________________
૪ ૮
પ્રજ્ઞાવબોઘ-વિવેચન ભાગ-૧
જગતને ભૂલી આપની ભક્તિમાં એકતાનપણે લીન થઈ જાઉં. ૩રા
મૈત્રી આદિ ચાર ભાવનાઓનું સંપૂર્ણ સ્વરૂપ જાણવા માટે કે સકળ પદાર્થોનું યથાર્થ સ્વરૂપ જાણવા માટે સક્શાસ્ત્રો આપણને પરમ ઉપકારી છે. જ્ઞાનીપુરુષના વિરહમાં તો તે સુપાત્ર જીવને સંસારથી તરવા માટે પરમ આધારભૂત છે.
“આત્માદિ અસ્તિત્વના, એહ નિરુપક શાસ્ત્ર;
પ્રત્યક્ષ સગુરુ યોગ નહીં, ત્યાં આઘાર સુપાત્ર.” -આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર એક અપેક્ષાએ જોતાં ભગવાનની પ્રતિમા કરતાં પણ સન્શાસ્ત્રોનો આપણા ઉપર પરમ ઉપકાર છે. કારણ કે ભગવાનની પ્રતિમાનું માહાભ્ય જણાવનાર પણ તે જ છે. સન્શાસ્ત્ર કહો કે ભગવાનની વાણી કહો બન્ને એક જ છે. એવા સલ્ફાસ્ત્રોનું પરમ માહાભ્ય છે, જે આગળના પાઠમાં વિસ્તારથી વર્ણવે છે –
સન્શાસ્ત્રનો ઉપકાર
અહોહો! પરમ શ્રત-ઉપકાર!
ભવિને શ્રત પરમ આઘાર-ધ્રુવ. પરમ શાંતિ પામ્યા તે નરને, નમું નિત્ય ઉલ્લાસે; પરમ શાંતિરસ પ્રેમે પાયે, વર્તે તે વિશ્વાસે.
–અહોહો પરમ શ્રત-ઉપકાર. ૧ અર્થ :- અહોહો! શ્રત એટલે શાસ્ત્રોનો મારા ઉપર પરમ ઉપકાર છે. ભવ્યાત્માઓને મોક્ષનો માર્ગ બતાવનાર દીવા જેવા કૃતનો અમને પરમ આધાર છે.
પરમ એટલે ઉત્કૃષ્ટ આત્મશાંતિને પામ્યા એવા શ્રી પરમકૃપાળુ પરમાત્માને હું નિત્ય ઉલ્લાસભાવે નમસ્કાર કરું છું. જે અમારા આત્માને પરમ શાંતિ ઊપજે એવો જ્ઞાનરસ પ્રેમપૂર્વક પાએ છે. માટે હું સદા તેમના વિશ્વાસે જ વર્તે અર્થાત્ તે કહે તેમ જ કરું. તેમની આજ્ઞામાં જ મારું કલ્યાણ માનું. અહોહો! આશ્ચર્ય છે કે શ્રુતજ્ઞાને અમારા ઉપર પરમ ઉપકાર કર્યો છે. [૧]
સદ્ભુત શાંત રસે છલકાતું શાંત સરોવર જાણે,
શાંત રસ-હેતુએ સર્વે રસ ગર્ભિત પ્રમાણે અહોહો ૨ અર્થ - શાંતરસથી છલકાતું એવું સદ્ભૂત તો જાણે શીતળ જળથી ભરેલ શાંત સરોવર હોય તેવું ભાસે છે. કે જે બીજા અનેકની તૃષા છીપાવવા સમર્થ છે.
તે સત્કૃત એટલે સન્શાસ્ત્રોમાં મુખ્ય શાંતરસનું પ્રતિપાદન કરેલ છે. બીજા પણ તેમાં વીરરસ, હાસ્યરસ, વિભસરસ કે શૃંગારરસ આદિનું વર્ણન હોય, પણ તે માત્ર શાંતરસરૂપ ઔષઘને આપવા માટે ગોલ સાથે ગોલી’ આપવાની જેમ વર્ણવેલા છે.
