taje te. artha - have samyavRSTinuM trIjuM aMga nirvicikitsaka che. tene samajAve che. koIpaNa vastu pratye dugaMchA ke aNagamo na lAvavo te nirvicikitsaka guNa che. te sukhakArIguNane samyagruSTi jIva sadA ghAraNa kare che. te samyadraSTi bhedavijJAnanA baLe jaDa cetanAtmaka vastunA svarUpane oLakhe che. te ema mAne che ke jaDa evA pudgala te mane kadI duHkha ApI zake nahIM. mArA ja rAgadveSanA bhAva vinA mane koI kadI duHkha ApavA samartha nathI. ema vicArIne te sadA kaSAyabhAvone upazamAve che. samyadraSTine koI paNa samaye para cIja pratye ruci nathI ke rAga nathI. chatAM baLa vAparIne para cIja pratye te kadI dveSabhAva ke aNagamo lAvatA nathI. A aMga upara udayana rAjAnI kathA A pramANe che : - trIjA nirvicikitsA aMga upara udayana rAjAnI kathA : - ekadA saugharmendra potAnI sabhAmAM udayana mahArAjAnA nirvicikitsaka guNanI prazaMsA karI. tenI parIkSA karavA vAsava nAmano eka deva jaLodarathI pIDAtA muninuM rUpa laI Avyo. tene AhAra mATe bolAvatAM mAyA vaDe sarva AhAra jala ArogIne pachI atyaMta durgaghamaya UlaTI karI. tenA durgadhathI sarva sevako nAsI gayA. tyAre rAjArANIe te muninI sevA karI badhuM sApha karyuM. paraMtu pharIthI munie rAjA ane rANI prabhAvatI upara ja vamana karyuM. tyAre rAjAe svaniMdA karI ke A munine ame kaMI viparIta AhAra Apyo che, tethI bicArA duHkhI thAya che. ema vicArI ghaNI bhaktipUrvaka badhuM sApha karyuM. paraMtu durgAchA ANI nahIM. tyAre deve pragaTa thaI baghI vAta karI ane stuti karIne svarge gayo. udayana rAjA aMte zrI mahAvIra svAmI pAse dIkSA laIne mokSe padhAryA. ane prabhAvatI rANI saMyama grahaNa karIne tapa tapI, pAMcamA brahma devalokamAM deva thaI. ra1 zubha azubha bahira padArtha samAna gaNI, nahi mUDha bane che, samyavruSTi amUDhe gaNAya, na mohavaza para nija gaNe te;
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 1 61 siddha bhajI; "upabRhaNa ke upagRhana guNa sudraSTi ghare je, puSTa kare nija Atamazakti, dabAva vibhAva, svabhAva vare che. artha - have samyavRSTinuM cothuM aMga amUDhadraSTi ane pAMcamuM aMga upagRhana aMga che, tenA viSe samajAve che : je deva-kudevane, gurUkugurune, tharma-adharmane, bhakSya-abhakSyane, puNya-pApane evA zubha-azubha sarva bAhya nimitta padArthone samAna gaNI potAnA AtmAne mUDha banAvatA nathI. e amUDha draSTivAna kahevAya che. A vyavahArathI kathana che. e upara revatI rANInuM draSTAMta te A pramANe : amUDha draSTi upara revatI rANInI kathA - ekadA vidyAghara rAjAe guNAcArya pAse kSullaka dIkSA grahaNa karI. pachI tIrthe jatAM, AcAryane pUchyuM ke koIne kaMI kahevuM che ? tyAre guNAcArya bolyA ke suvratamunine vaMdana kahejo ane mahArANI revatIne AzIrvAda kahejo. gurue mahArANI revatIne AzIrvAda zA mATe kahyA haze? tenI parIkSA karuM ema vicArI eka divasa deve asurothI vaMdana karAtA brahmAnuM rUpa dhAraNa karyuM. bIjA baghA jovA gayA paNa revatI na AvI. pachI viSNunuM ane pachI jaTAdhArI zaMkaranuM rUpa ghAraNa karyuM. to paNa revatI na AvI. tethI have muniothI namana karAtA tIrthaMkaranuM rUpa ghAraNa karyuM. badhA loko AvyA paNa revatI na AvI. rANI revatIe vicAryuM ke tIrthakara covIza ja hoya. A koI mAyAvI che. pachI kSullake vAstavika rUpa laI revatIdevIne vaMdana karyuM. ane gurunuM AziSavacana saMbhaLAvyuM. tathA badhI vAta kahI. lokomAM tenA amUDhadraSTi guNanI prazaMsA karI. te deva svasthAne gayo. revatI rANI paNa aMte dIkSA pALIne pAMcamA brahma devalokamAM devarUpe avatarI. evA samyaphaSTi jIvo amUDhadraSTivAna gaNAya che. je mohane vaza thaI AtmAthI sarva paravastune kadI potAnI mAnatA nathI. parapadArthane potAnA mAnavA e nizcayathI mUDhatA che. samyavruSTi jIva potAno AtmA je siddha jevo che tenA zuddha svarUpane bhajI upabRhaMNa kaho ke upagRhana kaho te aMgane ghAraNa kare che. arthAt svarUpane bhajI potAnI Atmazaktine puSTa kare che. ane vibhAva eTale rAgadveSanA bhAvone dabAvI arthAt tenuM upagRhana karI potAnA zuddha svabhAvane prApta kare che. e nizcayathI kathana che. jyAre koInA doSane jAheramAM pragaTa na karavo te vyavahArathI upagRhana aMga kahevAya che. A viSe jinadatta zeThanI kathA pracalita che te nIce pramANe : upagRhana aMga upara jinendra zeThanI kathA - rAjA yazogharano putra suvIra nAme hato. sAte vyasano sevanAra hovAthI gharathI tene kADhI mUkyo. pachI te corono AgevAna thayo. jinendra zeThe atyaMta kImatI vairyamaNinI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimA karAvI hatI. te jANI coronI pallImAMno eka sarya nAmano cora tene A pratimA corI lAvavAnuM kAma soMpyuM. te kSullakano veSa laI lokomAM nAmAMkita thato zeThanA ghare Avyo. zeThane paNa tenA upara vizvAsa Avyo ane pArzvanAtha prabhunI pratimAno rakSaka karyo. ekadA zeThanI samudrayAtrAe javA mATenI taiyArI thatI joI te ja rAtrie mUrti laI teNe bhAgavA mAMDyuM. paNa maNinA tejathI rastAmAM koTavALa tene pakaDavA pAchaLa paDyo. have pakaDAI jaze ema jANI te zeThane zaraNe gayo. zeThe tene cora jANyo paNa gharmanI niMdA na thAya temaja teno doSa DhAMkavA mATe koTavAlane ema kahyuM ke A pratimAne to meM ja maMgAvI hatI. ema kahI samakitInA upagRhana aMganuM rakSaNa
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 prAvodha-vivecana bhAga-1 karyuM. pachI te kSullaka rUpe Avela corane rAtorAta rajA ApI ravAnA karyo. ema sabhyavRSTie annAnI baLahIna sAdharmIo vaDe gharmamAM lAgela doSone DhAMkI, tene paNa zikSA karavI. / / 22 / / sthira kare nija bhAva, kumArga bhaNI DhaLatA aTakAvva sudRSTi, te sthitikArI suguNa ghare ziva-mArga viSe sthitisthApaka dRSTi; ratnatrayI zivamArga-susAdhaka upara vatsala bhAva ghare je, vAtsalya guz2a sahita sudRSTi svarUpa prati anurAga kare che. have samyagdaSTinuM chaThThuM sthitikaraNa ane sAtamuM vAtsalya aMga che tenuM svarUpa samajAve che. : artha : samyagdaSTi jIva potAnA bhAvone kumArga eTale mokSanA mithyAmArga bhaNI DhaLatA aTakAvI potAnA svabhAvamAM sthira kare che, e sadguNavaDe jenI zivamArga eTale mokSamArgamAM sthitisthApakavRSTi che arthAt je potAnA bhAvone mokSamArgamAM ja sthita kare che, vibhAvamAM javA detA nathI; e tenuM nizcayathI sthitika2Na aMga che. koI jIva dharmathI bhraSTa thato hoya tene aTakAvI punaH dharmamAM sthira karavo te vyavahArathI sthitikaraNa aMga che. A upara kathA che te nIce pramANe - sthitikaraNa aMga upara vAripeNanI kathA - rAjA zreNikano putra vAriSeNe vairAgyabhAva pAmI dIkSA grahaNa karI. maMtrIputra puSpaDAlane tyAM vahoravA mATe gayA. mitra puSpaDAla temane vahorAvI, vaLAvavA mATe sAthe Avyo. tyAM gurune kahI vAriNa munie puSpaDAlane dIkSA apAvI. paNa potAnI strI somilA je kAMNI kadarUpI hovA chatA tene te bhUlI zakyo nahIM. bAra varSa pachI bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM eka devane nATaka karato joI potAnI strInuM smaraNa thavAthI tyAMthI UThIne cAlavA mAMDyuM. vAriNa paNa tenA mananI vAta jANI tenI sAthe gayo. ane pharIthI dharmamAM sthira karavA arthe tene potAne ghera laI gayo ane potAnI 32 suMdara strIone batAvI kahyuM ke A mArI strIo ane yuvarAja padane tuM grahaNa kara. A sAMbhaLI puSpaDAla atyaMta lajjA pAmyo ane vicAravA lAgyo aho! eNe kevo adbhuta tyAga karyo che ane huM mArI kAMNI ane kadarUpI strIne paNa bhUlI na zakyo. pachI parama vairAgya pAmI tapane viSe tatpara thayo. ema koIne dharmathI bhraSTa thatA prANIne gharmamAM sthira karavo te sthitikaraNa nAmanuM samyak dRSTinuM chaThThuM aMga kahevAya che. samyakdarzana, jJAna, cAritra e ratnatraya che. e ratnatrayamayI mokSamArganA satsAghaka evA mumukSu jIvo upara je sadA vAtsalyabhAva ghare che; e samyagdaSTinuM vyavahArathI vAtsalya aMga che. te A pramANe - viSNukumAra muninI vAtsalyaaMga upara kathA -- avaMti dezamAM ujjayinI nagarImAM zrIvarmA nAme rAjA hato. te nagarImAM akaMpanAcArya 700 munio sAthe AvyA hatA. AcArye vicAryuM ke ahIMnA cAre maMtrIo svacchaMdI che. mATe kaMI bolavuM ja nahIM ema badhA munione kahyuM. rAjA maMtrI vagere darzana karavA AvyA paNa koI bolyuM nahIM. eka muni bahAra AhAra mATe gayelA hatA. rAjA maMtrIo sAthe sAme maLyo. tyAM maMtrIo sAthe vAdavivAda thatAM munie maMtrIone jItI lIdhA. tethI AcArye kahyuM ke je jagyAe tamAre vAdavivAda thayo che tyAM jaIne UbhA raho nahIM to AkhA saMghane vighna Avaze. te muni rAtanA tyAM jaI UbhA rahyA. cAre maMtrIonuM apamAna thayeluM hatuM. tethI saMghane mAravA mATe teo AvatA hatA. tyAM ja rastAmAM te munine joI cAre jaNe mAravA mATe talavAra ugAmI ke nagaradevatAe
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 163 muninI rakSA karavA tyAM ja maMtrIone thaMbhI dIdhA. rAjAne khabara paDatAM cAre maMtrIone potAnA nagaramAMthI kADhI mUkyAM. hastinApuramAM rAjA padmane tyAM jaIne cAre maMtrIo rahyAM. padma rAjAnA rAjyamAM eka rAjA jItAto nahoto. maMtrIe jItI lIdho. tethI varadAna mAMgavA kahyuM. teNe kahyuM mAguM tyAre Apajo. pachI akaMpanAcArya 700 munio sahita hastinApuramAM AvyA jANI maMtrIe 7 divasa mATe rAja lIdhuM ane munione upasarga karavA lAgyo. tyAre munio to ghyAnamAM lIna thaI gayA. zrutasAgarAcArya mithilA nagarImAM hatA. temaNe rAtrie avadhijJAnathI jANI kahyuM ke hastinApuramAM munione upasarga thaI rahyAM che. tethI eka kSullaka munine kahyuM ke eka pahADa upara viSNu muni che te vikriya RddhivALA che eTale ke te potAnA zarIrane merU parvata jeTaluM moTuM karI zake ane nAnAmAM nAnuM paNa karI zake. te A upasarga dUra karI zakaze. te kSullaka tyAM jaI viSNumunine badhI vAta karI. tethI hastinApuramAM AvI vAmanarUpa laI baLI pAse AvyA. baLIe kahyuM tane zuM ApuM? brAhmaNe kahyuM mane traNa DagalAM pRthvI Apo. baLI kahe vadhAre mAgo. te kahe traNa DagalA ja Apo. pachI viSNumunie eka pagaluM merU parvata upara, bIjo paga monuSottara parvata upara mUkyo. ane trIjuM pagaluM baLInA pITha upara mUkI tene dAbI dIdho. ema muniono upasarga dUra karyo. e vAtsalya aMga che. cAre maMtrIoe badhA munionI mAphI mAgI. ane cAre zrAvaka banyA. nizcayathI to e aMgasahita sayyadRSTi jIva potAnA zuddha svarUpa pratye sadA anurAga arthAt vAtsalyabhAva rAkhe che. aa2aa jJAnanI vRddhirUpI ratha-ArUMDha samyagdaSTi manorathapaMthe, AtmaprabhAva vadhArI phare, guNa te ja prabhAvana aSTama aMge; nizcaya samyagdarzananAM ghara ATha suaMga are ! jIva, nitya, to zivamArga saghAya, hU~Te sahu karma thakI barnIne kRtakRtya. -- artha - samyakttAnanI vRddhi karavArUpa ratha upara ArUDha thaIne samyagdaSTi jIva traNa manorathanA paMthe AgaLa vadhe che. parigrahanI mamatAno tyAga, paMca mahAvratane dhAraNa karavA tathA aMtasamaya AlocanA karI samAghimaraNa sAdhavAnA traNa manorathane upAse che. ema potAnA AtmaguNonA prabhAvane vadhAratA phare che. e guNa nizcayathI emanuM AThamuM prabhAvanA aMga che. vyavahArathI jotAM dharmanA anuSThAno vaDe gharmanI prabhAvanA karavI te paNa prabhAvanA aMga kahevAya che. te prabhAvanA aMga upara nIce pramANe dRSTAMtaH- prabhAvanA aMga upara urvilA rANInI kathA - mathurAmAM rAjA pUtigaMgha ane tenI rANI urvilAdevI hatI. te urvilA rANI samyadRSTi hatI. jinadharmanI prabhAvanAmAM te atirakta hatI. varSamAM traNavAra naMdIzvara aThThAI vakhate jinendra rathayAtrA kADhatI. e ja nagaramAM eka zeThanI putrI hatI. tenA mAtApitA mRtyu pAmavAthI te daridrA pheMkI dIdhelA anna khAtI hatI. raste jatA munie kahyuM A bApaDI bahu kaSTathI jIve che. tyAre bIjA munie kahyuM ke e to ahiMnA ja rAjAnI priya paTTarANI thaze. A vAta gharmazrI nAmanA bauddhakavaMdake sAMbhaLI. teNe vicAryuM ke muni vacana anyathA hoya nahIM. tethI te bAlikAne potAnA maThamAM laI gayo. tenuM AhAra vagerethI zarIranuM poSaNa karavA mAMDyuM. te yauvanavayamAM AvI tyAre ekavAra rAjAnA jovAmAM AvI. rAjA tenA upara mohita thayo. tethI te bauddhavaMdakane vAta karavAmAM AvI. tyAre teNe kahyuM ke tame bauddhadharma svIkAro to A kanyA tamane paraNAvuM, tyAre rAjAe bauddha dharma svIkAryo.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 64 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 pachI lagna karyA. have phAgaNa mahinAnI naMdizvaranI aThThAI AvI tethI rANI urvilAe khUba dhAmadhUmathI rathayAtrAnI taiyArI karI. te joI bauddhamatI rANIe kahyuM ke mAro ratha pahelA nagaramAM pharaze. rAjA kahe bhale pahelAM phare. urvilAe kahyuM pahelA mAro ratha pharaze to ja AhAra karIza. urvilA AcAryanA darzana karavA gaI tyAM sarva hakIkata jaNAvI. tyAre vajamunie devanI sahAyathI eno ratha pahelA pheravyo. te joI rAjA tathA paTTarANI pratibogha pAmI jaina gharmano svIkAra karyo. mATe he jIva! nizcayathI samyagdarzananA ATha aMgane tuM nitya ghAraNa karI jethI tane mokSamArganI chUTI kevaLajJAna pAmI tuM kRtakRtya banI jAya. 24. samyavaMta mahaMta sadA sama bhAva ghare duHkha-saMkaTa Avya, baMgha navIna paDe nahi, pUrava baMgha ghUMTe nija Atama bhAve; pUraNa aMga sudarzanarUpa, gharo zrutajJAna anubhava vAge, ema sathe zivamArga niraMtara, mokSa viSe sukha zAzvata lAge. artha :- samyavruSTivaMta te mahaMta eTale mahApuruSa che. te sadA duHkha-saMkaTa Avye samabhAvane ghAraNa kare che. jethI temane navina karmano baMgha paDato nathI. temaja potAnA AtmAnI bhAvanA bhAvavAthI pUrvakarmanI paNa baLavAna nirjarA thAya che. ATheya aMgane pUrNa ghAraNa karavA e ja samyagdarzana che. e samyagdarzana sahita zrutajJAnano abhyAsa karo to anubhavamAM vizeSa vRddhi thaze. ema niraMtara puruSArtha karavAthI mokSano mArga sathAya che. ane mokSa prApti thaye tyAM AtmAnuM zAzvata anaMta sukha anubhavAya che, teno kadI paNa nAza thato nathI. rapA. jIva-ajIva vicAra karI, prabhu, Amrava-baMgha-nirogha upAsuM, saMvara-nirjara bhAva viSe rahIM, mukti vinA nahi anya vimAsuM; dehapramukhathI bhinna gaNI nija zuddha svarUpa-anubhava cAkhuM, zuddha karI mana, gharma-vicAra, samAdhi viSe upayoga ja rAkhuM. artha :- he prabhu! have huM paNa jIva ane ajIva tattvano vicAra karI Azrava ane baMgha tattvanA nirothano upAya karuM. tathA saMvara ane nirjarA e mokSa prAptinA upAya che. mATe kamano saMvara kema thAya arthAt karmone AvatA kema rokavA ane baMdhAI gayelA karmonI kema nirjarA karavI arthAt tene kema dUra karavA tenI bhAvanAmAM ja cittane rokuM. have to mAtra mokSa abhilASa vinA anya padArthanA vimAsaNamAM paDuM nahIM. kemake e baghAM jIvane karma baMghananA ja kAraNa che. mukhya evA dehathI AtmAne bhinna gaNI potAnA zuddha svarUpanA anubhavano AsvAda cAkhuM. temaja hamezAM manane zuddha karI, gharma vicAramAM rokI AtmAnI svasthatA kema jaLavAI rahe temAM ja mArA upayogane joDI rAkhuM; kemake upayoga e ja sAdhanA che ane upayoga e ja gharma che ema bhagavaMtano upadeza che. |26aaaa. samakitanA 67 bola : 4 sadahaNA jIva ajIva padArtha-vicAra gusaMgamathI samaye sat "zraddhA, bIoM muni samakitI taNI karavI guNaratna vicArI zuzraSA;
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 165 darzanabhraSTanI saMgati tyAgavI e manamAM gaNa trIjIM suzraddhA, *anya-matAgrahIM-saMgati tyAgavI cotha surakSaka zuddha prasiddhI. artha - samakita eTale samyagdarzananA 67 bola arthAt tenA bheda che, temAMthI prathama saduhaNA eTale zraddhAnA cAra bhedanuM svarUpa jaNAve che : jIva ajIva vagere tattvone gurugamapUrvaka samajIne cittamAM tenuM niraMtara ciMtavana karavuM te prathama satu zraddhA nAmano bheda che. e viSe abhayakumAranuM draSTAMta A pramANe che : abhayakumAranuM draSTAMta - jIvAdi tattvo upara draDha zraddhA. abhayakumArane paramArtha saMstava eTale gharma pratye bahumAna nAmanI prathama zraddhA hatI. mahAvIra bhagavAna rAjagRhamAM samavasaryA. temane vaMdana karavA mATe abhayakumAra gayA. tyAM atyaMta kRza thayelA maharSine joIne abhayakumAre bhagavAnane pUchyuM ke A mahAtmA koNa che? tyAre bhagavAne kahyuM ke vItabhayapatananA rAjA udayana che. temaNe amArA upadezathI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI che. A chellA rAjarSi che. te sAMbhaLI abhayakumArane thayuM ke jo huM rAjA thaIza, to dIkSA nahIM laI zakuM. mATe mAre to have zIdhra dIkSA levI che. tethI pitAzrI zreNikane pUchavA gayA. tyAre zreNike kahyuM huM tane kahyuM ke tuM ahIMthI jato rahe tyAre dIkSA leje. e pahelA nahIM. eka vakhata zreNikarAjA koI kAraNasara aMtaHpurane saLagAvAnuM abhayakumArane kahI bhagavAna mahAvIrane vaMdana karavA gayA. tyAM bhagavAnane pUche che ke celaNA satI che tyAre bhagavAne kahyuM ke tArI badhI rANIo satI che. tethI abhayakumArane pAcho nA pADavA AvatA hatA, tyAM sAme ja abhayakumAra maLyA. rAjAe pUchyuM ke aMtaHpura saLagAvI dIdhuM? abhayakumAre kahyuM hatuM, mahArAja. e sAMbhaLIne zreNike kahyuM ke jA mArI najara AgaLathI jato rahe, teM evuM kAma vicAryA vagara kema karyuM? abhayakumAre jhaTa jaIne bhagavAna pAse dIkSA laI lIdhI. emanA aMtaramAM bhagavAne kahelA jIvAdi tattvo upara niraMtara ciMtana ane draDha zraddhA che jethI temane saMsAra duHkharUpa ja lAge che. aMtaramAM kevo vairAgya jhaLahaLI rahyo haze ke tarata ja jaIne temaNe dIkSA laI lIdhI. e paramArtha saMstava nAmano zraddhAno pahelo bheda gaNAya che. abhayakumAra samAdhimaraNa sAthI sarvArthasiddhi vimAnamAM devatArUpe avataryA. guNanA ratnarUpa samakitI munio che ema vicArI temanI zuzraSA eTale sevA karavI te bIjo zraddhAno bheda che. te sevA tattvajJAnamAM puSTi ApanArI che. e viSe draSTAMta nIce pramANe - puSpacUlA sAdhvInuM draSTAMta -- guru sevAthI kevaLajJAna. jaMbudvIpanA bharatakSetrane viSe pRthvIpura nAmanA nagaramAM puSpaketu nAme rAjA ane puSpAvatI nAme rANI hatI. teNe puSpacUla nAmano putra ane puSpacUlA nAmanI putrIne eka sAthe janma Apyo. bannene paraspara gADha prIti hovAthI rAjAe bhAIbenanA ja lagna karI dIghA. te joIne rANIe vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. tapazcaryA karIne devaloke gaI. tyAM potAnA putra ane putrIno Avo vyavahAra joIne putrIne vairAgya pamADavA mATe svapnamAM narakanA duHkho tathA svarganA sukho batAvyA. teNIe bhaya pAmIne rAjAne enI vAta karI. rAjAe anya darzanIyone pUchavAthI teno sarakho uttara na maLyo. tethI agnikAputra AcAryane bolAvIne pUchyuM. teNe naraka tathA svarganuM AbehUba varNana karyuM. tethI rANIe vairAgya pAmI potAnA pati rAjAnI AjJA laIne AcArya bhagavaMta pAse dIkSA laI lIdhI. ekavAra duSkALane kAraNe AcArya bhagavaMte sarva ziSyone bIjA dezamAM
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 66 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mokalyA, ane pote vRddha hovAthI tyAM ja rahyAM. tyAM pUSpacUlA sAdhvI AcArya bhagavaMtane zuddha AhAra pANI lAvI gurunI vaiyAvRtya karavA lAgI. gItArtha jJAnI muninI sevAmAM Asakta thayelI mahAsatI sAdhvI puSpacUlA sarva karmano kSaya karavA vaDe ujjavala kevaLajJAnane pAmI. darzana eTale zraddhAthI je bhraSTa thayelA che evA kadAgrahI jIvono saMga na karavo ema manamAM rAkhavuM te trIjI satsuddhA nAmano bheda che. e viSe jamAlInuM draSTAMta nIce pramANe che : jamAlInuM draSTAMta - darzanabhraSTanI saMgati tajavI. jamAlimuni emanA ziSyo sAthe vihAra karatA zrAvasti nagarIe pahoMcI udyAnamAM UtaryA. tyAM jamAline dAhavara utpanna thayo. tethI kahyuM ke mAre mATe saMthAro taiyAra karo. ziSyo saMthAro karavA lAgyA. thoDIvAra pachI jamAlie pUchyuM ke saMthAro thayo? sAdhue kahyuM - hA thaI gayo. tyAM AvI jamAlie joyuM to saMthAro karavAnuM kAma haju cAlu che. ane tame saMthAro thaI gayo ema kema kahyuM? je kAma karatuM hoya te karyuM kema kahevAya. bhagavAnanuM A vacana khoTuM che. te vakhate mithyAtvano udaya thaI javAthI ema bolavA lAgyA. sthavira munie samajAvyA to paNa samajyA nahIM. tethI amuka munio bhagavAna pAse cAlyA gayA. paNa priyadarzanA sAdhvI je bhagavAnanI putrI ane jamAlinI strI hatI te temanI sAthe ja vihAra karavA lAgI. eka divasa priyadarzanAno DhaMkanAmanA zrAvakanA gharamAM utAro hato. tyAM paNa potAnA mananI vAta DhaMkane samajAvI. tethI eka divase priyadarzanA svAdhyAya karatI hatI tyAre vastra upara DhaMke aMgAro nAkhyo. te joIne sAdhvI bolI ke he zrAvaka, teM mAruM vastra bALI nAkhyuM. tyAre TaMka bolyo e mata to bhagavAna mahAvIrano che, tamAro nathI. e sAMbhaLIne sAdhvI bUjhayAM ane jamAli pAse AvI kahyuM ke bhagavAna mahAvIra kahe che te ja sAcuM che. chatAM paNa teNe nahi mAnyuM. tyAre priyadarzanA sAdhvIe bhagavAna pAse jaI mAphI mAgI, ane pharIthI mArgamAM AvyA. ema je samakitathI bhraSTa thayA hoya teno saMga karavo nahIM. DhaMka zrAvakane darzanabhraSTano saMga thayo to paNa zraddhAno tyAga karyo nahIM, paNa sAdhvIne ThekANe lAvI. ema karavuM. have anya matanA mithyAdraSTi AgrahIonI sobatano tyAga karavo. e samyagdarzananI sArI rIte rakSA karanArI cothI prasiddha zuddha zraddhA che. e viSe gautama svAmInuM draSTAMta jANavuM. gautamasvAmInuM draSTAMta - anya matAgrahIonA saMgano tyAga karavo. jema indrabhUti gautamane bhagavAna mahAvIrano samAgama thavAthI potAne satuvastu samajAI gaI, tethI anya matAgrahIonA saMgano tyAga karI bhagavAnanA kahelA vacanamAM ja zraddhA rAkhatA thayA. te anyamati pAkhaMDIonA saMgano tyAga karavArUpa cothI zraddhAno bheda che. |27LA traNa liMga zrutaruci gaNa liMga sudraSTitaNuM vaLI gharmaruci paNa bIjuM; ALasa chor3a kare gurudevanI seva gaNo zubha liMga ja trIjuM. artha - liMga eTale cihna. samyagdaSTinuM paheluM cihna te zruta ruci arthAt satparuSanA boghane sAMbhaLavAnI ruci utpanna thavI te. e viSe draSTAMta : sudarzana zreSThInuM vRSTAMta - sapuruSano bogha sAMbhaLavAnI pipAsA. rAjagRha nagaranI
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 1 67 bahAra udyAnamAM mahAvIra bhagavAna padhAryA che. tenA khabara sudarzana zrAvake sAMbhaLyA. tethI bhagavAnanA vacanAmRta sAMbhaLavAnI icchA thavAthI mAtApitAne kahyuM ke huM bhagavAnane vAMdavA jAuM chuM. mAtApitAe kahyuM tyAM javAthI anamALIno upasarga thaze. te sAMbhaLI sudarzana bolyA ke bhagavAnano upadeza sAMbhaLyA pachI ja huM bahAra pANI karIza, te pahelAM karuM nahIM. e pramANe kahI mAtApitAnI rajA laIne bhagavAnanA darzana karavA gayA. tyAM rastAmAM arjunamALI mAravA mATe Avyo. te vakhate sudarzana zrAvaka sAgAra anazana karIne kAyotsargamAM UbhA rahyA. temanA prabhAve arjAnamALImAMthI yakSa nIkaLIne cAlyo gayo. pachI arjuna mALIe paNa sudarzana zrAvaka sAthe bhagavAna pAse AvI upadeza sAMbhaLyo. tethI vairAgya pAmI arjAnamALIe dIkSA grahaNa karI. tema hamezAM bhagavAnanA upadeza sAMbhaLavAnI icchA rAkhavI te samyagdarzananuM paheluM liMga che. bIjA liMga te bhagavaMte upadezela gRhasthagharma ke munigharma pratye sabhAva thavo te. e viSe draSTAMtaH cilAtIputranuM draSTAMta - gharmaprAptinI ruci. cilAtI putranA hAthamAM kApela mastaka hovA chatAM jaMgalamAM kAyotsarga dhyAnamAM UbhelA cAraNamunine joI kahyuM ke muMDA mokSa Apa, nahIM to A strInA mastakanI jema tAruM mastaka paNa chedI nAkhIza. munie yogya jIva jANI tene upazama viveka ane saMvara ema traNa zabdo ApyA. TUMkAmAM traNa zabdomAM Akho cAritragharma Apyo. e traNe zabdonA vicAra karatAM, muninI jema kAyotsargamAM UbhA rahyA. AkhuM zarIra rUdhirathI kharaDAI gayeluM hovAthI kIDIoe AkhA zarIrane cAraNI jevuM karI dIdhuM. aDhI divasamAM te mahAvedanAne samatAbhAve sahana karI te bhAvamuni AThamA sahastrAra devalokamAM devatA thayA. ema ratnatrayarUpa gharma pratye atyaMta prIti UpajavI te samakitanuM gharmarAgarUpa bIjAM liMga gaNAya che. trIjAM zubha liMga te ALasa choDIne sadgurudevanI sevA karavAno bhAva Upajavo te. A viSe draSTAMta - jJAnI muni bhagavaMtanI sevA karavArUpa trIjA liMga viSe - naMdISeNa muninuM draSTAMta - sevA karavAno utkRSTa bhAva. naMdiSeNa brAhmaNaputra kadarUpo hovAthI koI tene putrI ApatuM nahIM. tenA mAmAnI ATha putrIoe paNa nA kahevAthI tene bahu du:kha thayuM. tethI jaMgalamAM jaI parvata uparathI paDI marI javA taiyAra thayo. tyAM muni bhagavaMta maLyA. temanA upadezathI vairAgya pAmI dIkSA grahaNa karI. vinayapUrvaka zAstrono abhyAsa karI gItArtha thayo. pachI evo abhigraha lIdho ke chaThTha tapa karIne pAraNAne divase vRddha, glAna, bALamuninI vaiyAvRtya karIne pachI AyaMbila karavuM. deve paNa emanI parIkSA karI. to paNa sevA karavAmAM glAnIbhAva lAvyo nahIM. paNa munine kema zAMti thAya tevA upAya ja karavA lAgyo. te joI deva pragaTa thaI temane vaMdana karyA. devalokamAM paNa indra emanI vaiyAvRtyanI prazaMsA karI, te samyagdarzananuM trIjuM liMga kahevAya che. A traNe zubha liMga samyagdaSTinA che. daza prakAre vinaya vinayanA daza bheda suNoH "arihaMta videhInI jinapratimA, "Agama, "gharma, muni, sUri, vAcaka, saMgha ane samakita mahimA. have samakitane sUcavanAra evA vinayanA kula dasa bheda che te sAMbhaLo. arihaMta bhagavaMtano vinaya karavo, videhI eTale siddha paramAtmAno, jinezvara prabhunI pratimAno, Agama graMthono, vItarAga gharmano,
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 68 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 AtmajJAnI munino, sUri eTale AcAryano, vAcaka kahetA sUtra bhaNAvavAvALA evA upAdhyAyano, saMgha eTale sAgharmIbhAIono, tathA samakitanI mahimAno hRdayamAM sadA ahobhAva rahevo te samakitano vinaya che. A dasa prakArano vinaya samyagdaSTinA hRdayamAM hoya che. e viSe nIce pramANe draSTAMta che - bhuvanatilaka rAjakumAranuM draSTAMta - sarvano yathAyogya vinaya karavo. kusumapuramAM ghanada nAmano rAjA rAjya kare che. te rAjAno putra bhuvanatilaka nAme rAjakumAra che. sabhAmAM maMtrI vagere beThA che tyAM ratnasthala nAmanA nagarano rAjA amaracaMdrano praghAna tyAM Avyo. teNe kahyuM ke amArA rAjAnI putrI yazomati ApanA putranA vidyAgharIonA mukhathI gavAtA guNagAna sAMbhaLIne kumAra upara te anurakta thaI che. te sAMbhaLIne ghanada rAjAe tenI sAthe putranA vivAha karavAnuM svIkAryuM ane pradhAno sAthe kuMvarane ravAnA karyo. rastAmAM jatAM acAnaka mUcha khAIne te rathamAM paDyo. tene bolAvavA chatAM mUMgAnI jema te bolato nathI. maMtra taMtra vagerethI ghaNA upAya karyA chatAM phera paDyo nahIM. te samaye thoDe dUra kevaLI bhagavaMta kamaLapatra upara besI dezanA ApatA hatA. tyAM praghAno gayA. dezanA sAMbhaLyA pachI prathAne kevaLI bhagavaMtane pUchyuM ke kumArane acAnaka duHkha prApti thavAnuM kAraNa zuM? kevaLI bhagavaMta bolyA ke ghAtakIkhaMDanA bharatakSetrane viSe bhavanAgAra nAmanA nagaramAM sUri potAnA gacchasahita paghAryA hatA. te sUrino vAsava nAmano ziSya hato. te mahAtmAonA zatrurUpa hato. avinayavALo hato. guru tene ghaNuM samajAvatA ke vinayanuM phaLa gurunI sevA karavI ke jethI jJAnanI prApti thAya. jJAnathI virati Ave che. vagere aneka prakAre samajAvavA chatAM te mAnato na hato. eka divasa munione mAravA mATe te vAsava ziSya pANImAM tAlapuTa viSa nAkhI dIdhuM. pachI bhaya lAgavAthI jaMgalamAM bhAgI gayo. tyAM dAvAnala lAgavAthI raudradhyAnathI mRtyu pAmI pahelI narake gayo. ahIM zAsanadevatAe sUri vagerene tAlapuTavALuM pANI pItA aTakAvyA. vAsavano jIva masyAdi aneka bhavomAM bhaTakIne karmanI laghutA thavAthI have e rAjakumAra thayo che. tenI pAse jaI eno A pUrvabhava kahezo to te bolaze. tema karavAthI tene jAtismaraNa jJAna thayuM. pachI kevaLI pAse AvI vairAgya pAmIne teNe dIkSA grahaNa karI. pachI ahaMta, siddha jinapratimA vagereno daza prakAre yathAyogya vinaya karavA lAgyo. A pramANe vinaya karavAthI saMpUrNa kamano kSaya karI te mokSe padhAryA. tema samakita pAmavA mATe sarvano yathAyogya vinaya karavo. 28aaaa traNa zuddhi deva-guruM-vacane manazuddhi", kare guNakIrtana vANI-vizuddhi; vaMdana, sevana deha vaDe nahi anyataNuM ghara gharmanI buddhi. have samyagdarzanane nirmaLa karanArI mana vacana kAyAnI traNa zuddhi che. te A pramANe - artha - sAcA deva vItarAga prabhue ke nigraMtha gurue boghelA vacanone ja satya mAnavA ane mithyAtvIonA zAstrone asata mAnavA te prathama manazaddhino prakAra che. tenA upara draSTAMta - jayasenAnuM draSTAMta - sadaiva mana zuddhi rAkhavI. ujjayinI nagarImAM vRSabha nAme eka zreSThI raheto hato. tenI jayasenA nAmanI strI samakitavaMta ane pativratA hatI. tene putra na hato. jayasenAnA AgrahathI RSabha zreSThIe bIjA lagna karyA.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 169 bIjI strInuM nAma guNasuMdarI hatuM. tene eka putra thayo. eka divase guNasuMdarInI mAtAe guNasuMdarIne pUchyuM ke kema tane sukha che ne? tyAre te bolI ke zokya upara ApavAthI mane zuM sukha hoya? mAro pati to zokyamAM ja Asakta che. jyAre jayasenAe to gharano badho bhAra ene ja soMpI dIdho hato. chatAM enA upara e khoTo dveSa rAkhatI hatI. eka divasa guNasuMdarInI mAtAe yogIne vaza karIne jayasenAne mAravAno upAya karyo. tethI yogIe rAtanA maradAmAM vetAlano praveza karAvIne kahyuM ke jA jayasenAne mArIne Ava. te vetAla gayo paNa jayasenA to nizcala citte kAyotsargamAM hatI. gharmanA prabhAvathI te jayasenAne mArI zakyo nahIM, paNa tene pradakSiNA daIne te pAcho Avyo. yogI bhayane lIghe bhAgI gayo. ema traNa divasa karyuM paNa jayasenA to dhyAnamAM ja sthita hoya. cothe divase yogIe kahyuM ke je duSTa hoya tene mArIne Avaje. tethI pramAdI evI guNasuMdarIne mArI nAkhI. jayasenA marI gaI haze ema ghArIne guNasuMdarInI mAtAe tyAM AvIne joyuM to potAnI putrIne ja marelI dIThI. tenI khabara rAjAne karI tethI rAjA jayasenAne darabAramAM laI gayA. rAjAe pUchyuM ke teM guNasuMdarIne mArI che? tyAre jayasenA kAMI bolatI nathI. yogI ja zAsanadevInI preraNAthI rAjadarabAramAM Avyo ane je rAtanA banyuM hatuM te kahI dIdhuM . jayasenA nirdoSa TharI. tethI rAjAe mAnapUrvaka tene ghera mokalI. syAdvAdagharmanA vicAramAM ja citta rAkhanArI tathA mithyAdarzana upara kiMcita paNa rAga nahIM rAkhanArI evI jayasenA mananI zuddhithI anukrame anaMta sukhavALuM mokSapada pAmaze. AnaMdazrAvakanuM draSTAMta - AnaMda zrAvakane manazuddhithI avadhijJAna prApta thayuM. tethI te upara pahelA saugharma devaloka sughI ane nIcenI pahelI naraka sughI tathA tistRlokamAM lavaNa samudra sughI tathA pUrva pazcima ane dakSiNa ema traNa dizAmAM pAMcaso yojana sudhI ane uttara dizAmAM zuddha himAcala sudhI sarva vastuo jAe che. te paNa manazuddhinuM ja kAraNa che. bIjI vacana zuddhi. vANI vaDe bhagavAnanA guNanuM kIrtana kare. tathA bhagavAne jIva ajIvAdi tattvonuM je pramANe svarUpa jaNAvyuM hoya te pramANe ja vANI vaDe kahe, viparIta na kahe te vANInI vizuddhi che. te upara draSTAMta - kAlikAcAryanuM draSTAMta - nirbhayapaNe satya kahevuM. kAlikAcAryano bhANeja datta nAme hato. turamaNi gAmano rAjA jitazatru nAme hato. dattanI cAturyatA joIne rAjAe tene praghAnapada ApyuM. pachI rAjyavargane potAnA karI rAjAne pada bhraSTa karI dIdho, ane pote rAjA thaI beTho ane pazuone yajJamAM homI yajJa karavA lAgyo. eka vakhata dattanA rAjyamAM kAlikAcArya padhAryA. mAtAnA AgrahathI te kAlikAcArya mAmA thAya mATe temane vAMdavA Avyo. datte sUrine prazna karyo ke yajJanuM phaLa zuM? sUrie rAjAno bhaya rAkhyA vinA kahI dIdhuM ke yajJanuM phaLa naraka che. vaLI kahyuM ke AjathI sAtame divase kuMbhIpAkanI vedanA bhogavIne tuM narake jaIza. A sAMbhaLI datta rAjAne krodha AvavAthI sUrine pUchyuM ke sAta divasa pachI mAruM mRtyu che tenI nizAnI zuM? sUrie kahyuM ke tArA mRtyunA samaya pahelAM tArA mukhamAM manuSyanI viSThA pesaze. te sAMbhaLIne sUrine mAravA mATe vicAra karyo paNa pAcho vicAra Avyo ke sAta divasa pachI jIvato rahIza tyAre mArIza. ema vicArI potAnA mahelamAM jaIne rahyo. sAta divasa pUrA thayA ane Aje AThamo divasa che ema jANI te surine mAravA mATe cAlyo. rastAmAM mALIe viSTA karela hatI. tenA upara
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 7 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ghoDAno paga paDavAthI viSTA UchaLIne tenA moDhAmAM AvIne paDI. sUrinA kahelA vacana para vizvAsa AvavAthI teNe sevakone pUchyuM ke Aje keTalAmo divasa che. sevakoe kahyuM Aje sAtamo divasa che. tethI datta pAcho mahela tarapha vaLyo ke jitazatru rAjAnA sevakoe tene pakaDI lIdho. ane kuMbhImAM nAkhIne pakavyo. te marIne narake gayo. zrI kAlikAcArye rAjAno paNa bhaya rAkhyo nahIM ke mane rAjA zikSA karaze paNa je satya hatuM te kahI dIdhuM. e vacanazuddhinuM samakitanuM bIjuM dvAra che. trIjI kAyazuddhi sadevaguru gharma vinA bIjA mithyAtvI devone gharmabuddhithI kAyA vaDe vaMdana kare nahIM ke temanI sevA kare nahIM. te trIjI kAyazuddhino prakAra che. je samyavruSTimAM hoya che. te upara dRSTAMta - - vajakarNa rAjAnuM draSTAMta :- kAyAthI darzana karavAmAM vRDha. dazapura nagarano vajakarNa nAme mahAparAkramI rAjA hato. te vyasanothI dUSita thayelo hato. ekadA jaMgalamAM zikAra karatAM haraNInA garbhamAMthI bacyuM bahAra paDyuM. tene taraphaDatuM joI rAjAne dayA AvI. tethI vicAryuM ke meM naraka javAya evA kAmo karyA che. ema vicArato jaMgalamAM bhramaNa karavA lAgyo. tyAM eka muni bhagavaMtane joIne pUchyuM ke he bhagavaMta! Apa zuM karo cho? mahAtmAe kahyuM - huM Atmahita karuM chuM. rAjAe kahyuM ke he svAmI!mane paNa Atmahitano rasto batAvo. tyAre muni bolyA ke hiMsAno tyAga karavo. deva guru ane gharma pratye draDha zraddhAna karavuM. arihaMta ane sAdhu bhagavaMta sivAya bIjA koIne namaskAra karavA nahIM. e sAMbhaLIne rAjAe bIjA koIne paNa nahI namavAnuM paccakhANa karyuM. nagaramAM AvyA pachI vicAra karyo ke mAro uparI rAjA avaMtinagarIno che. tene mAre praNAma karavA paDaze. ema vicArI teNe vIMTImAM munisuvrata bhagavAnanI nAnI pratimA banAvI temAM maDhAvI ane manavaDe bhagavAnane ja namaskAra karato hato. jyAre uparathI siMharatha rAjAne praNAma karato dekhAto hato. koI khaLa puruSe rAjA AgaLa tenI A vAta karI. tethI tene mAravA mATe rAjAe dazapura nagare caDhAI karI. tene ghero ghAlyo. pachI dUtane mokalI kahevaDAvyuM ke he vajakaraNa, tuM mane vIMTI paheryA vinA praNAma karavA Ava. vajakaraNe kahevarAvyuM ke mAre rAjyanI jarUra nathI. mane mAtra gharmakAra Apo ke jethI bIje sthAne jaIne mArA niyamanuM pAlana karuM. ema kahyAM chatAM paNa rAjA mAnyo nahIM paNa vizeSa krodhita thayo, ane tenA killAne gherI rahyo. tyAM lakSmaNa Ave che ane siMharathane samajAve che chatAM te samajato nathI. tethI tenI sAthe laDAI karI tene jItI le che. pachI lakSmaNa, vajakaraNane ujjayinInuM rAjya Ape che ane siMharathane teno sevaka banAve che. A kathAno sAra e che ke vajakaraNa rAjAe saMkaTa AvyA chatAM paNa niyamano bhaMga karyo nahIM ane kAyazuddhi pALavAthI te svarge gayo. tyAMthI anukrame mokSane pAmaze. paMca dUSaNa e traNa darzanazuddhi kahI, vaLI dUSaNa paMca tatye jIMtaDaMkA, nirbhayatA nahi pAmI zake mana jo gharaze satamAMhI kuzaMkA. upara pramANe traNa samyagdarzananI zuddhi kahI. have samyagdarzananA pAMca dUSaNa kahe che. te tajavAthI vijayano DaMko vAgI jaze ema jANavuM. samakitanuM paheluM dUSaNa te kuzaMkA che. vItarAge prarUpelA gharmane viSe saMdeha buddhi rAkhavI te kuzaMkA kahevAya che. je prANI AvA satyatharmamAM paNa kuzaMkA rAkhaze tenuM mana kadI nirbhayatA pAmI zakaze nahIM. te upara draSTAMta :
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 171 bALakonuM draSTAMta :- kuzaMkAnuM viparIta pariNAma. eka gAmamAM koI vyaktine be putro hatA. eka putra zokyano hato. eka divasa aDadanI dALa banAvI. temAM kALA kALA chotarA dekhAyA. te joIne zokyanA putrane zaMkA thaI ke rAbaDImAM A badhI mAkhIo che. A mArI zokyamAtAe karyuM che. A pramANe zaMkA rAkhavAthI tene vamana thayuM. te ja rIte roja kaMI ne kaMI zaMkA rAkhavAthI UlaTIo thavA lAgI. urdhvatAno vyAdhi thayo ane chevaTe te mRtyu pAmyo. pahelo bALaka niHzaMkapaNe bhojana karavAthI sukhI thayo. ene pUrNa vizvAsa hato ke mArI mAtA makSikAvALuM bhojana Ape nahIM. tema bhagavAne kahelA tattvamAM koI divase paNa zaMkA karavI nahIM. bhagavAne kahyuM te saMpUrNa satya ja hoya ema niHzaMkatA rAkhavI. //rA. kumata-bAvaLa iSTa gaNe tarjI surataruM sama suMguru "kAMkSA; saMzaya gharmataNA phaLamAM manamAM UgatAM gaNavI vicikitsA, kumata-ghArIMtaNI stavanA vaLI saMgati" aMtima doSa gaNo che. ATha prabhAvaka darzananA jinazAsana-dIpaka sujJa suNo teartha - samakitanuM bIjAM dUSaNa te kAMkSA che. kAMkSA eTale icchA. bIjA gharma viSeno aMza ke sarvathA abhilASa karavo te. sadagururUpI kalpavRkSane tajIne kumatavAdIrUpI bAvaLanA vRkSane iSTa gaNavuM. arthAta tenI icchA karavI te kAMkSA nAmanuM dUSaNa che. je samakitane malina kare che te upara draSTAMta - - zrIgharanuM draSTAMta - koI paNa deva pAse kaMI mAMgavuM nahIM. gajapura nagaramAM zrIghara nAme vaNika raheto hato. te jaina gharmanuM zravaNa karIne roja trikALa pUjA karato. sarpa Avyo to paNa te bhagavAnanI bhakti karavAmAM nizcala ja rahyo. tenI nizcalatA joIne zAsanadevIe te sarpanA mAthAmAMthI maNi laI tene Apyo, te sukhe rahevA lAgyo. have gharamAM koIne vyAdhi AvavAthI koInA kahevAthI te anya aneka devone pUjavA lAgyo. eka divasa gharamAM coro AvyA ane sarva ghana laI gayA. tethI duHkhI thavAthI aneka devo pAse ghananI AkAMkSA karavA lAgyo; koIe kaMI ApyuM nahIM, paNa badhA devo tenI mazkarI karavA lAgyA; ke jA gotradevI Ape. te kahe jA caMDikA pAse. chevaTe zAsanadevI pAse jaI ArAdhanA karavA lAgyo. te joI zAsanadevI bolI ke are mUrkha! teM A badhuM zuM karyuM? ghaNI bhUla karI che. kudevone mUkI have sAcA devAdhidevane ja bhaja. koI paNa jAtanI AkAMkSA rAkhyA vinA bhaja. AkAMkSA rAkhavI e to dUSaNa che. samakitane dUSita karanAra che. te sAMbhaLI badhuM choDI daI zrIghara icchA rahitapaNe pharIthI bhagavAnane ja bhajavA lAgyo. thoDAM kALamAM te mokSapadane pAmaze. - trIjuM dUSaNa te vicikitsA nAme che. karelI gharmakriyAnuM phaLa haze ke nahIM evI aMze ke sarvathA manamAM zaMkA utpanna thavI te athavA te kAraNe gharmamAM aNagamo athavA gharmakriyAmAM utsAha na thavo te vicikitsA nAmanA samakitamAM doSa gaNAya che. te upara draSTAMta - eka zreSThI putrI ghanazrInuM draSTAMta - kadI jugupsA karavI nahIM. ghanazrI nAme eka zreSThInI putrI hatI. eka vakhata grISmaRtumAM muni bhagavaMta voharavA padhAryA. te vakhate zeThe ghanazrIne kahyuM ke munione vahorAva. te vahorAvavA lAgI paNa unALAne lIdhe munionA zarIramAMthI parasevAnI durgagha AvavA lAgI. tethI ghanazrIe potAnuM mukha maraDyuM. ane vicAravA lAgI ke A sAdhuo prAsuka jaLavaDe snAna karatA hoya to temAM zo doSa? e pramANe eNe jAgupsA karI. jAnusArUpa pApakarmanI AlocanA
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 karyA vagara maraNa pAmIne te gaNikAnA udaramAM putrIpaNe utpanna thaI. tenA zarIramAM atyaMta durgadhane lIdhe gaNikAe viSThAnI jema tene rAjamArgamAM nAkhI dIdhI. tethI koI divasa paNa jugupsA karavI nahIM. kumatathArI eTale khoTI mAnyatAnA gharanAra ke vartanAra evA mithyAmatavAdIonI stavanA eTale temanI prazaMsA karavI te samakitanuM cothuM dUSaNa jANavuM. te upara draSTAMta - sumati ane nAgilanuM draSTAMta - mithyAtvIonI prazaMsA karavI nahIM. sumati ane nAgila banne bhAI paradeza kamAvA mATe gayA. rastAmAM sAdhuono bheTo thayo. tethI temanI sAthe cAlavA lAgyA. nAgilane keTalAka divasa pachI lAgyuM ke sAdhuonI ceSTA ane vANI kuzIlIyA jevI lAge che. mATe nAgile sumatine kahyuM ke bhAI A sAdhuonI sAthe cAlavuM yogya nathI. ApaNe to kuzIlIyAnuM moTuM paNa na jovuM ema bhagavAna neminAtha pAse nizcaya karyo che tyAre sumatie kahyuM-tuM to doSa jonAro jaNAya che. mane to e sAdhuo sAthe vAta karavI yogya lAge che. vaLI kahyuM ke jevo tuM buddhi vinAno che tevA te tIrthakara paNa haze ke jeNe tane Avo niSegha karyo. e pramANe mithyAtvIonI prazaMsA ane tIrthakaronI niMdA karIne teNe bhayaMkara karma upArjana karyuM. tethI te anaMta kALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa karaze. jyAre nAgile mithyAtvIonI prazaMsA karI nahIM tethI te ja bhave te muktine pAmyo. vaLI tevA mithyAtvIonI sAthe vAtacIta, goSThI ke temanI saMgati karavI te samakitanuM aMtima pAMcamuM dUSaNa jANavuM. te upara dRSTAMta - ghanapAla kavinuM draSTAMta - bhAvathI mithyAtvIonI saMgata karavI nahIM. ghanapAla kavine dravyathI rAjA vagere mithyAtvIono paricaya hovA chatAM paNa bhAvathI tevA pApasaMganA nAzanI spRhAvALA ghanapAle sarva doSarahita samakitane ghAraNa karyuM tevI rIte sarva jIvoe karavuM. samyagdaSTi AtmA e pAMce dUSaNathI dUra rahe che. have jinazAsanane dIpAvanAra dIpaka samA ane sujJa evA jaina darzananA ATha prabhAvakanI vAta sAMbhaLo. 30nA ATha prabhAvaka je zrutano paramArtha apAra chatAM guNagAma muni-ura sphare, gharmakathA karanAra sacoTa prabhAva vaDe janasaMzaya cUre, vArdI prabhAvaka tarka baLe paravAda jIMtI jina-zAsana ope, joSI prabhAvaka bhAkhI bhaviSya sugharma viSe jananAM mana rope. artha - vItarAgadarzananA ATha prabhAvakamAMnA pahelA pravacana prabhAvaka viSe jaNAve che - je zrata eTale zAstrano paramArtha apAra hovA chatAM paNa, guNanA ghararUpa muninA hRdayamAM te zrutano Azaya bhAva pharAyamAna thAya che evA muni samaya anusAra AgamanI prarUpaNA karI caturvigha saMghane zabhamArge pravartAve te pravacana prabhAvaka nAme oLakhAya che. te upara draSTAMta - vajasvAmInuM draSTAMta - pravacana prabhAvaka. teo ATha varSanA thayA tyAre temanA pravacanathI prabhAvita thaIne sUrie temane AcAryapada ApyuM. eka vakhata bAravarSano duSkALa paDavAthI sarva saMgha atyaMta vyAkuLa thayo. te joI vajasvAmI sarva
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 173 saMghane eka kapaDAM para besADI AkAzagAminI vidyAnA baLathI sukALavALI nagarIe laI gayA. gharmanA saMkaTa vakhate mahApuruSo vidyAno prayoga karI A pramANe prabhAvanA kare che. je muni, hetu, yukti ane draSTAMta vaDe gharmakathA karIne janasamuha upara sacoTa prabhAva pADI temanA saMzaya eTale zaMkAone cUrI nAkhe te gharmakathaka nAmanA bIjA prabhAvaka kahevAya che. te upara draSTAMta - | sarvajJasUrinuM dhRSTAMta - gharmakathA prabhAvaka. zrIpati nAme eka zreSThino putra kamala nAme hato. te gharmathI parAgamukha ane sAte vyasanomAM tatpara hato. zeThanA kahevAthI AcArye tene upadeza Apyo paNa kiMI asara thaI nahIM. pachI sarvajJasUri padhAryA. temane zeThe kahyuM ke mArA putrane ghamenI ruci thAya tema karo. tethI gurue tenI vRtti jANIne kahyuM he kamala! strIo cAra prakAranI hoya che. padminI, hastinI, citraNI ane zaMkhinI. strI sabaMghI vAta karatAM kamalane temAM rasa paDavA lAgyo. tethI guru eka mAsa tyAM rahyA tyAM sughI roja te AvavA lAgyo. sUrie jatI vakhate kahyuM ke tuM kaMIka niyama le. tyAre kamala kahe niyama zeno ? paththara nahIM khAuM, iMTa na khAuM teno niyama Apo. ema kahI gurunI mazkarI karI. tyAre gurue kahyuM ke kamala ema karavAthI karma baMghAya. pazu thavuM paDe ke narakamAM jAya. amArA samAgamathI kaMIka tAre niyama levo joIe. te sAMbhaLI te zaramAI gayo ane kahyuM : amArI sAme eka TAlavALo kuMbhAra rahe che tenI TAla joIne huM jamIza e niyama Apo. sUrie evo niyama Apyo. te niyamanuM roja pAlana kare che. eka divasa moDuM thavAthI jamavA beTho ane niyama yAda Avyo. tethI kuMbhArane ghera gayo. paNa kuMbhAra mATI khodavA gayo hato tethI tenI pAchaLa gayo. kuMbhArane mATI khodatAM caru nIkaLyA. tyAM kamala tenI TAla dekhavAthI bolyo ke joyuM-joyuM ema kahIne doDavA lAgyo. tyAre kuMbhAre bolAvIne kahyuM ke bhAI bUma mAra nahIM. bhale tuM badhuM laI leje. pachI tyAM AvIne joyuM to caru joyA. carumAMthI thoDuM ghana kuMbhArane ApyuM ane bIjuM pote lIdhuM. tenA parathI te vicAravA lAgyo ke aho! pratijJA pAlanathI mane caru maLyA. mATe te mahAtmA maLe to have huM zrAvaka gharma aMgIkAra karuM. pachI gurune zodhI, temanI pAsethI bAravrata aMgIkAra karI kalyANa sAdhyuM. je AcArya naya nikSepa ke pramANa graMthonA baLe ke siddhAMtanA baLathI ke tarkathI paramatavAdIone jItI jinazAsananI zobhAne vadhAre te trIjA vAdI prabhAvaka kahevAya che. te upara draSTAMta - zrI vRddhavAdI sUrinuM draSTAMta :- vAdI prabhAvaka. siddhasena nAmano brAhmaNa paMDita vikrama rAjAno ghaNo mAnIto hato. te mithyAtvI hovAthI potAnI buddhinA atizayapaNAne lIdhe AkhA jagatane nRNa samAna mAnato. teNe pratijJA karI ke "mane vAdamAM jIte teno huM ziSya thaI jAuM." vRddhavAdInI kIrti sAMbhaLI te sahana nahIM thavAthI siddhasena temanI sAthe vAdavivAda karavA cAlyA. rastAmAM te maLI jatAM te bolyo ke mArAthI vAda karo. tyAre vRddhavAdI bolyA ke bahu sAruM paNa sAkSI koNa che? siddhasena bolyAH A govALa loko sAkSI che. govALako bolyA ke siddhasena tuM ja prathama vAda zarU kara. siddhasena tarkazAstranI vAto saMskRtamAM bolavA lAgyo. tethI govALIyAo kaMI samajI zakyA nahIM. tethI te bolyA ke e to bheMsanI jema barADA pADI kAna phoDI nAkhe che. mATe A to mUrkha che. tethI he vRddha! tame kAMIka kAnane sAruM lAge evuM bolo. te sAMbhaLI vRddhavAdI sUri avasaranA jANa hovAthI bolyA ke "koI prANIne mAravo nahIM, koInuM ghana coravuM nahIM, parastrI pratye namana karavuM nahI....." e sAMbhaLI govAlIyAo
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bahu AnaMda pAmyA ane bolyA ke A sUrie brAhmaNane harAvyo. A pramANe potAnI niMdA sAMbhaLI siddhasene kahyuM ke "he pUjya! mane dIkSA Apo. tyAre vRddhasUrie kahyuM ke rAjasabhAmAM vAda karIzuM. pachI tyAM vAda vivAda zarU thayo ane vRddhasUri jItyA. tethI siddhasene vRddhasUri pAse dIkSA lIdhI. jaina zAstramAM pravINa thayA. pachI siddhasena divAkara evuM temane birUda ApI gurue potAnuM sUripada ApyuM. ema vAdavivAda karIne sUrie jainadharmanI prabhAvanA karI. je muni aSTAMga nimitta jJAnavaDe bhaviSya bhAkhI sAcA Atmika gharmamAM manuSyanA manane rope arthAt sthira kare te joSI prabhAvaka kahevAya che. te upara dRSTAMta - - zrI bhadrabAha svAmInuM draSTAMta - jyotiSa prabhAvaka. dakSiNa dezamAM pratiSThAnapurane viSe bhadrabAhu ane varAhamihira nAmanA be paMDita bhAIoe yazobhadrasUri pAse dIkSA grahaNa karI. moTA bhAI bhadrabAhae anukrame caudapUrvano abhyAsa karyo. tethI yogya jANIne gurue temane sUripada ApyuM. eka divasa varAhamihire jJAnanA garvathI moTAbhAI pAse sUripadanI mAgaNI karI. tyAre moTAbhAIe kahyuM ke he bhAI! tuM vidvAna cho paNa abhimAnI hovAthI tene sUripada apAya nahIM. e sAMbhaLIne varAhamihire dIkSA choDI daI brAhmaNano veSa aMgIkAra karyo. lokomAM potAnI prasiddhi karavA mATe te kahevA lAgyo ke sUryadeve mArA para prasanna thaI temanA vimAnamAM besADIne badhuM jyotizcakra batAvyuM. te jANIne huM kRtArtha thayo chuM. te sAMbhaLI rAjAe varAhane rAjyapurohita banAvyo. varAha garvane lIdhe jainamunio upara dveSa rAkhI temanI niMdA karato hato. jethI zrAvakoe bhadrabAha svAmIne moTA utsavapUrvaka nagaramAM praveza karAvyo. te joI varAha kheda pAmyo. thoDA divasa pachI rAjAne ghera putrajanma thayo. tenI janmapatrikA varAhe karIne kahyuM ke te so varSanA AyuSyavALo thaze. pachI rAjAne ghera putraprasavano harSa dekhADavA mATe gAmanA loko AvyA. tyAre varAhe rAjAne kahyuM ke irSALu bhadrabAhusUri tamane maLavA AvyA nathI. tyAre rAjAe maMtrIne bhadrabAhusvAmI pAse mokalyA. Apa kema rAjaputranA janmanA harSa mATe AvyA nahIM. tyAre sUrie kahyuM ke be vakhata AvavAnuM kaSTa zA mATe karavuM? kemake sAta divasamAM tenuM bilADIthI mRtyu thavAnuM che. maMtrIe te vAta rAjAne jaNAvI. tethI zaheramAnI badhI bilADIone bAhara kADhI mUkI. pachI sAtame divase bilADInA AkArano AgaLo tenA upara paDyo ane te marI gayo. rAjAe varAhano tiraskAra karyo. bhadrabAhusvAmIe nimitta jJAnavaDe jANyuM. tethI rAjA jainadharmI thayo. ema nimittajJAnavaDe prabhAvanA karanAra zrI bhadrabAhusvAmI prasiddha thayA. /31aaaaN aMtar bAhya, tape muni gharma-atizaya loka viSe prasarAve deva sahAyathI, maMtrabaLe vaLI koI prabhAvaka saMgha bacAve; aMjanayogathI koI prabhAvaka ghArmika kAryathI gharma gajAve, kAvya vaDe pratibogha kare nRpa Adi mahAjanane muni-bhAve. artha - aMtaraMga ane bAhya aneka prakAranI tapazcaryA karIne je muni lokamAM jaina gharmanI atizaya prabhAvanA kare te pAMcamA tapasvI prabhAvaka kahevAya che. te upara draSTAMta - zrI kASThamuninuM draSTAMta - tapasvI prabhAvaka. rAjagRha nagaramAM kASTha nAme zreSThI raheto hato.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 175 ' nA, gharano bhAra potAnI strIne soMpI paisA kamAvavA mATe te paradeza gayo. tenI strI vajA kulaTA hatI. kASTha zreSThI paradezathI ghera AvyA tyAre potAnI strInuM AvuM caritra sAMbhaLI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. pachI aneka prakAranI tapazcaryA karIne jainadharmano prabhAva vadhAryo. tethI te tapasvI prabhAvaka nAme prasiddha thayA. je muni devanA sahAyathI ke maMtra, yaMtra vagere vidyAnA baLe karIne saMghane saMkaTamAMthI bacAve te chaThThA vidyA prabhAvaka gaNAya che. te upara draSTAMta - zrI hemacaMdrAcAryanuM draSTAMta :-- vidyA prabhAvaka. zrI hemacaMdrAcArye vidyAnA prabhAvathI kumArapALarAjAne draDha jainadharmI banAvyo. navarAtrinA divase devInA pUjArIe AvIne rAjAne kahyuM ke he mahArAja ! kuLadevI AgaLa sAtamane divase sAtaso pADA, AThamane divase AThaso pADA ane nomane divase navaso pADAno vagha karavAnI kuLa paraMparA AgaLathI cAlI Ave che. te pramANe nahIM karazo to devI vighna karaze. te sAMbhaLIne rAjAe sUri pAse jaI badhI vAta karI. sUrie kahyuM ke je divase jeTalA pADA haNAya che teTalA prANIo te devI pAse gharIne kahevuM ke - he devI! A zaraNarahita pazuo tamArI pAse mUkyA che, have jema tamane yogya lAge tema karo. pachI rAjAe sUrinA kahevA pramANe karyuM. devIe eke prANInuM bhakSaNa karyuM nahIM. paraMtu navamInI rAtrie hAthamAM trizULane ghAraNa karI devIe AvI rAjAne kahyuM ke he rAjA! paraMparAthI cAlatI AvatI rItane teM kema bhUlavI dIdhI? rAjAe javAba Apyo ke huM jIvuM tyAM sudhI to eka kIDIno paNa vagha karIza nahIM. te sAMbhaLI devIe rAjAnA mAthA para trizULano prahAra karyo. tethI tatkALa koDhano vyAdhi utpanna thayo. rAjA maravAne taiyAra thayA. te vAta udayana maMtrIe sUrine kahI. tethI sUrie jaLa maMtrIne udayana maMtrIne ApyuM. te rAjAne chAMTavAthI teno deha pAcho suvarNanI kAMti jevo thaI gayo. prAtaHkALe rAjA gurunA darzana karavA gayo. tyAM eka thAMbhale bAMdhelI devIne rudana karatI dIThI. tyAre sUri bolyA-he rAjA! tenI pAsethI kaMI mAMgI le. tyAre rAjAe te devI pAse aDhAra dezamAM jIvarakSA mATe koTavALapaNuM mAMgyuM. te vAta devIe svIkArI. eTale tene AcArye baMghanathI mukta karI. vidyAnA prabhAvathI hemacaMdrAcArye camatkAra batAvI jaina gharmanI prabhAvanA karI jethI kumArapALa rAjA draDha jainadharmI thayo. aMjana, cUrNa ke lepa vagere siddha karelA prayogathI koI ghArmika kArya karIne je gharmane gajAve te sAtamA siddha prabhAvaka kahevAya che. te upara dRSTAMta - pAdaliptasUrinuM draSTAMta - siddha prabhAvaka. pAdaliptasUri vihAra karatA anyadA kheTakapura nagaramAM AvyA. tyAM pAdalepa vidyAnA baLe karI pratidina pAMca tIthae jaI vaMdanA karIne pachI bhojana karatA hatA. ekadA sUri DhaMkapure AvyA. nAgArjuna nAmano yogI pAdalepa vidyA zIkhavA mATe sUri pAse AvI zrAvaka thaIne rahyo. roja sUrinA caraNane vaMdana karavAthI auSathIone oLakhI lIdhI. tethI te sarva auSathIone pANImAM meLavI potAnA page lepa karI AkAzamAM UDavA lAgyo. paNa thoDe dUra jaI pAcho paDI jAya. tethI tenA zarIre cAThA paDI gayA. te joI sUrie tene kahyuM ke zarIre kSata zAnA che. yogIe satyavAta kahI. tethI sUrie raMjita thaI tene vidyA zIkhavADI ke sarva auSadhione cokhAnA osAmaNamAM ekatra karI pachI lepa karavo. tethI tene te vidyA siddha thaI. pachI te yogI paNa draDha zrAvaka banI gayo. ekavAra nAgArjune ghaNA dravyano vyaya karI suvarNasiddhi nipajAvI. pachI guruno upakAra vALavA mATe eka rasakupI bharIne guru pAse mokalI. te joI gurue ziSyane kahyuM ke ame tRNa ane suvarNane sarakhuM
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 gaNIe chIe. ane te kupImAM potAnuM mUtra bharIne te yogInA ziSyane ApyuM. te laI ziSya nAgArjunane ApyuM. tethI teNe krogha pAmI te kupIne patthara upara pachADI ke te Akho patthara sonAno banI gayo. te joI yogIe vicAryuM ke sUrinA zarIramAM kevI kevI siddhio pragaTelI che. meM suvarNasiddhi mATe khoTI mahenata karI. ema vicArI nAgArjuna kalpavRkSa samAna gurunI sevA tathA vaMdana karavAmAM tatpara thayo. lepa vagere aneka siddhio vaDe jainazAsananI aneka prakAre prabhAvanA karI AcArya svarge padhAryA. je muni abhuta bhAvathI yukta kAvya racIne rAjA Adi mahAjanone pratibodha pamADe te kavi prabhAvaka nAmanA AThamA prabhAvaka gaNavAmAM Avela che. te upara draSTAMta mAnatuMgasUrinuM draSTAMta - kavi prabhAvaka, ghArAnagarImAM bANa ane mayUrI nAmanA be paMDito rahetA hatA. bANa, mayUrano sALo hato. bahenanA zrApathI bANa kuSTI rogavALo thayo hato. banne paMDito rAjasabhAmAM ekaThA thayA. tyAre mayUre potAnA sALA bANane kuSTI kahIne bolAvyo. tethI teNe moTo khADo karI temAM aMgArA bharyA. pachI upara zIkuM bAMdhI tenI aMdara beTho. pachI sUryanI stuti karatAM dorI kApatAM chaThThI zloke chaThThI dora kapAtAM aMgArAmAM nahIM paDatAM sUrya deve pratyakSa thaI tenA dehane vyAdhirahita suvarNamaya karI dIdho. tethI bANe mayUrane kahyuM ke he kSudra pakSI! garuDanI pAse kALA kAgaDAnI jema mArI pAse tArI zI zakti che? jo hoya to mArI jema pratyakSa dekhADa. tyAre mayUre paNa potAnA hAtha paga kApI nAkhyA. pachI caMDIdevInI stuti karatA tenA hAthapaga sAjA thaI gayA ane zarIra vajamaya banI gayuM. te joI rAjAe Azcarya pAmI mayUrane ghaNuM mAna ApyuM. te joI jainadharmanA dveSI brAhmaNoe rAjAne kahyuM ke "jo jainomAM paNa koI Avo prabhAvazALI hoya to ja A dezamAM jainone rahevA devA; nahiM to te sarvane deza bahAra kADhI mUkavA joIe." AvuM vacana mAnatuMga AcAryanA sAMbhaLavAmAM AvyuM. tethI jaina zAsanano prabhAva batAvavAnI icchA karI. rAjasabhAmAM AvyA. rAjA pAse potAnA zarIra para cUmmAlIza beDIo nakhAvI ane oraDAnI aMdara oraDo evA cUmmAlIza oraDAmAM pote beThA. badhA oraDAone paNa tALA lagADI dIghA. pachI mAnatuMga sUrie bhaktAmara stotra racyuM. eka eka gAthA bolatAM jAya tema tema zarIra uparanI eka eka beDI tUTatI jAya ane eka eka oraDAnuM tALuM paNa tUTatuM jAya. ema badhA tALA tUTI gayA. eTale sUri mahArAja sabhAmAM AvI pahoMcyA. ema uttama kAvya racIne sUrie jainazAsanano moTo prabhAva pragaTa karI sarvane Azcarya cakita karyA. 3rA paMca bhUSaNa bhUSaNa paMca sudarzananAM vidhi-kuzaLatA, vaLa tIratha-sevA, deva-guru prati pUjanabhakti, sudarzana-bhAva caLe nahi tevA; paMcama bhUSaNa gharma-prabhAva aneka prakArathI loka vakhANe; tema suvartana, dAna, dayA, tapa, jJAna ghare nija zakti pramANe. artha :- have bhUSaNa eTale je samakitanuM ghareNuM che. tenA pAMca prakAra che. temAM vivigha kuzaLatA eTale cha AvazyakAdika kriyAo karavAmAM je kuzaLa hoya te samakitanuM paheluM bhUSaNa che. (1) pratikramaNa, (2) paccakhANa, (3) sAmAyika, (4) stavana eTale bhagavAnanA guNagAna, (5) vaMdana eTale bhagavAnanA darzana tathA (6) kAyotsarga. e cha Avazyaka kriyAo gaNAya che. te upara draSTAMta -
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana 177. Avazyaka kriyAomAM kuzaLatA-AvazyakAdika kriyAone viSe jenI kuzaLatA hoya te samakitanuM paheluM bhUSaNa kahevAya che. tenuM bhavya prANIe AcaraNa karavuM. te saMbaMdhamAM udAyI rAjAnuM draSTAMta nIce pramANe che : udAyI rAjAnuM draSTAMta :- rAjagRha nagaramAM koNika rAjAnI rANI padmAvatIe putrane janma Apyo tenuM nAma udAyI pADavAmAM AvyuM. jyArathI udAyI rAjA banI pATalIpuramAM Avyo tyArathI tenA pratAparUpI sUryanA udayane nahIM sahana karatA evA zatru rAjAo ghuvaDanI jema aMgha thaI gayA. udAyI rAjAe pratidina dAna, yuddha ane gharmano ghaNo vistAra karyo. jainagharmanI pRthvI para sarvatra prabhAvanA karI, sadguru pAse bAravrata aMgIkAra karyA. tenuM samakita atyaMta draDha hatuM. mahinAmAM cAra divasa upavAsa karI, devagurune vaMdana karI, cha AvazyakAdi kriyAo karI, pauSadha grahaNa karIne AtmAne pavitra karato hato. teNe aMtaHpuramAM ja pauSadhazALA karAvI hatI. temAM rAtrIne samaye vizrAMti laI sAghunI jema saMthAro karato hato. A pramANe te jainadharmanI sarva kriyAomAM atyaMta kuzaLa hato. e ja emanuM bhUSaNa eTale AbhUSaNa hatuM. bIjAM bhUSaNa tIrthasevA che. jethI tarAya te tIrtha che. saMsArabhAvathI virakta che evA satparuSo to jaMgama eTale hAlatAM cAlatAM tIrtharUpa che. ane mahApuruSoe sparzela bhUmio te sthAvara tIrtha che. evA tIrthonI sevA karavI te samakitanuM bIjAM bhUSaNa che. te upara draSTAMta - jethI tarAya te tIrtha che. jyAM satsaMga ke satparuSano joga thAya evA satutIrthanI sevA moTo guNa utpanna kare che. puruSo jaMgama tIrtharUpa che. paNa aprazastatIrthanI sevA kAMIpaNa guNanuM kAraNa thatI nathI. te jaNAvavA nIce pramANe draSTAMta che - gautamI zrAvikAnuM draSTAMta - tuMbaDIne tIrthasnAna chatAM kaDavAza gaI nahIM. viSNu sthaLa nagaramAM gautamI nAme eka sArthavAhanI strI parama zrAvikA hatI. tene goviMda nAme putra hato. te mithyAtvI hato. mAtAe tene jainadharma pamADavA mATe ghaNo samajAvyo paNa te mAnyo nahIM. goviMda laukikatIrthanI yAtrA karavA nIkaLyo. tene pratibogha karavA mATe mAtAe eka kaDavI tuMbaDI ApIne kahyuM ke gaMgA vageremAM tuM snAna kare tyAre ene paNa snAna karAvaje. e vAta mAnya karI te yAtrAe gayo. pote gaMgA vageremAM snAna karI muMDana vagere karAvIne pAcho ghera Avyo. mAtAnA hAthamAM te tuMbaDI ApI. mAtAe tenuM zAka banAvyuM. goviMda jamatI vakhate zAka cAkhatAM te kaDavuM lAgavAthI kahe ke mAtA tuMbaDInuM zAka to bahuM kaDavuM che. tyAre mAtAe kahyuM - tuMbaDIne gaMgA vagere tIrthomAM snAna karAvyuM to pachI temAM kaDavAza zenI? goviMda kahe jaLamAM snAna karAvavA mAtrathI kaMI aMdaranI kaDavAza jAya nahIM. tyAre mAtAe kahyuM : tema hiMsA, asatya, corI, maithuna vagerethI lAgelA pAponA samUha te kaMI jaLamAM snAna karavA mAtrathI jAya nahIM. te sAMbhaLI goviMda mAtA sAthe sammata thaI guru pAse gayo ane bAravrata aMgIkAra karyA ane prAMte zatruMjaya tIrtha para siddhi sukhane pAmyo. satudeva guru pratye sAcI aMtaraMga bhakti upajavI te samakitInuM trIjAM pUjana bhakti nAmanuM bhUSaNa che. te upara dRSTAMta - jIraNazeThanu vRSTAMta - aMtaraMga pUjana bhaktibhAvanuM phaLa. vizALa nagarInA udyAnamAM mahAvIra bhagavAna cAturmAsI tapa karIne pratimA ghAraNa karI rahyA hatA. te nagarano rahevAsI jIrNa
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 zreSThIe prabhune joI vijJapti karI ke he prabhu! Aje pAraNA mATe mAre ghera padhAravA kRpA karajo." ema karatA cAra mahinA sudhI roja bhagavAnane vinaMtI karato hato. Aje vicAryuM ke comAsuM puruM thavAthI jarUra bhagavAna mAre ghera pAraNA mATe padhAraze. ema bhAvanA karatAM motIno thALa laI bhagavAnane vaghAvavA mATe gharanA dvAra pAse ubhA che. bhAvanA kare che ke prabhu padhAraze. prabhune vaghAvIne pAraNuM karAvIza vagere aneka prakAranI bhAvanA bhAvatA hatA. pachI bAkI raheluM anna huM khAIza. ityAdi manorathanI zreNipara ArUDha thaI temaNe bAramA devalokane yogya puNya upArjana karyuM. paNa pUraNazeThane tyAM bhagavAnanuM pAraNa thavAthI deva-duMdubhInA nAdathI vicAravA lAgyA ke mane dhikkAra che ke bhagavAnanuM pAraNuM mAre tyAM thayuM nahIM. ema vicAratAM temanA dhyAnamAM bhaMga paDyo. nahIM to e vicAranI ghArAmAM ne ghArAmAM zreNI mAMDIne kevaLajJAna prApta karata. ema prabhunI bhaktivaDe kevaLajJAna sudhI pahoMcI zakAya che. jenA sudarzana eTale sagharmamAM draDhatAnA bhAva-zraddhA, te devanA upasargavaDe paNa calAyamAna nahIM thAya te sudarzana-bhAva athavA dhairya nAmanuM samakitInuM cothuM bhUSaNa che. tenA upara draSTAMta satI sulasAnuM draSTAMta - vItarAga darzanamAM acaLa sthiratA. ekadA caMpAnagarImAM zrI mahAvIrasvAmIne namI aMbaDa nAmano parivrAjaka je jainadharmane pAmyo hato te rAjagRhI nagarI tarapha javAno hato. te vakhate zrI mahAvIra svAmIe tene kahyuM ke - "tame rAjagRhI nagarImAM sulasA zrAvikA rahe che tene amAro gharmalAbha kahejo." te prabhunuM vAkya aMgIkAra karI aMbaDa zrAvake rAjagRhI nagarIe AvI vicAra karyo ke bhagavAne sulatAne gharmalAbha kahevaDAvyo che to tenI gharmamAM kevI draDhatA che tenI parIkSA karuM. ema vicArI pArivrAjake judI judI dizAomAM traNa divasa brahmA, viSNu, mahezanA judA judA rUpa vikryA. tethI gAmanA baghA loko tenA darzana karavA gayA. sulatAne lokoe kahyuM ke vaMdana mATe cAlo. to paNa vItarAga gharmamAM sthiratAvALI evI sulasA vaMdana karavA gaI nahIM. tethI cothe divase teNe uttara dizA tarapha samavasaraNamAM birAjela tIrthakaranuM rUpa vikuvyuM. to paNa tulasA vaMdana karavA gaI nahIM. tyAre aMbaDe tene bolAvavA mANasa mokalyo ane kahevaDAvyuM ke paccIsamA tIrthaMkara padhAryA che to vaMdana karavA kema jatA nathI. tyAre sulatAe kahyuM ke bhAI! te jinezvara nathI paNa koI vidyAghArI pAkhaMDI lokone chetare che. evI rIte sulasA calita thaI nahIM. pachI aMbaDa, zrAvakanuM rUpa laI sulatAne ghera Avyo tyAre tenuM Adara karyuM. teNe sulatAne kahyuM ke bhagavAne tamane gharmalAbha kahevaDAvyo che. te sAMbhaLIne harSita thayelI sulasAe UbhA thaI bhagavAnanI dizAmAM stuti karI. evI draDhatA gharmamAM joIe; to samyakdarzana nirmaLa rahe che. aneka prakArathI loko gharmanA vakhANa kare evAM gharmanA vivigha kAryo karI jainazAsananI unnati kare te gharmaprabhAvanA nAmanuM samakitInuM pAMcamuM bhUSaNa che. jemake suvartana eTale sadAcArapUrvaka vartI potAnI zakti pramANe dAna, dayA, tapa ane jJAnane ghAraNa karI jaina gharmanI zobhAne vadhAre che. te upara draSTAMta - devapAlanuM dRSTAMta - uttama kAryo vaDe gharmanI prabhAvanA. gharmanA aneka kAryo karavA vaDe niraMtara jainazAsananI unnati karavI, te prabhAvanA nAmanuM samakitanuM bhUSaNa jANavuM. acalapura nagaramAM jinadatta nAme eka zreSThI raheto hato. tene tyAM devapALa nAmano cAkara hato. te vanamAM gAyone carAvavA jAya. eka divasa varSARtumAM nadInA kAMThA upara AdinAtha bhagavAnanI mUrtinA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) samyagdarzana tene darzana thayA. tethI devapALe ghAsanI jhUMpaDI banAvI temAM te mUrtine sthApanA karIne puSpavaDe tenI pUjA karI ane niyama karyo ke huM ApanAM darzana-pUjA karyA vagara bhojana karIza nahIM. varasAdanA kAraNe sAta divasa sudhI darzana karavA javAyuM nahIM, tethI sAta upavAsa thayA. pachI AThame divase pANInuM pUra UtaryuM eTale darzana karavA gayo. bhagavAnanI mUrti AgaLa siMha beTho hato chatAM tenAthI DaryA vinA bhagavAna pAse jaI darzana karIne stuti karI kahyuM ke he bhagavAna! ApanA darzana vinA mArA sAteya divaso vRthA gayA. tenA satvathI deva prasanna thaIne bolyo ke - mAga tAre je joIe te mAga. devapALa kahe mAre bhagavAnanI bhakti sivAya kAMI joItuM nathI. chatAM deve tuSTamAna thaI tene rAjya ApyuM. tethI bhagavAnanuM moTuM maMdira banAvI temAM bhagavAnanI pratimAne sthApita karI pachI traNe kALa bhagavAnanI pUjA bhakti karatAM tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. ane gharmanA aneka kAryo karI jainadharmanI prabhAvanA karIne aMte dIkSA laI svargane pAmyo. [33mA pAMca lakSaNa lakSaNa pAMca sudarzananAM zama, mokSaruci, bhavakheda, dayA ne niHspRhIM saMtanI vANI viSe mana-tallInatA gaNa "AstikatA e. artha - have samyagdarzananA pAMca lakSaNa jaNAve che. je samyavruSTi jIvane hoya che. temAM paheluM zama eTale jenA krodhAdi kaSAyo upazamelA hoya. te upara draSTAMta - kugaDuM muninuM draSTAMta - kaSAyonuM zamana. je moTo apakAra karanAra upara paNa samabhAva rAkhIne krodhAdikane zAMta kare. tenAmAM zama nAmanuM paheluM lakSaNa che. tenAthI samakita oLakhAya che. kuragaDuM muni tiryaMca gatimAMthI AvyA hovAthI tapazcaryA thatI nahotI. tethI gurue kahyuM ke he vatsa! tuM kSamAno ja Azraya kara. tema karavAthI te sarve tapanuM phaLa pAmIza. bIjA cAra tapasvIo hatA. te kuragaDuM munine nityabhojI kahIne tenI niMdA karatA. eka divase devIe kuragaDuM munine vaMdana karyA ane kahyuM ke AjathI sAtame divase eka munine kevaLajJAna thaze. sAtame divase kuraguDuM munie khIcaDIno zuddha AhAra lAvI guru ane tapasvIone batAvyo. tyAre kroghathI tapasvIoe temAM kaphano baLakho nAkhyo. to paNa manamAM tene ghI mAnI samabhAvathI potAnA nitya bhojana karavAnI manamAM niMdA karatAM ane khIcaDI mathatA mathatA zreNI mAMDIne kevaLajJAna pAmyA. ema kaSAyane zamAvI sArA khoTAmAM samabhAva rAkhavo e samakitanuM paheluM lakSaNa che. bIjAM mokSaruci eTale jene mokSa prApta karavAnI ja ruci hoya. te upara draSTAMta - anAthImuninuM draSTAMta - mAtra mokSa abhilASa. anAthI kumArane AMkhanI vedanA utpanna thaI. mAtApitAe aneka prakAranI davA karAvI to paNa vedanA ghaTI nahIM. tethI anAthI kumAre eka divasa ema vicAryuM ke jo huM vedanAthI mukta thAuM to khaMtI, daMtI ane nirAraMbhI evI pravajyA ghAraNa karuM. ema vicArIne zayana karI gayo. tenA uttama mAtra mokSa abhilASathI te vedanA zamI gaI. pachI bIje divase teNe dIkSA lIdhI. ema mAtra mokSa abhilASa thavo te samakitanuM saMvega nAmanuM bIjuM lakSaNa che. trIjAM bhava kheda eTale jene saMsAra pratye vairAgya hoya. te upara draSTAMta - harivahana rAjAnuM draSTAMta -- he jIva! have ghaNI thaI thobha. saMsArarUpI kArAgRhane tyAga
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 karavAnI jenI buddhi hoya te puruSa nirvedavAna kahevAya che. bhogavatI nagarImAM kevaLI bhagavaMta padhAryA. te harivahana rAjAnA pitA che. temane vAMdavA harivAhana rAjA gayo. tyAM kevaLI bhagavaMta dezanA Ape che ke viSayarUpI mAMsamAM lubdha thayelA prANIo A jagatane zAzvata mAne che, paraMtu samudranA mojAM jevA capala AyuSyane te jotA ke jANatAM paNa nathI. ityAdi gharmadezanA sAMbhaLIne rAjAe kevaLI bhagavaMtane pUchyuM ke he bhagavaMta! mAruM AyuSya keTaluM bAkI che? kevaLIe kahyuM ke navaprahara mAtra. te sAMbhaLIne saMsArane kArAgRha samAna mAnI he jIva have ghaNI thaI thobha ema vicArI rAjAe dIkSA laI ekatva bhAvanAvaDe zubhadhyAna dhyAtAM mRtyu pAmIne sarvArthasiddhi vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. cothuM dayA eTale jene jagatanA sarva jIvo pratye dayAbhAvarUpa anukaMpAbuddhi hoya. te upara draSTAMta- cAra rANIonuM draSTAMta - sarva jIvo pratye svAtmatulya buddhi kartavya. vasaMtapuramAM aridamana nAme rAjA hato. te eka divasa potAnI cAra rANIo sAthe gokhamAM beTho hato. te vakhate eka corane vathasthAna para laI javAto joI moTI rANIe rAjAne kahyuM ke eka divasa ene mukta karI mane soMpo. pachI rANIe tene sukhI karavA eka hajAra rUpiyAno kharca tenI pAchaLa karyo. bIjI rANIoe paNa vizeSa vizeSa kharca karIne tene sukhI karavA mATe prayatna karyA. cothI rANIe te corane kahyuM ke tuM have corI na kare to tane phAMsImAMthI mukti karAvI dauM. core kahyuM ke have huM kadI corI nahIM karuM. tethI rANIe tene corI nahIM karavAno niyama Apyo. pachI rANIe anukaMpA karI rAjAne kahIne tene phAMsImAMthI mukta karAvyo. eTaluM ja nahIM, paNa corIno tyAga karAvavAthI teno parabhava paNa suthAya. bIjI rANIoe kahyuM ke chellI rANIe ene zuM sukhI karyo? eka paisAno paNa kharca to karyo nathI. ema vivAda karavA lAgI. pachI rAjAe corane ja bolAvIne pUchyuM ke tane vaghAre sukhI kaI rANIe karyo. tyAre te kahe ke mahArAja ApanI chellI rANIe mane vizeSa sukhI karyo che. bIjI rANIoe to suMdara bhojana snAna vagere karAvavA chatAM paNa mArA manamAM to ema hatuM ke kAle savAre to mAre phAMsIe caDhavAnuM che. tethI mane kaMI sukha bhAsyuM nahIM. paNa chellI rANIe to mane abhayadAna ApyuM. tethI mArA AnaMdano pAra rahyo nahIM. A pramANe sarva jIvone potA samAna mAnI anukaMpA buddhi rAkhavI te samyakdarzananuM cothuM lakSaNa che. tathA jene niHspRhI evA saMtapuruSonI vANImAM mananI tallInatA hoya, tene AstikatA arthAt zraddhA ke AsthA lakSaNa kahyuM che. te upara dRSTAMta - sadevagurugharmamAM draDha zraddhA. bIjA gharmamatanuM zravaNa karyA chatAM paNa vItarAga prabhue je kahyuM te ja satya che ema je niHzaMka paNe mAne tene AvI AsthA hoya che. padrazekhara rAjAnuM draSTAMta - pRthvIpurano padmazekhara nAme rAjA, vinayaMghara nAmanA AcAryazrIthI pratibodha pAmIne jainadharmI thayo hato. jainagharma ArAdhavAmAM te sadA tatpara hato. te rAjasabhA samakSa niraMtara loko pAse gurunuM A pramANe varNana karato hato. je guru anya janone upadeza vaDe jAgRta kare, mokSanI icchAvALA jIvone hitakArI upadeza Ape te suguru kahevAya che. emane koI vaMdana kare to rAjI thatA nathI ane niMdA kare tethI kheda pAmatA nathI.