Book Title: Mahamantri Shaktal
Author(s): Chandulal M Shah
Publisher: Sarasvati Sahitya Ratna Granthavali
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022902/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmasaphA POPOL zrIsaravati sAhitya ratna graMthAvali (kAryAlaya) amadAvAda. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ajeja grAhaka ane zrI sarasvatI sAhityaratna graMthAvali pitAnuM prathamanuM varSa pUruM karIne bIjA varSa mAM praveza kare che. Apa hajI sudhI tenA membara banyA ho to satvare banI jAo. vArSika Azare 10 0 0 hajAra pAnAmAM suMdara vAMcana ApavAmAM Ave che te Apa ApanuM nAma membara tarIke noMdhAvaze. vArSika lavAjama rU 10-0-0 kAyamanA membara rU 125-0-0 sahAyaka rU. 51-0-0 lakhe bhegIlAla ratanacaMda rAjakavi jhaverIvADa, paTaNInI khaDakI, amadAvAda tA . megharAja jena pustaka bhaMDAra pAyadhunI gADInI cAla, muMbAI naM. 3 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI sAhitya ratna granthAvalI varSa 2juM pu. 1luM # mahAmaMtrI zakaTALa [aitihAsIka navalakathA). LAU lekhaka caMdulAla ema. zAha, (mu) prakAzaka sarasvati sAhitya ratna prasthAvali taraphathI bhegIlAla ratanacaMda rAjakavi mu. pATaNa. kiM. rUA. 4--0 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : sarasvatI sAhitya ratna granthAvalI vatI bhegIlAla ratanacaMda vega The. kha che kha TaDI nA pADA, mu. pATaNa. prata 1000 ] [ sane 1946 maNilAla chaganalAla zAha dhI navaprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA roDa : amadAvAda, Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ griti litlhiHilli-nAHI[Hin-llllifill the othilli illi ll lllllim-llllllllllllts rAjanagara nivAsI-hena mahAlakSmi ahena. zeTha budhAbhAi sapharacaMda sutarIyAnA suputrI. ja-ma-sa. 1982 nA jekTa zukala saptami. svargavAsa-saM. 2002 nA B vizAka zukala trayodazI. zeTha budhAbhAie pitAnI putrI hena mahAlakSmi bahenanA ramA raka tarIke temanA pheTo mArA puratakamAM mukavA sArU je mane taka ApI AbhArI karyo che. tethI huM sadA teozrIne rUNI uM chuM. bahena mahAlaphimahenanuM jIvana ghaNuM Adarza ane sarakArI temaja dhAmIka vRttIvALu hatuM. temanA ravargavAsa thavAthI temanA AkhA kuTuMbamAM mahAna kheTa paDI che plena mahAlami E henanA AtmAne paramAtmA sadI zAMntI a. ane teonA traNe bALake hamezAM phale- I kUle ane phAlo eja prabhu pAse aMta:karaNathI prArthanA. bhegIlAla kavi. lI.. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navina varSanI zubhASiza navina varSanA prAraMbhamAM huM mArA mitre ane zubhecchane haMmezAM sukha ane zAnti ane Arogya ane vahepAra vRddhi yazakIrti haMmezanA mATe dina pratidina vadhe ane phaLe. phule-phALo ane duHkhI janonuM kalyANa kare. eja zubha bhAvanA. AbhAra A pustaka chapAvavAmAM mArA lAgavatA vaLagatA mitroe temaja zeTha budhAbhAI sAkaracaMda sutarIA vigeree prathamathI purata laI jemane protsAhana Ayu che te mATe huM temane hArdika AbhAra mAnuM chuM. mArI sarasvati sAhitya ratna granthAvalImAM je je gRhastha vArSika membare thaelAM che te sarve membarene huM AbhAra mAnuM chuM ane haMmezane mATe mArI prakhyAvalInA membara banI mane protsAhana Apaze ane kAyamanA membara raheze evI huM AzA rAkhuM chuM. putrI sarasvatine caraNe putrI tArA svargavAsane varSonA prabhAta thaI gayAM ane tArI bAlyavayanI tArI suvAsa mArA hRdayamAM haMmezane mATe guMjI rahI che. tArA smAraka tarIke sarasvati sAhitya ratna granthAvalInI yojanAnuM sAhasa upADI vizvanI janatAne sAruM ane saMskArI temaja dhArmika vAMcana maLe e abhilASAthI upADayuM che. Aje te sAhasane bIjA varSamAM praveza thAya che. ane tenuM prathama pustaka mahAmaMtrI zakALa (syulIbhadranA pitA) e nAmanuM pustaka jagatanA caNemAM vAMcana mATe bahAra pADayuM che. ane te pustaka tane arpaNa karI huM mArI pitA tarIkenI pharaja adA karuM chuM. putrI ! tuM jyAM hoya tyAM tArA AtmAne prabhu zAMtI a! eja abhyarthanA. lI tAre viyogI pitA. bhegIlAla kavi Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 thI 56 anukramaNikA. prakaraNa vijya | pRSTha 1 luM. mahArAjAnI ciMtA. 1 thI 7 2 ju vararUcInI ghelachA. 8 thI 13 ciMtAmAM vadhAre. 14 thI 19 pitA-putra, 20 thI 26 5 muM. mahArAja ane vijaya. 27 thI 3 padamAvatInA AvAsamAM 34 thI 42 vicAra maMcana. 43 thI 49 lagnanuM mahata, . bhUtakAlanI vAte. 57 thI 68 10 muM. mAnyatA. 68 thI 76 11 muM. ajaba strI. 77 thI 83 12 muM. jayAdevI haTALa 84 thI 0ra jUra zikSA. 93 thI 103 14 muM. kura naMda. 108 thI 113 15 muM. AMdolana, 114 thI 126 16-17 muM. vidyApIThanI mulAkAta. 127 thI 140 18 mu. khAnagI khaMDamAM 141 thI 150 padamAvatInI vAcALazakti 151 thI 162 20. muzkaTATa baMdhAyA. 163 thI 17ra lagnanI taiyArIo 173 thI 178 22 muM. AmaMtraNane svikAra. 179 thI 189 pati vararaco. 190 thI 196 bhayarAmAM 197 thI 200 25 muM mahArAjAnI sthitI. 201 thI 205 AmaMtraNane asvikAra 206 thI 210 derANI jeThANuM. 211 thI 215 kedI avasthAmAM 216 thI 219 29 muM. kuTuMba rakSaNanI taiyArI. ra20 thI 226 mukti , 227 thI 230 milana. 231 thI 235 pitRhatyA-ke-kara kartavya 236 thI 240 palAyana 241 thI 240 21 muM 23 muM. 24 mA ii ra7 30 muM. che ? Page #9 -------------------------------------------------------------------------- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sarasvati sAhitya ratnagraMnthAvali ) bhiSma pratijJA. nAlaMdA vidyApIThanA adhyApaka gurUdeva cANakya saMsArIka kArya mATe rAjAnaMdanI rAjasabhAmAM jAya che te vakhate rAjayasabhAmAM koI nahi hatuM. phakta rAjAnaMdanA rAjakumAre tyAM hatA. te vakhate gurUdeva cANakyano dedAra joI rAjakumAroe gurUcANakyanI mazkarI karI. te vakhate gurUcANakyane krodha caDhaye, ane te vakhate pote pratijJA karI ke jyAM sudhI rAjAnaMdanA vaMzane nAza na karuM tyAM sudhI zikhA (mAthAnA vALa) bAMdhIza nahi. (zarUAta) tevI pratijJA kare che. [kopIrAITa-prakAzaka che.] [pA. 1] Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - Amukha - gUjarAtanuM mRtyu kinAre pahoMceluM sAhitya maratAM maratAM jIvI jaIne pAchuM yuvAvasthAe pahoMcyuM che. tenI yuvAvasthA sAhityanA jANakAra vAMcako ane prakAzakone ja AbhArI che. dareka vAMcaka ane prakAzaka sAhityane jANakAra bane to ? -paNa Aje to amuka prakAzako. bAda karatAM dareka prakAzaka kIrtivaMta sAhityakAra-lekhaka mAge che. jyAre sAhityanI kadara karanAra vAMcaka suMdara sAhitya vAMcana mAge che. prakAzake. vAMcakenI IcchAne na saMtoSI zake? * para bhASAnuM ekAda pustaka prasiddhi pAme eTale tenA lekhakanuM pratyeka pustaka anuvAda thavA pAme che. keTalAMka pustake eka karatAM vadhAre prakAzako taraphathI pustakonAM nAma badalIne thAya che. zA mATe ema thavuM joIe? evA kAraNene aMge gujarAtanuM maulika sAhitya aMdhArAmAM rahI jatuM nathI? kevaLa para bhASAnAM pustakonA anuvAdo ja prasiddha karIne gujarAtI sAhityane jIvatuM rAkhyAno AnaMda mAnavo che? aitihAsika ane sAmAjika sAhitya mATe prasaMgo kyAM ochA che? khUNe khAMcare paDelA lekhakone-sAhitya kArone zodhI kADhIne prakAzako maulika sAhitya lakhAve to gUjarAtanuM sAhitya ajoDa banyA vinA rahe nahi. jema para bhASAnAM pustakeno anuvAda Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI bhASAmAM thAya che, tema ApaNuM pustakane anuvAda anya bhASAmAM thAya; evI bhAvanA ApaNe zA mATe na sevavI joIe? gujarAtIonI raheNI karaNI, gujarAtIonAM mAnasa, ane gujarAtIonI gRhavyavasthAmAM peselA pAzcAtya saDA viSe; temaja te kAraNe cImaLAtI bahena, kALI majUrI karIne jIvatA zramajIvIo mA bApanA parasevAnA paisAne pANInI mAphaka veDaphIne aradhI jIMdagI sudhI abhyAsa karyA pachI kevaLa nekarIgulAmI svIkArI letA yuvake, anna ane dAMtane temaja dehane ane vastrane thayelAM vera-tevI AvI paDelI kaparI sthiti viSe lakhavAnuM kayAM ochuM che? paradezIoe racelA ane racAvelA satyAsatya ItihAsamAMthI saMzodhana karIne satya hakita prakaTa karavAnI sAmagrI kyAM ochI che? hiMdanI aitihAsika ane sAmAjika kALI bAjune kALI bAju ane ujaLIne paNa kALI bAju batAvI-raju karIne ApaNuM jIvanamAM kaleza utpanna karAvanArA paradezIonI kALI bAju raju karavAnAM ane temanAM malina mana ane iMdrajALane khullA pADavAnAM sAdhano eAchAM nathI? mahArAjA naMda ane mahAmaMtrI zakaTALa jevA mahA purUnAM jIvana caritra-temanA jevI mahAvyaktionI rUparekhAo kayAM ochI che? gUjarAtanA vIra purUSonAM caritro kayAM ochAM che? anuvAdako AvA viSayo para maulika lakhatA thAya to? koI koI vakhate ekAda pustaka be cAra lekhako taraphathI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe meLavelA pUrAvAnA AdhAre lakhAya che. temAM ItihAsanuM. maMthana thAya che. temAMthI je satya lAge te vAMcaka svIkArI le che. mahArAja naMda viSe paNa temaja banavA pAmyuM che. temanA viSe lakhAyelAM keTalAMka pustakomAM A pustaka vadhAro kare che. jo ke A pustaka lakhavAne udeza mahAmaMtrI zakaTALanA jIvana caritra sAthe saMkaLAyeluM che, ane temane ja nAyaka pada ApavAmAM AvyuM che, chatAM temAM mahArAjAnaMdane samAveza thayA sivAya rahetuM nathI. keTalAka lekhaka-ItihAsakAronI mAnyatA evI che ke, je naMde kSatriyanI kala karAvI hatI, te naMda chelle nahi. jyAre huM mAnuM chuM ke, je naMde kSatriyonI katva karAvI te naMda chelle ja hovo joIe. rA. kanaiyAlAla munzIe "bhagavAna kauTilya" lakhyuM che. mudrA rAkSasa' nAmanA saMskRta nATaka parathI suprasiddha marAThI navalakathAkAra rA. hari nArAyaNa ApTee "caMdragupta' nAmanI navalakathA marAThI bhASAmAM lakhI che. te pustakano anuvAda zrI. nArAyaNa vasanajI Thakakure gujarAtI bhASAmAM "2500 varSa pUrvenuM hindustAna'nA nAme karela che. e badhA lekhake e cItarelA naMda karatAM mArAthI judA ja prakArano naMda darzAvAyo che. A pustaka mATe-tenI satyatA mATe aneka prakAranA pUrAvAo raju karavAmAM AvyA che. pAtro paNa ghaNuM kharAM sAcAM ja che. paMDita cANakya naMdavaMzane nAza karavAnI pratijJA laI pATalIputramAMthI cAlyA jAya che, tyArathI A pustakanI zarUAta thAya che. pustaka aitihAsika hovA chatAM, navalakathA che; e vAMcake lakSamAM rAkhavAnI AvazyakatA che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaNA kharA AdhArA-je je ThekANe jarUra jaNAya che te te ThekANe TIpamAM AvyA che. : eka jagAe TIpamAM mahAva'za, ddivyAvadvAna, viSNupurANa ane thivarAvila nAmanA cAra purANAmAMthI vaMzAvaLI mUkavAmAM AvI che. te vaMzAvaLIone eka bIjAnI sAthe sarakhAvatAM thoDA dhaNA pharaka jaNAI Ave che. naMdanA samayamAM mudrA RRNAnI mAnyatA evI che ke, navamA mudrA rAkSasa nAmane matrI hatA, jenA vana parathI rAkSasa ' nAmanuM saMskRta nATaka racAyelu che. e mAnyatA taddana satya che. paNa te samayamAM mahAamAtyane sthAne kANuM hatuM, tene ullekha javalle ja maLI Ave che. aneka pramANabhUta AdhAro meLavyA pachI khAtrI pUrvaka mAnI zakAya che ke, te samaye mahA amAtyanI pachI para mahAma`trI zaTALa hAvA joIe hatA. * mahArAjA naOM pAchaLathI zakaTALane aneka prakAranAM kaSTo sahana karAvyAM hatAM, ema keTaleka sthaLethI vAMcavA maLe che. temaja temanI baMdhanAvasthA' samrATa caMdragupta'' nAmanI eka hiMdI philmamAM paNa batAvavAmAM AvI che hatI paraMtu vastutaH paristhiti taddana judIja hatI. mahAmaMtrI zakaTALane nande koI paNa prakArano trAsa Apyo na hotA, paNa nadane temanA par- zakaTALa para za MkA AvatAM zakaTALe pote ja potAnuM alidAna svIkArI lIdhuM hatuM. te viSenA pUrAvA yogya sthaLe ApavAmAM AvyA che. te samayamAM pATalIputranI kharobarI karI zake, evI bIjI koi paNa nagarI hastImAM na heAtI, tenuM varNana cAlu vAMcananI TIpamAM yogya sthaLe ApavAM AvyuM che. mahArAjA naMdanAM aneka nAmo hatAM, ane te badhAM temanAM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nRtyone ja AbhArI hato. naMdane aneka rANIo hatI. temAM mahuArANInI pIe jayAdevI hatAM. mahArAjA para temanI pratibhA sArI paDatI hatI. paMDita cANakya mahAna azAstrI hatA temaNe lakheluM * arthazAstra' hajI paNa eka mahAna sattA samAna gaNAya che. te uparAMta, te eka aiitaya rAjanItijJa purUSa hoi kauTilyanA nAme prakhyAta che. pANinI prakhara vidvAna purUSa hatA chatAM temaNe lakhelA grantho sivAya temanA viSe bIjI mAhitI maLatI nathI. temaja temaNe potAnI chevaTanI jIMdagI kayAM vItAvI, tenI vigato paNa maLI AvatI nathI. te eka ajoDa vyAkaraNa zAstro hAi temanuM vyAkaraNu ' Aje paNa AdhArabhUta gaNAya che. " > varacie pANinInA vyAkaraNa para TIkA lakhI che. te uparAMta, vibhAsa ' vagere grantho paNa lakhyA che. " paMDita cANakye pATalIputrano tyAga karyAM pachI varacae magadharAja naMdanA mahA amAtya banavA mATe ghaNI khaTapaTo karI hatI, paNa temAM temane yaza maLyo naheAtA. nA pRSTa 503mAM lakhavAmAM AvyuM che ke, --paNa AmAM samaja phera thai heAdha ema lAge che. temaNe mahA amAtya thavAnA prayatno karyAM hatA, paNa temAM temane yaza maLyo nahAtA. e viSenA dhaNA pUrAvAo maLI Ave che. mahArAjA naMdanA samayatI kharI-cAsa sAla maLI AvatI nathI, paNa saikAnA pUrAvA ghaNe sthaLethI maLI Ave che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 tevA ja pUrAvAonA AdhAre pustakanI zarUAtamAM saikA darzAna karAvavAmAM AvyuM che, sadarahu navalakathA lakhavAmAM dhaNA pustakonA mAdhAro levAmAM AvyA che, jemAMnAM keTalAMkanAM nAme! paNa ApavAmAM AvyAM che. A pustakanI aMdara darzAvavAmAM AvelAM keTalAMka AdhAra rUpI pustakanAM nAmeA DeA. trIbheAvanadAse lakhelA * prAcIna bhAratavarSa ' mAMthI asala-( -(temaNe ApelA pUrAvA(-sIdhA ja utAravAmAM AvyA che-- phakata vAMcakeAnI sagavaDatAnI khAtara eTale ADakatarI rIte temanA puratakanA AdhAra levAyeA che, ema kahevAmAM jarAya atizayeASThita na kahevAya. tethI mAre Do. trIbhAvanadAsanA AbhAra jarUra mAnavA joie. or. zrI sarasvatI sAhitya ratna graMthAvalinA saMcAlaka vi bhAgIlAlabhAie A pustaka temanI graMthAvalimAM pragaTa karyuM te badala temane ane avAranavAra protsAhana ApanAra snehI kuMvarajIbhAi AbhAra kema bhUlAya? Aja sudhInAM mArAM badhAM pustakAne saharSa vadhAvI lenAra vAMcakAe jo mArI lekhanakaLAneA yeAgya satkAra karyo nahAta tA kadAca mAro kalama AgaLa vadhatI aTakI jAta. eTale mArI lamane jIvaMta rAkhanAra vAMcakone to huM kadApi bhUlIna ja zakuM. caMdulAla ema. zAhu 20-8-1946 220 kAkA sTrITa muMbaI na ra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indAra nivAsI- sarasvati upAsaka- dAnavIra- tirthaMbhata- zirAmaNirAyabahAdura-rAjyabhuSaNu-rAvarAjA-sara zrImAna zeThazrI hukamacaMdajI nAiTa, janma saM. 1931nA azADa zukalA pratipadA. jeezrIe peAtAnA jIvanamAM AjadIna sudhImAM leAka kalyANanA hitArthe lagabhaga cAlIzathI pacAsa lAkha rUpIyA vAparI peAtAnA jIvananI sA katA sAdhI che. vaLI mArA pratye vAtsalya bhAva dharAvI mArA puratakamAM ramAraka tarIke peAtAnA phoTA mukavA sArU je udAratAbharI lAgaNI khatAvI che tenA mATe huM... sadA ee zrIne rUNI chuM. paramAtmA zeThazrI hukamacaMdajI tathA temanA putra-pAtrA vigere sarve kuTu'bane sadA Arogya ane dIrghAyu rAkhe| eja hRdayathI prAthanA. lI, ApanA khALaka bhAgIlAla kavi nA savInaya praNAma. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAna sara zeTha hukamIcaMdajI sAthe mAro paricaya huM jyAre muMbAinI jIvadayA maMDaLImAM onararI upadezaka tarIke sane 1923nI sAlamAM nImAyA te pachI maMDaLInA sekreTarI rA. rA. jayantIlAla ema mAnkaranI sAthe bahAragAma upadezaka tarIke pracAra mATe javAnuM thayuM. te vakhate sane 1930-31 mAM Indara mukAme pracAra mATe javAnuM thayuM. te vakhate ameA bhaMDArI mIlavALA zeThe kanaiyAlAlajI sAhebane tyAM utaryAM, ane te prasage AkhA zaheramAM ame vayAnA pracAra mATe ghaNI sabhAo bharI. lAkamata ghaNA deLavyA ane indora rAjyanA pradhAna saciva rAyabahAdura sara saremalajI khApanA nAITa tathA khIjA rAjya karmacArIe ja ghaNA khuzI thayA hatA. ane indora rAjya taraphathI peAtAnA rAjyamAMthI bahAra jatA dudhALAM DhAra aTakAvavA mATe bAdazAhI sakhAvata karI. ane te sakhAvatanAM kAryakSetramAM sara zeTha hukamIcaMdajIne presIDenTa banAvyA. ane zeThe kanaiyAlAla bhaMDArIneM sekreTarI nImyA. ane vadhyAnA kArya mATe eka kamITI nakkI karI. te vakhate mArA bhASaNanI zailIthI IndoranI prajA khuzI thaI. te kAraNe prajA taraphathI eka jAhera sabhA TAuna hAlamAM bharavAmAM AvI. ane te sabhAnA akSya tarIke sara zeTha hukamacachane nImyA hatA. ane te vakhate indoranI prajA taraphathI mane senAne caMdraka sara zeTha hukamIcaMdajInAM zubha haste ApavAmAM AvyA hatA. te parIcaya pachI mAre saMvata 2002nA rAja mAre Indora javAnuM thayuM. te vakhate tyAMnI pamalIkanI sevA karavAne mane ghaNI saMsthAae lAbha maLyA. te vakhate mArA junA mitra zeTha zAMntIlAla jezIgabhAi ane rA. rA. ratanacaMdrajI kADhArInI mulAkAta thatAM teozrInA prayAAsathI sara hukamacaMdajI zeThane tyAM bhajana saMbhaLAvavA sArU mane Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmaMtraNa ApavAmAM AvyuM. ane mArA pUrvanAM zubha karmanA udayathI e bhAgyazALInA bhavya mahelamAM lagabhaga eka kalAka sudhI kuMDamuMDA AcArya tathA bAhubalajI tathA zAlIbhadra vigerene saMgIta sAtheja adhikAra kahevAmAM AvyuM, ane zoThajI te sAMbhaLI pitAnA AtmAne ghaNo ja AnaMda AvyuM, ane Akhare e bhAgyazALI purUSanI namratA viveka-vinaya ane saraLatAnA saddaguNee mArA mana upara ghaNI asara pADI. huM mArI jIMdagImAM ghaNuM rAjA mahArAjAo tathA zeTha zAhukAronA parIcayamAM Avela chatAM sara zeTha hukamIcaMdajInA parIcayamAM AvatA mane lAgyuM ke bahu ratnAvasuMdharA dunIyAmAM aneka jAtanA ratno paDelA che. te ratnomAM paNa sara hukamacaMdajI paNa mane amulya ratna samAna lAgyA. jyAre mArU saMgita purU thayuM. te vakhate mane pite evo to AzIrvAda Ape che te mArA jIvananA aMta sudhI bhulI zakAya tema nathI. jyAre huM bIje ThekANe mAre saMgitane pregrAma hevAthI javAnuM hatuM. tyAre me zeTha sAhebanI rajA mAgI. tyAre mArA para pite jema pitA putra para khuzI thAya tenA karatAM paNa vadhAre khuzI thaI mane kIdhuM ke, mere lAyaka kucha kAmakAja che te bole tyAre huM te sAdhAraNa vyakti mArI. evA mahApurUSa pAse mAgavAnI guMjAza paNa kyAMthI heya. tyAre meM mAgyuM ke Apane zubha AzIrvAda. te vakhate saMdhyAkALanA ATha vAgelA. saM. 2002nA mahA vada - 11nA roja mane AzIrvAda Apo tuM merA beTA samAna che. era tuM tIsarA bhavame mekSa jAyagA. A vakhate mArA amadAvAdanA mitre bhAI caMdulAla choTAlAla bhAI bAbubhAI kAlIdAsa tathA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAI maphatalAla tathA rA. rA. koThArI ratanacaMdajI vigere paNa hAjara hatA. A AzIrvAda ApyA pachI mArA AtmAne vicAra thayo ke mArA evA te saddabhAgya kyAMthI hoya ke mArI dikarInA smAraka tarIkenI sarasvati sAhityaratna graMthAvalinA bIjA varSanA prAraMbhamAM zeTha sAheba rA rA. hukamacaMdajIno pheTe mukavA bhAgyazALI banuM te vakhate me mArA mitra rA. rA. ratanacaMdajI keDArIne meM mArI IcchA jaNAvI. ane te IcchAne amala mArA mitre barAbara bajAve ane zeTha sAhebe potAne pheTe mukavA. sArU hA. pAyAnA samAcAra ane patrakAra ApyA. tethI Aje huM mahAmaMtrI zabdALa nAmanA pustakamAM teozrIno pheTe mukavA bhAgyazALI banyo chuM tethI huM mArA mitra ratanacaMdajIkaThArIne huM sadA rUNI chuM temaja zeTha sAheba sAthe mAro june paricaya je hato te pIcaya ne na sajIvana karI mArA kAryane je protsAhana ApyuM che tenA mATe huM haMmezAM zeThajIno AbhArI chuM. zeTha sAhebane juja paricayamAM AvavAthI ja teozrInA dhAmaka jJAna mATe mane ghaNuM mAna utpanna thayuM. temaja je vakhate huM prathama Indara Avela te vakhate teo paryuSaNa mahAparvanA dhAmI ka divasamAM rAtrIe pitAnA raMgamahelanA cogAnamAM suMdara maMDapamAM pite vAkhyAna ApatA hatA. ane huM lagabhaga eka kalAka sudhI sAMbhaLI ajaba thaye, AvA karoDapati zeThamAM ATalI badhe sara svatine vAsa kyAMthI. te vakhatathI ja mane sAhitya mATe teozrInI mulAkAta levAnI abhilASA hatI. paraMtu kudaratane te vakhatane TAIma mArA mATe anukULa nahI hoya. tethIja ATalA varSone viga raho, te anukULa TAIma mane mArA karmayoge kudarate meLavI Apyo. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane mahArIja svargavAsI putrI sarasvatinA smAraka tarIkenI sarasvati sAhityaratna graMnthAvalinA khIjA varSanA prAra Mbhanu prathama pustaka sphulibhadranA pitA (mahAmaMtra zaTALa) paNa mahApuNyakhaLI tathA bhAgyazALI hatA teja virapura nA itihAsika graMthamAM paNa puNyazALI, ane dAnavira sara zeTha hukamacaMdajInI tasavIra mukavAnu mane zaubhAgya prApta thayuM. eja zrI zAzanadevane prabhAva. prabhu sar zeTha hukamIcaMdajIne sadAya dirdhAyu ane ArAgya rAkhA temaja mArA mitra rA. rA. ratanacaMdrajI kAThArIne paNa hamezAM sukhI ane ArAgya dirdhAyuM rAkhA eja prabhupratye prArthInA. lI. ApatA bALaka bheNIlAla rataH rAjakavI dharamapura sTeTanA jayachaNedra Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrimAna zeTha sara hukamIcaMdajI sAhebanI jIvana noMdha Aje huM mArA jIvanamAM eka aNumAla avasara prApta caelA mAnu chuM kAraNa ke meM mArI muddhi anusAra mArA hAthe ghaNA pustakA lakhyA, ane prakAzIta karyAM sArA sArA dAnavira gRhasthonI jIvanarekhA lakhavAne suavasara prApta paNa thayeA. tenA karatAM Ajane mArA jIvananA mahAmuaA prasaMga prApta thatAMmArA hRdayane kAi anerA AnaMda utpanna thayA vagara rahetA nathI, tenuM kAraNa phakta ekaja ke Aja mArI putrInA smAraka tarIke cAlu karelI zrI sarasvati sAhitya granthAvalinA khIjA varSanA prathama prakAzanamAM ja mahAbhAgyazALI dAnavIra zeTha hukamIcaMdajInA jIvananI neAMdhaane teozrInA phoTA ApavA mATe Aje huM bhAgyazAMLI banyA chuM zeTha hukanIcachane zubha janma saMvata 1931 asADa zukla pratipadAnA suyeAge zeTha svarUpacaMdajInA dharmapatni zrImaMta javarIbAInI kukSoe thayA. janmakALanA samayane TAima dhaNeAja atyuttama ane zreSTa hatA. kAraNa ke jyAtiSa zAstranA niyama anusAra zeThajInA janma kuMDaLImAM ghaNAja UMccAmAM uMccA ane baLavAna graheA paDayA hatA. caMdra tathA smudha lAbhamAM parAkramamAM sukra pAMcamA bhuvanamAM zrunI. tathA gurUdeva lagnamAM hatA. je vakhata zeThajInA janma thayA. te vakhatathIja dinapratidina lakSmi vadhavA lAgI, ane teja varSe` zeTha svarUpacaMdajI tathA zeTha ekAra7 tathA zeTha tilakacaMdajI traNe bhAIe maLIne zeTha tileAkacaMda hukamIcaMdajInA nAmathI dukAna cAlu karI ane te vakhate zeTha hukamIcaMdajInI Umara lagabhaga cha varSanI haze. paraMtu cha varSanI UmarathIja teonA vyApAramAM dhaNAja sArA vadhArA thaye, ane nAmanI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakhyAti paNa suMdara thavA lAgI. pAMca varSanI umaramAMja zeThajIne abhyAsakrama gurUdeva mohanalAlajIne pAse cAlu karyo puNyanA yoge ghaNuja Tuka samayamAM ja zeThajInI chaThA upara sarasvatie vAsa karyo. ane dareka jAtanA dharmanuM temaja sAmAjIka tathA vyavahArika jJAna sArI rIte saMpAdana karyuM. e samayamAM aMgrejI abhyAsane pracAra vizeSa nahi hovAthI tenI khAsa mahattA nahatI. paraMtu bhAgyadevInI kRpAthI thoDI mahenate ghaNuM jJAna meLavavA mATe phaLa thayA. ane te pachI dUkAne javA AvavAnuM zarU karyuM dukAnamAM paNa vyahArI tAlIma temaja mahAjanI hisAba - vageremAM paNa pAragata thayA. phakata paMdara varSanI umaramAMja dukAnanuM kAmakAja ghaNuMja buddhipUrvaka calAvavA mAMDayA. nAnI vayamAM paNa ATalI badhI caturAI ane huMzIyArI keka virala puNyazALImAM ja hoya che vyApArIjIvanamAM zeTha sAhebeghaNuMja sAhasathI jhukAvyuM. ane dinapratidina paNa lakimane vadhAre thavA lAge, saMvata 1856nI sAlamAM temanA vyApAramAM bhaMDela pacIza trIsa lAkha rUpIyAne gaNavA lAge. te samayanA vacalA samayamAM saMvata 1950nI sAlamAM zeThanA pitAzrI zeTha svarUpacaMdajIne svargavAsa thayo. pujya pitAzrInA avasAnathI zeTha hukamIcaMdajIne ghaNoja AgAdha lAge, ane traNe bhAIoe ApasaApasamAM samajapUrvaka vicAra karI mitanI vaheMcaNI karI. ane traNe bhAIonI traNa dukAne thaI ane muMbaInI dukAne traNe bhAIonI bhegI rAkhI. ane - traNe bhAIonA bhAgamAM daza daza lAkha rUpiyA AvyA. te pachI zeTha hukamIcaMdajIe pitAnA bAhubaLa ane buddhi . baLa, ane puNyabaLanA bhegu karI vyApArI kSetramAM mAthuM mukI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 jhaMpalALyu. ane asAdhAraNa vahepAranu jokhama kheDavA lAgyA. ane sAhasika svabhAvathI vyApArI AlamamAM peAtAnA prabhAva ane pratibhA kAi anerI paDI. ane kevaLa zuddha muddhi ane kunehabharI rItIthI vyApAramAM peAtAnA puNya yAge lagabhaga sAta ATha karoDanI soMpatti upArjIta karI. 25ne bhAratavarSAmAM dareka ThekANe peAtAnA nAmane sIkko pADI zAhu seAdAgara tarIkenI nAmanA meLavI. ane thrITIza gavaramenTa ane cheka amerIkA sudhI teonA nAmane prabhAva paDavA lAgyA. zeTha sAhebe peAtAnA jIvanamAM cAra lagna karyA. pahelA lagna 1943nI sAlamAM karyAM ane temane eka-yA ratnanA janma ApyA. ane phakta sAtaja divasamAM temanA dharmapatni paraleAka sidhAvI gayAM, ane te putrInuM nAma ratna prabhAbAi rAkhavAmAM AvyuM. bIjo vivAha savata 1956mAM (mevADa) cittoDagaDhamAM thayeA. te paNa saMvata 1962nI sAlamAM peTanI bImArIthI svavAsinI thayAM. trIjo vivAha saMvata 1963mAM bhApALa thayeA, ane te hAla vartamAnamAM hayAta che. ane tenuM nAma zrImati ka McanakhAi che. peAte sAkSAta lakSmi svarUpa ane mahAna sevAbhAvI che. temanA AvyA pachI zeThajInA khajAnAmAM lAkhkho ane karADAnI dAlata AvavA lAgI. jANe lakSmIdevIne sAthe laineja AvyA na hAya. peAte eka sAcI gRhiNa patiparAyaNavaLI dharmAMnI zraddhAvALA ane pApakArI vRttivALA hatA. peAte samagra strI samAjamAM eka Ada` nArI tarIke oLakhAtAM hatAM, ane peAtAnA milana sAra-svabhAvathI samAjamAM temanuM sthAna eka agragaNya hatuM. temanuM jIvana krUSNu ja pApakArI svabhAvanA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 kAraNathI potAnA nAmathI cAlatI saMsthAenI dekharekhatI paNa peAteja-jAteja saMbhALa rAkhatA hatA. A pramANe zrImatI kaMcanabAInA jIvananI praNAlIkA hatI. paraMtu dareka manuSyane zubha azubha kamanA soMgAgame te prakAre bhAgavavAja paDe che tevI rIte zrImatIne kavazAta bhayakara mAMdagI AvI, ane te mAMdagImAMthI pAte bacavA nahi pAme tevI tenA rahyate khAtrI hatI. tethIja peAtAnI eka gRhiNa tarIke potAnI pharaja samajI zeTha hukamIca MdajIne AgrahapUrvaka vinaMtI karI ke Apa gRhasthane vahevAra sAcavavA mATe gaNA ke ApanI zArIrIka tandurastI sacavAya. te kAraNe paNa Apane bIjo vivAha karavAja paDaze. zrImatInA Agrahane vaza thai zejIe cethI vAranA lagna indoramAM zeDa pannAlAlajI mahAragajatI suputro sAthe karyAM paNa dhaNuMja dIlagIrI sAthe lakhavuM paDe che ke phakta ekaja varSoMmAMja madrAsamAM amane viSamajvaranI bImArI thai anekAraNe svargavAsa thayo. saMsAranI kSetrajamAM manuSyanA jIvanamAM aneka jAtanA ragA badlAya che. ate jIvanamAM navI navI jAtanA anusatra thAya che. lakSmi jarUra bhAgyathI maLI rahe che. paraMtuM puNyavAna saMtatI te pu puNyanA baLa sivAya nathI maLI zaktI, tevI rIte karADAnI dolata ane vaibhava chatAM zeTha hukamIyadanA raMgamahelamAM phakta ekaja putra satatInIja khAmI hatI. ane khAmI teA purvabhavanA puNya sivAya purAvavI muzkela hatI. paraMtu puNyazALInA puNya prabhAvathI te khAmI paNa dUra thavAnA samaya Avye, zeThajInI mATI putrI ratnaprabhAbAinA kahevAthI saMvata 1956mAM zeThajInA mAtuzrInI AjJAne vaza thai zeTha sAhebe kuMvara hIrAlAlajI bhaiyA sAhebane ajamerathI dattaka Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 lAvyA. kAraNa ke mAtuzrIne pautranu mAM jovAnI mahAna abhi lASA hatI. saMvata 1973 mAM kuMvara hIrAlAlajIte vivAha vinAda kumArI sAthe karyAM. te vivAha prasaMge zeThajIe lagabhaga savA lAkha rUpIyAnA kharca karyAM hatA. zeThajItI apu kA kuzaLatAnA paroNAme temaja rAjyanA hitaciMtaka tarIke rAjya taraphathI teozrIne rAjya bhuSaNanI uttama padavI tathA brITIza gavaramenTa sarakAra taraphathI rAyabahAduranI padavI lagabhaga saMvata 1984nA samayamAM ApavAmAM AvI. zeDajIne eka dIkarIneA janma saMvata 1965mAM thayA. ane te bhAgyazALI kanyAnuM nAma tArAmita rAkhavAmAM Avyu ane te dIkarI paNa 1985nI sAlamAM paralAka sIdhAvI gayAM. temanI smRtI tarIke eka bALaka eka bALakI e saMtAna hatAM. saMvata 1970 zrImAna rAjakumArasihateA janma thayA. kuMvarazrInA janma prasaMge zeTha tathA zeDanA kuTuMbamAM eka mahA maMgalamaya AnaMda varatAyeA hateA. ane zejIe dIna-duHkhI garImAne haLarA rUpIyA dAna ApyA hatAM. ane raghdhatI pavitra bhAvanAthI lAkhkho rUpIyA sArA mArge vAparavAmAM kacAza rAkhI nahotI. savata 1984mAM zrImAna rAjakumArasi'hunA lagana zrImati rAjakumArIbAinI sAthe thayAM hatAM. A samayamAM rAjakumArasa huM bI. e. phAinalamAM abhyAsa karatA hatA. saMvata 1972mAM zroti caMdraprabhAbAinA janmathayeA. ane temane sArAvidyA abhyAsa ane saMskArI jJAna ApavAmAM Avyu hatu. ane teonu lagana saMvata 1994mAM kuMvararananalAlajInA sAthe Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM AvyuM hatuM. saMvata 1975mAM sauthI nAnI dIkarIne janma thaye. jenuM nAma saneharAjabAI rAkhavAmAM AvyuM, tene paNa sAro abhyAsa karAvyo. dhArmika temaja vahevArIka jJAna paNa sArI rIte ApavAmAM AvyuM hatuM. ane temane vivAha paNa kuMvaralAlacaMdajInI sAthe karavAmAM Avyo hato. traNe vivAha zeThajIe ekaja sAlamAM karyA hatA. te vakhate Indara rAjya taraphathI zeTha sAhebane tamAma sagavaDa ApavAmAM AvI hatI. AjubAjunAM badhAM rAjAo paNa AvyA hatA. ane hajAro mahemAne dezaparadezathI lagna mehatsavamAM padhAryA hatA. indoramAM jANe e divasane prasaMga uttama ane ghaNeja maMgaLakArIhate A vivAha prasaMgamAM zeThajIne lagabhaga pAMca lAkhane pacIsa hajArane lagabhaga kharca thayo hato. ane Avo vivAha moha sava IndaramAM koI gRhasthane tyAM haju sudhI thayo nathI. temAM indoranI tamAma prajA mukta kaMThe prazaMsA karatI hatI. zeThajInA bhAgya baLathI saMvata 1987mAM bhaiyA sAheba rAjakumArasiMhajIne pUtra ratnanI prApti thaI. A putra janmanI khuzAlImAM zeTha sAhebe eka meTe mahatsava ujavyo hato. ane ghaNuja dAna puNya ane inAma vigere ApavAmAM Avyu hatu. kharaca lagabhaga rU. pacAsa hajArane thayo hate. saMvata 1988mAM bhaiyA sAheba rAjakumArasiMhajIne bIje putra che. te prasaMge paNa zeTha sAhebe upara mAphakaja mohatsava ujavyo hato. zeTha sAhebanA dharma ane dAnanA pratApe zeThajIne kauTuMbika sukha ane saMtAna parIvAranuM saMpurNa sukha prApta thayuM. bhAgya Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 zALAne puNyanA baLathI zuM nathI maLatuM. zeThajInA kuTuMbano paricaya ApyA pachI teozrInuM vyaktitvanA keTalAka guNo evA hatA ke te guNa vaDe pitAnuM jIvana ane dhyeyane ghaNe UMcca ane Adarza banAvyo hato. sAmudrika zAstra anusAra purUSamAM batrIsa lakSaNe je sArA ane prabhAvazALI kahevAya tevA keTalAka lakSaNe teozrImAM Akarzaka hatA. teozrInuM lalATanuM te ja suryanA jema camakatuM hatuM eozrInuM vizALa zarIra bhavya mukhamudrA eozrIne svabhAva hAsyamaya mukhamaMDaLa ane eozrInA zarIranI bhInna bhInna ceSTA ghaNIja mehaka hatI. jyAre pote bahAra nIkaLatA tyAre hajAre manuSyo para emane atizaya prabhAva paDatuM hatuM. A badhA lakSaNenuM mukhya kAraNa dAnazIla, brahmacarya, tema dhIraja, ane sevAbhAva utsAha, viveka, tathA saraLatA, temaja nirAbhimAnI, vigere aneka sagUNo, eozrImAM zebhatA hatA. zeThajIe papakArI kAryamAM dhAmIka kAryomAM temaja sAmAjIka kAryomAM lagabhaga cAlIzathI pacAsa lAkha rUpIyA jevI bAdazAhI sakhAvata karI teozrIe pitAnuM jIvana ujvala karI jagatanI janatAno AzIrvAda laI jIvanamAM sAphalyatA meLavI che. AvA paMcamakALanA jamAnAmAM ATalI moTI rakamanI udAratA ane saMyama ane UMcca cAritra vigere jIvananuM kalyANa karanArI labdhio meLavavI mahA durlabha hoya che paNa zeThajIne te purva karmanA baLa vaDe jANe badhI labdhio sAtheja laIne AvyA na hoya tevuM ja jaNAtuM hatuM. ghaNuM bhAgyazALIo puNyanA ge lAkhkho ane koDonI lakSmI meLave che. paNa te lakSmine sapaga te apurva punyAInuM tapa hoya to ja te lakSmine sArA kAryamAM teno Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 - vyaya thAya che. nahi tA te lakSminA upayAga dhaNoja vicitra ane bhAgavilAsamAM thaI vanane nAza karanArA nivaDe che. paraMtu zeThajInA puNya baLe teonA carNomAM karoDAnI lakSmi AvI paDI. tema karADAnA hisAbe janasamAjanA kalyANa arthe vaparANI paNa kharI. A badhI udAratA ane vicArazIlatA zAthI AvI. tene vicAra karavAmAM Ave te phakta eTalAja ke teozrInA khAlAvayathI dhArmika jJAna ane vahevArika jJAnanA suMdara abhyAsathI ane te jJAnanA AdhAre sArAsAranA vicAra karavAthI maLelI zakti hatI. zeThajIne dhAmIka jJAnanA ghaNAja UMDA abhyAsa hatA tema rahyanI dhagaza hatI. temaja zAstronuM vAMcana. vaLI yAda zakti te eTalI badhI che ke jANe zAkSAta sarasvatieja jANe teezrInI chA upara vAsa na karyAM haiAya ? thatA vaLI dhama para teA zraddA eTalI badhI Atapreta che ke dhanA mATe pAte peAtAnA lAkhkhA ane karoDAnA vyApArane tyAga karI tana mana dhanathI sevA karavA kaTTIbaddha ane peAtAnI pharaja baLavatA hatA. A sivAya game tevA kaTokaTInA samayamAM paNa zvetAnI dhAmI kakriyAmAM temaja prabhu bhakti vigeremAM jarA paNa uNapa Avava! detA niha. zArIrika zakti keLavavA mATe pAte haMmezAM vyAyAma ane kasarata vigeremAM agragaNya bhAga laI zArIrika zakti eTalI badhI majamuta khIlavI che ke bhalabhalA baLavAna sAthe paNa kustI karatA pAchA na paDe. AvI aneka kRtithI zeThajIe pAtAnuM zarIra ane mata Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 banne vastu ghaNIja Adarzo ane pavitra banAvI jagatane khAdhapATha ApyA, ke pahelu sukha ke, kAyA nirAgI, saMvata 1957nI sAlathI zeThajIe vyApArI jIvanamAM bhAga levA mAMDaye. ane aneka jAtanA vyApAramAM zAhasa upADI lAkhkhonI Avaka jAgatI karI. seAnuM cAMdI aLasI rUja aphINa temaja dhau vigerenA thekA karI vyApArI AlamamAM peAtAnA nAmane zIkko jamAvyA, ane annamAM dareka vyApArI khelatAM ke kAlanI vAta hukamacaMdajI jANe AvA sAhasIka vyApAra paNa bhAgya vinA banI na zake. eka puNya--khaLa khIju sAhasa ane trIjI truddhibaLa traNe trIpuTInA saMgamathI jIvanamAM aneka jokhama bharelI hADA mUkI. yA nasIba samajIne vahepAramAM jhukAvI detA. kudarata paNa sAhanukuLa hAvAthI zeThajIe peAtAnI Aja dIna sudhImAM karADAnI DhAlata meLavI. ane Akhare temAM sa MtASa mAnI chevaTe saTTo na karavAnI pratijJA paNa lai jagatane dAkhalA batAvI ApyA ke mANusa karI paNa zake ane tyAgI paNa zake che. AvA tyAga te kAika vIralanA bhAgyamAMja hoya che. te Aja dIvasa sudhImAM teozrIe saTTo karavAnI bhAvanA paNa nathI karI. tema tenA sAmu jovAnu paNa dIla nathI karyuM. teAzrInA vyApAranI khyAti temaja hiMmatanI khyAti ane ijatta vigere eka yuropa ane amerikA sudhI jhaLake che hatI. ane pete eka zAha sAdAmara tarIke nAmanA meLavI peAtAnA jIvananI sAphalyatA sAdhI. hAla vartamAna kALamAM teozrInI hukamIcaMda mIla naM. 1 naM. 2 tathA rAjakumAra jUTa mIla tathA meTA mATA keTalAka kArakhAnA tathA zazImahela keMdrabhavana itAriyAnuM deva maMdira - etrInA vaibhavanI sAkSI purI rahayA che. vaLI mubaI tathA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 klakattAmAM paNa keTalIe bhavya imAratA meAjUda che. eja puNyazALInA puNyabaLane yAganI Aja vartamAna kALamAM paNu paMdarathI vIza jora manuSyAnuM pAte poSaNa karI rahayA che. dhanya che, evIra narane. vyApArImAM agragaNya gaNAtA temaja sevAbhAvI temaja sAhasika vRttithI teozrIne nAmadAra indAra sarakAra taraphathI temaja nA. brITIza gavaramenTa taraphathI aneka pachI paNa maLI che. eja teozrInA kAryanI mahattA ane zelA che. tenI mAM nIce mujaba. sane 1915 sane 1916 sane 1919 sane 1920 sane 1924 bhArata sarakAranA ilkAba zrImaMta mahArAjA tukArAvajI sAheba taraphthI sanmAna karavAmAM AvyuM. prathama saradAranI beThakamAM ucca sthAna tathA zeThajInI svArI mATe sanmAna karyuM. te zrImata mahArAnta sAhebe rAjabhuSaNunI padavI ApI. zromaMta mahArAjA sara tuDhDhAjIrAva bahAdurane potAnI varSagAMThanA darabAra vakhate zeThane pagamAM sAnuM paheravA mATe mAna ApavAmAM Avyu. ane khuda mahArAjA sAhebe potAtA sahasta vaDe sAnAnA laMgara InAma ApavAmAM AvyA. zeThajInuM sanmAna rAjya taraphathI thayu. te samaya para zeThe eka thALa sAnu bharI bheTa dhyu . hatu darabArAmAM badhA saradArAnI je kheDakA hatI. temAM prathama beThakanuM mAna zeThajIne ApavAmAM AvyuM. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sane 1870 * vartamAna helkara rAjavi zrImaMta mahArAjA yazavaMtarAva bahAdure potAnI varSagAMThanA darabAra vakhate rAya rAjAnI uttama padavI ApavAmAM AvI. brITIza gavaramenTa taraphathI sanmAna sane 1915 rAvabahAdurane IlkAba ApavAmAM AvyA. sane 1919 sara nAITano IlkAba ApavAmAM AvyuM. A sivAya bIja ghaNuM sTI taraphathI zeTha sAhebane ghaNuja sanmAna maLyuM che vaLI pote popakArI vRttinA hovAthI seMkaDo saMsthAo garIba anAtha Azramo, prasUtigRha hospITala dharmazALA mAravADI vidyAlaya devamaMdiramAM bhUkhyAne bhajanamAM ane dukhI vidhavAonI madadamAM teozrIe Aja dIna sudhImAM lagabhaga cAlIzathI pacAsa lAkha rUpIyAne soga karI pitAnuM jIvana sArthaka karI janatAne AzIrvAda ane prema meLavyo, che dhanya che evA mahApurUSane. dhAmaka jIvana paNa pitAnuM ghaNuM ja mananIya hatuM. svAdhyAya dhyAna adhyAmika vigere hareka rIte kAyAne kaSTa ApatA ane prabhunA zUha dhyAnamAM rahi AtmakalyANa sAdhatA. karoDanI mIlkata temaja devanAM jevo vaibhava hovA chatAM pote dhArmika niyamo vRta tathA devapujA vigeremAM atizaya zraddhAthI ane tenuM pAlana karI jIvananI sArthaktA sAdhe che. ATalI ATalI meTI javAbadArIo jenA mAthA para UbhI rahI heya. jenA bhAgyathI hajAre mANasa pozAtu he, jenI lakSmI vaDe hajAro udyogika praha nabhatA hoya. jenAM bhAgya vaDe hajAra sAmAjIka temaja dhAmIka temaja sevAbhAvI zubha kAryo thatA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heya tevA mahAbhAgyazALInA radayamAM paNa kauTuMbika prema paNa eka anere ane ucca udAratA bharelo hato. teozrInA kAkA tathA bhatrIjAo temaja tenA tamAma sagAvahAlAM upara vAtsalya bhAvanA batAvI teozrIe jarA paNa saMkoca rAkhe che vagara sau Apta janane potAnA jevA ja sukhI banAvyA. ane jagatane batAvI ApyuM ke pote nAnA ke moTA sukhI ke duHkhI bhIkhArI ke tavaMgara vigeremAM kiMcIta paNa bheda na gaNatAM potAnA ja gaNavAmAM pote abhimAna dharatA hatA. ane teja pramANe AkhA samasta kuTuMbanI sevA karI. saune potapotAnA bhAgya anusAra sukhI karavAmAM ja potAnA jIvananuM kartaka mAnatA AvyA che. nAnI umarathI ja teozrInuM zarIra zasakta banAvavA mATe vyAyAmane khAsa zekha ane dhagaza hatI. hamezAM ATha ATha daza daza mAIla pite cAlatA hatA. Aje lagabhaga zeThanI 71 varasanI umara hovA chatAM paNa sothI dese daMDa tathA beThaka kare che. ATalI moTI umara hovA chatAM zeThajIne hamezAM ArogyatA temaja taMdurastI ghaNIja sArI rahI che. ane zarIra baLa paNa eka majabuta mANasane zaramAve tevuM raheluM che. AvA AvA te zeThajInA jIvananI aMdara aneka suMdara anubhavavALA saddaguNa zebhe che te saguNonuM varNana huM je mArI jIMdagI sudhI lakhavA besuM to paNa pAra Ave tema nathI. to AvA bhAgyazALI purUSone mATe huM kayA zabdo vaDe teozrInuM bahumAna karU. kAraNa ke mArA jevA sAdhAraNa buddhivALAnA bhAgyamAM AvA bhAgyazALI mahApurUSa mATe lakhavAne zabda kayAMthI jaDe. A sivAya zeThajImAM eka mahA guNa e hato ke, teozrI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyanI AkRtI uparathI ja manuSya svabhAvanI parIkSA karI letA ane teoe karelI parIkSA banatAM sudhI satya ane sacoTaja hoya tethI koI paNa manuSya teonI pAsethI ThagabAjI karIne ke chetarapIMDI karIne laI javAnI tAkAta dharAvavA hIMmata karato ja nahi. A sivAya teozrInA radayamAM dhAmaka zraddhA keTalI badhI majabuta hatI. tenuM eka udAharaNa ApI have A jIvana vRtAMta samApta karuM chuM. potAnA gharma patnine mahA bhayaMkara jyAre bImArI AvI hatI. rojanA hajAra hajAranI phIvALA DekaTarane bolAvyA hatA. chatAM te bImArI jarA paNa ochI na thaI, chevaTa'pite pratijJA karI hatI ke amuka mudata sudhImAM je mArI dharmapatnI rogathI mukta thaI svastha thaI jaze to rU. 1 lAkhanI cAMdInI pratimA karAvI maMdiramAM padharAvIza. dharmanI zraddhAthI teja mudatamAM roga maTI gaye. ane zarIra tadana nIrogI banI gayuM. teja vakhate cAMdInI pratimA banAvavA mATe pitAnA karmacArIone dezAvara mokalyA paNa te samayamAM pratimA banAvavA mATe cAMdInI anukuLatA nahI hovAthI te lAkha rUpIyA temanA dharmapatninI IcchA mujaba vidhavA sahAyatA asahAya bhejanazALA e nAmanI saMsthA belI. temaja jyAre bIjA varSamAM pharI bImArI AvI. tyAre paNa eka lAkha rUpiyA ApI AMkhanI 'IspItAla sa tukejIrAva mahArAjAzrInA zubha haste bolI. AvA AvA to aneka dAkhalAo teozrInA jIvanamAM mojuda che A sivAya teozrIe hIndI sAhItya dvArA paNa kaMIka pustaka prakAzIta karavA mATe lakSmI dvArA uttejana ApI. sAhityane vikAsa karavAmAM paNa pAchI pAnI karI nathI. dhanya che e vidyA premIne. aneka saddagu vaDe zobhatA evA dAnavIrane Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zimAna zeTha hukamIcaMdajInuM jIvana vRtAMta me mArI buddhi anusAra lakhI me mArI pharaja bajAvI che. mArA radayanI abhilASA zeThajI pAse sAhityane vikAsa karAvavAnI te ghaNaja varSo pahelAnI hatI. paraMtu jyAM sudhI kudaratanI kRpA na hoya. tyAM sudhI te vega maLavA muzkela hoya che. paraMtu mArA saddabhAgyathI te yoga mArA mitra ratanacaMdajI ThArI kRpA vaDe prApta thayuM. tenA mATe huM te mArA mitra ratanacaMdajI koThArIne hameza mATe AbhArI chuM chevaTe paramAtmA sara zeTha hukamIcaMdajIne temaja teozrInA suputra putrIe pautro temaja AkhA kuTuMbane sadA dIrdhAyu ane Arogya ane sukhI rAkhe. ane aneka dInajdukhInI sevA karavA sArU A jagatamAM avicaLa rahe. eja prabhu pAse prArthanA. sara zeTha hukamIcaMdajI sadA tamArU jIvana jagatanI sevA mATe sadA amara rahe. lI. Apane bALaka bhegIlAla ratanacaMda rAjakavI dharamapura sTeTanA jayajINedra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cong A putrI sarasvati bhAgIlAla ratanacaMdra vi ci.putrI sarasvati bhogIlAla kavi ha Y==== sarasvati sAhitya ratnagraMthAvalI amadAvAda: sarasvati prabhu kRpAthI tArA khAvAi gaelA phATA bhagavatinI bhakti vaDe prApta thayA. ane tArUM smAraka tarIke tArUM nAma sadA kAyama rahe ane jagatalakSmI karatAM sarasvatinA upAsaka ane. teja uddezathI sarasvati sAhitya ratna graMthAvalinA nAmathI tArUM smAraka karyuM che. te jarUra te smAraka mArA mitrA temaja hitI~ttake kAyama rAkhaze eja abhilASA. prabhu tArA svargavAsI AtmAne zAMnti a`. lI. tArA viyogI pitA K bhogIlAla vi. ====== Page #38 -------------------------------------------------------------------------- Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1 lu mahArAjAnI citA putranI prajAne A ciMtAe I. sa. pUrve cothI zatAbdinA samaya pATalI ciMtAjanaka nivaDayA hatA. rAjakuTuMbane paNa ADyuM nahatuM. rAna ane prajA, khaMtenAM mana udvigna banyAM hatAM. eka bALakanI gammatane-mazkarIne bhayaMkara rUpa ApI paMDita . cANakaye pATalI putrane cheDyuM hatuM. sAthe sAthe ja AkarI pratijJA lIdhI hatI. te pratijJA e hatI : ' rAjAne - AkhA rAjakuTuMbane nAza karavAnI.' magadha dezanA samrATa mahAnaMde-navamAnaMde sthApelI-punaHvana ApelI nAlaMdA vidyApIThanA gurU-upadezaka cAlukya hatA. temanAmAM jeTaluM jJAna hatuM teTalI ja rAjanItijJatA paNa hatI. kAMika sAMsArika kAme cANaya mahAnadanA rAjamahelamAM gayA hatA. rAjAnaMda khIjA kAmamAM guMthAyelA hatA. rAjasabhAvALI kacerImAM naMdanA traNa putrA Anada karI rahyA hatA. vacananI bhikSArthe rAjA pAse gayelA cANakayane rAjAnA meLApa Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zALA na thatAM rAjaputrane meLApa thaye. paMDitajInAM sAdhAraNa phATelAM 5DAM jeIne nAnA rAjakumAre mazkarI karI. ugra prakRtivALA cANakyathI A sahana thayuM nahi. te tyAMthI ja pAchA pharyA ane AkarI pratijJA lIdhI ke. "jyAM sudhI huM naMdavaMzane nAza karuM nahi tyAM sudhI zikhA (mAthAnA vALa) bAMdhIza nahi." A samAcAra vAyuvege cAre tarapha prasarI gayA. mahAamAtya akALe nAlaMdA vidyApIThamAM paMDitajIne athAga prayatna samajAvyA, paraMtu temaNe te pitAnI pratijJAmAM makkamatA darzAvI. zakaTALa nirUpAye pAchA pharyA. rAjAnaMdane A samAcAra maLatAM temaNe mahAamAtyane belAvyA. mahArAjA eka sUvarNa jaDita virAmAsana para beThA hatA. pAsenA ja suMdara Asana para mahAamAtya akALa beThA hatA. baMnenA caherA para na kaLI zakAya tevA bhAva hatA. "paNa mahAmaMtrI ! temAM bicArI prajAne ze doSa?" rAjAe pitAnuM vAkya pUruM karatAM amAtyane prazna karyo. "mahArAja !" mahAamAtya zakaTALa bolyA: "AmAM deSa koIno nathI. deSa che phakta bhAgyano. vidhAtAe lakhelA lekha mithyA thavA azakaya che. sAta varasanA bALakanA bela mATe AvI bhISaNa pratijJA lenAra cANakya mATe mane abhAva utpanna thAya che. Aja sudhI temanA guNa gAnAra huM ja hato. have temane deSita mAnanAra paNa huM ja chuM. meM temane samajAvavAmAM koI paNa jAtanI uNapa rAkhI nathI. Aja sudhI temane ziSya tarIke oLakhAvavAmAM mane abhimAna hatuM, have temane mArA ziSya ' kahetAM paNa huM zaramAuM chuM." zabdALa 1 kahevAya che ke paMDita cANakaye je mahAna graMtha-arthazAstra racela che, ane je hajI paNa ajoDa gaNAya che tene mULa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjAnI ciMtA kuzaLa maMtrI uparAMta vidvAna paNa hatA. temaNe, cANakaye batAvelA krodha mATe pitAnA dIlamAM khI rahelA vicAre rAjA AgaLa darzAvyA. mahArAjAnaMda ciMtAmAM hatA. te jANatA hatA ke cANakya ekalA upadezaka ja nahatA paNa, eka rAjanItijJa purUSa paNa hatA. cANakyanA gamananuM pariNAma kadAca duHkhadAyaka paNa nIvaDe. mahAmaMtrI ! " mahArAjA bolyAH "paMDitajIe tamAruM paNa mAna rAkhyuM nahi? teone-tripuTIne 2 pATalIputramAM lAvanAra, nAlaMdA vidyApIThanA upadezaka-gurU banAvanAra viSe paNa temaNe vicAra na karyo? jenuM khAdhuM tenuM ja khedavAne-tene ja nAza karavAne taiyAra thayA ? zuM, paMDitone Azraya ApavAmAM, temane madada karavAmAM ane temane mahAna banAvavAmAM rAjAo guhAne-doSane pAtra Thare che ? te tripuTIne lAvavAnI bhUla je meM karI na hota te A prasaMga kadAca asaMbhavita banata. paMDitonuM-upadezakonuM mAhAsya eTale ja sahanazIlatA. je temanAmAM sahanazIlatA na hoya to temanI mahattA paNa zI? temanuM gaurava paNa kayAM ? temane vidyApIThanA gurU banAvavAnI AvazyaktA paNa zI? vidyArthIone moTAmAM moTuM eka ja zikSaNa ApavAnuM hoya che, ane te "sahanazIlatA." putra game teTalo deSita hoya te paNa mA bApa tene kSamA kare che. prajA game teTalI urphebala hoya te paNa rAjA tene sahI le che-kSamA kare che. je sAta varasanuM bALaka nirdoSabhAve paMDitajIne hasyuM hatuM, te bALaka jevI rIte mAruM hatuM, tevI ja kSI abhyAsa temaNe mahArAnaMda-navamA naMdanA darabAramAM mahAamAtya akALanA ziSya tarIke ja karela hato. 2 pANinI, cANakaya ane varaciH A traNenI tripuTI kahevAya che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakALa rIte paDitajInuM paNa hatuM. magadhanI prajA paNu paMDitajInI ja prajA hatI. ATalI sahanazIlatA na keLavanAra AcAya Aje AcAryapadane mATe nAlAyaka Thare che. jevI rIte putra ane prajA vacce bhedabhAva samajanAra rAjA rAjyane mATe-rAjadaDa dhAraNa karavA mATe ayeAgya Thare che, tevI ja rIte krodha ane sahanazIlatA vacce taphAvata na mAnanAra AcArya paNa AcAya padane mATe ayeAgya Thare che." mahArAja ! je Apa kahA hai| te huM paNa samajuM dhyu. paNa tene mATe upAya nathI. sahana karavAnuM hoya che sajjanane, dUnane niha. kAMTAmAM cAlanAra game teTalo saMbhALIne paga mUke teA paNa tene kAMTA vAgavAnA ja. rAja calAvavAmAM Dagale ne pagale kAMTA verAyelA che. kAMTo vAge te te sahana karI le, te ja rAjyane mATe rAjA thavAne mATe lAyaka che. rAjya rAjAnuM kuTuMba che te prajA rAjAne bALa parivAra che. peAtAnA kuTuMbanuM rakSaNa karavuM, tene nibhAvavuM ane bALakAne-prajAne keLavaNI ApavAnuM kArya karavuM, te sAdhAraNa vAta nathI. Apa rAjA che. siMha jevA kAraNane lIdhe cAlyA janAra paMDitajI mATe jo vadhAre vicAra karavAmAM guMthAze tA khIjAM kAryoMmAM vikSepa paDaze. ciMtAtura rAjAne AzvAsananI jarUra che. te samajanAra mahA amAtya mahArAjAne draSTAMtA ApI rahyA hatA. .. '' paMDita cANakayanI jagyA tarata ja puravAmAM Ave te ja rAjAne kAMIka zAMti vaLe ema lAgavAthI temaNe AgaLa kahevA mAMDyuM. " mahArAja ! temanI jagyA tatkALa bharavAnI jarUra che." " ma`trIjI ! temanI jagyAe lAyaka mate khIje kAI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjAnI ciMtA dekhAtA nathI." 66 prabhu ! pANinInA hAlamAM patto nathI, paNa te tripuTImAMnA varaphica ahIMja che. mane lAge che ke te cANakyanI padavI saMbhALI leze." mahAamAtya zaTALe vararUcinI pasaMdagI karI. temane te vyakti joIe teTalI yogya na lAgI, chatAM tAtkAlika tema karavAnI jarUra jaNAI. " gurUpadavI mATe mane, vararUci, joie teTalA yeAgya nathI lAgatA. te saMkucita mananA che. udAra bhAvanA teNe keLavI nathI, kadAca A vyaktinI zodha ApaNane yazasvI na nivaDe, chatAM jo tamane te mANasa yegya lAgatA hAya te ApaNe tene cANakayanA adhikAra soMpI daie." rAjAe dviarthI saMmatti darzAvI. " tene keLavavAne, tenA kAya mAM pravRtta karavAnA ane tenA para dekharekha rAkhavAneA khAjo. huM tamArA para nAkhuM chuM. cANuyanA gamananuM ' ver ' te ' na le te sArUM. " rAjAnA chellA zabdo vicitratA pUrvaka kheAlAyA hatA. ' mahAamAtya te zabdonA artha samajyA hatA. temane paNu vararUci mATe yAgya mAna nahetuM. temanA huyamAM paNa zaMkA hatI. vararUcinI pasaMdagI kadAca bhaviSyamAM navAjInI kare te te asa'vita nahetuM. temanuM Dagumagu mana niHzakapaNe tenA para vizvAsa mUkavAne IcchatuM nahotu. rAjA ane matrI, ane vicAramAM hatA. rAjAne peAtAnA, rAjakuTuMbanA ane rAjavaibhavanA nAza karatAM prajAnA sukhanA nAza na thAya, tenI ciMtA hatI. prajAne putravat cAhanAra rAjA na, A banAvathI prajAmAM asateASa na phelAya, tevA pagalAM levAnA vicAramAM hatA. mahAmaMtrIne dareka prakAranI ciMtA hatI. rAjAne teA prajAnI Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI zALa marajI sAcavavAnI hoya che, jyAre amAtyane te| prajA ane rAjAH tenI marajI sAcavavAnI hAya che. rAjA karatAM amAtya uparanI javAbadArI gabhIra hAya che. rAjAe banatAM sudhI kAI paNa jAtanI bhUla karatA nathI. paraMtu jyAre temanI bhUla thavA pAme che, tyAre te bhayaMkara-na sudharI zake tevI hAya che. te bhUla sudhAravAnI pharaja amAtya upara AvI paDe che, je bhUla rAjakuTuMbanA-rAjAnA nAnA bALake karI hatI te sudhAravAne mahAmatrIe athAga prayatna karyo hovA chatAM saphaLatA na maLI. Akhare mananA sa MteASanI khAtara varacita cANakayanI sattA soMpavAnI jarUra jaNAi. bhUtakALanA aneka banAvAne vicAra karatAM mahAmaMtrIne lAgatuM hatuM ke varacita, cANukayanA sthAne mUkavAthI khetAna, peAtAnA kuTuMbanA nAza thavAnA saMbhava che. ' aneka vicAra karI mahAmatrIe rAjAne kahyuM : " mahArAja ! varaci mATe je javAbadArI Apa mArA para nAkhe che te huM svIkArI lauM chuM. jo tenA taraphathI kAI paNu saMkaTa Avaze, tA pahelAM huM Apane, rAjakuTuMbane ane prajAne bacAvI laiza, te prayatnamAM mArA athavA mArA kuTuMbanA vinAza paNa huM sahI laIza. mane mArA ane mArA kuTuMba karatAM rAjA ane prajA upara vadhAre prema che." " maMtrIjI ! huM jANuM chuM ke mahAamAtya kalpakanA vaMzajonuM mAnasa kevA prakAranuM heAya che. mane tamArAmAM zraddhA che. tamArI sAtamI peDhInA pUrva ja kalpake samrATa navinanA mahAamAtma padane zAlAvyuM hatuM, tevI ja rIte tame dhananaMdanA 1 mahAamAtma padane dIpAvI rahyA che te mArA 1 mahAmatrI uparAMta mahAamAtyanI padavI paNa saMbhALI rahyA hatA. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjAnI ciMtA khyAla bahAra nathI. mane lAge che ke, have ApaNe saMbhALIne cAlavuM paDaze. dUzmanethI cetatA rahevuM paDaze. maMtrIjI!--" rAjAne AgaLa belatA aTakAvI mahAmaMtrI bolyA : " mahArAja ! te bAbatanI ciMtA karavAnI atyAre jarUra nathI. AjubAjunA vAtAvaraNane saMbhALI levAnI javAbadArI mArI che. yogya vyavasthA karavAnuM huM cUkIza nahi." aneka carcAo bAda mahAamAtya akALa rAjamahelanA khaMDamAMthI bahAra paDayA. 1 mahArAjAnaMdavuM eka nAma "dhananaMda' paNa hatuM. kahevAya che ke, temaNe dhanane moTA pramANamAM saMcaya karyo hevAthI temane dhananaMdanuM paNa nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 ju varUcinI ghelachA tripuTImAMnA cANakaye rAjakuTuMba sAme khela khelavAne pATalIputranA tyAga karyAM hatA. vararUci sivAya nAlaMdA vidyApIThamAM kAi nahAtuM. aniSTa kAryAM karatAM rokanAra paDatijInA javAthI te ephAma banavA lAgyA hatA. te mAnatA hatA ke, peAtAnA mitranA gamanathI tenuM sthAna peAtAne ja maLaze. tenI te mAnyatA khATI nahAtI. cANakayane kAi paNu samaye rAjamahelamAM tema ja rAjadarabAramAM javAnI chUTa hatI. te ja chUTa tene-potAne maLavAnI hatI. dhaNA samayathI hRdayamAM phlAI rahelA javalaMta agnine peAtAnuM kArya karavAnI taka sAMpaDa vAtI hatI. nirAzAmAMthI AzAnA saMcAra thatAM je unmApaNuM nirAzAvAdIne satAve che, te ja sthiti vararUcinI thavA pAmI hatI, Aje tenuM haiyuM hAthamAM rahetuM nahetuM. gAMDAnI peThe te Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vararUcinI dhelachA vidyApImAM AmathI tema AMTA mArI rahyA hatA. bhaviSyamAM zuM karavuM ane zuM na karavuM, te vicAro tene satAvI rahyA hatA. bhUtakALanA eka zatru, tenI draSTi samIpa vAraMvAra AvyA karatA hatA. tene nAza karavAnI jarUra hatI. sakhaLa zatrune nAza karavAmAM Ave nahi, teA bhaviSyanA sukhe| svapnavat banavAne saMbhava hatA. bhUtakALamAM aDhaLaka dravya prApta karavAnI je yuktinA upayAga karavAmAM AvyeA hatA, temAM niSphaLatA apAvanAra paNa te ja vyakita hatI. pATalIputramAM ajoDa tarIke te vakhaNAtI. tenA sAme mAthuM UMcakanArane bahu ja sahana karavuM paDatuM hatuM. AzAnA ullAzamAM varaphiMca bhAna bhUlavA lAgyA hatA. teNe tenA eka mitrane AmatryA hatA. hajI sudhI tenA AgamananuM cinha jaNAtuM nahatuM. mitranI rAha jotAM jotAM te kaTAnyA aMte te eka Asana para kheDe. gheADIvAre vijaye vidyApIThamAM praveza karyAM. vararUci ekadama zrlAMga mArIne Asana parathI uyeA. vijaya pAse jaI tene jorathI bAthamAM AvatAM methyA : "dosta, AvyA teA kharA tuM." vijayane bAthamAMthI chuTA karatAM te AgaLa melye! : - 66 meM te| tArI AzA ja mUkI dIdhI hatI. tArA jevA meTA mANasane junA mitranI yAdagIrI paNa kayAMthI rahe ? tuM rahyo guptacarAtA adhipati te huM rahyo eka bhikSuka. ApaNA temAM jamIna AsamAnanA phera. tane-- virarUcine AgaLa khelatA aTakAvI vijaya melye H .66 varU ! tuM pAMDita thayA chatAM, tArI bhASA sudharI nahi. ' "" Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mahAmatrI zakA kaMTakamayI bhASA keTalIka vakhata Apattine AmatrI le che, te, tuM paDita hAvAthI jANutA te| haze ja. vidyAgurUnI padavI meLavyA pachI jo tArI bhASA AvI ja kaTTapaNe vaparAze te tArUM bhaviSya samaya divAlAnI vacce cadAyA karaze.' '' mitra ! huM vidyAgurU banIza eTale mArI bhASA badalAi jaze, mArAM kAryo paNa badalAI jaze ane mArA jIvananA rAha pazu badalAI jaze." vararUci AgaLa khelavA lAgyA : " : " paNa te badhuM badalAze jagata AgaLa. bahAranA ADaMbara AgaLa. paraMtu vijaya ! tArA AgaLa ! huM chuM tevA ja rahevAnA. mArI bhASA je che te ja rahevAnI. mArI viSa bharyuM haze, teA paNa tArA mATe te| leje." te AnadAvezamAM kheLye ja jatA AnaMda akalpya che. mArA AnaMdane bhAgIdAra banAvavA mATe ja meM tane khelAvyA che. jo, mArA sAme jo. mArA caherA para navuM te . AvyuM che. mArA dehamAM navA cetane praveza karyAM che. vijaya ! vijaya ! huM tane zI rIte samajAvuM ke Ajane visa mArA mATe maMgalamaya che? " varayi hasavA lAgyA. jeTaluM jeTaluM hasAya teTaluM hasI lIdhuM. Akhare thAkIne teNe eka AsananA Azraya lIdhA. tene zAMtinI jarUra hatI. vijaye tenI jarUrIAta purI paDavA dIdhI. bhASAmAM game teTaluM amRta ja mAnI hatA. " Aje mArA : vararUci zAMta banyA. tenA khabhA para hAtha mUkatAM vijaya eyeA " vararUci ! zAnta thA. tArI A dhelachA tyajI de. mana upara kAbU rAkhatAM zikha. AtmasaMyama keLava. tAre hajI dhaNAM kAryo karavAnAM che. gurUpadavI maLavAthI tArA jIvananuM sAka nahi thAya. tAre te! tArA mahAna zatruone haMphAvavAnA che. pATalIputranI rAjasattAmAM ajoDa anelA mahAna Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varacinI dhelA 11 sattAdhArIne! tAre nAza karavAnA che. varasethI kkhAi rahelA dveSAgni vaDe tArA zatrunAM mULa bALIne khAkha karavAnAM che. A ghetrachA tArA dareka kAryamAM naDatararUpa khanaze, tene khyAla kara. nasIme tane yArI ApI che, tene upayoga kara. tArA kAmAM aneka saMkaTA Avaze. tenA nAza karavAnI taiyArI kara. paMDita cANakaye lIdhelI pratijJA, tArA bhAgyanA udaya karI rahI che. uThe, ubhA thA. pATalIputrathI paMdara mAIla dUra AvelI nAlaMdA vidyApIThamAM paDI rahevAthI tArI manevAMcchanA pU nahi thAya. have te tAre magadezanA khUNekhUNAnI tapAsa rAkhavI paDaze. rAjyanA kAryakartAo sAthe saMbaMdha rAkhavA paDaze. temane tArA-peAtAnA banAvavA mATe athAga prayatnA karavA paDaze. avAranavAra temanA tyAM javuM paDaze. tema karatAM paganAM taLiyAM dhasAi jaze. vaci ! jo, tArI najara sAme ja dAkhalA che. cANakaye mitramaMDaLa tajyuM, gurUpada tanuM ane Akhare deza tajavAne paNa taiyAra thayA. pATalIputrane tilAMjalI ApatAM temaNe vicAra sarakhA paNa karyAM nahi. kAM temanI kAryasiddhi mATenI mahAna zakita, ane kayAM tArI pAmara zakti ! aneka varasA sudhI temanI sAthe rahyo, chatAM temanI vRddhi te Atmazakitane pAza tane na lAgyA. tane..." vijaya khelatAM khelatAM cAkayA. tene zvAsa levAnI jarUra paDI. :kheAlanAranI mahenatane saMpUrNa upayAga thatA nahAtA. vararUci te tenA vicArAmAM ja mazagUla hatA. keTalAka zabdo te mAtra tenA kAne ja athaDAine pAchA paDatA. bhAgye ja teNe vijayanA ardhA zabdo vAkaye sAMbhaLyAM haze. vijayane paNa kaMTALA AvyA hatA. teNe AgaLa khelavAne vicAra mAMDI vALyeA. kAnA AraMbhanI tene jarUra jAi. vararUcine teNe pharI kahyuM : " dosta ! cAla. vAtA karavA karatAM kAnA AraMbha karIe. padmAvatI tArI rAha jotI haraze. :: Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zawALa - huM tyAMthI ja Avyo . kArya thAna te padmAvatInuM makAna ja - banaze. sarva prakAranI madada paNa tyAM ja maLI raheze." vijaye varUcine hAtha pakaDIne cAlavA mAMDayuM. vararUcine tenI pAchaLa javAnI pharaja paDI. temane lagabhaga be mAIla jeTaluM cAlavAnuM hatuM. zAMtapaNe teo mArga pasAra karI rahyA hatA. temanI pAchaLa be AMkhe sthirapaNe pitAnuM kArya karI rahI hatI, tenuM temane bhAna nahotuM. vijayanI uMmara bahu meTI nahatI. sAdhAraNapaNe trIseka varasane haze ema mAnI zakAya. ATalI vayamAM te guptacara maMDaLane adhipati banyo hato. tenI pITha thAbaDanAra paMDita cANakya hatA. temaNe ja tene guptacaramAM maMDaLamAM dAkhala karAbe hato. tenI buddhi tIvra hatI. sadA hasamukhe rahe. tene cahero sarvane gamI jato. sarvanA gamavAmAM ja tenuM kArya sahelAIthI ukelAI jatuM. kharI khetI vArtAo joDI kahADanAra vijaya thaDA ja samayamAM guptacara maMDaLane ane tenA adhipatine mAnIte banavA pAmyo hato. kAvAdAvAmAM kAbela bane vijaya pitAnA adhipatithI chAne mAne mahArAjAnaMdane maLato. kharA beTA samAcAra ApavAmAM te AghuM pAchuM ja nahi tenI hAjara javAbI mahArAjAne paNa gamI gaI hatI. cANakyane tenA pratye pakSapAta hate. | guptacara maMDaLanA adhipati acAnaka humalAnA bhAga banyA hatA. teo rAtre pitAnA zayanabhuvanamAM nikAne vaza hatA, tyAre koIe temanA para kArI ghA karyo hate. eka ja ghAe dhaDathI mastaka juduM paDatAM bUmanI AzA paNa rakhAI nahatI. savAre A samAcAra vAyuvege prasarI gayA hatA. zakadAra vyakitaone pakaDI devAnI daMDanI sajA pharamAvavAmAM AvI hatI. khare gunhegAra AbAdapaNe chaTakI javA pAme Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vararUcinI ghelachA 13. hato. sapheda kapaDAMmAM chupAyelA gunhegAre rAjA tema ja prajAne AbAda rIte hAthatALI ApI zake che. ahIM paNa temaja banyuM hatuM. adhipatinA mRtyu pachI vijayane guptacara maMDaLane na adhipati nimavAmAM Avyo rAjA temaja cANakyane mAnIto vijaya dhIme dhIme sattAvAna banavA lAge. cANakayanA acAnaka javAthI vijaye potAne eka madadanIza gUmAvyo. cANakyanA javAthI temanuM sthAna varacine maLavAnuM che A vAta tenAthI ajANuM nahatI. vararUci te ghaNuM samayathI tene potAne ja mAnI beThA hatA. vijayane mitra mAnI beThelA vararUcie tene jarUrI kAma mATe-maMtraNuM mATe belAvyo hato. je samaya maMtraNa mATe kAmamAM levAno hato, te samaya, te vararUcinI ghelachAnA nazAmAM pasAra thaI gayo. maMtraNa maMtra. NAne ThekANe rahI. baMne mitro vidyApIThathI be mAIla dUra AvelA mukarara sthAne javAne nIkaLyA. dareka jaNa potapotAnA vicAramAM mazagUla rahI dhIme dhIme mArga pasAra karI rahyo hato. pakSIono kalarava paNa temanA vicArane bhaMga karavAne azakI nIvaDyA hatA. rastAnI baMne bAjue AvelAM vRkSomAMnAM vaDanI vaDavAIo temane avAranavAra sparza karI rahI hatI. vicAranA taraMgamAM ja temaNe be mAilane paMtha kApe. mukarara karelI jagyAe AvIne baMdha daravAje ThetAM vijaye bUma mArI. - "padmA" Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 nuM ciMtAmAM vadhAre mahAamAtyane gayA pachI mahArAjAnaMde khUba vicAra karyo. temanA magajamAM eka vAte ghara karI lIdhuM hatuM ke, cANakyanuM javuM ane te padavInuM varUcine prApta thavuM: e baMne kAryo jokhamabharyA che. mahAamAtya para te temane saMpUrNa vizvAsa hate. vararUci para dekharekha rAkhavAnI jarUra jaNAtAM temaNe guptacara maMDaLanA adhipati vijayane belAvavA eka anucarane mokalyA. mahArAjA naMdanI buddhi vakhANavA jevI hatI. gAdI para AvyA pachI temaNe agya kAryo karanArA kSatriyone yogya zikSA karI hatI. keTalAkano te nAza paNa karyo hate. dehAnI daMDanI sajA pharamAvatAM temaNe hRdayamAM dayAne sthAna ApyuM nahatuM. rAjyanI suvyavasthA mATe temaNe guptacara maMDaLa sthApyuM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citAmAM vadhAro 15 hatuM. te jANatA hatA ke rAjyanA amaladAra varga sattAnA mAmAM prajAne pIDavAmAM harakata jotA nathI. temanuM pIDa-nakA jo AvuM ne AvuM ja cAlyA karaze te prajAne uzkerAI jatAM vAra nahi lAge. prajAno uzkerATa eTale ja khaLA, ane baLavA. eTale ja rAjAne-rAjakuTubanA nAza. rAjakuTuMbane nAza jovAne kAI paNu rAjA taiyAra hAI zake nahi. rAjAde prajAne pIDanArA amaladArAne kaDakamAM kaDaka saghname pharamAvavA mAMDI. kAine dehAnI daMDanI sajA thaI. prati dezanIkAlanI sajA saMbhaLAvI, kAinAM dharAra lUMTI levAyAM. amaladAra vaganAM haiyAmAM phALa paDI. kayAre kAne vArA Avaze, te kAi samajI zakatuM nahi. pariNAma suMdara AvyuM. prajAmAM satASa prasaryA. amaladAra-rAjatAkara va para dhAka kheDA. : vijayane khelAvavA gayelA anucare AvIne samAcAra ApyA ke, vijayadeva mukkAme nathI.' rAjAne vijaya mATe mAna upajyuM. ' karyAM sivAyanA samaye paNa vijaya ALasu khatI besI rahetA nathI. tene rAjya mATe lAgaNI che. atyAre pazu dhare AvyA nathI. kharekhara, vijaya ! tane je sthAna ApavAmAM AvyuM che, tene mATe tuM yogya ja che! jatAM jatAM anucare rAjAnA udgArA aspaSTapaNe sAMbhaLyA vararUcine gurUpadanuM sthAna ApyA pachI tenA para dekharekha rAkhavAnuM kArya vijayane soMpavAnuM mahArAjAe nakkI karyuM hatuM. tenA ghare na heAvAnA ' kAraNe ' maNarAjAnA vicArane TakA maLyA. temaNe Asana parathI uThIne Ama tema TahelavA mAMDayuM. vicArAnI paraparAmAM aTavAyelA rAjAne kAne dAsInI khUma Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mahAmatrA zakaDhALa sabhaLAI. temaNe daravAjA bahAra najara karI. zvAsabhera doDatI AvatI dAsIe najIka AvI mahArAjAne samAcAra ApyA '' nAnA rAjakumAra acAnaka bezuddha banI gayA che. rAjavaine khelAvavA anucarane mAkalyA che, ane rANIvAsamAM ApanI jarUra che." mahArAjAne dhrAskA paDayA. ' acAnaka nAnA rAjaputrane zuM thayuM haze !' A praznane muMjhavaNa ubhI karI. banatI tvarAe jaI temaNe rANIvAsamAM praveza karyAM. kumArane eka ArAmAsana para sUvADavAmAM AvyA hatA. tenI mAtA-mahArANI khAjumAM ja UbhAM hatAM. mahArAjAnaMda paNa temanI bAjumAM jai ubhA rahyA. temanI AMkhA sajaLa anI. dAsa-dAsIonI dADadhAma cAlI rahI hatI. kAI pavana nAkhI rahyuM hatuM. kAI paMpALI rahyuM hatuM. khelAvavA gayelA anucara sAthe rAjavaidye rANIdhAmamAM praveza karyAM. dAsa-dAsIe dUra khasI gayAM. vaidye kumAra pAse jaI tenuM nirIkSaNa karyuM. potAnA hAthamAM kumAranA jamaNA hAtha laI nADa tapAsI. sarva prakAranI kitsA karI rahyA pachI vaidhe peAtAne abhiprAya ApatAM jaNAvyuM : " mahArAja! ci'tA karavA jevuM nathI. khAvAmAM kAIka evI vastu AvI gai che ke jenI A asara thaI che. huM A mAtrA ApI jAu' bru. te eka TikA vItye Apaze. khIjA kAI paNa auSadhanI jarUra nathI." ema kahIne eka mAtrAnI paDikI rAjAnA hAthamAM ApI, khIjI eka mAtrA taiyAra karIne kumAranA mAMmA nAMkhI, upara thatuM pANI pAyuM temAMnI ja thoDI mAtrA pANI sAthe meLavIne AMkhA para gADI : Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtAmAM vadhAre 17 DI vAramAM bALake AMkha ughADI. rAjA ane rANInAM mukha hasu hasuM thaI rahyAM. bALakane teDo. nirdoSa bALake pitAnA hAthamAMthI chUTavAne prayatna karyo. rAjAe tene chUTe. mUkatAM ja te pitAnI mAtA pAse deDI gaye. mahArANIe putrane uMcakI lIdho. mAthe hAtha pheravatAM pheravatAM te bolyAM : "beTA !-" AgaLa temanAthI belI zakAyuM nahi. putranI ciMtA karavA jevuM na lAgatAM, mahArAjAe vaidyane sAthe laI beThakakhaMDamAM praveza karyo. rAjAe eka Asana para sthAna lIdhuM. sAme ja vaidA paNa beThA. rAjAe pUchyuM : "vaidyarAja ! kumArane mUcha AvavAnuM kAraNa zuM?" mahArAja ! " vaidyarAja belyA: "temane keIe jherI vastunuM prAzana karAvyuM che. vakhatasara upAya levAmAM AvyA na heta te, pariNAma kharAba AvavAno saMbhava hatuM, paNa have kaI jAtane vAMdho nathI. Apane kadAca AghAta lAgaze ema mAnIne huM A bAbata kahevAne khuzI nahote. paraMtu mArI pharaja che ke, roga ane roga thavAnAM kAraNonI vigata mAre regInA hitaciMtakone jaNAvavI joIe." paNa vaidarAja ! kumArane jherI vastu Ape evI koI . paNa vyakti amArA rAjamahelamAM nathI. tenI dekharekha rAkhanAra dareke dareka dAsa-dAsI amArA vizvAsane pAtra che." mahArAjA paNa vicAramAM paDI gayA. kumArane jhera ApanAranI tapAsa karavAnuM navuM kArya ubhuM thayuM hatuM. eka be divasamAM gunahegAra vyakitane pakaDavI azakaya che. teTalA ja vakhatamAM traNamAMthI eka paNuM putrane jhera ApavAmAM Ave to ? rAjAnI AMkhe aMdhArAM , AvavA lAgyAM. A vicAra paNa temane asahya thaI paDyuM. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 mahAmaMtrI zakaTALa - vaidyakazAstramAM ajoDa gaNAtA rAjavaidyane lAgyuM ke, rAjAne gya mAtrA ApavAmAM Avaze nahi, te dUdharTanA banavA pAmaze. tarataja temaNe uDIne rAjA pAse jaI eka mAtrA sudhADI, bezuddha banatA jatA rAjAne zAMti vaLavA lAgI. magaja para caDhatI garamInuM dabANa ochuM thavA lAgyuM. lagabhaga be miniTamAM te rAjAe svasthatA prApta karI lIdhI. mahArAja! vadhu ciMtA karavI nukazAnakAraka che. Apa rAjA che. rAjanItimAM kuzaLa che. Apa jANatA te haze ja ke, jhera ApanAra vyakti ekaja vakhata jhera Ape che. vAraM. vAra ApavAnI tenAmAM himaMta hotI nathI, have keTaleka vakhata sudhI te pitAnuM kArya karI zakaze nahi. te daramiyAna Apa tene zodhI paNa zakaze." rAjAnuM magaja zAMta bane, te mATe vada potAnAthI banI zakatuM AzvAsana ApyuM. rAjAne paNa vaidhe ApelI mAtrAthI zAMti vaLI hatI. vaidyanA zabdo temane kharA lAgyA. gunha karanAra koI paNa vyakti pitAnA kAryamAM niSphaLa jatAM thoDAka samaya mATe zAMti jALavI rAkhe che. te zAMtinA samayamAM je pitAnA mana para kAbU gUmAve agara keIthI bheLavAya to gunhegArone gunha ughADe paDI jatAM vAra lAgatI nathI. rAjanItimAM kuzaLa banelA rAjAne AvAM keTalAMya draSTAMta yAda hatAM. rAjakuTuMbamAM parApUrvathI cAlI AvatI rAjakhaTapaTethI cetatA rahevAnI vAraMvAra sUcanA karanAra mahAamAtya zALanA zabdo rAjAne yAda AvavA lAgyA. rAjA rAmacaMdrajInA samayamAM paNa rAjakhaTapaTo hatI. kauravo ane pAMDavonA yuddhamAM paNa rAjakhaTapaTane aMza hato. deva ane dAnavonA maMthanamAM paNa khaTapaTa cAlu ja hatI. iMdranA DolatA siMhAsanane sthira karavA mATe paNa khaTapaTanI ja jarUra paDatI. khaTa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtAmAM vadhAre 19 paTa vinAnuM rAjya nirasa hoya che, ane khaTapaTavALuM rAjya hacamacI uThe che. nAnAnI nAnI khaTapaTa ane moTAonI meTI khaTapaTapaNuM khaTapaTa te hovAnI ja. kALathI cAlatI AvelI te kriyA anaMtakALa sudhI abAdhitapaNe cAlu ja rahevAnI. Aja sudhI kAvAdAvAthI alipta rahelA rAjAne have samajAyuM ke, rAjyanItimAM kuzaLa banelA rAjAne paNa rAjakhaTapaTathI te cetatA ja rahevuM paDe che. rAjakhaTapaTanAM bIja ropAvA lAgyAM hatAM. rAjAne navAM navAM vidanonA bhaNakArA vAgavA lAgyA. rejane roja navI navI jAte sAMbhaLavAmAM AvatI hatI. rAjAne rAjakumAro mATe ciMtA thavA lAgI. rANIvAsamAM jaI putrone jovAnI IcchA thaI. temaNe vaidane kahyuM : "vaidyarAja ! rAjakumArane jevA mATe jaIzuM?" ApanI IcchA hoya to jaIe." vaidyarAje saMmati ApI. rAjAe uDIne cAlavA mAMDayuM. vaidyarAja paNa temanI pAchaLa javA lAgyA. temaNe te rANIvAsa hatI. rAjA rajA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM pitA-putra mahArAjAnaMda pAsethI chUTA paDI mahAamAtya zrIyakajIne maLavA gayA. zrIyakajI ane zakaTALanAM raheThANa najIkamAM ja hatAM. baMne meTA eddhA para hovAthI temanAM makAne paNa bhavya hatAM. eka ja moTA mahAlayanA be vibhAga pADavAmAM AvyA hoya tevA prakAranI racanA hatI. pitA ane putranI raheNIkaraNuM eka ja prakAranI hovA chatAM, baMnenAM raheThANa judAM hatAM. pitAmAM vAtsalyabhAva ane putramAM pUjyabhAva, eka bIjA karatAM caDhIyAtAM hatAM. zrIyakajI, pitAjIne maLavA mATe temanA makAne AvyA hatA. pitAjI ghare na hovAthI mAtA tathA bahene sAthe temaNe AnaMdamAM vakhata vItAvavA mAMDayo. cheDA ja vakhatamAM mahAmaMtrI zawALa AvI pahoMcyA. putrane jotAM ja te belyA : Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA-putra 21 " zrIyAjI ! huM tamAre tyAM gayA hatA. tyAMthI mane khabara maLyA ke tame ahIM AvyA che." pitAjI! huM Apane maLavA AvyA hatA." pitAnA AgamananA mAnamAM ubhA thatAM zrIyakajIe kahyuM. t mahAamAtye rAjamahelamAM javAnAM kapaDAM kADhIne eka bAjue mUkI, Asana para sthAna lIdhuM. sAme ja zrIyakacha paNa beThA. zrIyakacha uMmare bahu moTA nahAtA. temaNe nAnI vaye ja mahArAjA natA vizrvAsa saMpAdana karyAM hatA. mahAamAtya zakyALamAM saMpUrNa vizvAsa rAkhanAra rAjAe zrIyakajIne potAnA aMgarakSaka tarIke svIkArI lIdhA hatA. gheADA ja vakhatamAM mahArAjAe temanI kartavyagArI joine peAtAnA aMgarakSaka daLanA zreSTa tarIke temanI nimaNuMka karI. Aja sudhI zrIyajIe peAtAnuM kartavya niSkala kapaNe bajAvyuM hatuM. putranI kartavyaparAyaNutA joI pitAne AnaMda mAtA naheAtA. ' meTAM kuTubomAM sacavAI rahetAM nAnAM moDhAMnAM mAna mahAamAtyanA kuTuMbane paNa choDI zakayA nahAtAM. putrane 'd' na kahetAM ' tame ' kahenAra pitAnuM gaurava paNa vadhatuM hatuM. zrIyakajIne rAjAnA aMgarakSaka daLanA zreSTa tarIke nImavAmAM AvyA tyAre prajAe peAtAnA harSa aneka rIte vyakta karyAM hatA. rAjAnA vizvAsa prApta karanAra maDAamAtthe prajAne paNa vizvAsa sapUrNa paNe prApta karyAM hatA. tr zrIyakajIne sahu paNe vadhAvI lenAra prajA pratye mahAamAtya zakaTALe peAtAnI lAgaNI vyakta karatAM jaNAvyuM hatuM ke " prA amArI che, te ame prajAnA chIe." A samayane hajI ghaNA vakhata ItyA nahotA. pitA ane Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 mahAmatrI zaTALa putra, ane par navI javAbadArI AvI paDI hatI. rAjA te prajA, tene saMbhaLAvavAnAM hatAM. paMDita cANakayanuM ni+mana rAjya ane deza para saMkaTa lAvavAne kAraNabhUta banyuM hatuM. anete bacAvI levAnI javAbadArI te para AvI paDI hatI. zrIyakajI zastra vidyAmAM nipUNu hatA. temane mahArAjAna de gheADA samaya pahelAM ' zastra samrATa 'ne! khitAba ApyA hatA. jevI rIte te zastra vidyAmAM hAMziyAra hatA, tevI ja rIte muddhimAM paNa te AgaLa vadhelA hatA. nAnapaNathI ja mahAamAtya taraphathI temane sArI keLavaNI ApavAmAM AvI hatI. pote buddhimAna te hatAja, te vaLI zakaTALa jevA buddhi vizArada pitAnI keLavaNI maLI. pote rAjAnA aMgarakSaka maMDaLanA agresara, hAvA chatAM temaNe eka navuM kartavya bajAvavuM zarU karyuM hatuM. rAjAe nImelA guptacara maMDaLa para pote paNa potAnA mANasA gAThavyA hatA. rAjAne temaja mahAama'tyane A bAbatanI bilakula gA~dha sarakhI paNa AvI nahatI. pitA putra jyAre rAjyanA kAme maLatA, tyAre ja rAjya khAkhatanI vAtacIta thatI. zrIyakajI tathA zakaTALa jyAre pitA putra tarIke maLatA tyAre potAnA kuTuMba sivAyanI vAta katracit ja nIkaLatI. ane temAM paNa rAjya bAbatane viSaya tA biskula nIkaLyo ja nahi. pitA ane putra divasamAM eka vAra tA kAraNasara baMnemAMthI ekeyane vakhata na maLe jAya tA, khIje divase savAramAM banatI aTapAtuM. pitAnuM gaurava putramAM paNu utaryuM hatuM. nyAya, nItimAM maLatA ja. kAI ane maLavAnuM rahI tAkide te kAya Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA-putra putranI khyAti pitA jeTalI ja hatI. zrIyakajI ! cANakayanA javA khAda temanuM sthAna varacite ApavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM che.' mahAamAtye Aje rAjya matrAnA viSaya cheADatAM vAtanI zarUAta karI. "C ' pitAjI! zAMti anubhavavAnA vakhate rAjyanI carcA karavAmAM Aje Apane eTalI badhI zI AvazyakatA bhAse 23 '' che ? " zrIyakane Aje kasamaye carcAtA viSaya navA ja lAgyA. 16 zrIyakajI ! zAtine samaya jatA rahyo che. have te jyAre mAgIe tyAre rAjya-viSaya ja carcAyA karaze. ApaNI zAMtine nAza karanAra paMDitajIe pATalIputrane tyAga karyo che. temaNe ApaNune cetatA rahevAnI pharaja pADI che." << 'mArI jANa bahAra nathI, pitAjI." zrIyakajIe te khInA pote paNa jANe che ema sUcavatAM AgaLa kahevA mAMDyuM H " prajAne paNa bhaya lAgyA che ke, cANaya khInna rAjyane uzkerI ApaNA rAjya para caDhAi lAve teA anartha thAya. zAMtimAM divase pasAra karI rahelI prajAne pharIthI azAMti anubhavavI paDe." '' zrIyakajI ! huM mAnuM chuM ke Aje te Aje ja temanuM sthAna vararUcine soMpavuM jarUrI che. mahArAjAnuM mana paNa umi anyuM che. tAtkAlika banatAM upAyA levAmAM nahi Ave te te temanuM mana azAMtinA vamaLamAM aTavAI paDaze. cANakayachanA keTalAka hitecchuo ahIM chaeN. temanA hAthe je ka4 paNa na banavAnuM banavA pAmaze te paristhiti hAthamAM raheze nahiM." pitAjI ! mahArAjAe cANakyajIne hRda uparAMta mAna ApavA mAMDyuM hatuM tyArathI ja meM yeAgya pagalAM levA mAMDayAM hatAM. mane keTalAka samayathI AvA ja pariNAmanI zaMkA hatI. tc b Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mahAmatrI zakaDhALa khate vacce dezanAM khIja rApAze, mAnyatA mArA magajamAM ThasI gaI hatI. Apane eka vAtanI khabara nahi hAya. guptacara maMDaLanA agresara vijayadeva, vararUcinA khAsa mitra che. ca:NukayanA paNa hitecchu hatA. kAI paNa jANI na zake tevI rIte vararUci ane vijayadeva vAraMvAra maLyA kare che. Aje temanI mulAkAta thavAnI hatI. kadAca thaI paNa haze." zrIyakachae keTalAka khulAsA karyAM. .. da A khInA teA huM Aje ja jANuM chuM." zaTALe te AkhatathI te ajANu hovAnuM jaNAvyu. a zcarya temaNe pUchyuM: "" tame dhruvI :rIte jANyu ke, te vAraMvAra maLyA kare che ! '' hatA. paNa eka cIThThI maLI < vijayadeva para . pitAjI ! huM paNa te bAbatamAM ajJAta eka divasa ecitI mArA khissAmAMthI mane AvI, cIThThImAM eTaluM ja lakhyuM hatuM, ke barAbara dhyAna rAkhajo. vararUcithI cetatA rahejo. mahArAjA sAthenA paDita cANakyanA saMbaMdha vadhu gADha banatA jAya che.' --A cIThThI khissAmAM kayAMthI AvI, tenI tapAsa karatAM kAMI paNa khulAsA maLyA nahi. anucarane pUchatAM teNe jaNAvyu ke ' kAi paNa najare paDyuM nahAtuM.--' "" paNa lakhanAranuM nAma teA haze ja ne? ' mahAamAya zakaTALe vacce ja prazna karyAM. * nA. lakhanAre nIce phakta eTaluM ja lakhyuM hatuM, 'zubhecchaka.' pachI me te cIThThInA anubhava karavAnA vicAra karyo. mArA eka aMgata mANusane me' vijayadeva para dekharekha rAkhavAnuM jaNAvyu: khIjA ekane, nAlaMdA vidyApIDanI AsapAsa zuM bane che tenI tapAsa mATe mAkaklyA. sAMje baMne taraphathI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA-putra eka ja prakAranA samAcAra maLyA ke, "varaci ane vijayadeva vidyApIThathI ekAda mAIla dUra AvelA eka moTA vaDa nIce maLyA hatA. vArtAlApa bahu ja dhIre thayo hato. paNa chUTA paDatAM teo meTethI bolyA hatA ke, padmAvatIne tyAM kAle jarUra maLIzuM' A samAcAra maLatAM tarata ja meM padmAvatI keNa che, tenI tapAsa karAvI. bIje ja divane savAre eka mANasane padmAvatInA makAnanI dekharekha mATe ravAnA karyo." zrIyakajInA moMethI eka pachI eka navI vAta sAMbhaLavAmAM AvatAM zakadALa AzcaryamAM garakAva banI gayA hatA. putranI vicArazakti ane kAryanI dhagaza mATe temanA aMtaHkaraNanA AzirvAda mUkapaNe varasI rahyA hatA. temaNe pUchyuM: "padmAvatI koNa hatI ?" te eka sAdhAraNa sAdhvI hatI. vastIne bahAra eka vRkSa nIce teNe pitAno makkama rAkhyo hate. bhikSA vRtti para jIvana gujAranArane dhIme dhIme Avaka vadhavA lAgI. khAvA pIvAnI agavaDatA bhogavanAra sAdhvIe eka nAnuM sarakhuM makAna kharIduM. te gAvAnI vidyAmAM hoMziyAra hatI vidyApITha tarapha jatAM vijayadeve eka vakhata tenuM bhajana sAMbhaLyuM. khissAmAMthI dravya kADhIne ApatAM, teNe padmAvatI pAse paricaya mAge. evI rIte paricaya na ApavAnuM jaNAvatAM, teNe bIje divase sAMje pitAnA nAnakaDA makAna para bolAvyo. bIje divase baMnenI mulAkAta thayA pachI paricaya vadhavA lAge. vAraMvAra teo maLavA lAgyAM. vararUci ane vijayadevanI mulAkAta paNa te ja sthaLe thavA lAgI. dhIme dhIme te sAdhvIe rastA para besavuM baMdha karyuM. tene vijayadeva taraphathI sAruM dravya maLavA lAgyuM. sArAM beTAM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zawALa kAvuM kendrasthAna paNa te ja makAna banyuM." zrIyakajIe padmAne paricaya Apyo. mahAamAtye A badhuM navuM ja sAMbhaLyuM hatuM. temaNe jIjJAsApUrvaka prazna karyo? "padmAvatI paNa te baMnenI madadagAra banI ?'' "te samajAyuM nathI," zrIyakajI javAba ApatAM AgaLa bolyA : "varaci ane vijayadevanuM kAvavuM cAlI rahyuM che. paNa padmAvatIe temAM sAtha Ape che ke nahi, te hajI samajAyuM nathI. teNe hajI sudhI kaI paNa bAbatamAM sakriya bhAga lIdhe nathI. mArA jANavAmAM AvyuM che tyAM sudhI to teNe pitAnA mana para kAbU gUmAvyo nathI. mArA aMgata mANase cAre tarapha pharI rahyA che. te traNe para saMpUrNa dekharekha rakhAI rahI che." "rAjA ane rAjakuTuMba kaDI sthitimAM mUkAI rahyAM che. cANakyacha rAjakuTuMbane nAza karavAnI yuktio goThavI rahyA haze, ane A be jaNa ahIM kAvavuM calAvI rahyA che." zakaTALa duHkhI avAje bolyA. temanA avAjamAM rAjakuTuMba pratyenI lAgaNI hatI. "pitAjI ! te baMnene pahoMcI vaLavAnI zakti mArAmAM che. huM mahArAjano aMgarakSaka chuM. temanI ane rAjakuTuMbanI rakSA karavAnI javAbadArI mArA para che. Apa ciMtA karaze nahi." zrIyakajIe pitAne dareka prakAranuM AzvAsana ApatAM kahyuM, keTaleka vakhata te ja bAbatanI carcA karI putrae pitA pAsethI javAnI rajA lIdhI. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 muM mahArAjA ane vijaya mahArA AnaMda vaidyane lai, rANIvAsamAM AvyA. rAjakumArane ramatA joI rAjAne sa MteASa thayA. vaidhe ApelI mAtrAnI paDikI rAjAe mahArANIne mUkavA ApI hatI, te kumArane pANI sAthe pIvaDAvI. jheranI asara bilkula rahI nahAtI. rAjavaidye peAtAneA chevaTanA abhiprAya ApatAM jaNAvyu' : " rAjakumAra taddana nirbhaya che." k rAjA ane rANI nizcita banyAM. rAjavaidye dhare javAnI rajI mAgI. temanI yAgya kadara karI, rAjAe temane javA dIdhA. thADI vAre eka dAsIe AvI samAcAra ApyA H vijayadeva Apane maLavA AvyA che." C: --paLane paNa vilaMba na karatAM, rANIne AzvAsana ApI rAjAe javA mAMDyuM. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zayALa rAjAne mulAkAta khaMDa tarapha AvatA joI, vijaya Asana parathI uDI ubhA thayA. rAtnae khaDamAM AvI eka Asana para sthAna lIdhuM. vijaya paNa sAme beThA. 28 " vijayadeva ! me tamane melAvavA mATe sevakane mekaklyA hatA." mahArAjae khelavAnI zarUAta karI. te haMmezAM meTA AdhyedArane mAnathI khelAvatA. mahArAja ! huM bahAra gayA hatA." javAba ApatAM vijaya AgaLa khelyA : " meM sAMbhaLyuM che, ke paMDita cANu "" kayanuM sthAna vararUcine sAMpavAnI ApanI icchA che." 'hA." mahArAjAe kahyuM : " mArI ekalAtI ja nahi, paNu mahAamAtyanI ye evI ja icchA che. vijayadeva ! tamane eka navuM kAma soMpavAnuM che. mane varaci mATe saMpUrNa zraddhA nathI. huM te phakta mahAamAtyanA kahevAthI ja tene te sthAna soMpavA taiyAra thayA chu. vaci para dekharekha rAkhavAnI javAbadArI tamArA para nAkhu chu. Aje ja tene te sthAna soMpAI jaze.'' tr " mahArAja! Apa je javAbadArI mane soMpe che, te mahAna che, chatAM te javAbadArI svIkArI levA huM taiyAra chu mArI pharaja huM saMpUrNa bajAvIza.' vijaye kahyuM. tene sAMpavAmAM AveluM kArya tenA mATe lAbhadAyaka hatuM. vararUcine khAnagImAM maLavA mATe je sAvacetI rAkhavI paDatI hatI, ane temAM bhayanA saMcAra hatA, te bhaya AthI nAza pAmate! hatA. vararUcine meLApa kadAca udhADA paDI jAya teA, khulAsA karavAne mATe A eka uttama sAdhana maLatuM hatuM. zatrunA vinAza mATe rAjAnA kAnamAM viSa reDavAne A meAA hatA. vijayadeva A meAkA jatA kare tevA nahAtA. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA ane vijaya 29 mahArAja ! " banatI naramAzathI teNe kahevA mAMDyuM : mArA kAne eka vAta AvI che. bahu ja mahattvanI te khAnagI rAkhavAnI che. Ape mArA para je mamatA rAkhI che, tenA balAmAM mArI pharaja che ke, mAre Apane A bInAthI ajANu rAkhavA joIe niha. jo vAta bahAra paDe, te sAmAnA kAne paheAMcI jAya to mArA ane mArA kuTuMbane nAza thatAM vAra lAgaze nahi." << << " evI kevI vAta che ke, mane kahetAM paNa tame Daro che, vijayadeva ? ' rAjAe pUchyuM. te vAta jANavAnI temane ? icchiA thaI. " mahArAja ! mane abhaya vacana Ape ke, game tevA saMjogAmAM paNa Apa mane Azraya Apaze. mane phakta eka ja mANasanI bhIti rahe che." vijaye dhIme dhIme kUnehathI abhaya vacana mAgI lIdhuM. vijayadeva! mArA mela e ja mArU vacana che. huM tamane krAi jAtanI AMca AvavA daIza nahi. je hoya te mane khulAsAthI kaheA." rAjAe vacana ApatAM vijayazuM kahevA mAge che te jANavAnI utkaMThA darzAvI. 66 teTalA ja mATe ja mahArAja ! mahAamAtya mATe mArA kAne keTalIka vAte AvI che. te jeTalA bheALA ane bhalA dekhAya che, kapaTI ane hRdayanA melA che. temaNe peAtAnA hita AkhA rAjyanI lagAma dhIme dhIme hastagata karI lIdhI che. dareka khAtAmAM peAtAnA mAsA ja temaNe gAThavavA mADayAM che. kapaTajALa bichAvavAnI zarUAta thaI gaI che. cANakayane pATalIputra tAvanAra paNa te ja che. ' rAjakumAre karelA apamAnathI paDitajIe pATalIputranA tyAga karyo che' A tA eka (6 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 mahAmatrI zakaTALa jAtanI aphavAja che. kharI vAta te e che ke, mahAamAtyae ApanA viSe kharI kheATI vAtA temanA kAne nAMkhI hatI. Apa temanI pAchaLa temanI niMdA karA che, * temane pATalIputramAM lAvavAmAM bhUla karI che' ema Apa bIntaone jaNAvA che. ' dhAravA jeTalu` jJAna temanAmAM nathI,' evI ApatI mAnyatA che, vagere prakAranuM khATu viSa temanA kAnamAM reDI, temane temaNe nArAja kraryAM hatA. paDitajIe AvA kAraNeAthI pATalIputra cheDavAne vicAra karyAM hatA. tevAmAM temane navuM kAraNu maLatAM temaNe teneA lAbha uThAvyA. sAdhAraNu leAkeA paNa samaje evI A vAta che ke, AvA nahi jevA kAraNane mahAnarUpa ApI, paDitajI mahAna vyakti rAjAne ane pATalIputranA tyAga kare ja nahi." vijaye peAtAnuM kahevuM cAlu ja rAkhyuM. rAjAne mahAamAtya mATe bilkula zaMkA hatI ja nahi. vijayanA kahevA para temane purA vizvAsa . khesatA nahAtA, chatAM sAMbhaLavAnI utkaMThA vadhatI jato hatI. ' paDitajIne pATalIputra pAte tAvyu che, tevI zakA kArya temanA para lAve nahi, tenI agamacetI vAparIne ja vararUcine temanuM sthAna apAvavAnI temaNe icchA darzAvI che. IcchA darzAvI che, eTaluM ja nahi paNa ApanA para te AbatanuM khANa paNu karyu" che. 'vararUci pati cANakayanA sthAnane mATe yAgya nathI, chatAM tene te sthAna ApavaHnI * jarUra che. Ama karavAthI prajAnA manane saMteAtra thaze, ane ciMtA dUra thaze.' AvA prakAranI aneka vAtA karIte ApanA manamAM vaca mATenuM je mAna hatuM te temaNe naSTa karAvyu che. ; < vararUci sAthe mAre khAsa sasadha nathI, temaja tene paricaya paNa A che. Ape tenA para dekharekha rAkhavAnI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 mahArAja ane vijaya je javAbadArI mArA para nAkhI che, te huM saMpUrNapaNe saMbhALI laIza. paNa eTaluM te huM cokkasa kahuM chuM ke, "tenA mATe mane mAna che." prajAne paNa tenAmAM vizvAsa che. cANakayanuM sthAna je bhAvanAnI tene seMpavAmAM AvanAra che, te bhAvanA moTI bhUla bharelI che. lagabhaga be varasathI A bAbatane mane vahema hato. cha sAta mahinAthI meM mahAamAtya para dekharekha rAkhavI zarU karI hatI. mArA guptacara vargamAMthI amukane meM temanI hilacAlanA samAcAra meLavavA mATe reDyA hatA. be eka mAsa para mane samAcAra maLyA ke, "paMDita cANakyane rAjyano tyAga karAvavAnI goThavaNa mahAamAtya zaTALa taraphathI thaI rahe che ? A vAta mane kharI lAgI, chatAM tema banavuM azakya lAgyuM. mAro paricaya paMDitajI sAthe paNa zeDo ja hato, chatAM mArI mAnyatA evI hatI ke, "mahAamAtyanI game tevI goThavaNane paMDitajI uthalAvI nAMkhaze, tema ja te pATaTIputrane kadApi choDaze nahi." mArI A mAnyatA kheTI nIvaDI, ane dhAravA karatAM jaladIthI mahAamAtyanI IcchA pAra paDI. -banI zake teTalI viSArI bhASA vAparI mahArAjanA kAna kaluSita karatA vijaye khoTI-banAvaTI hakikata jaNAvI. hajI te AgaLa kahevA jato hato, paNa vacce ja mahArAjAe prazna karyAH je tame ATaluM badhuM jANatA hatA, te mane zA mATe jaNAvyuM nahi?" "mahArAja ! " vijaye namra thaI kahevA mAMDyuM: "je banI gayuM che, te kahevAnI mArI hiMmata cAlatI nathI, to Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTALa te vakhate huM kevI rIte Apane te jaNAvI zakuM?" "tame guptacara agresara hovA chatAM ATaluM jaNAvavAnI hiMmata karI zakatA nathI, te te sthAna mATe tame ayogya cho" ema ja mAre mAnavuM paDaze." rAjAe kriodhabharyA avAje kahyuM. mahArAja ! "vijaye kahevA mAMDayuM. te gabharAyo. tene lAgyuM ke mahArAjAne kepa je pitAnA para AvI pAze te, bichAvelI jAmAM niSphaLa jaze, eTaluM ja nahi paNa pitAne ane AkhA kuTuMbane nAza thaze. "ApanI Aja sudhInI sevA meM niSkalaMkapaNe karI che. A vinAzanAM bIja je mahAamAtya sivAya bIjA keIe ropyAM hota, to A prasaMga huM AvavA detA nahi. eTaluM ja nahi paNa te vyaktine meM kaDakamAM kaDaka zikSA karAvI hata. paraMtu mahAamAtya ApanA jamaNA hAtha thaI paDyA che. temanA viSe huM kaIpaNa jAtanI phariyAda lAvyo hata te, Apa te mAnata ja nahi." vijayadeva! meM tamane vacana ApeluM che, tethI huM nirUpAya chuM. pitAnA kartavyamAM niSphaLa jatAM AjIjI bharI beTI dalIle karavI te AkarI zikSAne vahorI levA barAbara che." rAjAe kapAyamAna thaI kahyuM: "kaI vakhata mahAamAtyane maLo te pUchI jojo ke, "mahArAjAnaMdanuM hRdaya nyAyanI pavitratA mATe deSitone zikSA karavAmAM keTaluM kara che! vijayadeva! "gunhegAra mahAamAtya che, mATe tame mane kahyuM nahi" A dalIla tana nakAmI che, gunhAnuM pAlana karanArane kaDakamAM kaDaka zikSA pharamAvatAM huM jarA ya acakAto nathI. pachI te mahAamAtya heya ke, mAre pitAne putra-rAja kumAra heya. gunha eTale gunha, gunhegAraeTale gunhegAra ane Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA ane vijya 33 nyAya eTale nyAya. nyAya, nIti mATe pitAnA sarvasvane bhoga ApI zake che, te ja rAjamugaTane mATe gya Thare che. je aghaTita kArya paMDitajI mATe banyuM te kahetAM tamArI hiMmata cAlI nahi, te prajA mATe je Ama banyuM hatuM, te tame mane bilyula kaheta ja nahi, ema huM mAnuM chuM. ane je mArI mAnyatA kharI hoya, te "tame prajA mATe nahi paraMtu rAjA mATe ja cho" ema ja eno artha thaI zake." vijayadeva! tamArI mAnyatA je mArA artha pramANenI hoya, te te bhUla bharelI che. tame rAjA mATe nahi, paNa prajA mATe che. prajAnA thaI raheze, te ja prajA tamArI thaze. havethI dhyAnamAM rAkhajo ke, mahArAjanaMda nyAya, anyAya jue che. gunhegAra game teTalA UMcA darajajane haze te paNa nyAyAsana AgaLa te teNe gunhegAra tarIke ja ubhA rahevuM paDaze. mane tamArA para vizvAsa che. pharIthI AvI bhUla na thAya te dhyAnamAM rAkhaje. tamane soMpela javAbadArI agharI che. uparathI ujaLA ane bhavya jaNutA mANase ghaNI vAra hadayanA kALA ane saMkucita heya che. jAo, havethI sAvaceta raheje. gunhegAra game te hoya, paNa tenuM kAvatru pakaDatAM gabharAzo nahi." rAjAe vijayane javAnI rajA ApatAM kahayuM. | vijaye pitAnA Asana parathI uThayo. teNe hAtha joDI mahArAjAne kahyuM : "mahArAja! mArA manamAM je bhIti hatI, te nIkaLI gaI che. havethI kaI paNa kAryamAM bhUla nahi thAya, tenI khAtrI ApuM chuM." "mane tamArA para saMpUrNa vizvAsa che." mahArAjAe kahyuM. A sAMbhaLI vijayadevanuM hRdaya harakhAyuM. mahArAjAnI paravAnagI laI te cAlI nIkaLyA. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 thuM padmAvatInA AvAsamAM rAtrine prathama pahera vitI gayA hatA. vararUci, vijaya ane temanA anya sAthIdAre padmAvatIne tyAM ekatra thayA hatA. padmAvatI te badhAnI sAme jamIna para pAtharelA eka Asana para beThI hatI. "yuvAna vayamAM sanyAsa grahaNa karanAra sAvI dhIme dhIme lakSmInA lebhamAM phasAtI jAya che,' A mAnyatAne anusaratuM maMDaLa avAranavAra padmAvatIne tyAM maLatuM. A maMDaLa Aje agatyanA banAva para carcA karavA mATe ekatra thayuM hatuM. paMDita cANakyanuM sthAna vararUcane prApta thayAne lagabhaga traNa mAsa vitavA AvyA hatA. koI paNa samaye rAjasabhAmAM, temaja rAjamahelamAM javAne tene chUTa hatI. paMDita cANakyane rAjasabhAmAM je mAna maLatuM te ja mAna have vararUcine paNa Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatInA AvAsamAM 35 maLavA lAgyu hatuM. tenA hitaciMtakAmAM paNa vadhArA thayo hato. vijaya tene khAsa mitra hato. < dareka jaNu tene mAnathI khelAvAnuM. mahArAjAnaMda paNu 'tuM' te khale ' tame' kahevA lAgyA hatA. game tema teA paNu te nAlaMdA vidyApIDanA adhyApaka banyA hatA. 1 theADA samayathI vijayanA kAna para keTalIka vAtA AvavA lAgI hatI. temanA maDaLa para kAI dekharekha rAkhatuM hovAnuM sAMbhaLavAmAM AvyuM. maDaLamAM carcAtA viSayeAnI vigate anya leAkeAnA kAne jatI hatI. ma`DaLamAMnuM kAi evaphA nivaDyuM hoya, tevI zaMkA vijayane AvI hatI. A ja viSaya para Aje carcA thavAnI hatI. vararacanA khelavAnI rAhu jovAi rahI hatI. varaci vicAra vamaLamAM aTavAyelA hatA. tematI najara sanmukha e vyakti taravaratI hatI. eka hatI zatru, ane khIjI hatI jIvanane sAra. trune nAza karavA hatA ane jIvananA sAte lakSmInI cheALAmAM navaDAvatI hatI. eka mATe jallAda khatI jIvavu hatuM, ane khIjI mATe premI banI jIvavuM hatuM. jIvana te baMnene mATe jarUrI hatuM; rAhu bhale judA hAya. keTalAka vakhata vItavA chatAM vararUci melyA nahi. Akhare vijaye khelavAnI zarUAta karI. Aje maMDaLane zA mATe khelAvavAmAM AvyuM che te kAI jANatuM nahi hoya. ApaNA pramukha para ghaNI javAbadArI AvI paDI che. ane te javAbadArIonA vicAramAM ja temane samaya vyatIta thAya che." viSayanI zarUAta 1 havethI ahIM paNa temane mAnAthe sakhedhavAmAM Ave che. 66 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 mahAmaMtrI zakaDhALa karatA vijaye AgaLa kahevA mAMDyuM. vararUci temaja padmAvatI paNa sAMbhaLavA lAgyAM hatAM. "" mArA sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke, ApaNA maDaLa viSe bahAranI kAI vyakti rasa laI rahI che. ApaNA maMDaLanI dekharekha paNu rakhAi rahI che. maDaLanI kAika vyakti vizvAsa zcAta karatI hAya, teA navAi jevuM nathI. ApaNe ApaNI pharaja adA karavAnI che. paDita vararUcine ApaNe vizvAsa ApyA che. temanA pratyeka kAryamAM madada karavAnI pratijJA lIdhI che. temanA karatAM ApaNA--ApaNA ma'DaLanA svA vadhAre che. da " paoNMDita vararUci para dekharekha rAkhavAnuM kArya mane soMpAyuM che. mahArAjAne vizvAsa mArA para akha che. ApaNA maMDaLanA pramukha-paDitajIe je vizvAsa ApaNA para mUkayA che, tenA droha thavA na joie. ma`DaLanA pratyeka sabhye dhyAnamAM rAkhavuM, ke vizvAsadhAta karanArane vijaya kadI nahi De. vizvAsamrAtIne huM zodhI kADhIza. hAthamAM AvatAM ja tene evI kaDaka zikSA karIza ke, jethI sAMbhaLanAranAM ane jonAranAM huya kaMpI uThaze. 66 jeNe A kaluSita kAryaMmAM hAtha nAMkhyA hoya, teNe cetatA rahevuM. ApaNA maMDaLamAM pramukha sahu bAra sabhyA che. paMDitajI mATe zaMkA rAkhavAnuM hAya niha. padmAvatI para mane saMpUrNa vizvAsa che. trIjo huM. bAkI rahelA navamAMthI ja kAI khevaphA nIvaDayA che." * hajI huM eka taka ApuM chuM. jeNe A kAryanA mene mAthe lIdheA hAya, teNe traNa divasanI aMdara mAphI mAgI javI." vijayanA vAkayAmAM tIkhAza hatI. darekanAM mana ciMtA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatInA AvAsamAM tura hatAM. nave sabhyAne eka bIjA para saMpUrNa vizvAsa hatA. gunhAnA kaLaza kAnA para DhaLe che, te ja jovAnuM bAkI hatuM. 39 varacite paNa A carcAe sateja banAvyA hatA. vidyApIThanA adhyApaka banyA pachI ja te samajavA lAgyA hatA ke, jagata krama cAle che. rAjyanA kAvAdAvAnA vicAra| bhAMgIne bhUkkA thavA lAgyA hatA. rAjakhaTapaTanA vicAro karavA, ane rAjakhaTapaTamAM pratyakSa bhAga levA e khatenI tulanA karavAne prasaMga have ja AvyA huMteA. : paMDita cANakyanuM sthAna vararUcine prApta thayuM hovA chatAM; pratibhAmAM ghaNA pharaka hatA. je te ja cANakyamAM hatuM, te te ja vararUcimAM nahAtuM. eka abhimAnane AdhIna hatA, jyAre bIjA ahaMkArane AdhIna hatA. ekanuM abhimAna `svAbhimAna mATe vaparAyuM, tyAre bIjAnA ahaMkAra vinAzanA mArgo khulle karavA lAgyA. varacie jyArathI padghAvatIne joi hatI, tyArathI temane avanavAM svapronA bhAsa thavA lAgyA hatA. temane mahAamAtya thavAnI lAlasA jAgI hatI. vararUci vidvAna hatA, paNa temanI vidvatA asthAne hatI. padmAvatI sad guNusa panna hatI. tenA kaMThanI madhuratA game tevA tapasvInA tapamAM bhaMga pADavAne yazasvI nIvaDe tevI hatI. tenuM saudaryAM, game tevI rUpa viSTAnA ga utAre tevuM hatuM. gAvA uparAMta teNe sitAra para paNa sArA kAbU meLavyA hatA. tenuM nRtya ajoDa hatuM. sau, nRtya ane kaMThanI madhuratA vaDe ja, tene tenA kAryamAM yaza maLavA lAgyA hatA. paMDita vararUci ane vijaya tene khuzI rAkhavA mATe tanatADa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 mahAmaMtrI zALa mahenata karatA hatA. vijayane kAI taraphathI kAMI ja javAba maLyA nahi. pharIthI teNe te ja prakAranI cetavaNI ApI. jee nikhAlasa hatA, temane ciMtA nahAtI. ane je vyaktie A kA'mAM jhaMpalAvyu hatuM, te sahejamAM sapaDAya tema naheAtI. vijaye maMDaLanA kAryakrama gheADA vakhata mATe adha rAkhavAnuM sUcavyuM. ' jyAM sudhI gunhegAra pakaDAya nahi, tyAM sudhI viSyanI masalata nukazAnakAraka che, ' evA prakAranI dalIla sa sabhyoe mAnya rAkhI. vijaye dhAryuM hatuM ke, gunhegArane caherA joine ja te tene pakaDI pADaze. agara sAdhAraNa paNa jo carcA thaze, tA vAkcAturyamAM tene sapaDAvatAM vAra nahi lAge, paNa tenI te dhAraNA niSphaLa nIvaDI. gunhegArane zodhI kADhavAneA kheAjo potAnA para rAkhI teNe maMDaLanA sabhyone vyavasthi rIte vikharAi javAnI sUcanA karI. nitya niyamAnusAra eka pachI eka nave sabhyoe te sthAna cheDyuM. "" sanA gayA pachI vijaye vararUcine uddezI kahyuM : " vararUci ! tame dhArA che teTalI sugamatAthI mahAamAtyanI pachI meLavI zakaze nahi. A rAjakhaTapaTa che. AThe paheAra tenI pAchaLa jAgatA rahevuM paDaze. ApaNA ma`DaLanI dekharekha rAkhanAra khIjuM kAI nahi, paNa mahAamAtya zakaTALanA ja mANasA che. jeTalA te zaktivAna che, teTalA ja cAlAka che, te bhUlazo nahi. mutsaddIgIrI vaDe ja te rAjyanA mahAna sthabha Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatInA AvAsamAM 39 banyA che. temanI kAryadakSatA paMDita cANakyane paNa bhUlAve tevI che. jayeSTha putra rathulIbhadrane sarvaguNa saMpanna banAvavA mATe kezyA nAmanI gaNikAne tyAM rAkhanAra zakaTALe pitAnA bIjA putra zrIyakajIne mahArAjAnA aMgarakSaka daLanA agresara nimAvyA che te bhUlatA nahi, tamArA jevI mahAna vyaktine paNa temaNe haMphAvyA che, te bhUlaze nahi. padmAvatIne sAtha tamane upabhegamAM Avaze, eTaluM dhyAnamAM rAkhaje." vijaya AgaLa bolavA jatuM hatuM, paNa padmAvatI vacce ja bolIH vijayadeva! tame kahe che ke, mahAamAtya akALa mahAna vyakti che. mahArAjAnA jamaNuM hAtha che. rAjyanA sthaMbha che. mutsadImAM ajoDa che. to pachI mane Azcarya thAya che ke, ApaNu gupta maMDaLanI gaMdha sarakhI paNa kema temane pahoMcI nahi hoya! tame kaho cho ke "ApaNuM para dekharekha rAkhanAra mahAamAtyanA ja mANase che. AnA mATe tamArA pAse koI purAve che ? ApaNe traNa sivAyanA ja sabhyomAMthI kaI bevaphA nIvaDyuM che, enI tamane khAtrI che? vijayadeva ! parApUrvathI cAlI AvatI eka ukti che ke, "nAnAnI nAnI bhUla, moTAonI moTI bhUla." A kahevata tamane lAgu na paDe to sArUM" padmAvatInuM kahevuM vicAravA lAgyuM hatuM. bAkInA nava sabhyomAMthI ja koI phUTayuM hoya, ema zA parathI kahI zakAya? | vijaya ane vararUci vicAramAM paDyA. eka bIjA pratye saMdeha upajya heya, to navAI na kahevAya. padmAvatI pratye saMdeha lAvavAne te kaI kAraNuM ja nahotuM. duniyAthI alipta rahevA icchatI sAdhvIne rAjakhaTapaTa zI? vijayane lAgyuM ke hamaNAM ahIMthI vidAya thavuM gya Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTALa che. te bolyo : paMDitajI! tame thoDI vAra vizrAMti . huM mahArAjAne maLI AvuM. te bahAne rAjamahelamAM paNa najara naMkhAze. padmAvatIne paNa suvAne vakhama thayo che. te paNa vizrAMti tye te ThIka. AjanI carcA viSe tame baMne paNa vicAra karI jaje." ATaluM kahIne vijaya u. padmAvatI temaja vararUci kAMI ja bolyo nahi. vijaye vararUci pratye eka vakra daSTi pheMkI cAlavA mAMDyuM. tenA gayA pachI vararUci uThayA, temaNe makAnanuM mukhya dvAra baMdha karyuM. pAchA AvI padmAvatInI najIka besatAM, tene hAtha pitAnA hAthamAM laI belyA? "padmA! AmAM tuM kAMI samaje che ?" "hA, ghaNuM janma padmAvatI bolI. "mane vijayadeva para zaka che." "mArI paNa te ja mAnyatA che. jatAM jatAM tenI najara zuM kahetI gaI?" e ja ke, paMDita vararUci gunhegAra che. paMDitajI! mAre tamane ghaNuM kahevuM che, paNa kahI zakatI nathI." "padmA!vararUci bolyA: "tAre je kAMI kahevuM hoya, te vinA saMkoce kahe. tArA para mane saMpUrNa vizvAsa che. mArI pAse puSkaLa lakSmI che, chatAM mahAamAtyanuM pada zA mATe IcchuM chuM?" "phakta mArI manavAMchanA pUrNa khAtara. Aja sudhI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatInA AvAsamAM 41 mahAamAtyane nAza tA hatA. hale mahAamAtyanA nAza ane mahAamAtyanI padavI : banne Icche che.' padmAvatI bolI. '' teNe AgaLa kahevA mAMDyuM : paMDitajI ! hajI tame bheALA che. vijayadevane oLakhavAmAM tame thApa khAdhI che. tematI mahattvAkAMkSA tamArA karatAM mAna che. tame mahAamAtyanuM pada vAMcche che, tyAre temane AkhA rAjazAsananI bhUkha lAgI che. te rAjA thavA mAge che ane tame sevaka thavA iccheA che. tamArI IcchAne phaLibhUta banAvavA mATe te ATalI badhI mahenata kare, te tamArA mAnavAmAM Ave che ?' thADI vAra vizrAMti laI te AgaLa kahevA lAgI : paMDitajI ! tame mA bhUlyA che. mArA para vizvAsa haiAya, te vayana Ape. tamane mArga banAvavAnI javAbadArI huM lauM chuM." <( 39 : " mane tArA para vizvAsa nathI, ema tuM mAte che; vararUci bolyA " padmA ! mAre tane vacana ApavAnuM hoya ja hi. mArUM mA sUcana tArA para ja avalaMbe che. vijaya viSenuM ApaNuM maMtavya eka ja che. tene kANumAM rAkhavAnI jarUra che. paNa rAjakuTuMba tenA taraphathI khaTapaTa thayAnuM mArA jANavAmAM AvyuM nathI." "" tamArA jANuvAmAM kamAMthI Ave?' padmA melI : tame teA padmA pAchaLa ghelA banyA che. tamane bahAranI kAM paDI che? savAra, apeAra vidyApIThamAM vItAvatrI ane rAtrine samaya sanyAsInA sahavAsamAM pasAra karavA. A sivAya bIjI kAi dhyeya che? traNeka mAsa paratA eka banAva tame sAMbhaLye nahi hoya. ati gupta che ane gupta rAkhavAne che. mahArAjAnA ' Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTA mahelamAM sugA nAmanI eka dAsI che. te vijyadevanA guptacara maMDaLamAMnA eka pratApa nAmanA sevakanI bahena thAya che. vijayadevanA kahevAthI pratApe pitAnI bahena subhagAnA hAthe mahArAjanA nAnA putrane viSa apAvyuM hatuM. paNa rAjakumAra bezuddha thatAM ja yogya upacAra kakavAmAM AvyA. rAjavaidAnI mahAna auSadhie kumArane apAyeluM viSa naSTa karyuM. viSane upaga vyartha jatAM vijayadevane AghAta lAgyA hatA. temanA jIvanamAM vikAryanI niSphaLatA A prathama ja hatI. A vAtane dAbI devAmAM ja rAjakuTuMbe ya mAnyuM hatuM. vaidane paNa sakhta tAkIda ApavAmAM AvI hatI ke, "A bInA keIne jaNAvavI nahi." tamArA mATe je vijayadevane lAgaNI hoya, ane tamArA sukha mATe ja je te rAtadivasa prayatna karatA hoya, te A vAta te tamArAthI chupAve ja nahi. padmAvatInuM kathana sAMbhaLI, vararUcinuM hRdaya dhaDakavA lAgyuM. je vijaya mane paNa viSa Ape to!' temanI AMkhe aMdhArAM AvavA lAgyAM. zarIranuM samatolapaNuM gUmAvA lAgyuM. kaI rAkSasa temane TeTa pIsI nAMkhate heya, ane kAramI cIsa paDAI jAya, tevI cIsa temanAthI naMkhAI gaI padmA!_" Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM vicAra maMthana madhyAhano samaya vIti gaye hato. mahArANuM jyAdevI vizrAMtigRhamAM ArAma laI rahyAM hatAM-ArAma levAne prayatna karI rahyAM hatAM. temanA caherA para viSAdanI chAyA hatI. ArAmane prayatna niSphaLa jato hate. AmAM ratAza hatI nidrAnuM jera jAmatuM jatuM hatuM, paNa vicArenI paraMparA tene parAjya karI rahI hatI. haMmezAM AnaMdamAM rahenAra jyAdevIne keTalAka samayathI zekachAyA gherI rahI hatI. avanavA vicArenA vamaLamAM cakA khAtuM mana sthira thavAne badale dizA bhUlatuM jatuM hatuM. rANIvAsa avanavA prasaMge temanA manane dubhAvI rahyA hatA. keI dAsI mahArAjA mATe dUdhane kaTare laI jatI heya, ane Thokara vAgatAM paDI jAya ane tenA apazukanathI rANune AtmA duHkhAya. ekAda dAsI phariyAda laIne Ave che, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zALA mAtAjI! mArA gharamAM kaI rIchUpIthI AvatuM hoya tema lAge che. vaLI kedanI navI ja phariyAda hoya ke, "mAtAjI! mane gaI kAle rAtre evo bhAsa thaye ke, "raNachanuM rakSaNa karavA taiyAra raheje.' kaI belyuM hoya ema lAgyuM, paNa jevAmAM koI AvyuM nahi." navA navA samAcAra sAMbhaLIne rANInuM mana udvigna banavA pAmyuM hatuM temane paNa sArA narasAM svaMAM AvatAM hatAM. A badhA banAvomAMne eka banAva temane vAraMvAra saMkhyA kirate hate. bhadrA nAmanI dAsIe pitAne tyAM banatI keTalIka ghaTanAethI rANIne vAkepha karyA hatAM. "tene pati keTalIka rAte te bahAra ja vitAvate hate. madhyarAtrinA samaye kaI kaI vakhate te pitAnA ekAda be mitrone laIne paNa Avate. eka vakhate te tenI sAthe eka bAI paNa AvI hatI. dekhAvamAM suMdara ane bolavAmAM mIThI." AgaLa teNe jaNAvyuM hatuM ke, "mArA patine dArUne naze caDhayAM haze ema mane lAge che, kAraNa ke ceDA ja vakhatamAM temane bhAna rahita joyA hatA. temanI sAthe AvanArI bAI dhIme dhIme mArI pAse AvI. mArA khabhA para hAtha makanAM te bolIH "bahena! gabharAiza nahi. jema tuM strI che, tema huM paNa strI chuM. tArA patine phasAvI huM tArU saMsArika sukha chInavI levA IcchatI nathI. tuM tArA patinA keTalAMka duSkarmothI nArAja che te huM sArI peThe jANuM chuM. tArA pati sAthe ahIM AvavAne mAre eka ja udeza che. ane te eTale tane maLavAne. tuM mahArANI jyAdevInI dAsI che. dAsI eTale gulAma nahi. annadAtAnuM luNa halAla karanAra sevikA. tArAM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra maMthana 45 rANu para AphatonAM vAdaLa gherAI rahyAM che. sAthe ja mahArAjA ane rAjakumAre paNa avazya madadane pAtra che. huM jANuM chuM ke, strI patine ja paramezvara mAne che, paNa duSkRtya karanAra pati karatAM nirdoSa annadAtAne zreSTha mAnavAnuM paNa tenA taraphathI bhUlamAM jatuM nathI." te AgaLa kahevA jatI hatI, paNa huM vacce ja bolI uThI ke, "tame zuM kahevA mAge che, te huM barAbara samajI zakatI nathI. huM to sAmAnya dAsI chuM, eTale tamArA jeTalI buddhi mArAmAM na hoya. tamAre je kahevuM hoya te cekhuM kahI de, eTale mane samajaNa paDe." | mAruM kahevuM sAMbhaLIne teNe mane sIdhe ja prazna karyo? 'tAre pati mahArAjA, mahArANI ane rAjakumArane nAza karavA taiyAra thAya ane te hAjara hoya, to kone pakSa le?" tarataja meM javAba ApyoH "je rAjakuTuMbanirdoSa hoya ane mArA patinA hAthe pApa thatuM hoya, te huM mArA patine aTakAvuM. rAjakuTuMbanuM rakSaNa karuM." te, je,' te bolIH "mane vadhAre vakhata nathI. tArA patine nazo utaravA Avyo che. huM tane ja maLavA AvI hatI. tArA patinI sAthe AvavAnuM to phakata bahAnuM ja hatuM. tAre pati eka kAvatrAra maMDaLamAM sAmela thayo che. te maMDaLa AkhA rAjakuTuMbane nAza karavA Icche che. eTaluM ja nahi paNa, jo tema thavA pAme te, tArA patine eka sAre oddho maLe. uMcI padavI prApta karyA pachI te tane kADhI mUkaze * ane jenI sAthe te vacanathI baMdhAya che te strIne te patnI tarIke grahaNa karaze. pariNAma zuM Avaze te jANe che ?" meM mAthuM dhUNAvI "nA' pADI. te AgaLa belIH "rAjakuTuMbane nAza thaze. tuM bhikhAraNanI mAphaka rajhaLatI thaIza ane Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zALa prajAne trAsathI deza choDavAne prasaMge upasthita thaze.' huM paNa A sAMbhaLIne gabharAI gaI. jo Ama thAya te mArI zI dizA ? meM tene pUchyuM: 'tyAre mAre zuM karavuM?" mane samajAvatAM teNe kahyuM: "je, tArA patine vahema Ave nahi tevI rIte tAre A samAcAra mahArANI jayAdevIne jaNavavA. mAruM nAma huM tane ApIza nahi. mahArANIne paNa te sakhta tAkIda Apaje je, A samAcAra tamAre kaIne kahevA nahi. phakta tamAre cetatA rahevuM. tamAre baMnee eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI che ke mArA taraphathI tamane A samAcAra maLyA che te kaI paNa vyakti jANavA na pAme." te AgaLa kahevA lAgIH "ane dhyAnamAM rAkhaje ke rANIvAsamAMnI eka dAsI te maMDaLanA kAvatrAmAM sAmela che.' vagere mane pUchIza nahi. mahArANune paNa A bInAthI jANItAM karaje. huM kahuM chuM, temAnuM kAMI paNa khoTuM nathI. mArA para vizvAsa rAkhaje. mahArANIne paNa jaNAvaje ke vizvAsa nahi rAkhe te rAjakuTuMba kAvatrA khera maMDaLane bhoga banaze. A maMDaLanA sabhyo ghaNuM cAlAka che, temAM paNa be vyaktione sAmane karavo muzkela che. uMcA darajajAnI ane mahAna kapaTI vyaktionI cAlabAjI kayAM jaIne aTakaze te kahI zakAya tema nathI." meM tene AgaLa bolatAM aTakAvI kahyuM: "juo bahena! mane tamArA jeTaluM belatAM te nahi ja AvaDe. paNa huM mahArANujIne eTaluM kahIza ke, "mane eka strI mArA ghare AvIne kahI gaI che ke, tamAruM rAjakuTuMba bhayamAM che. rANuMvAsamAMnI eka dAsI phUTelI che. ane eka kAvatrAkhara maMDaLa rAjasattA meLavavA Icche che.' Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra mathana 47 ' khasa, teTaluM kahIza tA paNa cAlI zakaze.' teNe kahyuM. ane mArA patinA uDavAnI rAha joyA sivAya te vidAya thaI." uparokta khInA jANyA pachI mahArANI ciMtAtura rahevA lAgyAM hatAM. ekAda be vakhata teA mahArAjAe paNa ciMtAnuM kAraNa pUcheluM, paNa hasIne rANIe jaNAveluM ke, Apane ema lAge che. Apa kheDA hAvA chatAM zI ?' mahArAjAne paNa temanI dalIla kharI lAgelI ane te bAbatanI carcA karavAnI tasdI lIdhelI niha. e tA mAre ciMtA mahArANIne temanI eka bhUla khaTakayA karatI hatI, temaNe bhadrAne tenA pati viSe vacana ApyuM hatuM ke, * tArA patinuM nAma huM jAheramAM niha lAvuM, temaja tene bacAvI laIza-eTale ke abhaya vacana ApuM chuM.' rANIne ema thatuM hatuM ke, jo meM bhadrAne vacana ApyuM na heAta, tA huM mahArAjAne A khInAthI vAkepha karata. te mahArAjAne A samAcAra ApamAmAM Ave te bhadrAnA patinuM nAma kahevu paDe ane vacana bhaMga thAya, temaja A viSayanI vAta nIkaLyA pachI badhI ja paristhiti temane mAhitagAra * karavA paDe. kAraNa ke satI strIne dharma che ke, patithI kaMI paNa chUpAvI zakAya nahi.' : * satI strIne dharma che ke, patithI kaMi paNa chUpAvI zakAya nahi,' A dharma jyAre yAda AvatA tyAre temane ema thatuM ke, * mahArAjAne A bInAthI aMdhArAmAM rAkhavA eTale mahAna pApa che.' rANInI sthiti suDI vacce seApArI jevI thavA pAmI hatI. eka bAju vacana bhaMganuM pApa hatuM, tyAre bIjI bAju te bInA patithI chUpAvavAnuM pApa hatuM. pApa khate bAju hatuM. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mahAmaMtrI kaTALa eka bAju pApa ane khIMcha bAju punya hAya, te punyanuM palluM name ane tene jaya thAya. paNa A te trAjavAnA aMte pakSAmAM pApa hatuM. ane pallAM samAna rahetAM hatAM. baMnemAMthI yu pApagrahaNa karavu ane kayA pApamAMthI bacavuM, te ja nakkI karavAnuM hatuM. jemane pApa punyane vicAra karavAnA hoya che, temanAthI kAi paNa kAryanA aMta lAvI zakAtA nathI. jemanuM jIvana kevaLa pApamAM ja vItatuM heAya che, temane jo kAi paNu kAnA aMta lAvavA hAya tA biskula vilaMba lAgatA nathI. ' pApInA pAsA savaLA paDe che' eneA artha eja ke, temane pApa karatAM vAra lAgatI nathI. jagatamAM 55 punya jevI vastu hAta nahi, te vyavahArika dhaDatara kAi bIjA ja prakAranuM dhaDAyuM hAta. pApathI DaranArA karatAM pApa apanAvI lenArA ghaNA heAya che. punyaneA prabhAva jo jagatamAM hAya nahi teA gaNyA gAMThyA puNyAtmAonA nAza pApAtmAenA hAthe kayArA ya thaI cUkayA hAta. pApIenA pApanI javALA punyanA eka ja zIta kiraNu vaDe nAza pAme che. jyAM sudhI jagatamAM punyane vAsa aNuM mAtra paNa che tyAM sudhI dharmAtmAonA vijaya ja che. vijaya te atima ja hAya che. dharmAMtI paNa kaseATI thAya che. kasATImAMthI niSkala'kaNuM pasAra thanAra dharmaneA-dharmAtmAne avinAza vijaya thAya che. te vijaya dhaNA bhAga le che. bhAgAte thayelA viyabha te jagata nirdoSa bhAve name che. keTalIka vakhata pApamAMthI punya janme che. pApAtmAne punyAtmA thayelA jovAmAM Ave che. pApI punyane mAge vaLe che. paNa te kayAre? pApane| aMta AvI rahe tyAre. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra mathana 49 eTalAM badhAM pApA tenA hAthe thayAM hAya che, ke bIjA kayAM pApA karavAM, te paNa sUjhatuM nathI. aneka pApA karI cUkelI vyakati dharmanA svAda levAne lalacAya che, tenA hAthe je dhama thAya che, te sAdhAraNa vyakitane hAthe thai zakatA nathI. tenA hAthe jeTaluM pApa thai zake che teTaluM ja yapuNyane paNa thai zake che. jyAre te te kharekharA rmiSTa bane che. tyAre te darekathI jude ja tarI Ave che. pApa punyane mAnanAra mahArANI jyAdevInI sthiti paNa kADI thaI hatI. temane cena paDatuM. naheAtuM. AkhI rAtanuM jAgaraNa hatuM. vicArAnI paraparA ane nidrAdevInuM jora eka ojAnI spardhA karI rahyuM hatuM. Akhare nidrAdevInI jIta thai. mahArANI ArAma levAne adhye nidrAdevIne AdhIna thayAM. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 muM lagnanuM muhUrta mahAamAtya pitAnA eka vizALakhaMDamAM beThA hatA. bAjumAM pATalIputranA nagara zeTha udayakALa beThA hatA. zakaTALanA nAnA putra zrIyakajIno vevizALa udayakALa zeThanI bIjI putrI priyaMvadA sAthe thayA hatA. baMne vevAI lagna viSe vAtacIta karavAne ja maLyA hatA. vAtanI zarUAta karatAM udayakALa zeThe kahyuM : "zakALajI! priyaMvadAnI uMmara vIsa varasanI thaI cUkI che. zrIyajI paNa lagnane lAyaka thayA che. priyaMvadAnI mAtAnI IcchA che ke, bane tema jaldI lagna karavuM. temanI paNa uMmara thaI che. bALakonAM lagna pitAnA hAthe thaI jAya te sArUM, evI IcchA dareka mAtA pitAnI hoya che.' "udyakALa zeTha !" zALa bolyAH " bIyakacha uMmara Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA lagnanu muhUta ( lAyaka thayA che. temanA peAtAnuM hita te pAte sArI rItesamaje che. mane lAge che ke, temanI saMmatti lIdhI hAya tA sArUM, temanI saMpatti maLaze, tema paNa huM mAnuM chuM. mArI icchAne virAdha te kadI paNa karatA nathI. paNa vaDilAe peAtAnI pharaja cUkavI joIe nahi.' A mAnyatAne huM vaLagI rahyo chuM. temanI mAtAnI temaja baheneAnI paNa IcchA ghaNA divasathI che ke, zrIyakajInAM lagna jema jaldI laie tema sArUM. paNu maiM ja DhIla karI che.' << N paNa mArI ja icchA che ke, lagna jema jaldI thai jAya tema sArUM. ApaNI javAbadArImAMthI ApaNe mUkta thai jaie." nagara zeThe AgaLa kholatAM jAgyuM : " Ane atha tame ema karatA nahi ke huM veTha kADhavA mAMguM chuM, paNa mArI IcchA e che ke paramezvaranI kRpA thAya ane ApaNe ApaNI najare temane lIlI vADImAM viharatA joI AMkha ThArIe. kyA mAtA pitAnI A bhAvanA na heAya ?" nagarazeThanuM haiyuM putrI vAtsalyathI bharAi AvyuM. nAnapazuthI garbha zrImaMtAimAM ucharelA udayakALa zeTha svabhAve temaja hraddhe dhAja narama hatA. temanI garbha zrImatAi garImAne temaja sAdhAraNa sthitimAM jIvana gujAratA : madhyama vargane dhaNI ja upayeAgamAM AvI hatI, ane AvatI paNa hatI. temanI buddhi tIvra hatI. rAjasabhAmAM temaja raiyatamAM temanuM mAna sArU hatuM. madhyama varga temaja garIba varga te temane deva karatAM pazu adhika mAnatA. kAi paNa vastunI icchAe temane tyAM gayelA mANusa nirAza thaIne pAchA pharyAM nahi hoya. temaNe zrImatAnI lAja rAkhI hatI. madhya varganI AbarU sAcavI hatI. anna mATe taraphaDatAM garImAnAM khaLakAne tRpta Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para karyAM hatAM kAmaLatAe temanA huyamAM vAsa karyAM hatA. temanI kIrtine kalaMka lAge tevuM eka paNa kArya temanA hAthe, temaja temanA kuTuMbanI kAi paNa vyaktinA hAthe thavA pAmyuM nahatu. nagarazeThanuM haiyuM bharAi AvatAM zakaTALe temanI IcchAne mAna ApavuM yAgya dhAryuM saMmatti ApatAM temaNe kahyuM : " zeThe ! tamArI IcchA khATI nathI. mane paNa lAge che ke lagna karI nAMkhIe tA sArUM. baMne jaNa uMmara lAyaka che." lakSmIvatIne mahAmaMtrI zaTALa temaNe anucarane mekalI, zrIyakanI mAtA melAvyAM. lakSmIvatI karatAM udhyakALa zeTha uMmare moTA hatA. maMtrI patnIe AvI nagarazeThane hAtha joDayA. nagarazeThane temano namratA joi satASa thayA. putrIne ahIM sarva rIte sukha maLaze, ema temaNe mAnI lIdhuM. lakSmIvatI sAme ja nIcA Asana para beThAM. temaNe zeThane " badhAM majhAmAM che ne?' pUchyuM : javAbamAM zeTha hasIne kheAlyA : " paramAtmAnI kRpA che. Apa te majhAmAM ? " " jI, hA. Apa jevA viMDalanA AziSathI." lakSmIvatI mAlyAM. " karIe kayAM che ? '' darzInAthe gaI che. dhAka saMskAra paDayA che." 66 "6 mAtA pitAnA dareka saMskAra khALAmAM paNa utare che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagnanu muhUta 53 zAstramAM kahyuM che, te khoTu nathI ke, nAnapaNamAM paDelA saMskAra ja meTapaNamAM saMsAranA nAvika bane che.' tame khate mahAbhAgyazALI che." nagarazeThe kahyuM. 6 tevAja prakAranI keTalIka vAtacIta thayA pachI mahAmaMtrIe vAtatI zarUAta karatAM lakSmIvatIne jaNAvyuM : " nagarazeTha lagnanuM murta jovaDAvavA AvyA che." lakSmIvatIne te sAMbhaLI AnaMda thayA. temaNe kahyuM : jyAtiSIne melAvIe. huM paNa keTalAka divasathI te ja vicAra karatI hatI. chekarIo sAMbhaLaze tyAre temane keTalA badhA AnaMda thaze ?' 66 hamaNAM ja jANe lagna thatAM hoya, tema temane lAgavA lAgyuM. temanA caherA para hanI reSAe prakaTavA lAgI. strIone mana meTAmAM meATA AnaMda eTale lagna. game :tenAM lagna thatAM hAya, paNa lagnanuM nAma sAMbhaLatAM ja te ti khanI jaya che. lagna pAchaLa AnaMda vyakta karavAmAM ane maraNa pAchaLa zAka pradazita karavAmAM strI jeTalI saphaLatA kAi paNa meLavI zakatuM nathI. te te strIone kudaratI bakSIsa ja maLelI hoya che. mahAamAtya zakaTALe e anuyarane mAkalI peAtAnA bhrAhma ne-jyAtiSIne bolAvyA. jyAtaSIe rAzIgrahAnI gaNanA vagere karI joi eka mudda kADhyuM. AjathI bAvanamA divase zubha celige te muddata AvatuM. << paNa jyAtiSIe jaNAvyuM : muddata Avatu nathI. te zubha lakSmIvatIe te pahelAM AvatA munI mAgaNI karI. te sivAya kAI paNa sArUM coghaDiye lagnavidhi karavAmAM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 mahAmaMtrI zALa Avaze te baMnenuM jIvana sukhamaya banaze" vaheluM muhUrta AvatuM na hovAthI te muhUrtane vadhAvI lIdhA sivAya lakSmIvatIne chUTake nahote. lagnane lagabhaga poNA be mahinA vAra hatI. maMtrI patnIne paNuM be mahinA paNuM be varasa jevA lAgavA lAgyA. hajI te eka ghaTikA paNa vitI nathI, te piNA be mAsa kevI rIte vItaze? A vicAra temane asahya thaI paDayo. jotiSIne tenI yogyatA pramANe navAjI vidAya kya pathI mahAamAtye nagarazeThane kahyuM: "have phakta zrIyakane pUchavAnuM rahyuM. temanI saMmatti te maLaze ja, paNa ApaNe ApaNuM kartavya bhUlavuM na joIe. temane pUchIne huM tamane AvatI kAle samAcAra malAvIza." nagarazeDanA bolatAM pahelAM lakSmIvatI ja bolI uThayAM: "emAM zrIyakane zuM pUchavAnuM che?" "chatAM pUchavuM sAruM." eTaluM kahI nagarazeThe javAnI rajA mAgI. pati patnI mukhya dvAra sudhI temane mUkI AvyAM. putrIo hajI sudhI AvI na hatI. te ja khaMDamAM AvI baMne jaNa eka moTA Asana para beThAM. zroyanI saMmati levAnuM kAma tamAruM che. te "nA" kahevAnA nathI. eTale dhIme dhIme lagnanI paNa taiyArIo karavI paDaze." zakaTALe lakSmIvatIne kahyuM. te "hA" kaheze ane lagnanI taiyArIo paNa AvatI kAlathI zarU thaze." lakSmIvatI kahevA lAgyAM "zrIyakanA lagnanI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagnanuM muhUrta papa vAta sAMbhaLIne chokarIone harakha paNa nahi mAya. syulibhadranA lagnane lhAvo te na maLyo paNa zrIyakanA lagnane lhA temane jarUra maLaze. A lagna prasaMge sthUlibhadrane jarUra teDAvavA paDaze." "mArI paNa te ja icchA che." zakkALa kahevA lAgyA : "zulibhadra kezyAne tyAM rahevA lAgyA che, temAM koI paNa jAtanuM nIcuM jovApaNuM nathI. sthUlibhadra ane kezyAH baMnene teDAvIzuM. kezyAne tyAM nivAsa karanAra syulibhadra bhaviSyamAM eka mahAna vyakti nivaDaze, ema mane mAre aMtarAtmA vAraMvAra kahyA kare che. zrIyakane paNa temanA pratye mAna che. eka ja vyaktine khAtara pitAnA sarvasvano bhoga Apa, e nAnI sunI vAta nathI. ApaNuM putrIo paNa temane maLavA mATe Atura banI rahI che. A prasaMgane bahAne pitAnA moTA bhAIne maLavAne lAbha temane ghaNuM vakhate maLaze. "Izvara je kAMI kare che, te sArA mATe kare che. e yukita kheTI nathI. moTA bhAIne maLavAnI AturatA, baMdhu premanI kiMmata samajAve che. bahenane vahAlAmAM vahAle bhAI heya che, putrane vahAlAmAM vahAlI mAtA hoya che ane patnIne vahAlAmAM vahAle pati hoya che. A vyAkhyA ajarAmara rahevAnI." zakaTALa Agavu bolavA jatA hatA, paNa temanI sAteya putrIo devamaMdirathI AvI pahoMcyAnA samAcAra maLatAM temanuM belivuM tyAM ja aTakI gayuM. lakSmIpati uThIne potAnA khaMDamAM gayAM. nitya nyimAnusAra sAteya bahene e pahelAM mAtAnA khaMDamAM jai temane praNAma karyA. tyAMthI nIkaLI te pitAnA gaI ane temane praNAma karyA. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI rAkaDhALa praNAma kare che, ane mAthe 56 caraNa raja putra khanatAM sudhI pahelAM pitAne ja putrI ane tyAM lagI prathama mAtAnI ja caDhAve che. mAtA tathA pitAnA prema bALakA para sarakhA ja hAya che, paNa bALakAnA premanuM palluM pitA karatAM mAtA tarapha vadhAre namatuM rahe che, AmAM bALakAne doSa hotA nathI, paNa kudarate ja tevI lAgaNI temanA hRdayamAM utpanna karI hoya che. mAtA karatAM pitAno prema bALA para oche| hotA nathI, chatAM bALakAnI amIdraSTi mAtA tarapha vadhu DhaLatI rahe che. pitAne praNAma karI, sAte ya putrIe peAtAnI beThakavALA moTA khaMDamAM gaI. lakSmIvatIe zrIyakanA lagnanA zubha samAcAra ApavA mATe temane khelAvI lAvavA dAsIne mAkalI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( sarasvati sAhitya ratnamanthAvali ) padamAvati ane vijaya. H.L.Khalia: rAtrInA samaye padamAvatinA AzramanI pAse premaghele vijaya padamAvati sAthe vAtamAM mazagula banI gayo che ane padamAvatinI sAthe premagoSTIthI joDAvavA mATe aneka jAtanA prapaMco ramI rahyo che, ane rAjAnaMdane vizvAsaghAta karavA taiyAra thAya che. paNa padamAvatI tenI cAlabAjI samajI jAya che ane pUrepUro tene ramADe che. kipIrAITa-prakAzakano che.] [pA. pa6] Page #96 -------------------------------------------------------------------------- Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 mu bhUtakALanI vAtA varaci ane padmAvatIne cheDI cAlyeA gayelA vijaya e TikA vItye pA pharyAM. aMdara AvI joyuM teAvaraci bhara nidrAmAM tenI najare paDayA. padmAvatIne mATe teNe cAre bAju najara:karI joI, paNa te kayAMya dekhAi nahi. tene Azca lAgyuM. ATalA bhayaMkara aMdhArAmAM te kayAM gaI haze ? avAranavAra te zAMti mATe rAtrinA samaye jhu MpaDInI bahAra pharatI. paNa AvA gADha aMdhakAramAM te bahAra gaI hAya, tevuM teNe joyuM ke sAMbhaLyuM nahAtuM. ekAda vakhata te teNe kaheluM paNa kharUM ke, padmA ! rAtrInA samaye tuM bahAra jatI na hoya tA ?" padmA javAba ApatI : vijaya ! tame sa`sArI lAka che. pApa punyamAM tamane bheda lAgatA nathI. kadAca thADA dhaNA pharaka lAgato hoya, to paNa pApa vAsanAno nAza karavAno prayatna tame karatA nathI. ame saMsArathI alipta che. amArA tr "" Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI zakaTALa 58 dIlamAM pApa vAsanAno praveza thAya nahi, tenI amAre khAsa saMbhALa rAkhavI paDe che. ame amArA manane kAbUmAM rAkhI zakIe che. pAMce dri para amArA sapUrNa kAbU hAya che. chatAM amAre zItalatAnI jarUra hoya che. paramAtmAe pavanarUpI siMcananA dareka ThekANe prasAra karyAM che. game tevA pApAtmAnI pApa vAsanAono nAza, te siMcanathI thaI zake che. bhayaMkara rUpa pakaDelI vAsanA paNa tenAthI zAMta pAme che. ApaNA dIlamAM pApI vAsanAno praveza na thavA devAnuM paNa te eka hathiyAra che. unhALAnI game teTalI garamI have, te paNa zIta pavanathI ApaNA dIlane ThaMDaka vaLaze. game teTalAM pApa karyA haze, paNa zItala pavanamAM besI paramAtmAnA nAmanuM stavava karIzuM te| pApano nAza thaze." AvA prakAranI meATI dalIlA sAMbhaLI vijaya AgaLa khelatA nahi. Aje paNa tene ema ja lAgyuM ke padmAvatI ThaMDA pavananI lahejata mATe ahAra gai haze. gheADI vAre padmAvatI AvI tyAre vijaya vicAramAM beThe hato, vijayane jotAM ja padmAvatI vicAramAM paDI gai. te ATalI vAramAM pA| Avaze, evI kalpanA paNa teNe karI naheAtI. dhIme dhIme vijayanI najIka jaI, tenA khabhA mUkatAM padmA melI : * vijaya ! ' " vijaye padmAnA sAmuM joyuM. tene te rUpamAM raMbhA jevI ne pavitratAmAM devI samI bhAsI. teNe padmAne hAtha pakaDI peAtAnI pAse besADatAM pUchyuM : padmA ! kayAM gaI para hAtha " hatI ? " Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtakALanI vAtA 66 66 saheja bahAra, khullI havAnA sevana mATe. padmA AgaLa khAlI : manane thayuM ke zAMtinA samaya che. sUryAsta vakhate bahAra jaI zakI nahAtI mATe atyAre thADo samaya zIta pavanamAM prabhunuM smaraNa karUM tA sArUM. tame paNa thoDo vakhata ATalAmAM bahAra pharazo to tamArUM mana ullAsIta banaze.' 66 " Aje mArUM magaja bahera mAryuM. gayuM che." vijaya melyA : samajAtuM nathI ke mane zuM thAya che. pazu java dheALAyA kare che. khurU thavAnuM hoya tevA bhAsa thAya che," 66 to tamAre zIta pavananuM sevana avazya karavuM joie. cAlA, uTho." kahI padmAe vijayano hAtha pakaDI tene uThADayo. te tene bahAra laI gaI. makAnanI bahAra AvelI eka nAnI zilA para tene mesADI, padmA sAme ja jamIna para beThI. vijaye tene peAtAnI pAse zilA para besavAnuM kahyuM, chatAM teNe mAnyuM nahi. " Aje tamane zuM thayuM che, vijaya ?' padmAe tenI sAme joI prazna karyAM. gADha aMdhakAramAM eka bIjAnA caherA spaSTapaNe jaNAtA nahAtA. kaI samanatuM nathI." vijaye javAba ApatAM kahyuMH e cAra kvisathI mArU mana ugni rahe che. huM tArAthI kAI paNa vAta chUpAvatA nachI, te tuM sArI rIte jANe che. mArA vicAro paNa meM tane khullA dilathI jaNAvyA che. mAre keTalIka khakhatamAM tArI salAha levI che. keTaluMka tane pUchyuM paNu che. mane nirAza to nahi kare te padmA ?'' vijaya! tame jANA to che ke huM saMsAra tyAginI chuM. "" dUra Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 mahAmatrI zayALa saMsArika khaTapaTamAM mane na saDAve to sArUM. huM tamane hRdayathI cAhuM chuM, paNa te saoNMsAra sukha mATe nahi. tame prabhubhaktimAM lIna thAo, evI mArI icchA che. vaca. game te kare, tenI sAthe ApaNe nisbata na rAkhavI. rAjakhaTapaTamAM paDavAthI prabhu smaraNano vakhata maLato nathI. vaca brAhmaNu hevA chatAM, teNe brAhmaNuttva tyAgyuM che. mArI pAse saMsAra sukhanI aneka vakhata mAgaNI karI che. paNa vijaya ! tame jANA che, ke huM tamArA sivAya kAine cAhatI nathI. pahelI prabhu bhakti ane khIccha vijaya bhakti. A e ja vicArAne huM vaLagI rahI chuM. mane trIjo vicAra ja AvatA nathI. tame krANu che, te huM jANatI nathI. te jANavAnI meM IcchA paNa karI nathI. mane ghaNI vakhata vicAra Ave che ke, huM tamane pUchI jouM, tame krANu che ? kamAMthI AvyA che ? mahAamAtya zakaTALa ane tamArA vacce vera zAthI baMdhAyuM ? paMDita cANakayae pATalIputrano tyAga zA mATe karyo? mahAamAtyajI virUddhanA kAvatrAmAM vararUci zA mATe bhAga lye che? --paNa te sarva vicArAne huM manamAM ja dAkhI dauM chuM. zreNI vakhata mane ema thAya che ke, mAre A badhuM khaNavAnI paNa zI jarUra ?" << tene kheAlatI aTakAvI, vijaya vacce ja melyo : bAbatamAMthI ja keTalAka viSayeAnI huM tArI sAthe Icchu chuM. tuM saMskArI che. tArAmAM sadbhAvanA te keLavI che.' A carcA karavA jJAna che, saddabuddhi che, (( << paNa, vijaya ! " padmA khelI : huM dAbI nAMkhavA mathuM chu, tyAye tame karavAnA prayAsa kareA che. A sathI huM A satra vicArAte te sarvane uttejita alipta rahevA mAgu Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtakALanI vAtA chuM, chatAM keTalIka vakhata zakatI nathI." " " te huM jANuM chu. jema tuM mane cAhe che, tema huM tane cAhuM chu. tArAthI huM kAi paNa vAta chUpAvI zakuM tema nathI. eka vakhata tArA khelavA parathI mane ema lAgyuM ke vararUci ane mahAamAtya vacce zA kAraNathI vera baMdhAyuM che ?' A vAta jANuvAne tAruM mana lalacAyuM che. paNa te tane jaNAvavAne eka paNa prasaMga upasthita thayA nahAtA. Aje te prasaMga AvyA che. mArI icchA che ke huM tane te bAbatathI vAkepha karUM. mane paNa tArI sAtha maLe." 61 tamArI IcchAne avagaNI ' vijaya ! huM te na jANu' to sArUM', ema mane lAge che. paNa tamArI IcchAne mAna ApyA vinA huM rahI zakatI nathI. tamAre je saMbhaLAvavu hAya te saMbhaLAveA. huM sAMbhaLavA taiyAra chu padmAe kahyuM. 29 (6 ' sAMbhaLa," vijaye kahevAnI zarUAta karI. 46 gheDAM varasa pahelAMnI vAta che. mahArAjAnaMde paMjAba deza jItI lIdho huto tyAMnI rAjadhAnI takSazilA ApaNA rAjAnA tAbAmAM AvI, te nagarI mahAna vizALa ane tihAsane pAne prasiddha thayelI che. tyAM eka mahA vidyApITha hatI. temAM traNa yuvAnenI tripuTI hatI. nAnapaNathI temaNe abhyAsa sAthe karelA. te vidyApIDanA gurU tarIke paNa traNe sAthe ja hatA. temanI khyAti cAre bAju prasarI hatI. ApaNA rAjAe paNa temanI khyAti sAMbhaLI hatI. paMjAba deza tAbe karI, thoDAka samaya temaNe zAMti naLavI rAkhI. te daramiyAna tyAMnI vidyApI jovAnI temanI IcchA thaI. mahArAjAne dharma ane jJAna pratye vadhAre meha che, A vAta te tuM paNa jANe che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI sALa vidyApIThamAM pravezyA pachI temaNe A tripuTIne joI. temanI kAMti joi mahArAjAne ema thayuM ke je A tripuTIne pATalIputranI nAlaMdA vidyApIThamAM laI javAmAM Ave te jJAnanI bujhAtI mta punarapi sateja bane. A vicAra AvatAM temaNe tripuTIne te bAbatanI vAta karatA, "hakAra mAM javAba maLyo. jyAre mahArAjA takSazilAthI pAchA pharyA tyAre tripuTI paNa temanI sAthe ja pATalIputramAM AvI. tripuTImAM sauthI moTA pANinI hatA. te vyAkaraNamAM temaja dareka viSayamAM mahA jJAnI hatA. ahIM AvyA pachI thoDAka samaya bAda te kyAM gayA. te bAbatanI koIne khabara paDI nathI. temanA pachI bIjA naMbare paMDita cANakya che. gaNAya che. meTe samAraMbha karI, mahArAjAe temane nAlaMdA vidyApIThanA gurUsthAne nImyA. ane trIjA rahyA te ApaNuM - vararUci. rAjaputroe kareluM apamAna sahana na thavAthI, tejasvI purUSe rAjavaMzane nAza karavAnI pratijJA laI pATalIputra taryuM. temanA javAthI pATalIputramAM rAjakuTuMba mATe vinAzanAM bIja pAyAM. pachI te sthAna vararUcine soMpavAmAM AvyuM. Ane te tuM sArI rIte oLakhe che. tene rAjyanI lAlasA jAgI che. pite brAhmaNa hoI vidyApIThane gurU che. A vAta te bhUlI gayA che. Aja sudhI te te madirAne ja bhaktA banyo hato. have tene, strI vAMcchanA paNa jAgI che. tArA mATe teNe aneka vicAre ghaDI rAkhyA che. "te rAjA ane te rANI bane," evI enI IcchA che. paNa, mUrkhane saradAra samAja nathI ke IcchA karavAthI ja je rAjA thaI zakAtuM hota, te Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtakALanI vAtA Aje prajA ke rAjA H kAInI hastI na heAta. jyAM sudhI cANakayajI ahIM hatA tyAM sudhI vara tema nAthI dabAtA. mahAamAtya zakaTALanA nAza karavAnI prALa IcchAne amalamAM mUkavA na denAra paNa ANuyajI ja hatA. zakaTALa ane vaci vacce dhaNA samayathI vaira baMdhAyuM che. baMnemAM dreza thavAnuM kAraNu, zakaTALanI rAja pratyenI bhakti. vararUcine ghaNI vakhata dravyanI jarUra paDatI, drazya kAMI rastAmAM paDyuM nathI ke ApaNane jarUra paDe ane te tarata ja maLI jAya, te meLavavA mATe mahenata karavI paDe che. paracimAM jJAna hatuM, eka vakhate tenA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke taddana navuM kavita ke zlAka jo mahArAjAne saMbhaLAvavAmAM Ave, to saMbhaLAvanArane eka lAkha dravya 1 rAjakASamAMthI maLe che. " A vAta sAMbhaLI vararUcinA manamAM evA vicAra Avyo ke jo huM eka navA zleAka banAvI mahArAjAne saMbhaLAvuM ta mane paNa eka lAkha dravya maLe. A pachI teNe Aje ja divase eka navA zlAka racyA. rAjasabhAnA samaya tyAM jaI pote raceAA kSeka mahArAjAne temaja sabhAsadone saMbhaLAvyeA. ' A zrlAka navA che,' evI khAtrI karI laI, mahArAjAe kASAdhyakSane hukama karyAM : vararUcine ApaNA niyamAnusAra eka lAkha dravya Ape|." thatAM, tyAM eka lAkha drazya joi vararUcine lAbha lAgyA. teNe rAja rAja navA AAko banAvavA mAMDayA. A pramANe rAjanuM eka lAkha dravya rAjakASamAMthI enDru thatuM joi, rAjabhakta zakaTALane lAgyuM ke ' jo Ama ja cAlyA (1) pahelAM te samayanA sikkAone dravya kahevAmAM AvatA hatA. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 mahAmaMtrI zALa karaze teA rAjakASanuM dravya thADA ja samayamAM khalAsa thai jaze. temaNe vicAra karyAM ke rAjAnI icchA virUddha kAithI khelI zakAtuM nathI. eTale apAtuM dravya kahevAthI baMdha thai zake tema nathI. AnA mATe te| kAi yuktinA AzayA levA paDaze--' mahArAjA pAse eTalu te keTaluM dravya che ke, Teka navA navA zloka pAchaLa eka lAkha dravya te ApyA ja kare?' padmAe vacce ja prazna karyA. k temanI pAse akhuTa lakSmI che.' vijaye khulAsA karatAM kahyuM, " leAkeA temane ' dhananaMda' kahe che, te khATuM nathI. temanI pAse suvarNanA sAta DhagalA che, ane hIrA, mANekane to pAra ja nathI. eTale vidyA pAchaLa te game teTalo kharca kare, to paNa temanI te kriyAne AMca Ave tema nathI. << uparanI vAtane keTalAka divasa vIti gayA hatA. eka divasa zakaTALe pAtAnI yuktinA amala karavAnuM nakkI karyuM. rAja darabAramAM evA niyama che ke, jyAre kAi paNa navA klAka uccAravAmAM Ave, tyAre game tene te sAMbhaLavAnI paravAnagI ApavAmAM Ave che. eka vakhate mahuamAtyae potAnI sAte ya putrIne rAjadarabAramAM khelAvI. strI varganI beThaka purUSa vargathI judI rAkhavAmAM Ave che. A pramANe sAteya putrIone eka paDadAnI pAchaLa besADavAmAM AvI. niyamAnusAra vararUcie jyAre pAtAnA zloka khelI saMbhaLAvyA tyAre sabhAmAM hAjara rahenArAoe ane amAtya putrIoe te sAMbhaLI lIdhe. mahArAjA jyAre prasanna thai, vacane eka lAkha dravya Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtakALanI vAto ApavAne kaSAdhyakSane hukama karavA lAgyA, tyAre mahAamAtya vacce ja bolI uThyA : "mahArAja! A zleka te june che, zA uparathI kaho cho ?" mahArAjAe prazna karyo. "A leka to mArI sAteya putrIone meMDhe che." mahAamAtyae javAba Ape. A sAMbhaLI, mahArAjA temaja sabhAmAM hAjara rahelA sarva jana vimAsaNamAM paDI gayA. temaNe A leka kaI paNa ThekANe sAMbhaLe naheto. vararUci to AzcaryamAM garakAva thaI gayo hato. leka pote banAvela hevA chatAM tene zaMkA thavA lAgI. tamArI putrIo ahIM hAjara che, nahi, amAtyajI?" mahArAjAe prazna karyo. temane niyama pramANe samAcAra ApavAmAM AvyA hatA ke, amAtyanI putrIo Aje rAjadarabAramAM hAjara rahI che. "hA, cha." amAtyae javAba Ape. te, temanI pAse eka pachI eka ema A lekanA punaroccAra karAvIe to kAMI vAMdho che?" mahArAjAe amAtyane mAThuM na lAge tevI rIte prazna karyo. nA, jI. mArI paNa evI ja IcchA che." amAtyae kahyuM. temanA kahevAne sarvee anumodana ApyuM. te bAda paDadAnI pAchaLa rahI, pahelAM te kaleka moTI putrIe uccAryo. e sAMbhaLI mahArAjA temaja sabhAmAM hAjara rahelA sarva jana cakti thaI gayA A vakhate uccArAyele leka spaSTa ane mAdhuryathI bharapUra hato. strIkaMTha haMmezAM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zALa madhura hoya che. te madhuratAne A vakhate upayoga thaze. A pramANe eka pachI eka ema bIjI e putrIo te leka bolI gaI. A vakhate to vararUci paNa Azcarya cakti thaI javA pAmyo hato. tene te A badhuM svanavata bhAsatuM hatuM bhUmi mArga Ape te samAI javA jevI tenI sthiti thaI hatI. caherA paranuM teja haNAI javA pAmyuM hatuM. vadananI kAMti nAza pAmI hatI. tenA tarapha jonArane tenI dayA AvavA lAgI. navA leka banAvI eka dravya prApta karanAra gauravazALI varUci darekanI najare bicAre jaNAvA lAgyuM. tenuM sakhta apamAna thayuM hatuM. mahAmahenate saMpAdana karelI kIrti para pAchuM vaLyuM hatuM. mahArAjAe tene kahyuM : "vararUci ! tuM brAhmaNa che. nAlaMdA vidyApIThanA adhyApakane sahAdhyAyI che. meM ja tane pATalIputramAM ANyo che, eTale huM tane vizeSa kAMI kahI zakato nathI. mAre tane zikSA paNa zI karavI? vizvAsaghAtIne huM sakhtamAM sakhta sajA karuM chuM. je prakAre jeNe vizvAsaghAta karyo hoya, te ja prakAre tene zikSA karavAmAM Ave che. te rAjAne ane rAja sabhAne chetaryA che. rAjanI vidyA priyatAne teM vizvAsaghAta karyo che. tArI jagyAe je bIjo koI hota, tenI jIbhamAM huM seyA ghalAvata. paNa te brAhmaNa che. mArAthI brAhmaNa dehadamananuM pApa thaI zake nahi. tane phakta e ja zikSA pharamAvuM chuM ke tAre tAruM kALuM meTuM laI A rAjadarabAramAM pharIthI AvavuM nahi." A zikSA vararUci mATe bhayaMkara hatI, tenuM javalaMta apamAna thayuM hatuM. nIce meDhe teNe rAja. darabAramAMthI cAlyA javuM paDyuM. tenA gayA pachI mahArAjAe prasanna thaI, amAtyanI Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtakALanI vAtA sAte ya putrIone eka eka lAkha dravya ApavAnA kASAdhyakSane hukama karyAM. A banAvamAM rAjabhakta mahAamAtyanI hikamata hatI. varacie banAvelA kSAka taddana navA ja hato, chatAM amAtyae pAtAnI dhAraNA pAra pADI. A pachI vararUci dravyanI IcchAe rAjasabhAmAM jaI zakyA niha. mahAamAtyanI dhAraNA pAra pADavAmAM temanI putrIonI smaraNa zaktie apUrva bhAtra bhajavyeA hato. meATI putrInI smaraNu zakti eTalI badhI prazaMsanI ya che ke, tenI game teTalI prazaMsA karavAmAM Ave to paNa te ochI ja gaNAya. game tenI pAsethI game te uccAraNu eka vakhata paNa sAMbhaLavAmAM Ave, to te tene kaMThastha thai jAya. te ja pramANe bIjI putrIonI smaraNa zakita paNu ajaba che. bIjI putro e vakhata sAMbhaLe ane tene te kaTastha thai jAya. evI rIte trIjI putrI traNa vakhata sAMbhaLe ane tene paNa kaMThastha thaI jAya. A pramANe bAkInI putrIe eka pachI eka vadhAre vakhata sAMbhaLIne kaMThastha karI zakatI. hajI paNa temanI smaraNu zakti teja pramANe jvalaMta che. A pramANenI smaraNa zakitae ja vararUcine mahAta karyAM hato. vararUcie uccArelA zloka eka vakhata sAMbhaLavAthI meATI putrIne ka MThastha thavA pAmyA hato. te pachI vararUcinA virUddhanI khAtrI vakhate meTI putrIe khelelA zlAka bIjI khIjI putrIne yAda rahyo hato. kAraNa ke e vakhata sAMbhaLyA pachI yAda rAkhI zake tevI smaraNa zakti tenI hatI. eka vakhata varacie uccArelA ane bIjI vakhata tenI mATI bahene uccArelA klAka tene yAda rahI zake. eTale te pazu te Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTALa zleka belI zakelI. A pramANe eka pachI eka ema sAta vakhata belAyele laeNka sAtamI putrI bolI zakelI. A viSaya para Aja sudhI koI paNa vicAra karyo nathI. AvA prakAranA viSayonI nirIkSA karavAnI mane Teva che. ane e ja kAraNathI huM A sarva bIne jANI zako chuM. A pramANene khulAso sAMbhaLI paDyAne kaMIka saMtoSa thayo. A viSe teNe thoDuM ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM, paNa ATaluM badhuM te jANatI nahatI. vijaya!" pavA bagAsuM khAI ALasa maraDatAM belI : bAkInI vAto ApaNe kAle karIe to?" kema?" viSe prazna karyo. te uThIne paDyA pAse gaye. tene hAtha pitAnA hAthamAM letAM teNe pUchyuM: " uMdha Ave che?" "hA. rAta ghaNuM vIti gaI haiya, ema lAge che. pAe ahIMthI uThavAne mATe bahAnuM kADhyuM. pitAnI jhuMpaDImAM javAnI tene IcchA thaI hatI. * pAchalI rAtanI ThaMDIe pitAne prabhAva ajamAvavA mAM hato. vijayane paNa ThaMDIthI bacavAnI jarUra jaNAI. padmAne hAtha pakaDI, tene uThADatAM vijaya belyo : "cAla, paDyA ! bAkInI vAto kAle karIzuM. paroDha thavA AvyuM che." pavAe uThI vijayanI sAthe potAnI jhuMpaDI tarapha cAlavA mAMDyuM. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 muM mAnyatA paMDita cANakyanA gayA pachI mahArAjAnaMdanuM mana udvigna rahetuM hatuM. temane kuzaMkAone bhAsa thavA lAgyA hatA. nAnA kumArane koIe viSa ApyuM hatuM, te prasaMga vAraMvAra temane yAda AvyA karato hato. teno viSAda nAza karavAne, mahArANI jyAdevI ghaNI vakhata temanI pAse AvatAM. rANIne ciMtAene pAra nahato, chatAM patinI ciMtAo AgaLa te pitAnI ciMtAone navI gaNatAM. nAnA kumArane jhera ApanAranuM zodhana karavA pAchaLa rAjAe ghaNe parizrama uThAvyo hato. rANIvAsamAM ane pitAnA AvAsamAM, guptacaranI mAphaka chUpI dekharekha rAkhavAnuM te cUkyA nahetA. eka aniSTa prasaMga banI gayA pachI, bIje te prasaMga banavA pAmyo hato. rANIne koI ciMtA pIDI rahI che, ema temane lAgatuM chatAM, tene pAra te pAmI zakyA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTALa nahatA. jhera apAyAne prasaMga dAbI devAne temaNe prayatna karyo hatA, paNa temAM temane niSphaLatA ja sAMpaDI hatI. bheda khulI jatAM mahAamAtya sAthe temane te bAbatanI ghaNI carcA thaI hatI. te carcAmAM chevaTane nirNaya e karavAmAM Avela ke, zrIyakachanI kAryadakSatAthI navA aniSTa prasaMge upasthita thatAM aTakI gayAM che. vAstavika jotAM, te vAta paNa kharI hatI. zrIyakajIe kAvatrAkhera maMDaLane pIche sArI rIte paDyuM hato. temanA nAme te maMDaLa dhrujatuM hatuM. AkhA maMDaLane moTAmAM moTI bIka zrIyakajInI hatI. -paNa zrIyakaIne kaI bIjI ja vyaktinI sAthe hate. temane potAne paNa khabara nahotI ke, te vyakita keNu che. teNe temane ghaNA samAcAra ApyA hatA. ghaNI vakhata te temanA khaMDamAM hastalIpInA purAvA paNa temane maLatA. temaNe te vyaktinI tapAsa karavAne paNa prayatna karyo hato, paNa temanA prayatna karatAM, te vyaktinI cAlAkInI jIta thaI hatI. temanA prayatna vaDe rAjakuTuMba surakSita rahetuM hatu. mahArAjAnaMda vicAramAM hatA. jyAdevIe temanA khaMDamAM praveza karyo. temane pagarava sAMbhaLI mahArAjAe uMcuM joyuM. baMnenI draSTi eka thaI. mahArANI temanI pAse jaI bAjumAM beThAM. mahArAjAnA vicArane bhaMga karavA, mahArANu belyAM : "mahArAja! vicAra karavAne anna hoya che." "rANI ! vicAra karavAne aMta hoya che, paNa vicArane anta heto nathI." Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyatA 71 paNa bane artha to eka ja ne?" "te te darekanI mAnyatA para avalaMbe che." "ApanI mAnyatA zI che?" "mane to baMnenA artha judA ja lAge che. paNa A vakhatamAM mAnyatAne badalAtAM vAra lAgatI nathI." eTale?" "tame je mAne che." "A uparathI mane ema lAge che ke, mahArAjA paNa potAnI mAnyatAo badalatA thaI gayA kharA." mAnyatA badalavAnI vAta cheDI ja meM mArA parathI karI che?" tyAre ?" "meM te sarva sAdhAraNuM udAharaNa ApyuM che." "sarva sAdhAraNapaNe apAyelAM udAharaNamAM Apane samAna veza thato nathI, ema ja ne ?" "hA. ane nA, bane. "ApanA balavA parathI kAMI samajAtuM ja nathI." "eTale ja huM kahuM chuM ke, te udAharaNamAM mAro samAveza thatuM nathI." " tyAre samAveza thAya che, ema zA parathI kahe che" " kAraNa ke, huM paNa mANasa ja chuM ne?" Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zarAba mahArANIe hasatAM hasatAM kahyuM: "ApanuM jJAna agAdha che." kAraNa ke, huM jJAnIone sahavAsa chuM" "nahi. jJAnIonA piSaka che." poSaka te lakSmI che." paNa nimitta to Apa cho" "phaLa nimittane maLatuM nathI." paNa kIrti to nimittane ja vare che." paNa te theDI ja ajarAmara che?" tenA varyA pachI tenI sarva javAbadArI varanArane zire heya che." eTale varanAra ja tene ajarAmara pada ApI zake che, ema ja ne?" "jarUra" "rANuM! vicAre suMdara keLavyA che." mahArAjAe rANInI prazaMsA karatAM kahyuM: "tamAruM jJAna prazaMzanI ya che." kAraNa ke ApanI ardhAganA chuM." ethI thoDI ja prazaMsA thAya che ?" paNa, tamArI prazaMsAmAM mAro bhAga to khare ne" mahArANa hasI paDyAM. mahArAjAne paNa hasavuM AvyuM. temanI vicAra zreNI tUTI gaI hatI. rANI sAthenA vArtAlApamAM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyatA temane AnaMda maLyo hato. temanA caherA parathI viSAdanI chAyA adrazya thaI hatI. rANa ! rAjakhaTapaTa bahu vadhI gaI che." "zAthI ?" kaMI samajAtuM nathI, paNa guMcavADe vadhato jAya che." mahAamAtyanI salAha lo, te ThIka paDe." "temAM paNa vadhe Ave che." "ze?" "guptacara maMDaLanA agresara vijayadeva kahe che, ke mahAamAtya rAjyanI lagAma pitAnA hAthamAM levAnA prayatna karI rahyA che." paNa rAjyanI lagAma temanA hAthamAM ja che ne ?" "chatAM sattA to mArI ne?" eTale?" eTale e, ke te mATe nAza irache che." Apane vijayadevanA kahevA para vizvAsa bese che?" "vizvAsa kenA para rAkha, ane konA para na rAkhave, te ja samajAtuM nathI." Apane konA para vizvAsa che?" "koInA para nahi." kema ?" Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTALa " kAraNa ke, vijayadeva kahe che ke mahAamAtya rAjyanI lagAma hAthamAM levA Icche che, tyAre mahAamAtya ane zrIyakajI kahe che, ke vijayadeve eka kAvatrAra maMDaLa sthApyuM che. te maMDaLane uddeza rAjasattAne uthalAvI pADavAne che." A bannemAMthI Apane konuM kahevuM kharuM lAge che ?" mane to badhAnuM ja kahevuM kharuM lAge che. tamane zuM lAge che ?" mane mahAamAtya ane zrIyakajInA kahevA para vadhAre vizvAsa bese che" "rANI ! bhoLavAtAM nahi." huM to ApanI pAchaLa chuM." "sAvacetI rAkhavI paDaze." game te eka para vizvAsa paNa rAkhavuM paDaze. "vizvAsa asthAne na rakhAya to sAruM." "Apa thApa khAva tevA nathI." "te mAnyatAne kadAca badalavI paDe." "ApanI ane mArI mAnyatA makkama hoya che" "chatAM, na banavAnuM bane che tyAre bhiSma pratinA samI manAtI mAnyatAne paNa badalavAnI jarUra paDe che." Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyatA mahArAjAne nisteja uttara sAMbhaLI mahArANInA manane paNa nirAzAnA spa` thayeA. Aja sudhI mahArAjAe nirAzAne kAi vakhata namatuM ApyuM nahAtuM. unnatapaNe rahetuM mahArAjAnuM zira Aje nirAzAnA caraNAmAM jhukatuM joi mahArANIne atyaMta duHkha thayuM. temanI pati pratyenI kumaLI lAgaNIoe pati bhakita jAgRta karI. dAsI pAsethI sAMbhaLelI hakIkata mahArAjAte nirAzAnA adhakAramAMthI bahAra kheMcI kADhavA mATe rANInA hoTha sudhI AvI, paNa vacana drohanA vicAra AvatAM mahArANIe peAtAnA hoTha baMdha karyAM. e cakamakanuM ghaCNu dhatAM, vacce rAkhavAmAM AveluM kapaDu ke kApusa khaLe, tema patibhakti ane vacanadrohanuM dhaNu thatAM mahArANInA hRdayamAM duHkhanI javALA saLagavA mAMDI. mahArANIne vicAramAM paDelAM joI, rAjAe kahyuM : " rANI ! bahu vicAra karI magajane zrama ApazeA nahi. jyAM sudhI mArI hayAti che tyAM sudhI tamAre ciMtA karavAnI jarUra nathI." mahArAja ! huM ciMtA karatI ja nathI," mahArANIe peAtAnA manAbhAva chUpAvatAM kahyuM : " jo kAinA kahevAthI ja khIjAtI jIvanadeArI tUTaTI hAta, to kudaratane ane izvarane kAi mAnata ja nahi.'' 66 << tamAruM kahevu khATu nathI.'' gheADI vAra sudhI baMnemAMthI kAi paNa khelyuM nahi.ke AvA zAnta vAtAvaraNumAM ArAma levAnuM mahArAjAne kahevAmAM Ave, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 1. mahAmaMtrI zawALa to te temane anukuLa thaI paDe. mahArANue te pramANe jaNAvatAM rAjAe tarata ja 'hA' kahI. eka kSaNane paNa vilaMba na karatAM ArAma khaMDa tarapha cAlavA lAgelA mahArAjAnI pAchaLa mahArANIe paNa javA mAMDyuM. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 su ajaba strI e kahevata khATI te ja pramANe " " 6 * enI takarAramAM trIjo phAvI jAya, nathI. ene anubhava ghaNAne thayelA hoya che. vararUci ane vijayanA maneAmAM padmAvatIne ghaNuM jANuvAnuM maLatuM hatuM. vararUci mAnatA ke * padmA peAtAnI milkata che, tyAre vijaya dhArA ke pannA peAtAne mATe ja sarjAyelI che.' tenI mAnyatA vacce padmA Aja sudhI nirmaLa rahI zakI hatI. tenA maneAbhAva kAI pArakhI zakayu nahatuM. te kANa che, ane kayAMnI che, te jANavAnI kAe pUratI darakAra karI nahatI. padmAe khIje divase rAtre vijayanI rAha joi paNu vijaya AvyA nahi. rAtrinA prathama paheAra sudhI rAha joyA pachI tene lAgyuM ke Aje vararUcinA manAbhAva jANI levAnI taka che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zaDhALa 78 te pAtAnI jagyAethI uDI. dhIme dhIme bhara nidrAmAM parelA vararUcinI najIka jaI AstethI bUma mArI : "" ' varaci ! " vararUci bhara nidrAmAM hatA. temane padmAnI khUma `sabhaLAi nahi, padmAe bIjI vakhata bUma mArI : "varaci ! " r varNacae haLave rahIne peAtAnI AMkha brADI. padmAne peAtAnI najIka jotAM ja te saphALA beThA thai gayA. AMkhA cALatAM cALatAM te melyA : t padmA ! " ,, "hA, kema atyArathI sUI gayA ? ' " atyArathI eTale ? "hajI eka paheAra paNa rAta vIti nathI." hamaNAM humamAM mate vahelI uMdha Ave che. hacha vijaya AvyA nathI? " varacie pUchyuM. tr HH 'nA. tenuM kyAM ThekANuM che? '' "kema? " "prema eTale? tene to mahArAjA khanavu che te ? '' padmA vararUcine phulAvavA AgaLa khAlI H " mahArAjA mATe taiyArI paNa karavI paDe ne ? ' " te zuM mahArAjA banavAnA hatA ? '' vararUci tUcchakArathI melyA : " rAjA banavA mATe jJAna ane buddhi ane joie che--" 66 "te ane tamArAmAM che." padmA vacce ja khesI. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajaba sI "eTale ja huM rAjasattA hAtha karavAnA prayatna karI rahyo chuM. huM rAjA thaye, eTale samajI le ke tuM rANuM che ja." vararUcinI uMgha uDI gaI hatI. atyAre pite rAjA hoya tema temane lAgavA mAMDyuM, havAI killA caNanArane sAcA killA jovAnI kurasada maLatI nathI, tema rAjA banavAnA havAI killA caNanAra vararUcine ATheka divasathI rAjasabhAmAM javAne vakhata maLyo nahato. paNa vijaya rAjA bane te ?" padmAe zaMkA uThAvI. te rAjA banI zake ja nahi." kAraNa?" "te mArAthI dabAyelo che. tenI keTalIka khAnanI vAta huM jANuM chuM, eTale te mArI sAme AMkha paNa uMcI paNa karI zake nahi." varacie abhimAnathI kahyuM. evI te kevI vAto che, ke te tamArAthI dabAyele rahe che?" bahu ja khAnagI che. mArA sivAya te kaI ja jANatuM nathI." dhIme dhIme vararUcine abhimAnane naze caDhavA lAge. mane te tamAre jaNAvavI ja paDaze" lADathI temanA mAthA para hAtha pheravatAM padmAe kahyuM. jANIne tuM zuM karIza?" vararUcie prazna karyo. (1) varacine nAlaMdA vidyApiThanuM sukAna soMpyA pachI temane rAjasabhAmAM dAkhala na thavAnI thayelI sajA mahArAjAe rada karI hatI. vidyApiThanA gurU tarike temane rAjasabhAmAM AvavA devA paDatA hatA. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakyA "mArA para vizvAsa nathI?" paDyAe strI caritra ajamAvavA mAMgyuM. "tArA para vizvAsa na hoya, to kenA para hoya che paNa te jANavAthI tene zo phAyado?" vararUcie gallAM tallAM karavA mAMDyAM. khAnagI vAta jaNAvavAnI temanI bilakula IcchA nahatI. phAyado kaMI ja nahi. paNa tame jANatA he, te jANa vAne mane hakka nathI?" vahAla ubharAI jatuM hoya tema pUchyuM. hakka to che ja." vararUcie kahyuM. "paNa e tuM na jANe te sAruM. pachI tArI IcchA." "mArI te IcchA che ke mAre te jANavuM joIe." "te mArI nA nathI." -kahI vararUcie pitAnI IcchA na hovA chatAM the ghaNuM jaNAvavAnI zarUAta karI. vijaya guptacara maMDaLane eka sAdhAraNa sevaka-sabhya hato, tyAre te maMDaLane agresara bIjo hato. te agresarane aMdhArAmAM rAkhI vijaya vAraMvAra mahArAjAne maLata. tema karavAmAM tene svArtha hatuM. mahArAjAnI prIti saMpAdana karavAnI tenI dhAraNA hatI. tenI te dhAraNA pAra paDI hatI. mahAda rAjAe tenA para saMpUrNa vizvAsa mUka hato. thoDAka samaya pachI te maMDaLane agresara acAnaka mAryo gayA hatA. keIe tenuM khUna karyuM hatuM. te bahAdUra hato tenI niMdrAne lAbha levAyo na hota te khUnanI dhAraNA pAra paDavI mUzkelI hatI. paNa khUnI nAhiMmata hato. te bahAdura hato paNa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( saskRti sAhitya ratnapranthAle ) vaphAdAra-padmamAvita ajaba sI. nAlaMdA vidyApIThanA adhyApaka paMDita varacI (je zakaTALamatrIne duzmana) te paNu padamAvatinA saundarya para laTTu banI gayA che. tethI vararUcI peAtAnA AzramamAM padamAvatI sAthe paNa premageASTI karatA tenI pAse premanI yAcanA kare che, paNa vaphAdAra (padmamAvita) tene pazu hAthamAM ramADI potAnI jAsusInuM kAma varI para chApa pADI khAtamI laI jAya che. [kopIrAiTa--prakAzakanA che.] [5]. 78] Page #122 -------------------------------------------------------------------------- Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajaba strI asara eTale nahi. eka rAtrIe tenA makAnamAM jaI tenuM khUna karyuM. savAramAM cAre bAjue samAcAra prasarI gayA. mahArAjAne paNa te samAcAra savAramAM vahelA maLyA hatA. temaNe tarataja dUkama kADhI, ghaNuone zakathI pakaDayA. temAMnA keTalAkane choDI mUkavAmAM AvyA. bAkI rahelAone bhayaMkara zikSA karavAmAM AvI. - buddhizALI gaNutA mahArAjAe AmAM thApa khAdhI. nirdoSa lekene sajA karavAmAM AvI, paNa khare khUnI AbAda rIte chaTakI javA pAmyo. thaDA vakhata pachI A vAta para paDado paDI gayo. guptacara maMDaLanA agresaranuM khAlI paDeluM sthAna vijayane ApavAmAM AvyuM. Aja sudhI koIne paNa zaMkA karavAnuM kAraNa maLe nahi, tema te khUnI pitAnI sattA calAvI rahyo che. mahArAjAnA nAnA putrane viSapAna karAvavAnuM paNa te cUke nahi. teNe pitAnA hAtha nIcenA eka mANasane sAdhI lIdhe che. te mANasanI bahena rANIvAsamAM dAsI tarIke kAma kare che. tenA para mahArANune vizvAsa che. bALakane dUdha vigere pAvAnuM kArya tene seMpavAmAM AvyuM che. te khUnIe pitAnA mANasane kahI, tenI bahena mAraphate nAnA kumArane dUdhamAM bheLavI viSa apAyuM hatuM paNa rAjakumAra bebhAna thatAM, tarataja 5 upAye karavAmAM AvyA hatA. vaidaka zAstramAM ajoDa manAtA rAjavaidya phakta be ja mAtrAothI te viSano nAza karyo hato. kumAranI jIMdagI vaidyanI mahAna auSadhithI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zALa bacI javA pAmI hatI. te khUnIne hajI tuM paNa oLakhatI nathI. tene paNa phasAvavAnI teNe koziSa karI che, tArA badale je bIjI koI strI hata, te te kyAranIye phasAI gaI heta. paNa tuM daDha manavALI strI che. tArA AgaLa tenuM kAMI paNa cAlI zakatuM nathI. -A be vAta huM jANuM chuM-- "paNa te khUnI koNa?" paDyAe vacce ja pUchyuM. "hajI paNa na samajI?" "nA." ApaNane cakrAvAmAM nAMkhavAne prayatna karanAra vijaya." "he!" jANe pite Azcarya pAmI haiya, tema te bolI, "hA." vararUcie kahyuM. "tenI vAcALa zaktithI bhalabhalAne te thApa ApI zake che. Aja sudhI ApaNane paNa te banAvI gayA che, paNa have tema thavuM azakya che." "mArA mAnyAmAM nathI AvatuM ke, teNe ja khUna karyuM heya." tArA mAnyAmAM na Ave, kAraNa ke te tenI vAkyAtuyamAM bheLavAyelI che. tuM ekalI ja bheLavAyelI nathI, paNa ghaNuM leke bhoLavAyelA che khuda mahArAjA paNa tenA para zaMkA lAvI zakatA nathI." -A be vAte mArA sivAya koI jANatuM na hatuM. have tuM ane huM bane jANa thayAM chIe. paNa yAda rAkhaje ke A vAta bahAra javA na pAme." Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajaba strI "mArA para vizvAsa rAkhe, vararUci! " padmAe pitAnA para vizvAsa rAkhavA jaNAvyuM. mane tArA para vizvAsa che, padmA!" -kahI vararUcie tenA hAtha potAnA hAthamAM laI paMpALavA mAMDyo. padmAne lAgyuM ke je have vadhAre vAra ahIM besI rahevAmAM Avaze, to vararUcinI IcchAne dubhAvavAne prasaMge upasthita thaze. teNe pitAno hAtha varacinA hAthamAMthI dhIme dhIme kheMcI letAM kahyuM : "varaci! huM thoDo vakhata bahAra khullI havAmAM pharI AvuM. tame uMghI jAo." -kahI te uThavA lAgI. tene tema karatAM aTakAvI vararUci belyA : "paNa ATalA aMdhArAmAM ?" "hA. te te mATe niyama che. jo zeDo vakhata pharavA jauM nahi te mane uMgha na Ave." ema kahI, teNe cAlavA mAMDyuM. tenA gayA pachI vararUcie nizvAsa nAMkhe. "ajaba strI che." temanAthI bolI javAyuM. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 muM jyAdevI ane zakkALa caitra suda 15 no divasa hatuM. jena lekamAM tene parvane divasa mAnavAmAM Ave che, sena nadIne kAMThe vaselA pATalIputramAM pArzvanAthanuM eka jaina derAsara hatuM. A apUrva divasanA nimitte te derAsaramAM ghaNI gIradI hatI. mahArAjAnaMda jaina dharma pALatA hatA. te ja pramANe mahAamAtya zaTALanuM AkhuM kuTuMba paNa jaina dharmanuM anuyAyI hatuM. sUryodaya samaya hate. mahArANI jyAdevI jaina derAsaramAMthI pArzvanAtha prabhunAM darzana karI rAjamahela tarapha pAchAM jaI rahyAM hatAM. sAthe dAsIo temaja rakSaNathe joDesvAre paNa hatA. nitya niyamAnusAra darzanArthe jatA zakaTALa para jayAdevInI najara paDI. ghaNuM divasathI temanI IcchA hatI ke mahAamAtya rAkaTALane maLavuM. Aje acAnaka temane te prasaMga sAMpaDe. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajaba sI 5 yAdevInI jyAre IcchA thAya tyAre zakaTALane maLavAmAM temane bAdha nahAtAM. Aja pUrve te ghaNI vakhata maLI cUkayAM hatAM. thADAka sinA aMtare te zakaTALanA dhare paNu jatAM. zakaTALanAM patnI lakSmIvatI temane yAgya Adara satkAra karatA. putrIe temane joI gAMDI dhelI khatI jatI. jayAdevIne paNu te sarve para athAga prema hatA. jyAre jyAre te putrIone maMLatAM, tyAre tyAre kai ne kaI te temane akSisa tarIke ApatAM. jayAdevI ane lakSmIvatI vacce sagI bahetA jevA prema hatA. vararUcinA kleka vakhate jyAre A sAteya putrIoe peAtAnuM jJAna dIpAvyuM hatuM ane te vAta mahArANInA kAne AvI hatI, tyArathI to te sAteya putrIe mATe apratIma mAna dharAvatAM thayAM hatAM. mahAamAtya zaTALane darzanArthe jatA joi, temane khelAvI lAvavA mATe jayAdevIe eka dhADesvArate hukama karyAM. << gheADA ja vakhatamAM te dheADesvAra uttara laIne AvyA ke, Apa padhAre. dana karIne tarataja huM rAja madira tarapha AvuM chuM." --A sAMbhaLI rANIe peAtAnA AvAsa tarapha javuM cAlu ja rAkhyuM. mahArANI pAtAnA AvAsamAM dAkhanna thayA ke tarataja samAcAra maLyA : mahAamAtya maLavA padhAryAM che." "" temane aMdara mekalavA mahArANIe dAsIne jaNAvyuM. mahAamAtya te khaMDamAM dAkhala thayA. mahArANIe Ava Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTALa kAra ApatAM kahyuM: "padhAre, mahAamAtya !" mahAamAtya zakaTALe javAbamAM AkhuM smita karyuM. pAtharelA eka Asana para besatAM temaNe mahArANIne pUchyuM : mahArANuM AnaMdamAM chone?" hA. Apa jevA mahAmaMtrI ane zrIyakajI jevA aMgarakSaka heya, pachI ame AnaMdamAM ja hoie ne" mahArANue hisatA mukhe javAba Apo. mahArANIne hasate cahere haMmezAM pUjyabhAva utpanna kare te hato. temane jenAra vyakti temanI AgaLa pitAnuM mAthuM namAvavAne lalacAtI. mahArANI! Aje ghaNA divase huM Apane yAda A ?" khAsa kaMI kAma nahatuM. malyAne ghaNAM divasa thayA eTale Aje maLavAnI IcchA thaI." "ApanI kRpA." " tabiyata to sArI che ne?" hA." meM sAMbhaLyuM che ke hamaNAM hamaNAM tame zithila jaNAva che?" mahArANIe prazna karyo. "tevuM kaMI khAsa nathI." "mane jaNAvavAmAM kaMI vAMdho che?" "vadhe zo heya? paNa Apa kahe che tevuM kaMI khAsa Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajamI nathI." Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI zALa maMtrI AvA koTInA prasaMge rAjakuTuMba ane rAjyane ttarachoDavAnA vicAra kare, te te Aje ja sAMbhaLyuM. mahArAjAe rAjyanI lagAma tamane soMpI che, te AvI rIte dago devA nahi. maMtrIjI ! pitA tulya rAjAne duHkhanA vAvAjhoDAmAM sapaDAyelA choDI, prabhu bhaktimAM lIna thavAne prayatna kara, e tamane zebhe che?" pitAnI IcchA na hovA chatAM, mahArANIe zaTALa maMtrone kaDaka zabdo saMbhaLAvyA. mahArANI ! AmAM zevA na zobhavAne savAla ja nathI. Ape pUchavAthI meM mArA vicAre jaNavyA che. vicAre jaNAvavA eTale vicArane amalamAM mUkyA na gaNAya. mahArANI ! Apa keTalIka bAbatothI ajJAta che. Apane mArA para game teTale vizvAsa haze, paNa mahArAjAne Apa dhAro che teTale vizvAsa mArA para nathI. ghaNAM varasethI rAjyanI, rAjakuTuMbanI sevA karI che. sevAmAM ja jIMdagI purI thavA AvI che. Aja sudhI niSkalaMkapaNe karelI sevAne laMka na lAge to sAruM ! Apa nAnAM che, te paNa Apane mAtA tulya mAnato AvyuM . je rAjakuTuMbane vaDila kuTuMba tarIke mAnavAnI bhAvanA rAkhI hatI ane rAkhI rahyo chuM, te ja rAjakuTuMba Aje mane kalaMkti mAnavAne taiyAra thayuM che. mahAamAtyane avAja gaLagaLA thavA pAmyo hato. temanAM netramAM azrunAM jhAkaLa dekhAvA lAgyAM. temaNe AgaLa kahevA mAMDyuM: "mahArANI! mahArAjAnI bhAvanA pavitra che, paNa te bhAvanAnA mULamAM viSanuM siMcana thavA lAgyuM che. halakA lenAM vacana para vizvAsa rAkhI potAnA mANaso para avizvAsa rAkhavA lAgyA che. potAnA putra para paNa jeTale vizvAsa nA rAkhe, teTalo vizvAsa mArA para rAkhanAra mahArAjA, kaTI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajama strI 89 enI kapaTa jALamAM phasAi, mane avizvAsI mAnavA lAgyA che. mahArANI ! A kalaka jevuM tevuM nathI. A kalaMka pUrNapaNe vIkasita thavA pAme, te pahelAM maMtrIpadanI mudrikA mahArAjAne rAjIkhuzIthI suprata karavI, te ja mane yAgya lAge che." * mahAamAtyanI AMkhamAMthI azrunu eka bindu TapakI paDyuM. te jotAM ja mahArANInu hRdaya dravI uThayuM. * Aja sudhI niSkala'kapaNe rAjyanI sevA karanAra vRddha mahAmaMtrInI AMkhamAM gharaDA ghaDapaNe du:khanAM AMsu'.' A vicAre jayAdevInA hRdayamAM javALA prakaTAvI. mahArAjAne A zuM sUjhayuM ? magadha rAjyane unnatinA zikhare pahoMcADanAra mahAmaMtrI para avizvAsa ? rAjAnI kIrti mATe bhUkha tarasane paNu jeNe khyAla karyAM nathI, tenA para zakA --mahArANIte ghaNI jAtanA vicAra| AvI gayA. jema jema te vicAra karatAM gayAM, tema tema tene vadhAre duHkha thatuM gayuM. sajaLa nayane te khelyAM : mahAmaMtrI ! tamane A kalaMka huM kadApi niha lAgavA dauM. mArA para vizvAsa rAkheA. mahArAjAne huM game te prakAre samajAvIza. temane page paDIza, paNa AvuM aTata kArya temanA hAthe nahi thavA dauM. A kalaMka tamane nahi paNa mahArAjAne lAge che. aMdara aMdaranA kleza paDatInI nizA nIe dAkhave che. "" pati cANukyajI gayA, tame jAva ane zrIyakajI paNa javAne taiyAra thAya te rAjanuM zuM ? amArUM zuM? bhale, mahArAjA kSula na kare, paNa huM teA jarUra kasula karIza, ke rAjakuTuMba pitA putrathI surakSita che. je divase te pitA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mahAmaMtrI zALa putra rAjadarakhAramAMthI peAtAneA paga kADhI nAMkhaze, te divase rAjakuTuMba ArakSita khanaze. gheADI vAra cAlI mahArANIe pUchyuM : 19 " mahAmatrI! mane eka vacana Apaze ? mahArANI ! vacananI zI jarUra che? Apane mArA para vizvAsa nathI ? kAI vakhata ApanI AjJAnA anAdara thayA che ?" 66 " AjJAnA anAdara thayA nathI, paNa IcchAne anAdara thAya tevI khIka lAge che." mahArANI ! ApanI icchAnA anAdara nahi thAya, je IcchA hoya te jaNAveA." 66 " " mahAmaMtrI ! mArI IcchA che ke, AvA kaTAkaTInA prasaMge rAjakAraNamAMthI nivRtta thavAnA vicAra mAMDI vALA.' tenA badalAmAM huM khAtrI ApuM chuM ke, ' tamane kAI paNa jAtanuM kalaMka huM lAgavA daIza nahi 'mArA para vizvAsa rAkheA." --A sAMbhaLI mahAamAtya vicAramAM paDI gayA. temane lAgyuM ke mahArANIne AtmA dubhAvavA yAgya nathI. gheADI vAra rahI temaNe kahyuM : << ' mahArANI ! ApanI IcchA huM mAnya rAkhu chuM." " mahAmaMtrI ! tamArA upakAra kadi nahi bhUluM." mahAzaNI gaLagaLatA avAje khelyAM. << ' mahArANI ! Apa ane mahArAjA mArAM murabbI che. uMmare Apa karatAM vRddha hAvA chatAM, huM ApanI AgaLa nAno Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajanma zrI chuM. paNa mahArANI ! eka vAta kahvA sivAyarahI zakAtuM nathI. 'svAthI sevakAnI buddhie cAlI, temanA para vizvAsa mUkI, peAtAnA ja mANasA pratye aprIti dAkhavanAra mahArAjA rAjakuTuMbane nAza vaheArI rahyA che.' mahArANI ! zuM kahuM ! rAjakuTuMbanuM bhaviSya mane sArUM dekhAtuM nathI." mahAamAtyanI AMkhAmAMthI azrunI dhArA vahevA lAgI. AMkhA lUchatAM lUchatAM temaNe kahyuM : r " mahArANI ! mAThuM lagADazeA nahi. A zabdo huM kahetA nathI. paNu rAja bhakita bharyAM mArA AtmA kahI rahyo che. samajaNA thayA pachI jo AMsu khALyAM hoya, te te ahIM. ApanI AgaLa." mahAamAtyathI AgaLa khelAyuM nahi. mahArANInI AMkheAmAM paNa AMsu vahI rahyAM hatAM. mahAamAtyanA zabdo para temane vizvAsa hateA. temanuM bhAkheluM bhaviSya haMmezAM kharUM paDatuM, ' rAjakuTuMbanuM bhaviSya mane sArUM dekhAtuM nathI.' A zabdo mahAamAtyanA mAMmAMthI nikaLatAM ja mahArANIne dhrAskA paDayA hatA. mahArAjA A zuM karI rahyA che ! pAtAnA hAthe ja potAnA kuTuMbano nAza karavAnI dhUna lAgI che! asAsa !' mahArANInI vicAramALA teADI mahAamAtya mAlyAH " " mahArANI ! cintA na karazeA. paramezvara para vizvAsa rAkheA. te kAinuM paNa murU karavA cAhatA nathI. meM kahyuM, te te mArI mAnyatA che. mAnyatA eTale kriyA nahi." " mahAmaMtrI ! tamArI mAnyatA haMmezAM kharI ja hAya che, A mAnyatA paNa jo kharI paDe te~~" mahArANI AgaLa khAlI zakayAM nahi. temane atyaMta duHkha thavA lAgyuM mahArAjA para krodha caDhayA, paNa satistrInA krodha Take kyAM sudhI ? tarataja Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 mahAmatI zALa temanA vicArAe paTA khAdhA - temAM mahArAjAne paNa zA doSa ? bhAvi prabaLa che. vidhie nirmANa kareluM bhaviSya mithyA thavAnuM nathI. pachI zAka paNa zA mATe karavo ? mahArAjAne doSa zA mATe devA ?' temaNe mahAamAtyane kahyuM : mahAmaMtrI ! tamArI mAnyatA kharI ja paDaze, ema mane lAge che, chatAM huM tana, mana ane dhanathI rAjakuTuMbanuM rakSaNa karavAnA prayatna karIza, tamane AI jAtanuM kalaMka na lAgavA devAnI javAbadArI mArA para che. hRdayamAM avizvAsane sthAna Apaze| nahi." gheADI vAra ceAbhI temaNe kahyuM : t " have tamAre javuM hAya tA jai zakA che." mahAamAtyane lAgyuM ke ' mahArANI ekAnta Icche.'tarataja uThatAM temaNe kahyuM : " mahArANI ! jyAre jarUra paDe tyAre vinA saMkoce bolAvazeA." kahI temaNe namana karyuM. mahArANIe amI bharI draSTie temanA tarapha jotAM vidAya dIdhI. mahAamAtye pu pheravI cAlavA mAMDyuM, temanA gayA pachI mahArANI babaDayAM : "kevA prabhAvazALI purUSa ! '' Page #135 -------------------------------------------------------------------------- Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( sarasvati sAhitya ratnaprasthAvali ) kara zikSA. pratApa eka chUpA maMDaLanA sabhya hato. tene maMDaLanAM AgevAna vijayanA kahevAthI potAnI strI bhadrAne potAnI bahena subhagA pAse rAjamahelamAM suvA mekalI. benane jaNAvyA mujaba pratApe potAnI strInuM khuna karyuM. te pakaDAtAM rAjAnaMde tene kIllAnI bhIMtamAM ubho rAkhI chAtImAM khIlA ThokavAnI zikSA ApI. [kaipIrAITa-prakAzaka che.] [pA. 92] Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 mu krUra zikSA sAna nadInA kAMThe AvelI eka vizALa havelI, bhagavAna sUryanArAyaNanA asta pAmatA kiraNonA prakAza vaDe dIpI rahI hatI. devamaMdiramAM sadhyA samayanI AratIneA thatA ghaMTArava, havelImAM vasatI vyaktione A Adeza saMbhaLAI rahyo hatA. ravi vanA astAcaLa tarapha javAnA zAntinA vakhatamAM paNa, azAntinA bhAsa thai rahyo hatA. Aje sauMdaya vakhate amalamAM mUkAyelI eka vyaktinI krUra zikSA, nagarajatAnI vAteAnA viSaya banI rahyo hatA. sajyA pUjananI taiyArI mATe brAhmaNu strI nadImAM snAna karatI hatI. temAMnI eka kheAlI : ' mahArAjAnaMdanA jevI krUratA tA me kAInAmAM joI nathI." " temAM mahArAjAne paNa zA vAMka ? jo te AvI zikSA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 mahAmaMtrI zakaTALa kare nahi, te e khUnI jevA keTalAya mANase pitAnI strIonAM khUna karI nAMkhe." bIjI strIe asta pAmatA sUryanArAyaNane baMne hAtha joDatAM kahyuM. paNa badhA purUSe theDA ja tenA jevA ghAtakI che?" pahelI strIe bIjInI dalIla toDI pADavAno prayatna karyo. je badhA tenA jevA ghAtakI nathI hatA, te mahArAjA ceDA ja badhAne tenA jevI krUra zikSA kare che!" bIjI strIe pitAnuM kahevuM pakaDI rAkhyuM hatuM. mahArAjAe pharamAvelI zikSA tene vyAjabI lAgatI hatI. "paNa je zikSA thAya che, te jovAtI ke saMbhaLAtI nathI." Aje savAre amalamAM mUkAyelI zikSA vakhate te tuM hAjara hatI! pachI jevAtI ke saMbhaLAtI kema nathI?" bIjI strIe prazna karyo.. "vAtI nathI, eTale ene artha ema nahi, kedekhAtI nathI. mAro kahevAno artha e che ke te zikSA jenAra ke sAMbhaLanAranuM hRdaya patthara jevuM niSphara hovuM joIe. kamaLa hRdayanA mANasethI te krUra zikSA jeI ke sAMbhaLI jatI nathI." pahelI strIe khulAso karyo. "tArA jevI kemaLa hadayanI strIonuM A jagatamAM kAma paNa nathI. hadayanI bahu komaLatAthI ja bhadrAno prANa gayo. nahi te pratApanI magadUra zI, ke rANIvAsamAM nidrAdhIna thayelI pitAnI patnInuM khUna karavAnI hiMmata kare!--" te AgaLa belavA jatI hatI, paNa keTalAka purUSanuM ToLu Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra zikSA temanI tarapha AvatuM jaNavAthI, pANImAMthI bahAra nIkaLI te bane strIoe pitapatAnAM vastra paridhAna karI lIdhAM. bhavya havelInA suzobhita jharUkhAmAM be vyaktio nadInA pravAha tarapha pitAnAM mukha karIne beThI hatI. "devI! mahArAjAnaMdanI AjanI zikSAne amala temanI paDatInI nizAnI dAkhavI rahyo che." baMnemAMthI jamaNA hAtha tarapha beThelI vyaktie bIjI vyaktine udezI kahyuM. prabhu! mahArAjAe AvI te ghaNae zikSAo pharamAvI che ane tene amala paNa thaI cUkyuM che. temanA manathI A zikSA to najIvI che." bIjI vyakti belI. A zikSA te huM jIvIza tyAM sudhI mane sAMbharaze. kevI kUra zikSA!" pahelI vyaktie dayAdri svare belatAM vizvAsa nAkhe. prabhu ! je hAtha khUna karatAM khacAya nahi, te hAthane kApI nAkhavAmAM Ave, te agya kahevAya ? je pati pitAnI patnInuM khUna kare, te patine eka bhIMta sAthe khIlAthI jaDI devAmAM Ave, te anyAya kahevAya ? je mANasa potAnA rAjAne nAza karavAno prayatna kare, te rAjadrohIne krUra zikSA karavAmAM Ave, te zikSA karanAra krUra kahevAya? prabhu! ApanuM hRdaya dayAmaya che, tethI ja Apa Ama bele cho. Apa hajI te mANasane oLakhatA nathI." -bIjI vyakti atyaMta prema bharyA svare belatI hatI. tenA kaMThanI kAmaLatA game tevA mAnava hakSyane hacamacAvI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTALa mUke tevI hatI. tenA kaMThathI caDhiAte tene aMgamareDa hato. aMgamareDathI caDhiAtuM tenuM sauMdarya hatuM. sauMdaryathI caDhiAtA tenA Adarza guNo hatA ane guNathI caDhiAtI tenA kaMThanI mAdhuryatA hatI. eTale ke tenA mana, vacana ane kAyAnA guNa eka bIjAthI caDhiAtA che. tuM te mANasa viSe kaMI jANe che?" pahelI vyaktie prazna karyo. - "hA. huM tene sArI rIte oLakhuM chuM. tenA para najara rAkhavA mATe meM mArI dAsIne ahIMthI mekalI che. tenA taraphathI mane ghaNuM jAtanA samAcAra maLyA kare che. je mANasane zikSA karavAmAM AvI hatI, te mANasanuM nAma pratApa hatuM. bAra sabhyonuM eka maMDaLa sthapAyeluM che. temAM eka pramukha che. bIje te maMDaLane kAryakartA che. ane bAkInA dasa sabhyo te maMDaLanA sabhAsada tarIke oLakhAya che. te dasa sabhyamAM eka sabhya pratApa hatA. pratApanI bahena subhagA rANIvAsamAM dAsI tarIke kAma karatI hatI. te nAnapaNamAM vidhavA thayelI hovAthI rANIvAsamAM ja rahetI hatI. tenI para mahArANInI mIThI najara hatI. pratApanI patnInuM nAma bhadrA hatuM bhadrA paNa rANuvAsamAM dAsI tarIke kAma karatI hatI. te rAtanA vakhate pitAnAM makAnamAM ja rahetI. keTalAka vakhatathI tene pati pratApa dArUnA nazAmAM cakacUra rahevA lAgyA hatA. temanA maMDaLa para dekharekha rAkhavA mATe maLelI mArI dAsInA rUpa para dareka vyakita mAhI gaI hatI. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krUra zikSA 37 darekane khATAM AzvAsanA ApIne mUrkha banAvanAra dAsI hajI sudhI pavitra rahI zakI nathI. eka vakhate mArI dAsI, dArUnA nazAmAM cakacUra banelA pratApa sAthe tenA ghera gaI. ghera pahoMcatAMnI sAthe ja te eka bichAnA para bebhAna jevA thaIne paDayA. tenA lAbha lai dAsI strI bhadrAne maLI. tene sarva vAte mAhitagAra karavAnI dAsInI cchiA hatI. bhadrAne maLatAM ja te kheAlI : * jo, tArA pati bIjI strIM karavAno che mATe cetIne cAlaje. kAvatrAkheAra maDaLamAM teNe bhAga lIdhA che. tArA mahArAntane temaja rANInA nAza karavAnI te maMDaLanI IcchA che. mATe jema ane tema jaldI tuM tArI mahArANIne cetAvaje.' ~~~AvI jAtanI bhalAmaNa karI tarataja te pAchI pharI. tyAM javAtA teno uddeza phakta bhadrAne maLavAne ja hato. tenI te IcchA pAra paDI hatI. potAnA patinuM nAma na ApatAM te vAta bhadrAe mahArANIne jaNAvI. mahArANIne teNe kahyuM hatuM, ' eka strI mane kahI gai che. te strIne huM eLakhatI nathI.' te divasathI mahArANI sAvaceta rahevA lAgyAM hatAM. te pahelAM rANIvAsamAM eka prasaMga banI gayA hatA. nAnA rAjakumArane kAe corI chUpIthI jhera ApyuM hatuM. paNa rAjavaidyanI mAtrAyA te jheranA nAza thayA hatA ane kumAra bacI gayA hatA. A kAma ANe karyuM hatuM, te kAI jANatuM thathI, paNa huM jANuM chuM. jhera ApanAra subhagA hatI. pratApe tenI bahena mAraphate kumArane jhera apAyuM hatuM. A samAcAra mane mArI dAsIe ApyA hatA. eka divase subhagAe atyaMta vahAlathI pAtAnI bhAbhI 7 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zawALa bhadrAne kahyuM: bhAbhI! AjanI rAta mArI pAse na sUI jAva?" "kema, bahena!" bhadrAe naNaMdane pUchayuM. "Aje mane ThIka lAgatuM nathI. zarIramAM tAvanI asara lAge che." subhagAe kAraNa jaNAvyuM. tamArA bhAIne kahI, huM jarUra AvIza." naNaMda pratyenA premamAM bhAbhI phasAI gaI. te rAtre patinI rajA laI bhadrA pitAnI naNaMda pAse sUI gaI. madhyarAtrI nIti gayA pachI naNaMda bhojAInA khaMDamAMthI acAnaka kAramI cIsa saMbhaLAI. cIsa sAMbhaLI AjubAjunA paheregIre doDI AvyA. saunI pAchaLa mahArAjA dhIme dhIme te khaMDa tarapha jaI rahyA hatA. acAnaka eka deDato mAnavadeha temanI najare paDe. mahArAjAe biskula avAja karyA vagara tenI puMTha pakaDI. cAreka kadama paNa vaTAvyA nahi hoya, eTalAmAM temaNe te mANasane garadanathI paDe. teNe chUTavAnA ghaNA phAMphAM mAryA, paNa mahArAjAnI mahAna zakti AgaLa tene kaMI vaLyuM nahi. mahArAjAe tenA hAthamAMthI hathiyAra jhuMTavI lIdhuM. - saMketika zabda sAMbhaLI temane anucara deDI Avyo. sazakta anucarane te vyakti sepI, mahArAjA pitAnA khaMDamAM cAlyA gayA. bIje divase rAjasabhAmAM te mANasane hAjara karavAmAM Ave. mahArAjAe vastuno sarva AMkaDe meLavI khulAso karyo. A mANasanuM nAma pratApa che. tenI strI bhadrA pavitra hRdayanI pativratA strI hatI. bhadrA gaI kAle rAtre rANIvAsamAM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUra zikSA AvelA dAsIonA khaMDamAM tenI naNaMda pAse sUI gaI hatI. tene sUvADavAno pratApane hetu e he joIe, ke "A khUna rANIvAsamAMthI ja keIe karyuM che." ema puravAra thaI jAya. paNa coranA paga kAcA hoya che, te kahevatAnusAra pratApa khUna karIne corI chupIthI nAsatA hatA. acAnaka te mArA hAthe sapaDAI javA javA pAmyo che. A khUna saMbaMdhamAM tenI bahena subhagAne paNa hAtha hovuM joIe, ema mane lAge che. A pramANene khulAso karI, mahArAjAe sabhAmAM hAjara rahelA nyAya khAtAnA sabhyonI salAha lIdhI. darekanI salAhane sAra e Avyo, ke "mahArAjAnI mAnyatA kharI che." pachI mahArAjAe jAhera karyuM : "jyAM sudhI subhaga nirdoSa Thare nahi, tyAM sudhI tene kedamAM rAkhavI." pratApane huM e zikSA karuM chuM, ke teNe je hAthe pavitra satinuM khUna karyuM che, te hAtha kApI nAkhavo. ane rANIvAsa para khUnane Arepa nAkhavAnI je teNe pacchA rAkhI hatI, tenA badalAmAM tene sena nadInA kAMThe AvelI "kUra bhIMta" sAce khIlA mArI jaDI le. A zikSAne amala AvatI kAle sUryodaya vakhate thavo joIe." A kara zikSA sAMbhaLI AkhI sabhAmAM Azcarya prasaryuM hatuM. paNa mahArAjAnaMdanI pharamAvelI zikSAne virodha karavAnI keInI tAkAda nahatI. -te zikSAne amala Aje sUryodaya vakhate thayo hato." Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 mahAmaMtrI zakaTALa "prabhu ! A guhAne Apa najI gunhA mAne che?" bIjI vyaktie pratApanA gunhAne khulAso karI, prazna karyo. pahelI vyakti-je purUSa hatI te-vicAramAM paDI gaI. tenI bAjumAM beThelI strI vyakti, purUSanA manabhAva jANavA mATe tenA caherA tarapha ekI najare joI rahI. strI vyaktie jaNAvelI hakIkata sarvIze kharI hatI. teNe pitAnI dAsIne kAvatrAra maMDaLanI hIlacAla tapAsavA melI hatI. avAranavAra te dAsI taraphathI ghaNuM samAcAra jANavA maLatA hatA. Aje baporanA samaye A bInA te vyakitane pitAnI dAsI pAsethI jANavA maLI hatI. bhadrA nAmanI strI rANIvAsamAM dAsI tarIke kAma karatI hatI. tene thoDAka vakhata pahelAM eka strIe cetAvI hatI ane ane je je vAte te strIe tene kahI hatI, te te vAte teNe mahArANIne jaNAvI hatI. A samAcAra vijayane maLyA hatA. kAvatrAnI gaMdha mahArANIne AvyAnuM jANI, vijayanA manamAM eka navI ciMtAo ghara karyuM hatuM, je mahArANuM A hakIkta naMdarAjAne jaNAve ane sAvacetIthI tapAsa karavAmAM Ave, to maMDaLane pakaDAI jatAM vAra lAge nahi. A viSaya para be traNa divasa sudhI vicAryA bAda vijayane eka yukita jaDI AvI. bIje divase sAMjanA samaye te pinAnA maMDaLanA sabhya pratApane maLe. mIThA mIThA zabdo bolI ane beTI beTI AzAo ApI teNe pratApane kahyuM : je, pratApa! kaI paNa hisAbe tuM tArI patnIne nAza kare, te ja tuM ane ApaNuM maMDaLa nirbhaya banI zake. nahi Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krUra zikSA 101 tA maDaLa tA bhayamAM mUkAze ja, paNa huM, varaci ane padmA temAMthI chaTakI zakIzu. tamArAthI chaTakI zakAya tema nathI. mane nathI lAgatuM ke tuM A bAbatamAM AnAkAnI kare. je ApaNA maMDaLanuM kArya pAra paDaze, teA tane mATI jagyA maLaze ane jenA mATe tuM Aja sudhI talasI rahyo che, te strI paNa maLaze. bhadrAne te tuM na chUTake nIbhAvI rahyo che. bhadrAnA nAza thAya te navI strIne patnI tarIke grahaNa karavAmAM tane vAMdhA nahi Ave." vijayanA vAkcAtu+mAM phasAyelA pratApa havAmAM killA caNI rahyo hatA, bhadrAnuM khUna karavAne vicAra tene mUMjhavI rahyo hatA. khUna zabdathI bhaDakanArA pratApe ghaNI AnAkAnI karI. vijayadeva! mArAthI mArI patnInuM khUna na thaI zake. mArAthI mAnava jAtinuM khUna zI rIte thAya ? khUna karavAnI hiMmata paNa mArAmAM kayAM che? khUna karatAM huM sapaDAI jAuM, te| mArI zI dazA thAya ? savAre mArA dharamAM mArI patnInu khUna jAhera thAya eTale khUnI tarIke mane ja pakaDavAmAM Ave. khUna meM nathI karyuM, tene purAvA paNa zuM ?" pratApanuM sarvAMga kaMpI rahyuM hatuM. tenA hRdayamAM duHkhane varasAda varasI rahyo hatA. tenI najara AgaLa khUnIone thayelI bhayaMkara zikSA taravaravA lAgI. potAne paNu AvI krUra zikSA thAya te ? tenI AMkhe aMdhArAM AvavA lAgyAM. teNe potAnI AMkhA para banne hAtha dAkhI dIdhA. 66 "" " " jo, pratApa ! pratApanI najIka jaI, tenI pITha para hAtha mUkatAM vijaya kahevA lAgyA : Ama niLa hRdyanA anavAthI ApaNuM maMDaLa kevI rIte nabhI zake ? tuM ApaNA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 mahAmaMtrI zakyA maMDaLanI hastine nAza karavA Icche che? kAvatrAra tarIke pakaDAI, jagatamAM nAmezI vaherI levI che? te zuM dhAryuM" che, te ja mane to samajAtuM nathI." bIjI rIte pratApane gabharAvI mUkavAne vijaye pAso pheMkayo. thoDo vakhata vicAra karI, pratApa bolyo : paNa huM khUnI tarIke pakaDAI jAuM ?" "tuM khUnI tarIke nahi pakaDAya. teTalA mATeja tuM gabharAte heya, te te mATe gabharAvAnI jarUra nathI. huM tane rasto batAvuM te pramANe tuM kara." viye pitAne kImiye ajamAvavA mAMDayo. huM khUnI tarIke na pakaDAuM, teTalI ja mArI icchA che. bIjuM badhuM te tame je kaheze te karavA huM taiyAra chuM." pratApanI gabharAmaNane pAra nahoto. A gunhAmAMthI kevI rIte chaTakI zakAya, te ja te zecato hato. te samajato hato ke bhadrAnuM khUna karavuM te bhayaMkara pApa che. bhadrA mana, vacana ane kAyAthI pavitra hatI. Aja sudhI teNe pati pratyenI pitAnI dareke dareka pharaja bajAvatI hatI. pratApa !" vijaye kahevA mAMDyuM. "je, tArI subhagA nAmanI bahena che, te haMmezAM rANIvAsamAM ja rahe che. nAnI vayamAM vidhavA banelI hovAthI te tArA tyAM kAIka vakhate ja Ave che. Aje tuM tArI bahenane samajAvaje. te tArA kAmamAM madada karavA haMmezAM taiyAra ja hoya che. nAnA kumArane jhera ApavAmAM paNa teNe tane madada karelI che. A kAmamAM je te AnAkAnI kare, to huM tene viSa prAzanane prasaMga yAda devaDAvajeeTale tarata ja kabula thaze." thoDIvAra thaMbhI teNe Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara zikSA 103 pratApanA caherAnuM nirikSaNa karavA mAMDyuM. pachI teNe AgaLa kahevA mAMDyuM H "( tArI bahenane tuM kaheje ke jyAre bhadrA maLe tyAre tene kahe, bhAbhI ! Aje mane ThIka lAgatuM nathI. AjanI rAta tame ahIM sUI jAva to vAMdhA che?' bhadrA temAM saMmatti Apaze. te ja rAtre bhadrA subhagAnI pAse tenA khaMDamAM sUi jaze. tane mahAlayanI AsapAsa pharavAnI paravAnagI che, eTale tuM tyAM jai zakaze. bhadrAnA uMghI gayA pachI tArI bahena te khaMDanuM dvAra aMdarathI khullu rAkhe evI gAThavaNu karaje. Asa pAsanuM vAtAvaraNa zAnta thayA pachI tuM dhImethI te khaMDamAM praveza karaje. tArA kahyA pramANe tArI bahena jAgatI haze. tuM bilakula gabharAyA sivAya tArI patnInuM khUna karaje. te eTalI sazakta nathI ke ghAyala thayA pachI bUma mAravAne yazasvI thai zake. tArA tyAMthI gayA pachI tArI bahena - khUna ! khUna!' karIne bUma mAre, eTale tarata ja paheregIrA dAMDI Avaze. paNa te pahelAM te| tuM :pasAra thai gayelo hAIza. rANIvAsamAM tenI tapAsa thaze. Aropa tyAM vasanArAomAMthI kASTanA par Avaze. tuM AmAdapaNe chaTakI jaiza. A yuktithI tuM nirdoSa rahIza tArI patnIe mahArANIne kahelI vAta khAi jaze, tene samAcAra ApanAra strInA hAtha paga DhIlA paDI jaze. tArA para kAne saMzaya Avaze nahi. ApaNuM maMDaLa tenuM kArya AgaLa dhapAvye jaze. kahe! tane A yukti pasaMda che ke nahi ?' ' --pratApa javAba ApI zakyo nahi. 'hA,' kahevI ke 'nA,' tenI tene sujha : paDatI nahotI. potAnI patnInuM khUna karavA kayA pati khuzI hAya? yuti game tevI suMdara hAya, Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTALa te paNa kyA mAnavIne AvI dUSTa yukti pasaMda hoya? pratA. panI muMjhavaNa vadhavA lAgI. tene thayuM ke "je huM A kAvatrAkhera maMdaLamAM dAkhala thaye na heta te kevuM sAruM thAta?' -paNa have te vicAra karavAno samaya nahoto. khUna karavAnI tenI IcchA nahotI. paNa je khUna kare nahi, te kAvatrAra maMDaLamA sabhya tarIke jAheramAM badanakSo vaherI laI kara zikSA sahana karavI paDe tema hatuM. banne bAjue ghora aMdhakAra hato. tenA nAnakaDA magajamAM vicAra paNa keTalA thaI zake ? guTatA avAje te belyo : vijayadeva! tamArA kahevA pramANenI yutine mAre anichAe paNa mAnya rAkhavI paDaze. Avate kAle huM tene amala karIza." ATaluM kahI eka paLane paNa vilaMba karyA vagara te tyAMthI cAlyA gaye. tenA gayA pachI vijayanA caherA para hAsyanI chAyA prasarI. keTale mUrkha ! kAvatrAra tarIke te pakaDAta ane ame bacI jAta?' vijaya svagata babaDe. bIje divase vijayanA jaNAvyA pramANe pratApe pitAnA kAryakramane amalamAM mUko. paNa, aphasosa ! takadira cAra DagalAM AgaLa hatuM. te khUna karavA gayA tyAre bhadrA jAgatI hatI. pratApe ugAmelo hathiyAravALe hAtha joI tenAthI cIsa paDAI gaI cIsa sAMbhaLI pratApa vadhAre cIDAye. teNe ugAmelA hAthe pitAnuM kArya pUrNa kare. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krUra zikSA 101 bhadrAnI cIsa sAMbhaLI paheregIrA vagere doDI AvyA. pratApe rAtrinA lAbha uThAvyeA. paheregIrAnI najara cUkavI te bahAra nIkaLI gayA. cIsa sAMbhaLI mahArAjA paNa jAgI uThyA hatA. temaNe dhIme dhIme AvelA avAjanI dIzA tarapha javA mAMDyuM. temanuM dhAravuM hatuM, ke khUnI tyAMthI nAsIne ATalAmAM ja chUpAyA hAvo joIe. temanAM cakSu cAre bAjue khetInI zodha karI rahyAM hatAM. acAnaka lapAtI chUpAtI nAsI rahelI eka vyakti para temanI najara paDI. tarata ja temaNe te vyaktine pIcho pakaDayA. cAreka mane aMtare jatAM jatAM temaNe tene pakaDI pADI. eka sAMketika avAja karI peAtAnA eka khAsa paheregIrane temaNe khelAvyeA. te paheregIra AvatAM tene A vyakita suprata karI mahArAjA potAnA khaMDamAM gayA. tyAM jai bIjA paheregIrane temaNe khelAvyo. tenI pAsethI te mane samAcAra maLyA ke tenI bAjumAM maranAra strInI naNuMda subaJA nAmanI dAsI sUtI hatI. tarata ja tene mahArAjAne melAvI. keTalAka praznane pUchyA bAda subhagAnA khelavA parathI mahArA jAe nakkI karI lIdhuM, ke A khUnamAM tene paNa hAtha hovA joie. mahArAjAe tene pakaDIne kedamAM pUravAne paheregIrane hukama ApyA. AkhI rAta temaNe vicAramAM pasAra karI. khoje divase rAjasabhAmAM peAtAnA vicArA jaNAvatAM temaNe kahyu : "pratApa khUnI hoya ema mArI mAnyatA che. subhagAnI tene sahAya heAvI joIe. bhAi bahene eka mate vicAra karI, maranAra strIne ahI sUvADI hovI joie. tema karavAmAM temane hetu e hone! joie ke khUna karanAra pratApa nAsI jAya, jAya, ane khUnanA AreApa mAjubAjumAM rahenAra para Ave." Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 mahAmaMtrI zALa -A uparAMta temaNe rAtre banelI hakikata paNa jaNAvI. nyAya maMDaLanA sabhyoe vicAra karI, sarvAnumate mahArAjAnA kathanane Teke ApyAM. pratApane gunhegAra TharAvI mahArAjAe sajA jAhera karI. "gunhegAre je hAthe khUna karyuM che, te hAtha kApI nAkhavo. pitAnA para khUnane Apa na Ave, teTalA mATe teNe rANa vAsanA eka vibhAgamAM AvelA khaMDamAM khUna karyuM che. tene Azaya e hevo joIe, ke A Aropa teTalAmAM ja hAjara hoya, temAMnA ekAda para Ave. AvA nIca vicAra karavAnI gunhA mATe huM tene, sena ane gaMgAnA saMgama para AvelI kUra bhIMta' sAthe khIlAthI jaDI devAnI zikSA pharamAvuM chuM. A zikSAne amala AvatI kAle sUryodaya vakhate tha joIe, evI mArI AjJA che." -A zikSA sAMbhaLI sabhAmAM hAjara rahelA enA caherA para duHkhanI vAdaLI pharI vaLI hatI. keInI tAkAda nahatI, ke mahArAjAnaMdanI zikSAne virodha karI zake. bIjA divase sUryodaya vakhate A zikSAno amala thayA hate. je divase A zikSAne amala thayo hato, te ja divase sAMjanA samaye eka strI ane eka purUSa vacce A viSaya carcAI rahyo hate. strInA pranane javAba hajI sudhI purUSa ApI zako nahoto. tene lAgatuM hatuM ke mahArAjAe pharamAvyuM hatuM ke mahArAjAe pharamAvelI zikSA ghAtakI hatI. teNe zAntapaNe strIne javAba Apo. "devI! pratApa game teTale gunhegAra hoya, te paNa A Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krUra zikSA 107 zikSA mAnava haiyane pigaLAvI nAkhanArI che. mane lAge che. ke, AvI krUra zikSA pharamAvI mahArAjAnaMda peAtAnA nAzanI dIzA khullI karI rahyA che. A zikSA eTale mahArAjAnA vinAzanuM cinha che." --A zikSAthI te purUSanA hRdayamAM atyaMta duHkha thaI rahyuM hatuM. zu eka mAsa khIjA mANasane Avo krUra zikSA pharamAvI zake ? << purUSane thatuM du:kha strIthI joyuM jatuM nahatuM teNe kahyuM : prabhu ! ApanA hukyamAM tIvra vedanA thai rahI che. mane lAge che ke satAranA madhura svaramAM ApanA hRdayanuM duHkha echuM thaze." --javAbanI rAha joyA vagara te strI aMdaranA khaMDamAMthI satAra lAvI vagADavA lAgI. satAranA madhura svaramAM te purUSa peAtAnA duHkhane bhUlavA lAgyA. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14 muM kare naMda anaMtakALathI cAlyuM AvatuM jagata anaMtakALa sudhI abAdhitapaNe cAlyA ja karavAnuM. sArAM kheTAM kRtya karanAra mAnava dehane pitAnA udaramAM sthAna ApI temanA jIvanakALa sudhI pALanAra jagata haMmezAM pavitra ja gaNavAnuM. tenA pravAhamAMnA binduone ItihAsanA pAnA para sadAne mATe sthAna maLavAnuM ja. vizALa jagatamAM aneka rAjyo thayAM che, aneka che ane ane aneka thaze. Aja sudhInAM rAjyano ItihAsa tapAsavAmAM Ave, te rAma rAjya jevuM sukhI rAjya maLavuM muzkela che. paNa te te rahI bhagavaMtonI vAta. bhagavAnane rAjyamAM te sukha hoya ja. teTaluM sukha ApavAne adhikAra bhagavAnanAM na gaNAtA rAjAone nathI, ema te na ja kahI zakAya. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 keTalAka rAjAonAM jIvana caritra vAMcyA pachI temanI rAjapaddhati viSe mAna upaje che. keTalAkanAM bhoLapaNe vAMcI dayA Ave che. jyAre keTalAkanI krUratA vAMcI temanA pratye tiraskAra upaje che. keTalAka samaya pachI mAnanIya rAjya paddhati visarAI jAya che. bhoLapaNanI sImA oLaMgI janAra para AvelI dayA paNa hadayamAMthI nAza pAme che. paraMtu nathI nAza pAmate phakta krUratA pratye tiraskAra. aneka dUSka ryA pachI ekAda sadda karavAmAM Ave, to dUSTrane bhUlAI javAtuM nathI, paNa aneka sakRtyanI pAchaLa ekAda duSkRtya thavA pAme, to saghaLAM kRtyo bhUlAI javAya che. ItihAsanAM pAnAM parathI te bhUMsAI jAya che eTale nAza pAme che ema nahi, paNa te saddakRtyane kalaMka lAge che. sakRtyo bhUlAI javAya che paraMtu duSko bhUlAtAM nathI. -teja pramANe mahArAjAnaMdanuM paNa thavA pAmyuM hatuM. temaNe prajAne putra samAna pALI hatI. prajAne temanA pratye mAna hatuM. chatAM naMdarAjAnI krUra zikSA sAMbhaLI, temanA pratye mAnanI najare jonAra prajA, keI kAI vakhate temanA kRtyane, temane tiraskAratI, prajA pratyene temane prema ja, : prajAnA temanA pratyeno tiraskArane mAnanI lAgaNunA rUpamAM pheravI nAkhato. mahArAjAnaMda ma. sa. 112 I. sa. pU. 415mAM jyAre gAdI para AvyA tyAre temaNe eka krUra kRtya karyuM hatuM. pite zudra kanyAne peTe janmelA hevAthI keTalAka kSatrio temane amala svIkAravAnI viruddhamAM hatA. pote zuddha kSatrio hevAthI eka zudra kanyAne peTe janmelA mahArAjAnaMdane rAjA tarIke. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 . mahAmaMtrI zALa svIkAravAne temanuM kSAtra te ja nA pADatuM hatuM. mahArAjAne kAne jyAre A vAta AvI, ke kSatrio temane "rAjA" mAnavA kabUla nathI, tyAre temane atyaMta krodha caDhayo. "huM rAjA hovA chatAM te mArI AjJA kema na mAne ? naMda vaMzanI draSTie paNa huM ja hakadAra chuM. tema chatAM te lekee hAthINIne kaLaza Ape ane kudarate mane yArI ApI. hAthINIe kaLaza mArA para DhaLe, sarva rIte huM lAyaka Tharyo, chatAM mane "rAjA mAnavA temane zI harakta che?' -A bhAvanAe temanA hRdayamAM krUratAnAM bIja ropyAM. temaNe pitAnA hAtha thIcenA vaDA adhikArIone hukama karyo, "je leke mane "rAjA" mAnavA nAkhuzI hoya, temane vadha kare. temanI kaleAma kare." -A hukame temanA jIvanane, temanA rAjya amalane kalaMka lagADayuM. A kalaMka sAdhANu nahatuM. Aja sudhI te kalaMka bhUMsAyuM nathI. bhaviSyamAM paNa kadAca na bhUMsAya te asabhavita nathI. bhaviSyamAM paNa u3 Aja sudhI te hukamane amala tAtkAlika thavA mAMDayo. naMdane rAjya ApavAnI virUddhamAM phakata kSatrio ja hatA. kSatrionI kaleAma thavA mAMDI. na jovAyuM moTuM, ke na jovAyuM nAnuM. na javAyA purUSa, ke na jevAI strIo. pachI te rAjAnI virUddha keNu che, te paNa na jovAyuM. kSatrionA nAma para kaleAma thavA lAgI. 1 kSatriya kahyo eTale tenI jIvanaderI tUTI ja samajavI. kUratAnA bhoga bana1 A kara kRtyathI ja mahArAjAnaMdane krara naMda kahevAmA AvatA hovA joIe. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krUra nada 111 vAnA manebaLavALA pazu dhaNA nIkaLyA. krUra sAme krUra thavAnI keTalAkanI IcchA thaI. A samaye sAmA thavAnuM jokhamAyu hatu. je lAkAe krUra thaI rAjAneA nAza karavAne vicAra karyAM, te leAkeA chAnAmAnA nAsI gayA. kyAM gayA teneA kAIne patto lAgyA nahi. temaNe saMkalpa karyo ke game te bhAge mahAnane padabhraSTa karavA. temanI pAsethI rAjagAdI khUMcavI levI. tema karavAmAM naMzane nAza karavA paDe, ke rAjakuTuMbane nAza karavAnuM pApa vaherI levu paDe, teA paNa harakata nahi. peAtAnA sarvIsvane bhega ApavAne paNu pAchI pAnI karavI nahi. A krUratA mATe rAjAne mahArANIe saumya zabdomAM mITho DapakA ApyA. te ThapakAnuM pariNAma zUnyamAM AvyuM. krUra AjJAne pAchI kheMcI levAi phakta mahAamAtya zakaTALanA prabhAvathI. mahAamAtyae mahAnaMdane ghaNA samajAvyA. tematI samajutIthIja katleAmane anta Avyo. mahAna de padabhraSTa karavAnI icchA rAkhI nAsI gayelA kSatriyAmAMthI keTalAka gheADA vakhata pachI pATalIputramAM AvI rahevA lAgyA. temaNe potAnI jAtane brAhmaNu tarIke meLakhAvavA mAMDI hatI. dhIme dhIme temAMnA keTalAka rAjyenI nekarImAM dAkhala thaI gayA. te paikI eka te| mahArAjAnadatI saMpUrNa` prIti sa MpAdana karI hatI. tenA para mahArAjAnaMdane sArA vizvAsa hatA. mahAAcArya cAlukyajI tene peAtAnA nAnA baMdhu jeveA mAnatA hatA. temanA gayA pachI varaca tene potAnA parama mitra mAnavA lAgyA hatA. jema jema peAtAnA paga sthira thatA gayA, tema tema teNe AgaLa : pagaluM bharavA mAMDyuM. vararUcinI salAha lai eka rAjya virUddha maMDaLa ' sthApyuM. te maDaLamAM khAra sabhyAa nAma nAMdhAvyA. bheALA vara ' Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mahAmaMtrI zakaTALa rUci te maMDaLanA pramukha banyA. kAryakartAnuM kArya vijya karavA lAge. sAdhvI padmA phakta nAmanI ja sabhya banI hatI. bAkInA navamAM eka pratApa hato. pratApe pitAne prANa gumAvyo hato. mahArAjAnaMdane saMpUrNa vizvAsapAtra bananAra yuvaka bIje kaI nahi, paNa vijaya hate. A maMDaLe nAnA rAjakumArane bIjAnA mAraphate jhera apAvavAno prayatna karI je hato. paNa temAM tene niSphaLatA sAMpaDI hatI. jyAM sudhI mahAamAtya akALa maMtrIpade che, tyAM sudhI rAjakuTuMbane saMsTamAM utAravuM jokhamabharyuM che, ema A maMDaLe nakkI karI lIdhuM hatuM. vararUci mahAamAtya zakaTALanA virUddhamAM che ema paNa A maMDaLa jANatuM hatuM. sarvAnumate nakkI karI, maMDaLanI vatI vijaye vararUcine pUchyuM hatuM pahele mahAamAtyane nAza karavAmAM Ave to?" vararUcie tarata ja hakAramAM javAba Apyo hato. dardIne bhAvatuM vaide kahyuM ' e kahevatAnusAra vararUcine maMDaLanuM kahevuM amRtamaya lAgyuM. sarva taraphathI mahAamAtyanA nAzanI bArIo zedhavA lAgI. rAjya virUddha kAvatrAnI je je vAte mahArANInA kAne gaI che, te vAtane phelo karanAra vyaktinI hasti have A jagatamAM nathI, ema A maMDaLa mAnavA lAgyuM hatuM. A maMDaLanA pramukha paMDita vararUcine samAcAra maLyA hatA, ke mahArAjAnaMda nAlaMdA vidyApIThanI mulAkAte AvavAnA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara naMda che. vararUci te samayanI rAha joI rahyA hatA. A samAcAra mahArAjAe mekalyA nahotA, eTale samaya paNa vararUci nakkI karI zake tema nahatuM. mahArAjA acAnaka AvIne nAlaMdA vidyApIThanI vyavasthA jevA IcchatA hatA. mahArAjA AvavAnA che," e samAcAra varacine temanA maMDaLamAMthI keIe ApyA hatA. varUci sAvaceta banyA hatA. temaNe sarva vyavasthA suMdara karI hatI. atyAre te vidyArthIone zikSaNa ApI rahyA hatA. acAnaka temane kAne dheDAonA DAbaDAne avAja Ave. zAMtithI uThI temaNe mukhya daravAjA najIka jaI bahAra najara karI, to temane jaNAyuM ke keTalAka ghoDesavAra sAthe mahArAjAnaMda vidyApIThanI najIkamAM ja AvI pahoMcyA che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15 mu AMdoAlana varUci ane padmAvatInI hAjarI na heAya, evA samaye keTalIka carcA karavAnI icchA vijaye rAkhI hatI. kAvatrAkhAra maMDaLanA bAkInA ATha sabhyonI pazu te ja IcchA hatI. mahArAjAnaMda nAlaMdA vidyApIThanI mulAkAte javAnA che, A samAcAra jANyA pachI maDaLe nakkI karyuM hatuM, ke mahArAjA vidyApIThanI mulAkrAte jAya eTale vararUci paNa tyAM ja raheze. padmAne kAi paNa bahAnuM kADhI dUra rAkhavI. A samayane lAbha laI jema bane tema jaldI maMDaLe peAtAnA kAryakrama goThavave. maDaLanA eka khAsa mANasa taraphathI dareka sabhyane samAcAra maLI cUkayA hatA, ke Aje sAMje mahArAjA vidyApIThanI mulAkAMte javAnA che. samaya darekane anukuLa hatA. padmAne maDaLanA kAryakrama vakhate dUra rAkhavAnuM bahAnuM kADhavAnA prasaMga paNa TaLI jateA hato. kAraNa ke padmA niya mata rIte sabyA samaye snAna Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMdolana mATe jatI. padyAnuM makAna zaherathI vidyApITha tarapha javAnA rastAthI thaDe dUra hatuM. tenI AsapAsa sAdhAraNapaNe jhADI AvelI hatI. dekhAvamAM paNa jhuMpaDI jevuM hatuM. eTale vidyApITha tarapha jatI vakhate mahArAjAnuM dhyAna te tarapha javuM azakya hatuM. jyAre mahArAja vidyApIThanI mulAkAte gayA, tyAre A maMDaLe pitAnuM kAmakAja zarU karI dIdhuM hatuM. vararUcinI gerahAjarImAM pramukhanuM sthAna kone ApavuM, te prazna carcAyo ja nahotuM. A maMDaLa kAyadesara sabhA tarIke maLyuM nahotuM. atyAre te te nave jaNa mitra tarIke maLyA hatA. lIdhelI pratijJAne amala kayAre ane kevI rIte kare, teno vicAra karavA A maMDaLa maLyuM hatuM. A maMDaLanA sabhya kSatriya che. e bAbatanI sAdhAraNa paNa gaMdha vararUci temaja padmAne AvavA pAmI hatI. vijaye pavAne pitAnA dilanI dareke dareka vAta karI hatI, paNa pote temaja vararUci sivAya bAkInA badhA sabhya kSatriya che te viSene teNe IzAre paNa karyo nahoto. eka vayovRddha purUSe vijayane uddezI kahyuM : "vijaya! jema jema samaya vItato jAya che, tema tema naMdanA hAtha majabUta banatA jAya che. zALa jevo prabhAva zALI purUSa jyAM sudhI mahAamAtya pada para che, tyAM sudhI naMda pAsethI rAjagAdI jhUMTavI levI azakya che. zrIyakacha jevo bAhoza mANasa naMdanA aMgarakSaka daLane adhipatI che, tyAM sudhI rAjakuTuMbane AMca AvavI azakya che. koI paNa jAtanA chaLakapaTa sivAya zakaTALane nAza thAya tema nathI. ApaNe Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mahAmaMtrI sakaLa kSatriya chIe ema jyAM sudhI nadanA jANavAmAM nathI AvyuM, tyAM sudhI ja ApaNe sahisalAmata chIe. ApaNuM kAma jema ane tema jaldI patI javuM joie. hajI sudhI :varaci ane padmA ApaNI jAtithI ajJAta che. ApaNA kArya`nA hAtha paNa te e jaNu che. ApaNe kSatriya chIe, ema je temanA jANuvAmAM Ave te ApaNe temane sAtha gUmAvI besIe. huM vRddha mANasa chuM. mArA de kayAre paDe, tenA niyama nahi, potAnI pratijJA apUrNa rahe, evI kAi paNa kSatriya baccAnI IcchA na hAya. mArA deDakALa pahelAM ApaNI pratinA pUrNa thAya to sArUM, evI mArI icchA che." te vRddha purUSanuM kahevuM darekane kharUM lAgatuM hatuM. darekanI IcchA paNa te ja hatI. paNa khelavAthI ke icchA karavAthI kAI paNa kAryanI siddhi thatI nathI. kAryane amala karavAthI ja tenuM pariNAma Ave che. pachI te pariNAma kAryakartAne lAbhadAyaka Ave ke nukazAnakAraka Ave. te vRddhanA meAlI rahyA pachI keTalAka vakhata tyAM zAMti prasarI rahI. darekanA vicAra vRddhanA vicArane maLatA hatA, paNa ze! javAba Apavo te kAI samajI zakayuM nahi. samajavAnI zakti darekamAM hatI, paNa krAi kheAlI zakyuM nahi. jyAre kAI khAlyu' nahi tyAre vijaye khelavAnI zarUAta karI " kAkA ! je tamArI icchA che, te ja aai badhAnI che. pratijJA bhaMganI IcchA krANu rAkhe ? tame jANA to cheja ke kudarate paNa ApaNI icchAne mAnya rAkhI che. navaMzanA nAza karanAnI pratijJA lai pazcita cANuyajIe pATalIputranA tyAga karyAM che, te zuM ApaNA lAbhamAM nathI ? ApaNI pratijJA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adolana 117 karatAM paNa temanI pratijJA kaDha che. jyAM sudhI naMda vaMzane nAza thaze nahi tyAM sudhI paMDitajIne prANa paNa jaze nahi. pitAnI pratijJAnA pAlana mATe te game tevI khaTapaTe ubhI karaze. paMDita cANakayanI buddhi jagatamAM ajoDa che. tripuTImAMnA pANinInA lakhelA vyAkaraNa para TIkA lakhanAra vararUcinuM jJAna paNa ochuM nathI. temane paNa ApaNane sAtha che. vaheluM ke mehuM, ApaNuM kArya ApaNI pratijJA pUrNa thaze ja. kara kRtya karanArane kudarata paNa pitAne hAtha batAve che. pApa ane puNyane badale saMsAramAM ja maLe che. svarga ane naka, e te ghelachAbharI vAta che. te bannenenI hasti A jagatamAM ja che. sukRtya karanArane A jagatamAM udaya thAya che, ane aniSTa kRtya karanArane ahIM ja nAza thAya che. udaya e ja svarga ane nAza e ja na. naMdanA nAzanI ApaNI kRtio pApamaya ja che. chatAM ApaNe ApaNuM kArya karavAnuM che. ApaNI pratijJA ApaNe purI karavAnI che. ApaNe pApa karIe chIe, ema jANatA hovA chatAM, tema karavAnI Apa ne pharaja paDe che. svarakSaNa mATe bIjAno nAza karavAmAM paNa pApa ja che. dezanA rakSaNa mATe thatA yuddhamAM je saMhAra thAya che, temAM paNa pApaja samAyeluM che. je je kRtya svamAna jALavavA mATe karavAmAM Ave che, te te kRtya ahiMsA rahita heya che. ane jenI aMdara hiMsAnuM tatva che, tenI aMdara pApane samAveza thavAne ja. kAkA ! je tame kahyuM, te ja huM paNa kahuM chuM. mahAamAtyanI hayAtimAM naMdanI paDatI IcchavI, e jhAMjhavAnA jaLa jevuM je- Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mahAmaMtrI zakaTALa je nirdoSa che tene nAza karavAnI IcchA karavI, te ayogya gaNAya." vacce ja eka vara saMbhaLAya. sarvenI najara je bAjuethI avAja Avyo hate te tarapha vaLI. vRddha purUSa ane vijaya sivAya A maMDaLamAM koI paNa belI zake tema nahotuM, Aja sudhI koI bolyuM nahatuM. e kezu bolyuM?" vRta purUSe prazna karyo. "e te ApaNe sina." kisananI bAjumAM beThelA eka jaNe kahyuM kANu, beTa sina ! tu bole?" sina tarapha najara karatAM vRddha purUSe pUchayuM. hA, dAdA." kisane namratAthI javAba Ape. tenI uMmara lagabhaga vIsa varSanI hatI. vRddha purUSane te haMmezAM 'dAdA' kahete. beTA! mArI pAse Ava to." sinane pitAnI pAse belAvatAM vRddha purUSe kahyuM. koI paNa jAtanI AnAkAnI karyA vagara pitAnI jagyAethI uThI, vRddha purUSa pAse jaI kisana ume rahyo. pitAnI pharaja na bhUlatAM teNe praNAma karyA. vRddha tenA mAthA para hAtha pheravatAM kahyuM. beTA! tuM kSatriya che ne?" "jI, hA." kline javAba Ape. tane tArI pratikSA yArI nathI ? " Apane deNe kahyuM, ke ene mArI pratijJA yAra thI' "te pachI te vijayanI ane virodha zA mATe Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMdolana 119 darzAvyuM ?" paNa temanI IcchA te mahAamAtyane nAza karavAnI che ne ?" beTA ! tenI te anumati che. te IcchA te mArI che." "paNa dAdA ! ApanI IcchA sAthe mArI pratijJAne che saMbaMdha che?" kisana, pratijJA te ApaNe badhAe sAthe ja lIdhI hatI ne?" paNa te to mahI mahAnaMdane padabhraSTa karavAnI. "mahAbe padabhraSTa karavAnA mArgamAM je je kAMTAo che, te te kAMTAone nAza to karavuM ja paDe ne!" dAdA ! kSatriya jAtinA svamAnanI khAtara meM eka pApa karavAnI pratijJA lIdhI che. bIjuM pApa karavAne huM biskula taiyAra nathI." sinanuM bolavuM sAMbhaLI badhAne Azcarya thayuM. ATalI nAnI vayamAM AvA vicAre keLavanAra bALakane temaNe Aje ja oLakhyo hato. vRddha purUSa paNa vicAramAM paDI gaye hato. vijaya zrotA banI A carcA sAMbhaLI rahyo hato. DIvAra bhI vRddha kisanane pUchyuM : "beTA! tuM bauddha mArgIya che, nahi?" dAdA! ApaNI pratimA sAthe bauddha dharmane koI ja saMbaMdha nathI." tAM bauddha dharmanA anuyAyInA vicAre te ahiMsAvAdI ja hoya ne?" Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI pALa ahiMsAne ko dhama mAnate nathI?" "beTA! kartavyadharma AgaLa ahiMsAnuM palluM uMcuM rahe che." eTale? tuM tArI pratikAne tUccha mAne che?" je pratijJA ke dhAvezamAM levAmAM AvI hoya che, tenI kiMmata bahu ja ochI hoya che." * "eTale te lIdhelI pratijJA pALavAne tuM taiyAra nathI ema ja ne?" lIdhelI pratinA pALavAne huM taiyAra nathI, ema meM kayAM kahyuM che?" "tyAre, atyAra sudhI tuM be te?" meM te mArA vicAre jaNAvyA che." "tArI pratijJAmAM tenuM makkama che ne?" "jI, hA." eTale, mArI IcchAne tuM mAnya rAkhe che kharuM ne?" "jI, nA." "kema?" "meM te naMda rAjAne padabhraSTa karavAnI pratijJA lIdhI che, nirdoSano nAza karavAnI nahi." Apa vaDila che, mane samajAvo." Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMdolana beTA ! kSatriye svamAna mATe pApa ane punya banene sarakhAM ja mAne che!" mATe ja svamAna arthe meM pApabharI pratijJA lIdhI che." "tArI pratijJA pApamaya nathI." "huM tene punyamaya paNa mAnato nathI." "te punyamaya nathI mATe pApamaya che, ema thoDuM ja manAya che?" dAdA ! ApanA vicAre kSAtravaTane zobhAve tevA che. Apane te pApa ane punyanI vyAkhyA sarakhI ja che. kSatri nI kala karavAnuM kara pagaluM je mahAnaMde bharyuM na hota, to tenI AbAdI khAtara tame tamArA sarvasvane bhega ApavAne pAchI pAnI na karata. tenA sukha mATe pitAne prANa ApavAne paNa taiyAra thAta. -A badhI vAto che naMdanI ane tamArI. ApaNe kSatriya chIe A vAta kaI kaI vakhate ApaNuM taraphathI vIsarAI jAya che, ApaNe paMDita cANakya viSe vAta karIe. temanuM kharuM nAma viSNugupta che; chatAM temane Akho magadhadeza cANakayacha zA mATe kahe che? temanI agAdha buddhinA kAraNe. te pavitra che. temanAmAM dha game teTale haze, paNa te nIti cUkayA nathI. temanA pavitra hRdayamAM apavitratAnI chAyA sarakhIye nathI. ApaNuM maMDaLamAM eka paNa evI vyakti che, ke je Aja sudhI pavitra paNe jIvana vitAvI zakI hAtha ? kaI paNa ene kahevA taiyAra che, ke huM amuka vyakti karatAM nAne chuM ! amuka mANasa mArA gurU che? Ano artha zuM? huM te. mAnuM chuM ke ApaNuM guNe, te guNe nahi paNa durgaNe che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA mahAmaMtrI zayALa paMDita viSNu guptane ApaNe cAya"nuM birUda ApyuM che; tAM te chAtI deAkIne nidveSabhAve kahe che, ke 'zaTALa mArA gurU che.' jyAre ApaNA kAI gurU hAya, teA paNa ApaNe tene gurU hI meLakhAvavAmAM zarmAe chIe. AnuM kAraNa zuM? ApaNA hRdayanI nirbaLatA. jo ApaNA hRdayamAM ja nirmULatAnA vAsa che, tA ApaNI pratijJAne pAra pADavAmAM ApaNo keTalA zrama uThAvavA paDe ! ApaNe ema mAnIe chIe, ke ApaNA kAryamAM AgaLa paDatA bhAga le che. ApaNuA kAryanI pUrNAhutinA kAraNabhUta banaze. mAMthI huM tema mAnavAne bila taiyAra nathI, varacita ane padmA te ja leAkA pazu ApaNA padmA zA mATe ApaNA maLamAM bhAga le che, te huM nathI jANatA. paNa mAruM hRdaya kabUla karatuM nathI, ke tenA hAthe apavitra kAryaM thaI zake, thavA pAme. varacitA judA ja prakAranI vyakti che. Aja sudhI me temanA mAMDhethI sAMbhaLyuM nathI, ke temane rAjyanI lAlasA hoya. kadAca te melI gayA hoya, to phakta AvezamAM, vicAranA vamaLamAM, temane te joie che maMtrImudrA, rAjadaMDa nahi. maMtrImudrAnI lAlasA paNa temane humAM, caiADA vakhatathI ja jAgI che. te ApaNuA maDaLamAM joDAvAnuM kAraNu tA eTaluM ja che, ke mahAamAtya zaTALanA nAza Icche che. zA mATe, te te AdhA jANe che. Aja sudhI ApaNAmAM kAie evo vicAra ii che, ke te naMdanA nAza zA mATe icche? prAe temanA AcaraNa viSe zaMkA uThAvavAnI icva darzAvI che? ApaNe te! ApaNI pratijJAnA bahAnA nIce game te pApa karavAnI icchAne anumedana ApavAne taiyAra thayA chIe. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMdolana 123 pratijJAna oLA nIce game te pApane vaherI levA taiyAra thayA chIe. -paNa dAdA ! vijayadeva! tamArAmAMthI keIe pratijJAnI vyAkhyA sarjAvI che? tamArAmAMthI, ApaNuM maMDaLamAMthI pratijJAno artha koI samakyuM che? kevaLa pApa ja karavA mATe levAyelI pratijJA, te pratijJA nahiM, paNa pratijJAnI chAyA nIce dUSkRtyo karavAne uccArAyelA kevaLa zabdo ja. pratijJA te huM tene ja mAnuM chuM, ke jenuM sarjana pavitra bhAvanAomAMthI thayuM hoya ane tene laya paNa pavitra bhAvanAomAM ja thAya. je ApaNuM maMDaLa pitAnI pratijJAnuM pAlana nirdoSonAM lehI reDIne karavA IcchatuM hoya, te te pratijJA mane maMjura nathI. ene artha e nathI ke huM mArI pratijJAna bhaMga karavA icchuM chuM, ApaNe badhAnI pratijJA eka ja che, tenuM dhyeya paNa eka ja che; mAtra mArga judA che. jene je mArga pasaMda paDe, tene te grahaNa kare. - huM vijayadevane pUchuM chuM, ke "mahAamAtya zALa athavA te bIjA koInA paNa nirdoSa AtmAne dUbhAvyA sivAya ApaNuM maMDaLathI pitAnI pratijJA purI thAya tema che ke nahi?" mane to lAge che ke je ApaNe ApaNuM pratijJAnuM pAlana pavitrapaNe karavA IcchIzuM, to ApaNane temAM saphaLatA maLyA vinA nahi rahe." kisananA vicAra sAMbhaLI darekanAM manamAM avanavA bhAvo pedA thavA lAgyA. dAdA te bicArA ThaMDA ja thaI gayA hatA. vijayane kisananA keTalAka zabdo sAMbhaLIne krodha Avyo hato. te belavAne mATe talapApaDa thaI rahyo hate. kisananuM bolavuM Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 purUM thatAM ja te koSathI khAlI uThayA : tr kisana! tArA zabdo taddana niSphaLatAbharyA che. tArA vicAra ekAda vaizyane zAle tevA che. tArA ane amAre mAga judo paDe che." mahAma`trI zakALa " mArI paNa icchA e ja che, ke tamArA ane mAza mArga judo paDe te sArUM. tamArA vicArA hiMsAvAdI che ane mArA vicAra| ahiMsAvAdI che. hiMsA ane ahiMsAnA mArga eka hAi zake ja nahi. paNa vijyadeva ! eTaluM dhyAna rAkhajo, ke ' ante ahiMsAne ya che, hiMsAnA nahi.' jagata ni-i SatA mAge che, kapaTanItinI tene jarUra nathI." * ksina ! jo tArA vicArA AvA ja hAya, te tAre amArA maMDaLanA tyAga karavA paDaze." "mArI paNa te ja IcchA che." sine nirbhayatAthI kahyuM. 66 tAre eka kSaNunA pazu vilaMba karavA na joie.' tr " huM pazu eka kSaNanA ye vilaMba karavA pRcchato nathI." sine nirbhayatAthI javA mAMDyuM. k kisana ! " tene jatA aTakAvI vijaye trADha pADI, cr " jI!" sina hatA tyAM ja thaMbho gayA. ' tAre A maLamAMthI jatAM pahellAM vacana Apavu paDaze." "zuM ? " kisane zAntapaNe pUchyuM. << A maMDaLanI hasti tAre kAine jaNAvavI nahi.'' " mane maMjura che." Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMdolana ' " tA vacana Apa." 6 kSatriya baccAne kheAla, te ja vacana che." " amane tArA zabdo para vizvAsa nathI." " te mATe huM javAbAra nathI." " tA tArAthI A maMDaLaneA tyAga nahi karI zakAya." 66 huM jyAM sudhI A maMDaLamAM hAiza, tyAM yudhI maLathI kAi paNa nirdoSanuM leAhI nahi reDI zakAya." tr ,, kisana tAre javuM ja che? atyAra sudhI zAntapaNe esI rahelA vRddhe prazna karyAM. temaNe mAnyuM ke vacce khelavAmAM nahi Ave to pariNAma jIrU Avaze. 125 rr jI, hA." kisane peAtAnA kaDaka avAja tarata ja khUlI nAkhI, namratAbharyA avAje jvAba ApyA. " tA pachI vacana ApavAmAM zuM vAMdhA che?" tamane mArA zabdo para vizvAsa nathI ? vizvAsa che, pazu maLanA saMtoSa khAtara ' 66 tuM vacana . r dAdA ! je vacana mananA sateSa khAtara ApavAmAM Ave che, te vacana nahi paNa zabdonI jALa che, chetarapIMDI che. tamane mArA zabdo para vizvAsa hoya, teA tame maMDaLane samajAvI zakAtema che." Ape . sArUM " "mane tArA zabdo para, tArA para sapUrNa mane khAtrI che. ke tuM maMDaLane geA nahi de. AziSa ApuM chuM tArI pratijJAnA pAlanamAM tuM saphaLa thaje. vizvAsa che. jA, huM tane Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zALa huM maMDaLane samajAvI laIza. tAre javuM hoya te jA." vRddha purUSane svara raMdhAI gaye. te kisanane putra samAna mAnato hate. mAnelA putrane Aje tene viga thaI rahyo hate. - sinane vRddha purUSathI chUTA paDatAM duHkha thayuM. tene mATe bIjo upAya nahe. te vRddhane page paDyo. tenI AMkhamAMthI azvanuM eka biMdu vRddhanA jamaNA paganA aMguThA para paDyuM. vRddhe tene ubhe karyo. chAtI sAthe cAMpatAM teNe prema bhAve AzirvAda ApyA "beTA! paramezvara tAruM kalyANa kare !" vRddhA pAsethI RA paDI, sine vijayane hAtha joDyA. pachI badhA sabhyane nikhAlasa mane hAtha joDI, eka paNa zabda sAMbhaLavAnI IcchA na rAkhatAM te tyAMthI jhapATAbaMdha cAlI nIkaLyo. tenA javAthI darekanAM mana udvigna banI javA pAmyAM. atyAra sudhI kodhISTha banelA vijayane paNa tenA javAthI lAgI AvyuM. vRddha purUSanAM netromAMthI azrunI dhArA vahevA lAgI. sarvathI vadhAre duHkha te vRddhane thayuM hatuM. jene te putra samAna cAhatA hatA, tene Aje viyega thayuM hatuM. keTalAka vakhate tene, pitAno, kisananI vayane putra yAda Avyo. te paNa Avo ja nikhAlasa hatuM. te bicArA nirdoSa ugatA yuvakane nAza kUra naMdanI kaleAmamAM thayo hato. putrane hasta cahere vRddhanI AMkha AgaLa taravaravA lAge. tenAthI te joyuM javAyuM nahi. tarata ja teNe pitAnI AMkho bane hAthe dAbI dIdhI. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 muM vidyApIThanI mulAkAte je samaye kisane kAvatrAkhera maMDaLane tyAga karyo, te samaye mahArAjAnaMda ane paMDita varUci vacce keTalIka carcAo thaI rahI hatI. mahArAjAe vidyApIThamAM pravezyA pachI, zAMtithI tenuM nirIkSaNa karavA mAMDyuM hatuM. temane temAM kaI paNa jAtanI khAmI jaNAI nahi. abhyAsa khaMDamAM dAkhala thatAM temaNe joyuM ke keTalAka ziSya abhyAsa karavAmAM lIna thaI gayA che. dareke dareka viSaya te samaye mukhapATha karavo paDato. lipi bhASA te samaye bahu pracalita nahatI. teno pracAra mahArAjAnaMdamahAnaMdanA vakhatathI ja thavA mAMDyuM hatuM. mahArAjA ane vararUcine abhyAsa khaMDamAM pravezelA joI ziSyoe pitAnI pharaja bajAvI hatI. temaNe ubhA thaI bannene praNAma karyA. mahArA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 jAe eka vidyArthIne uddezIne prazna karyAM H 66 ' tArUM nAma zuM?" 66 ziSya uttara ApyA. " mATAmAM moTA sadguNu kayA ? '' " sahanazIlatA." 66 ane tuM kahe joie; ke meTAmAM moTA kUNu kayA ? '' mahArAjAe bIjA ziSyane pUchyuM. bala' saheja paNa khamacAyA vinA sattareka varSanA " nU sana." khInna ziSye pahelA ziSyanA kheAlavAnI chaTAthI ja javAba ApyA. $6 -~-~ane pachI mahArAjAe pratyeka ziSyane eka pachI eka ema prazna pUchI javAba meLavavA mAMDayA. akSita dhana kyu ? " "vidyA." " calita dhana karyu ? 66 66 mahAmaMtrI kaDhALa : yd lakSmI.' mahAmAyA kAnI ? " " kudaratanI." tr * sauMdarya'mAM kANu caDhe ? " " strI.' sau krAnuM ?" Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyApIThanI mulAkAte << 60 64 11 "" ' ' "< prakAza kAnA?" sUryana" " zItaLatA kAnI ? " caMdranI." ' "< tr ra yauvananuM." zreSTa krANu svAmI bhakta." 66 "l >> dRSTa krANu ? vizvAsadhAtI." 19 sukhI kANu ? satASI." "duHkhI kANu ?" asatASI." "> " satkRtya kAne kahevAya ? " ahisAne." duSkRtya kAne kahevAya ?" 129 hiMsAne. --A javAe sAMbhaLI mahArAjAne atyaMta satASa thaye. temanI dhAraNA khATI paDI. te mAnatA hatA ke paDita vararUci zikSaNa ApavAmAM bedarakAra banatA jatA hatA. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI zALa mahArAjA ane vararUci abhyAsa khaMDamAMthI nIkaLI zAnti khaMDamAM gayA. vyAghracama para eka bIjAnI sAme kheThA pachI vararUcie prazna karyAM t rAjana! samAcAra mAkalAvyA vinA Aje acAnaka 30 ApanuM Agamana thayu ?" ** sahaja pharavA nIkaLyo hatA. vicAra thayA krU lAva vidyApIThanI mulAkAta pazu letA jANe." mahArAjAe eciMtA ahIM AvavAnA potAnA gupta hetu chUpAvatAM kahyuM. " - ziSyagaNu para bahu ja upakAra thayA." varacinI mukhamudrA tana zAnta hatI. ' mahArAjA vicAramAM paDI gayA hatA. temaNe chellA e ziSyAne pUchelA savAlAnA je javAbeA meLavyA hatA, te temanA heyane hacamacAvI rahyA hatA ahiMsA ane hiMsA' A javAkhA sAMbhaLI pote bhUtakALamAM karelI kSatriyAnI katleAma temanI najara AgaLa taravaravA lAgI. peAtAnI vidyApIThamAM 'hiMsAne duSkRtya kahevAya ' evuM zikSaNa apAya che, jyAre poteja duSkRtyanA kartA banavA pAmyA che. A vicAra temane asahya thaI paDayA hatA. zA mATe pote kSatriyAne katla karavAnA hukama ApyA hatA ? rAjAne rAjA tarIke svIkAravo yA te na svIkAravo, te teA prajAnI majInI vAta che. je rAjA je sadguNI haze, tene game te prajA rAjA tarIke svIkAravA taiyAra raheze durguNI rAjAne rAnta tarIke svIkAravA kAI paNa prajA taiyAra na thAya. temAM navAI jevuM paNa nathI. te pachI pote Avo niSThura humA bahAra pADaye hatA? baLAtkAre rAjA kahevaDAvAvI raiyatanA mana jItI zakAya che ? pittaLane sAnuM kahevaDAvavA / / mATe thoDuM ja sAnu thaI jAya che ! C Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 vidyApIThanI mulAkAte mahArAjAnA manamAM vicArenI vaMzaparaMparA cAlavA mAMDI hatI. paMDita vararUci temanA caherA para prakaTa thatA bhAvonuM dhyAnapUrvaka avalokana karI rahyA hatA. kaMIka yAda AvyuM hoya tema mahArAjA ekAeka belI uThayA : paMDitajI! ziSyone apAyeluM zikSaNa kharekhara prazaMsanI ya che. rAjana ! magadhadezanA pATalIputranI nAlaMdA vipIDanI kItine suvikhyAta karavAnI je javAbadArI mArA para nAMkhavAmAM AvI che, tenuM mAre yathArtha pAlana karavuM joIe. suzikSaNa prApta karI prakhyAta thayelA ziSyane, "A mAro ziSya che" ema kahevAmAM amArUM gauvara che. javalaMta vidyApremI ziSyane pitAnA ziSya kahevAmAM amane abhimAna upaje che." paMDita varacie tadana zAntapaNe kahyuM. mahArAjA para pitAnI pratijJA pADavAne A suMdara mUke che ema temaNe mAnyuM. paMDitajI! mArA sAMbhaLavAmAM AvyuM hatuM, ke ApaNI vidyApIThamAM apAtuM zikSaNa dhIme dhIme bhUsAtuM jAya che." "kahenAra para Apane saMpUrNa vizvAsa ho joIe." "huM koInA para vizvAsa rAkhatA nathI." tyAre vinA kAraNe vidyApIThanI mulAkAta levAnI takadI lIdhI ?" "evI mulAkAte te meM ghaNI ye lIdhI che." chatAM AjanI mulAkAtamAM phera che." "kAraNa ke huM samAcAra ApyA sivAya Avyo chuM, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare mahAmaMtrI zakaTALa kharuM ne?" hA. samAcAra ApIne mulAkAte AvavuM, e banemAM paNe pharaka che." zo pharaka che, te mane samajAvaze?" samAcAra ApIne AvavAmAM vizvAsa samAyela che, jyAre samAcAra ApyA vinA AvavAmAM avizvAsa che ema tame mAne che ? " ApanuM AjanuM Agamana te ja sAcave che." paMDitajI! sUcana para bahu bhAra ApavAmAM Ave to kaI kaI vakhate guMcavADe ubho thAya che." rAjana ! guMcavADo ubho karanArane guMcavADAnuM nivAraNa karatAM paNa AvaDatuM hoya che." kauTilya nIti zIkhyA lAge che?" kauTilyanA sahavAsamAM rahevAthI tema banyuM hoya te navAI jevuM na kahevAya." paNa have te kauTilya ahIM nathI." chatAM temanI nIti gaI nathI." kauTilyanI nIti zIkhyA che te bhale paNa kauTilyanuM AcaraNa amalamAM na mUkatA." vararUci javAba ApavA jatA hatA, paNa rAjAnA caherAnuM nirIkSaNa karatAM ja te aTakI paDyA. temane lAgyuM ke ke rAjAne A viSayamAM uMDA utaravA devAmAM sAra nathI." Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyApIThanI mulAkAte 13 mahArAjAnA mukha pratye draSTi rAkhI te zAntapaNe besI rahyA. gheADI vAra vicAra karyAM pachI mahArAjA melyA : " ThIka tyAre, paMDitajI! huM jAuM chuM." mahArAjAe uDavA mAMDyuM. patijI paNa temanI sAthe uDavA lAgyA. "kAI kAi vAra vidyApIThanI sulAkAta letA rahejo, rAjana ! '' paDitajIe kahyuM. rk jarUra !-" kahI rAjAe javA mAMDyuM. vararUci paNu temanI sAthe bahAra AvyA. mahArAjAe vararUci tarapha joyuM. bannenI draSTi maLI. te draSTimAM eka khIjA pratyete avizvAsa jhAya. mahArAjAe pAtAnA gheADA para savAra thai vidyApITha tarapha najara na karatAM, gheADAne mArI mUkyA. temanA sainikoe paNa pAta peAtAnA azvo mahArAjAnA azva pAchaLa pUrapATa doDAvI mUkyA. vararUcie te azvo draSTi maryAdAnI bahAra gayA tyAM sudhI te tarapha joyA karyuM. sadhyAnA raktavIya saunA nAza karavAnI IcchA dharAvatA adhakAre dhIme dhIme peAtAnA adhikAra zamAvavA mAMDayA hatA. gaMgAmAM snAna karI AtmAnuM kalyANa karavAnI pravitra dhelachA dharAvatAM naranArIonAM TALAM pAtApeAtAnA sthAne jaI rahyAM hatAM. A badhAM TALAMnI pAchaLa eka strI dhIme dhIme cAlI rahI hatI. tenA cAlavAmAM kAi paNa jAtanI utAvaLa naheAtI. nirdoSatAnI pavitra mUrti samI tenI kAyA Arasane paNa zaramAve tevI hatI. nIcI najara rAkhI zAntapaNe te cAlatI hatI. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbha'zrI zALa ra padmA bahena! " acAnaka tenA kAne eka madhura svara aphaLAyA. teNe uMcu joyuM. te vyaktine ahIM acAnaka jotAM ja padmA thaMbhI gaI. tene Azcarya thayuM. A ahIM kayAMthI ? teNe prazna karyAM : " * kANu, kisana : " hA, bahena." kisane ApyA. 42 'tuM ahIM kyAMthI ? " 64 saheja" " tA paNa ? " " me maMDaLa cheDyuM." tr " zuM kahyuM ?" padmAe Azcarya cakita thai pUchyuM. kharU kahuM chuM, huM maDaLamAMthI chUTA thayA.' "kema ?" * kAraNu kaMi ja nahi." 56 kAraNa vinA tuM maDaLamAMthI chUTA thAya, te huM mAnatIja nathI." '' d '; k " krama ' 66 sAdhAraNa khelavuM paDayuM.' "kAnI sAthe; " vijayadeva sAthe." ,, khAsa kAMI kAraNa nahAvuM." Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyApIThanI mulAkAte " e vinA tuM mela tevA ja nathI." sthAne javAnuM tamAne mehu thatuM haze ne ?" . nA, nA, Ava te ! ahIM besIe." kahI padmA kasanatA hAtha pakaDI eka bAjue lai gaI. tyAM kAinI avarajavara na jaNAtAM ane jammu beThAM. kisane maLa che|yAnuM jANI padmAne Azraya thayuM hatuM. maDaLamAM thayelI carcA vakhate te snAna karavA gaI hatI. maDaLa Aje maLavAnuM che, te tene khabara naheAtI, te teA snAna karIne dhIme dhIme jaI raDI hatI. kisana tene eci MtA maLI gayA hatA. 66 padmA maMDaLamAM thayelI carcA viSenA prazna kare, te pahelAM ja sina elya : " .. pU.' 131 . ...are, gAMDA ! tArA pUthvIthI ke mAlavAthI mane kAi divasa khATu lAgyuM che, te Aje lAge ! tuM te mArA nAnA bhAi jevA che." padmAe karyuM. padmA bahena ! tamane khATu na lAge to eka savAla AkhA ma`DaLamAMthI padmA tarapha avikArI najare jo kAi pazu na evuM hoya te; te be ja vyaktie eka vRddha kA ane zrIjo sina. ' " padmA bahena ! mane tamAkSa mATe zakA che." sine karyuM. sinanA zabdo sAMbhaLI padma vyakti thaI gai teNe prazna karyAM jJAnI ' Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 mahAmaMtrI zALa "tame kharekhara pANI paNa nathI, temaja kAvavAra maMDaLamAM dAkhala thayela bIjA sabhya jevAM hiMsAvAdI paNa nathI." "te ema sAthI mAnyuM?" padmAe prathana karyo. "mArA aMtarAtmAe mane je kahyuM, te meM mAnyuM ane je meM mAnyuM ke temane kadI jaNAvyuM." kisane spaSTapaNe kahyuM. kisana! te mane je hyuM, te bhUlabhareluM che" pAne A bekare buddhizALI bhAgavA lAge. bahenI mArI dhAraNA kvacita ja bhUlabharelI heya che. mArI A dhAraNA te tadma satya che. Aja sudhInI tamArI tamAma vartaNuMka saMtapaNAthI bhinna haya, ema mane bhAsatI Ave che. maMDaLa sAthenI, temaja paMDita vararUci tathA vijyadeva sAthenI tamArI vartaNuMka, maMDaLanA sabhya karatAM judI ja lAge che. mane te lAge che, ke bIjI koI paNa vyakita taraphathI tame jAsusI karatAM hoya !" kSine pitAnA vicAre nisakocapaNe jaNAvyA. pA jema jema kisananA zabda sAMbhaLatI gaI, tema tema te vicAra vamaLamAM gUMcavAtI gaI, Aja sudhI pitAne kaI paNa oLakhI zakayuM nahiM, paNa chevaTe A nAnA kahevAtA chokarAe potAnI tirNa buddhine para batAvyo. keIpaNa rIte te chokarAne saMbhALI levAnI, pavAne jarUra jaNAI. je pitAne bheda khulI jAya, te "eka zreSTa gaNikAne tyAM dAsIpaNuM bhegavI, cesaTha kaLAmAM praviNu banelI, eka vyaktinI kiMmata paNa zI?' A vicAre tene sAvaceta banAvI. "paNa, kisana ! mArI vartaNakamAM tane e che ke pharaka Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyApIThanI mulAkAte 17 lAgyA, ke tuM mane saMtapaNAthI nirALo ane maMDaLanA khIjA sabhyA karatAM judI mAne che? Aja sudhI kAie paNu mArA mATe AvI zakA darzAvI nathI, temaja te pazu Aja sudhI A bAbatamAM mauna ja sencu che. Aje acAnaka tene A zaMkA kayAMthI AvI ?' (( ,, bahena ! kisana kahevA lAgyA. ATalA mATe ja me pahelAM pUchyuM hatuM, ke 'Apane kheATu niha lAge ne!' mane teA tamArA mATe NA vakhatathI zAMkA hatI; paNa samayanI rAha jotA hatA. Aje te samaya acAnaka AvI lAgyA, ane me' mArI zaMkA tamArA AgaLa vyakta karI. paNa bInamete A zaMkA krama AvI nahi, te te huM kahI zakate! nathI. A khAbatamAM mArI mAnyatA evI che, ke kAkA sivAyanI dareka dareka vyakti tamArA sauda pAchaLa aMdha banelI che ane te adhanA kAraNe temane kaI jAtuM nathI, temaja tamArA mATe zaMkA paNa AvatI nathI. jo mArI A mAnyatA kharI haze, tA maMDaLanA nAza jaldIthI thaze. rAjyane uthalAvI pADavA mATe rAjya drohIoe nyAya, nIti ane dharmanA AzarA levA paDe che. jyAre nyAya, nIti ane dharmA nA thAya che, tyAre kAI paNa kAryAM phaLibhUta thatuM nathI. ApaNuM maMDaLa jo sautha pAchaLa gheluM banyuM haze, teA tenA vinAza paNa najIkamAM ja lakhAyA haze. padmA bahena! khATuM lagADazo nahi, tamane huM kharAkhara oLakhI zakayA chu. bhale bIjAeAe tamane ALakhavAmAM thApa khAdhI haiAya. huM maDaLathI chUTA paDaye chuM. have mAre ane maMDaLane kaMI paNa lAgatuM vaLagatuM nathI. tamane me ahena jevAM mAnyAM che ane bahena jevAM ja mAnIza." padmA te mUDhanI mAphaka A badhu sAMbhaLye ja jatI hatI. 66 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 mahAmavI zALa sinanuM vAkyAturya tenA cittane AvI rahyuM hatuM. A te mAne kare, ke vayovRddha purUSa! pavAnuM Azcarya vacce jatuM hatuM. asvastha banelA mana para kAbU meLavI teNe zAMtithI kisanane prazna karyo. kisana ! tuM zA parathI kahe che, ke huM bIjA taraphathI jAsusI karuM chuM, ene kahevAnI hiMmata tuM kare che, te mahArAjA taraphathI ja huM jAsusI karuM chuM, ema kema kahete nathI?" "bahena! tame mahArAja taraphathI jAsusI nathI karatAM. ema huM khAtrIthI kahuM chuM. bIjI ja koI vyakti taraphathI tame susI karatAM heya, ema mane lAge che. tame jAsusI kare che, ema huM zA parathI kahuM chuM, ema tame pUche che. bIje te pUrAve mArI pAse che heI zake? paNa tamArI hIlacAla ja ema kahI Ape che. madhya rAtrIe ThIne, zAMtinA bahAne dUra sudhI pharavA jAo che, te zuM saMtapaNAnI nizAnI che? kAvatrApAra maMDaLamAM dAkhala thaI, rAjya virUddha kAvAdAvA sAmela thavuM, te zuM saMtapaNAnAM cihe che? pitAnA saudaryo pAchaLa maMDaLanA sabhyone nacAvI, pitAnA mana, vacana ane kAyAne pavitra rAkhavAmAM saphaLatA meLavavI, te zuM sAdhAraNa strInuM kAma che? bahena! je huM na bhUlate heuM te tame eka mahAna strIratna che. tamArAM jevAM strI rananAM darzana karavAthI paNa pavitra thaI zakAya che. thoDIvAra zeNIne teNe AgaLa kahyuM : bahena ! tamane maLavA mATe ja huM Avyo chuM. tamArA nanI mArI abhilASA purI thaI che. have huM jAuM chuM." kahIne sina ekadama ubho thaI gaye. ne tene hAtha pakaDIne utA uDatAM paDyA belI H Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyApIThanI mulAkAte 139 kisana! teM maMDaLa zA mATe choDyuM, te te kahyuM ja nahi." "bahena ! te huM kahI zakuM tema nathI." "bhale. te huM vararUci athavA vijyadevane pUchIne jANuM laIza; paNa tuM ahIthI kayAM jaIza, te to kahe?" mArUM te hajI kaMI nakkI nathI. paramakRpALu paramAtmA je mArge laI jaze, te mArge jaIza, bahena! A nAnA bhAInI eka ja vinaMti che, kenyAya, nIti ane dharmanuM pAlana karaje. tenA mATe sarvasvane bhoga Apavo paDe, te paNa Apaje. vadhAre to zuM kahuM, paNa jenuM khAo tenuM halAla karaje." kahI te padyAnA page pa. pavAe tene uThADI AziSa ApatAM kahyuM : " bhAI! mArI AziSa che ke tuM jyAM haze, tyAM sukhI raheze. je zakhe teM mane kahyA, te ja zabda huM tane kahuM chuM, ke nyAya, nIti ane dharmanuM pAlana karaje. tenA mATe sarva svane bhega Apavo paDe, te paNa Apaje. jenuM khAya tenuM halAla karaje" te vadhAre belavA jatI hatI, paNa belI zakI nahi, tenI AMkhe azruthI bharAI AvI. kisananAM netro paNa sajaLa banyAM. baMne hAtha joDI teNe kahyuM : bahena! praNAma." bhAI! sukhI thaje." padmAe bhAre avAje AziSa Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 mahAmatrI zALa ApI. bhAI bahenanI najara eka thaI. eka bIjAnAM sajaLa netra keIthI joI zakAyAM nahi. -ane zeDIvAre sine pUMThe pheravI cAlavA mAMDayuM. padmA kyAMya sudhI te dizA tarapha jaI rahI. - jyAre kisana jaNAta baMdha thayo tyAre pAe eka dIdhuM niHzvAsa nAkhyo. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( sarasvati sAhitya ratnagranthAvali ) mAhArAjA naMda-mahArANI jayAdevI. ]] [kopIrAITa-prakAzakanA che.] H.L.Khali mahArAjA ane mahArANI rAjya khaTapaTanI bAbatathI bhaya kara vicAramAM gamagIna banyA che ane zayanabhuvanamAM besI rAjyakhaTapaTathI kevI rIte bacavuM tenA mATe banne jaNu upAya sAdhavAnI vAteA kare che. [pA. 141] Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 ma khAnagI khaDamAM nAlaMdA vidyApIThanI mulAkAta lIdhA pachI, mahArAjA naMdanuM mana asvastha rahevA lAgyuM hatuM. paMDita vararUci ane vijaya virUddha zaMkA lAvanAra mahAamAtya para mahArAjAne saMpUrNa vizvAsa hatA, jyAre vijaye mahAamAtya viSe mahArAjAne keTalIka vAtA kahI saMbhaLAvI hatI. temAMthI khar' krANu ?-- ane khATu kANu ? ~ bAbatanA niya karavA mahA mUzkela thaI paDayA hatA. je pATalIputranI mahattA jagatabharamAM prasarI hatI, tenA samrATa kahevAtA kAlArAne AMtaravigrahanuM pariNAma gurU bhAsavA lAgyuM hatuM. rAjAnA caherA paranA bhAva tarkavitarka (1) I. sa. pUrve ceAthA saikAmAM magadhapati azoka vardhananA darabAramAM je grIDa elacI megesthatIjha AvI rahyo hatA, tenA thananA AdhAre ema jaNuAya che, ke tenA raheNAka vastIvALA bhAga laMbAImAM eMsI ane paheALAimAM paMdara sTuDIo hatA. tathA zaheranI AsapAsa lAkaDAnA kATa Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 mahAmaMtrI zakyALa mIzrita dekhAtA hatA. susapanna rAjAnI bhabhyamudrA keTalAka sama yathI te ja vihANI jaNAtI hatI. mahArANIe avAranavAra mahArAjAnA sukhanI khAtara pAtAnA hRdayanI lAgaNIe! bAvI devA mAMDI hatI. baMnene AjubAjunuM vAtAvaraNlR nIhALatAM duzcintanA oLA dekhAvA lAgyA hatA. hajI sudhI aMgarakSaka daLanA zreSTa zrIyakajI para mahArAjAnA saMpUrNa vizvAsa hate. 'eka baLavAkhAra maMDaLanI sthApanA thaI cUkI che ane te maMDaLa rAjAne, rAjavaMzanA uccheda karavA mAge che. tenA sabhyomAM e vyakti mahattvanI che. eka paDita vararUci ane bIjI vijaya.' AvA samAcAra zrIjIe mahArAjAne ApyA hatA. Aja kAravazAt mahArAjA nAlaMdA vidyApIThanI mulAkAte gayA hatA, paNa te mulAkAtamAM mahArAjAne kAi paNu jAtane saMzaya banAvavAmAM AvyA. te kATane 570 minArA ane 64 daravAjA hatA; temaja kADhanI bahAra pharatI moTI khAI kheAdavAmAM AvI hatI . tenI paheALAI se phITa ane uMDAi trIsa rIDha- hatI. --te ja pramANe ke. hi. I (krambrIja hisTarI opha InDiA pR. 1 yuM. ) pR. 411 mAM jaNAvavAmAM AvyuM che, ke lakhacesa 80x15 sTuDIA = 9} mAila lAMtrI ane 1 mAIla 127 7 vAra paheALA; ane tenI khAi 30 kyubITa (60 phITa uDI) 6 kheMtharA = 200 yArDa paheALI hatI. ~~~~vaLI I.kA.i. (inkrIpzansa kAroreTArama inDIkasaH prA. hulTarajha.)nI prastAvanA pR. 37mAM lakhavAmAM AvyuM che, OM vastIvALA tenA bhAga labAImAM barmI bAjue esI ane paheALAImAM paMdara sTuDIA hatA. ane tenI cAre tarapha pharatI khAI AvI rahI hatI. je 600 pITa paheALI ane 30 kayubITa (60 phITa) uMDI hatI. temaja te kATane 570 kAThA ane 64 daravAjA hatA. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAnagI khaMDamAM 143 Avyo nahi; chatAM temane zrIyakachanuM kahevuM cheTuM paNa lAgyuM nahi. thoDo samaya pasAra thayA pachI pharIthI vidyApIThanI mulAkAta levI, e temaNe nizcaya karyo. jyAre mahArAjAe vijayane vizvAsapAtra mAnyo hato, tyAre mahArANuM jayAdevIne te vyakti bheda bharelI lAgatI hatI. vijaya eka kapaTapaTu sevaka heI, phakta pitAnA vAcAturyathI ja mahArAjAnA dilane AkarSI rahyo che, evI mAnyatA mahArANInI hatI. cheDA samaya pahelAM ja mahArANI ane mahAamAtya zAkaTALanI mulAkAta thaI hatI. atyAre rAjA ane rANI pitAnA khAnagI khaMDamAM beThAM hatAM. hajI sudhI baMnemAMthI keInA vicArone aMta AvyA nahote. mahArAjAne pitAnA kuTuMbanI ane prajAnI ciMtAe gherI lIdhA hatA. mahArANInA hRdayamAM mahAamAtyanA zabdonuM maMthana cAlI rahyuM hatuM -chevaTe mahAjAe mauna khaMDana karatAM kahyuM? "devI! zrIyakajInuM kahevuM mane kharUM lAge che, paNa purA kaI jAtane maLatuM nathI." prabhu! jenA purAvA maLatA nathI, te ja bInA kare che." mahArANIe kahyuM: "Apane jAte nahAmaMtrI para vizvAsa na (1) eziATIka rIsarcajha a ka 5 pRSTha 246 mAM temanuM nAma zakaTara lakhyuM che. purANomAM temane zakaTAranA nAmathI saMbodhavAmAM AvyA che keTalAka jaina graMthamAM temane zALAnA nAme jaNAvavAmAM AvyA che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 mahAmaMtrI zayALa na hoya, paNa temanA parane mAra vizvAsa te akhaMDa ja rahevAne, mane pitA-putra baMne para vizvAsa che. pahelAM Apane vararUci para avizvAsa hatuM, temanA viSe ApanA hadayamAM zaMkA paNa rahetI hatI. zuM te zaMkAne sthAne vizvAse, ane mahAamAtya paranA vizvAsanA sthAne zaMkAe ghara karyuM che ? mahArAja! ApanA jevA kuzAgra buddhizALI samrATanA vicAra, palaTAtA grahanI mAphaka badalAtA haze? sAmAnya mAnyatA paNuM na balanAra magadha sAmrAjyanA vidhAtAnA sudraDha vicAre, Ama calita vAtAvaraNanA vaMToLathI gherAIne avanavA taraMge upasthita kare, te te, Azcaryajanaka kahevAya ! paMDita cANakyajI jevA vidvAnanA paNa je gurU kahevAyA, te mahAna paMtittama purUSa mATe zaMkA lAvI, temanuM apamAna karavuM, te ApanA jevA guNagrAhI samrATane bhAspada nathI. je bhakta purUSe, rAjyane nimakahalAla rahevA mATe thoDA vakhata pahelA, paMDita vararUcine khoTI rIte apAtA dravyane bacAva karyo hato, ane te ja kAraNathI vararUci temane dveSa rAkhe, tyAre ApaNe temane pakSa levAne heya, ke temanI nimakahalAlInA badalAmAM temane tyAga karavAno heya? jemanA mATe AkhA magadha sAmrAjyanI prajA pitAnA sarvasvane bhoga ApavAne taiyAra hoya, temane ja ApaNe tyAga karavAno vicAra karIe, te ApaNA mATe kleka -maurya sAmrAjyakA ItihAsa pRSTha. 95 -mAM jaNAvavAmAM AvyuM che, ke "naMda ke maMtrIka nAma zakaTAra thA." -dhI. hindu hisTarI opha IniA, (rtAH e. ke. majamudAra) I. sa. pUrve. 3000 thI 1000 kalakattA 1920 pRSTa 512 mAM jaNAvavAmAM AvyuM che, ke naMdarAjAnA amAtyanuM nAma satakAra che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAnagI khaDamAM 145 rUpa gaNAya. mahAamAtyane ApaNe tyAga karIzuM, te| temanA paranI lAgaNIne vaza thaI prajAne ApaNI virUddha thatAM vAra nahi lAge, ane jo prajA ApaNI virUddha paDI gaI, te ApaNe sadA mATe sAvaceta ja rahevuM paDaze, teTaluM ja nahi, paNa prajAnA phaTakA paNu sahana karavA paDaze. mATe, prabhu ! mArI tA eja vinaMtI che, ke je pramANenI vyavasthA mahAamAtya karatA AvyA che, te ja pramANenI vyayasthA temane karatA rahevA " mahAamAtya mATe jeTaluM kahI zakAya, teTaluM mahArANIe mahArAjAe kahI sabhaLAvyuM. mahArAjA kAlAzoka 1 tA A badhuM zAMtithI sAMbhaLye ja jatA hatA. temaNe vacce kAI jAtanA prazna karyo nahi, temaja mahArANInA melI rahyA pachI paNa te kaMi kheAlyA nahi. temanuM mauna khaMDita raheluM jANI mahArANIe AgaLa kahevA mAMDayuM. " mahArAja ! Apane kahevAne huM lAyaka nathI, chatAM ardhAM ganA tarike Apane huM kahuM te te ayeAgya pazu na gaNAya, Ape ApanA pUrvajonA vazanI kIti vadhAravAnI che. mahA (1) mahArAjA navamA naMdanA aneka nAme hoya, tema mAnavAmAM Ave che. temAMnA keTalAka prakhyAta ane pracalita che, te nIce jaNAvyA che. (1) navamAnada (3) mahAnada (5) pracaMDa nada (7) krUra naMda (2) dhananaMda (dhanAna6) (4) ugrasena (6) kAlAzAka (8) hiraNyagupta Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 mahAmaMtrI zakaDhALa padmA jevA mahAna purUSanA Apa vaMza ja che, te Ape bhUlavuM na joie. rAjya rAjAethI cAlatuM nathI, paNa mahAamAtyathI ja cAle che, A vyAkhyA kAi paNu rAjAe bhUlavI na joie. ' je rAjAnA mahAamAtya sArA, te rAjAnI kAti paNa sArI.' ' je rAjAneA mahAamAtya pratiSThAhina, te rAjAnI kArakIrdi paNa pratiSThAhina.' A mahAna vAkayA dareke dareka samrATe hRdayamAM kAtarI rAkhavAM joie. deva! huM jANuM chuM, ke ApanI sthiti dvidhA banavA pAmI che, paNu AvA sogAte mahAta karavA, e ja kharI kasATI che, je rAjAnA mATe AvA TATInA prasaMge upasthita thatA nathI, te rAjAnI kiMmata paNa akAtI nathI. AvA samaya prasaMgomAMthI nilekSapaNe pAra utarI janAra samrATanI kIrti ajarAmara mane che. AvA saMjogo rAntane ja mahAna banAve che, ema nahi; paraMtu sAdhAraNa vyaktine pazu mahAna, aja rAmara banAve che. prabhu ! mahAamAtya eka mahAna dharmiSTha purUSa che, udyakALa jevA nagarazeThe peAtAnI putrI priyaMvadAne. vevizALa jemanA putra joDe karavAmAM gaurava mAnyuM che, temane mahAma MtrInA pada para rAkhavAmAM ApaNe paNa gaurava mAnavu joie. kAgane DALe vATa joi beThelA paradezI zatru mahAamAtyanI badalI thatAM ja * je pramANe itihAsamAM uMDA utaranArane, itihAsanA keTalAMka banAvA ane kArakIrdiomAM zaka upasthita thAya che, tema junAM purANAmAM zeSakhALa karanArane pazu temAMnI keTalI bhUlA maLI Ave che. nIce ApelI vaMzAvaLie cAra purANAmAMthI meLavelI che, temAM paNa thoDAghaNuMA pharaka mAlama paDI Ave che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAnagI khaDamAM 147 peAtAnA kAryanI zarUAta karaze. yuddhanu vAtAvaraNa cAre tarapha prasaratAM prajA paNa bhayamAM mUkAze, mahAamAtya tarIke zaTALa nahi hoya, tA praznaneA sAtha paNa maLaze nahi. AvA saMjogonA vicAra karavAmAM Ave, te mahAamAtyanuM pa zakaTALa pAse hAya, te ja zreyakara che. Apa jevA vicAravata mahApurUSane mAre vizeSa kahevAnuM pazu zu hoya ? huM te ApanA sukhaduHkhanI bhAgIdAra bru. mane je yAgya lAge, te kahevAnI mArI pharaja che." atyAra sudhI zAntapaNe sAMbhaLI rahelA mahArAjAe pAtAnI vAcAne vega ApyA. "C devI ! tamArA dareke dareka zabdo vicArabharyAM che. madre pazu te mAnya che, paNa jyAM sudhI zaMkAnuM nivAraNa na thAya, mahAvaza biMbisAra 1 ajAta 13 udAyibhadra T anuka nAgadAsaka zizunAga aAka - divyAvadAna bibhisAra ajAta zatru udAyibhadra phAkavaNI sahelI { tulakucI 1 mahAma la 1 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mahAmaMtrI zakaTALa tyAM sudhI zaMkAzIla manuSya zaMkAnA sthAne vizvAsa rAkhI zake, te banavA joga nathI. mahAamAtyane meM hajI sudhI jANavA dIdhuM nathI, ke temanA para mane avizvAsa che." prabhu! Apa game teTalI sAvacetI rAkhe, te paNa te bAbata gupta rahevI azakya che. mahAamAtya jevA bahizALI purUSa sAdhAraNa vAtacIta parathI paNa te bAbata jANI zake che. A vAta te mArA pahelAM temaNe ja jANI hatI. A vAta jAgyA pachI, temaNe mArI pAse AvIne nokarImAMthI nivRtta thaI prabhubhakti mATe bAkInuM zeSa jIvana gALavA mArI saMmati, arthAta paravAnagI mAgI hatI." mahArANue zALanA cheDA samaya pahelAMnA vicAre jaNAvyA. navanaMda prasenajita caMdragupta biMdusAra biMdusAra azoka suNIma, azoka ane vigatAzaka ravirAvali viSNupurANa zizunAga zoNika kAkavarNa kSemavardhana udAyI = = = kSetrojesa naMda biMbisAra Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAnagI khaDamAM 149 hajI sudhI te AmatamAM mahAamAtye mArI pAse eka paNa zabda uccAryAM nathI." mahArAjAe te khAkhatathI tei ajJAta hAvAnuM jaNAvyuM. "" ' te ja temanI mahattA che," mahArANIe, rAjAnA zabdomAM ja rahelI zakaTALanI mahattA darzAvI '' -A sAMbhaLI mahArAja guMcavAyA. zu mahArANI ane mahAmatrI eka te hi heAya ?A vicAra acAnakapaNuM. temanA magajamAMthI meAAnI mAphaka pasAra thai gayA.--pazu, tarata ja temanA mate temane cetAvyA. peAtAne AvelA vicAra taddana mUrkhatA bharyAM hatA. mahArANI jayAdevI, eTale mahAna strIzakti, tItra buddhizALI, rAjakAraNamAM salAhakAra ane vilAsa 6 ajAta rAtru 1 daza ka (haka) 1 uThyA na'divadha na mahAnadI nava za mahApadmAnada / tenA ATha putra mauya vaMza caMdragupta biMdusAra J azoka azAka 1 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 mahAmatrI zakaDhALa vaibhavamAM rabhA, jene peAtAnA hRdayanI devI mAnI, te ja gA de ?. zakaya. aneka rANIomAMthI jenI meM pasaMdagI karI che, te yAgya ja che. mahAamAtya ane te, maLe gayAM hoya, te zakya che, paNa mArA virUddha nahi, mahAamAtya para tene pakSapAta zuddha ja che. phakta strI hradaya ane hRdayanI kAmaLatA ja uMDI lAgaNInA bhAsa karAve che. rANInI muddhi prasa`zanIya che. teNe darzAvelA pratyeka vicAra vicAra karavA jevA che. mahAamAtya mATe mAre dhaNuM vicAravuM paDaze. Aja sudhInI mArI kArakIrdinI mahattA mahAamAtyanI buddhine AbhArI che.' keTalAka samaya vicAra karyAM pachI mahArAjAe kahyuM : "devI ! mahAamAtyanA mATe mAre khUba vicAra karavA paDaze. kalpaka jevA mahAamAtyanA vazajane vicAra karyAM vinA nyAya ApavA, te kevaLa anyAya ja che." << prabhu ! mane khAtrI che, ke Apa avicArI pagaluM nahi ja bharA." gheADI vAra thabhI mahArANIe AgaLa kahevA mAMDayuM : mahArAja ! mahAamAtya viSe Apa zAMtithI vicAra karajo. tenI hamaNAM kaI utAvaLa nathI. phakta eka ja vastu dhyAnamAM rAkhajo, ke kapaTIone aneka bahAnAM maLe che, paNa nirdeSane eya bahAnuM jaDI AvatuM nathI." t mahArANIe joyuM, ke have AgaLa khelavuM nirarthaka che. muddhizALI manuSyane thayuM kahevAmAM je mIThAza rahe che, te mIThAza vadhAre kahevAmAM rahetI nathI. temaNe eka dAsIne melAvIne dUdhanA kaTArA lAvavAnI AjJA karI, ane pe|te mahArAjAne pavana nAkhavA lAgyA. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 mu padmAvatInI vAcALa zakti kisananA gayA pachI padmA jyAre potAnA sthAne gai, tyAre vararUci sivAyanA badhA sabhyo tyAM hAjara hatA. peAtAnAM bhinAM vastro sUkavI, te maMDaLanA sabhyA pAse AvI, melI : " kAkA ! kisana prema jaNAtA nathI !" kisananuM milana pAte chupAvI rAkhavA pRcchatI hatI. (c beTA ! kisana te gayA." gaLagaLA avAje vRddha DAsAe javAba ApyA. kisananA javAthI gaLagaLA thayelA tenA avAja hajI sudhI tevA ne tevA ja rahyo hatA. "" kayAM gayA ? ' padmAe Azraya darzAvatAM pUchyuM. * 39 " te khakhara nathI, paNa te maDaLa iMDIne gayA, te kharU peAtAnI atavyathAne bAvI rAkhatAM teIAsAe jvAba Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra mahAmaMtrI zALa Apo. "teNe maMDaLa choDayuM?" paDyAe vadhAre duHkhad Azcarya darzAvatAM pUchyuM. "hA." "kema?" tene khulAse vijayadevane pUchI je." pite badho khulAso karavAne azakata che, ema vRdhe ADakatarI rIte jaNAvyuM. "vijayadeva !" pannAe eka jagyAe pitAnuM sthAna laI vijayane prazna karyo : "kisana zA mATe cAlI gayo?" A maMDaLane choDI cAlyA javAnuM teNe yogya mAnyuM." viSe javAba Ape. "zA mATe ?" pite ajANa hevAnAM kRtrima cina pitAnA caherA para lAvI padmAe pUchyuM. A bAbatane khulAse na thAya te sAruM, evA vicAre Aja sudhI A maMDaLane hatA. paNa vijayane lAgyuM ke have A bInAthI padmAne aMdhArAmAM rAkhavI egya nathI. A maMDaLanA sabhyo kSatriye che, te na jaNAvavuM, paNa A maMDaLanuM dhyeya ane kisana sAthe thayelI carcA paDyAne jaNAvI devI, ke jethI padmA A kRtyamAM maMDaLane madada karavAne taiyAra che ke nahi, tene khulAso thaI jAya. teNe padmAnA praznane uttara ApatAM jaNAvyuM kisanane ane maMDaLanA sabhyone eka kAryamAM matabheda Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatInI vAcALa zakti zaR ze." kyA kAryamAM ?" "sIdhI rIte je rAjA padabhraSTa na thaI zake, te tene, tenA kuTuMbane ane te kAryamAM je bIjuM kaI vacce Ave, te tene paNa nAza karo." kisanane ane maMDaLane matabheda zA kAraNuthI thavA pAme heya, te lAyaka pannA tarata ja samajI gaI. kisane zA mATe maMDaLane tyAga karyo, te paNa tenA khyAlamAM AvI gayuM. kisane pitAne zA mATe khulAza na karyo, te samajI jatAM paNa tene vAra na lAgI. pachI?" paDyAe AgaLa pUchyuM. "kisane temAM saMmati na ApI." "kema?" teNe kahyuM, ke huM ahiMsAne mAnuM chuM. koInuM paNa lohI reDavAne huM taiyAra nathI." "paNa AmAM lehI revAne savAla ja rahetuM nathI." . "rAjAne, rAjakuTuMbane ane vacce AvanArane nAza karavAmAM Ave, te lehI reDAya ja ne!" mane te lAge che, ke lehI na retAM ApaNuM kArya pAra paDe, to sAruM." "tuM paNa kisananA ja matanI lAge che!" "huM te saMsAra tyAganI chuM. mane hiMsAne vicAra paNa Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 mahAmaMtrI zakALa na AvI zake." padmA A viSayamAM uDI utarIne ma`DaLanI AMtarika icchA jANavA mAgatI hatI. " tA pachI maMDaLamAM joDANI zA mATe ? " vijaye padmAne khelavAmAM bAMdhI levAnA prayAsa zarU karyAM. 44 'phakta tamArA kahevAthI." padmAe paNa tevA ja uttara, ApyA. ' "" hA." padmAe zAntapaNe kahyuM. " ma`DaLamAM dAkhala thatI vakhate, ma`DaLanA kAyadA kAnUnane te pratijJA lIdhI hatI ne ?" " te khAkhatanI mArI nA paNa kyAM che? " "" tyAre maMDaLanA dhyeyane tAre anusaravu paTaze. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyAvatInI vAcALa zakti "hiMsAne prasaMga Avaze, tyAre tuM amane sAtha ApIza ?" vijaye pUchayuM. tyAre hiMsA karavAne prasaMga mArA zire AvI paDaze, tyAre temAM huM pAchI pAnI nahi karuM." paDyA pratyeka pratyeka vAkaya dhiarthI bolatI hatI. vijaya padmAnA pratyeka vAkayane artha potAnI anukuLatAe karatuM hatuM. teNe mAnI lIdhuM ke, paDyA hiMsAmAM paNa madada karavAne taiyAra che. tuM sAdhavI hovA chatAM paNa hiMsAvAdamAM bhaLIne amArA maMDaLane anusaravAne taiyAra che, te amArA mATe maMgalasUcaka che. kisane paNa tAruM anukaraNa karyuM hatuM, te sAruM hatuM." "mArI paNa mAnyatA te ja che. kisane maMDaLane tyAga karavAmAM utAvaLa karI che. maMDaLamAM rahIne paNa te ahiMsAnuM, pAlana karI zakyo hota. tenA ahiMsaka vicAre mATe mane mAna che." "teNe te pite prakhara ahiMsAvAdI hovAnuM jaNAvyuM.", "teNe mArI pAse ahiMsAnuM zikSaNa lIdhuM hatuM." "ame to jANatA ja nathI" "jaNAvavAnI jarUra paNa hetI nathI." A parathI mane mane ema lAge che, ke tuM paNa prakhara ahiMsAvAdI che." " kAraNa ke huM sALI chuM." chatAM amArA maMDaLanI sabhya banIne rAjakAraNamAM bhAga levA mAMDI." game tevA saMtane paNa koI koI vakhate AtmabhAna Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zawALA thAya che." zAnuM?" vijayane paDyA sAthenI carcAmAM rasa paDavA mAMDyo hato. "manuSya kartavyanuM". dareka sabhyane paghAnA vicAre mATe mAna hatuM. + + uparanI carcAne pAMca sAta divasa vIti gayA hatA. atyAre padmA ane vijaya ekAntamAM besIne bhaviSyane vicAra karI rahyAM hatAM. vijaya samajI zakate nahe, ke padmA zA mATe eka javAba ApatI nathI. teNe aneka vakhata padmAne pUchyuM hatuM, ke "lagnagraMthIthI joDAvAne tuM zA mATe nA pADe che?" paNa tene javAba gaLagaLa bhASAmAM ja maLato hato. pharIthI Aje teNe pUchayuM hatuM, pA ! tuM zA mATe cAkhI hA kahetI nathI? "vijaya!" pavA belI: tame mArA mATe lAyaka che. mane tamArA mATe mAna che. ApaNe lagnagraMthIthI joDAIe, te ApaNuM jeDI paNa dIpI uThe. paNa,-vadhe eka ja Ave che." "ze?" vijaye adhirAIthI pUchayuM. tame hiMsAvAdI vicAranA che, ane huM ahiMsAvAdI vicAranI chuM. ApaNe vicAramAM sAmya na hoya te lagna zI rIte sukhI nIvaDI zake?" paDyAe vijyane anulakSIne javAba ApatAM sAme prazna karyo. tene nIveDo lagna pachI ApoApa ja AvI jaze je Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatInI vAcALa zakti 157 bhaviSyanA vicAre badhAM ja kAryo karatAmAM Ave, te eka paNa kAryanI rArUAta thaI zake nahi." ahIM paNa tamAre ane mAro matabheda che. je kArya karavuM hoya, tene purepUro vicAra karIne ja karavAmAM Ave te kAryanI saphaLatA nirdhanapaNe maLI Ave." te matane to huM paNa bhaLato ja chuM, paNa pratyeka kAryamAM tema thavuM azakya che, ema mAruM kahevuM che." vijaye pavAnA vicArane mAnya rAkhavAmAM DahApaNu mAnyuM. teNe AgaLa kahevA mAMDyuM: "samaja, ke dareke dareka kAryamAM huM pahelAMthI vicAranA tArA dhyeyane saMmata thAuM chuM. have tuM mArA hiMsAvAdI vicArane maLatI na thAya, te to huM nathI mAnI zakti." zA parathI tame ema mAne che, ke huM tamArA hiMsAvAdane maLatI thaI? evuM koI kAraNa tamane maLI AvyuM che, ke tamArI A mAnyatAne tame apanAvI zako ? tame tamArA vicArone makkamapaNe vaLagI rahe ane huM mArA vicArone mAmulI taraga mAnI, tene tyAga karUM? vijaya ! tame samajavAmAM keTalI meTI bhUla kare che ?" padmAe uparA uparI aneka prazna pUchI nAkhyA. ATalA badhA prazno sAMbhaLI vijaya te DaghAI ja gayo. javAba paNa keTalAkanA ApavA? paNa te cakera hato. hAjara javAbI teNe keLavI hatI. thoDIvAra thaMbhI zAMtithI teNe javAba ApavA mAMDyo : "pA! tArA aneka savAlonA javAba mAre eka ja javAbamAMthI tane maLI raheze. te maMDaLamAM badhu sabhyonI samakSa kabUla karyuM hatuM, ke prasaMga Ave te hiMsAvAdI kta Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 mahAmatrI zakaDhALa -vya karavAne tuM pAchI pAnI na kare,eTale ke tuM vakhata Ave tA hiM'sAvAdI paNa banI zake. arthAta, tene artha ema thAya che, ke prasaMgApAta tuM tArA vicAro badalI zake. jo mArA kahevAnA a kharA hAya, te! mArA premanI khAtara, ApaNuAM lagnagraMthIthI joDAIne saMsArasukha bhAgavavAnI khAtara, jo tuM dhAre tA tArA vicArA badalInemArA vicArAte mAnya rAkhI zake." rr paNa, te vakhatanA mArA zabdonA arthe judA hatA. jo mArA par javAbadArI AvI paDe, aa kartavya tarIke mAre mArI pharaja samajI hiMsA karavI joie. te hiMsA huM kharI lAgaNIthI tAna ja karUM.eTale, ke kathya ane lAgaNI A baMnemAM huM ghaNA ja taphAvata mAnuM chuM." padmA kAi paNa rIte mele baMdhAvA mAgatI nahAtI. * ' eTale tuM aMtaHkaraNathI maMDaLamAM joDAI nathI, ema ja ne ? " " maMDaLamAM huM aMtaHkaraNathI joDAi chu, paNa maMDaLane uvenA kAryakrama mane dhikkAramaya lAge che. jyAre huM joDAI tyAre maMDaLanuM phakta eka ja dhyeya hatuM, ane te eTale rAjAne padabhraSTa karavA. paNa have tA maMDaLanuM dhyeya badalavA lAgyuM che, adhyAyu che. ma`DaLamAM dAkhala thatI vakhate jyAre me pratijJA lIdhI, tyAre mArA hAthe eka gaMbhIra bhUla thaI che. pratijJA letI vakhate mAre evI pratijJA levI joitI hatI, ke ' rAjAne padabhraSTa karavAnA ja kAryamAM sahAya karavAne huM baMdhAu chuM.' paraMtu asAsanI vAta e che, ke maMDaLanA pratyeka kAryamAM madada karavAnI meM prAMtanA me' lIdhI che, teA tene vaLagI rahyA sivAya mArA chUTakA paNa nathI." padmAnuM pratyeka uccAraNuM rahasyamaya Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatInI vAcALa zakti hatuM. vijaya vAtucA mAM DhAMziyAra hatA. game tenA parathI tenuM mana te pArakhI zakatA, paNa padmAnA kaTAkSa ane jigDAnI capaLatA AgaLa tenuM kaMi nahi. 159 melavA kRtrima netra cAlI zakayuM padmAnA sau pAchaLa te lukhya manyA hatA. tenI aMtavyathA teja samajI zakatA hatA padmAnuM saMbhASaNa tenA pratyeka viyArate dAbI devAte zaktimAnanI vAtuMhatuM. mahArAnta kAlAzAka jevA mahAna samrATane paNa peAtAnA vAyA'thI DelAvanAra vijaya padmAnA vAkcAturya AgaLa peAte ja DAlavA lAgI jatA hatA. padmAtA vANI pravAha kAi kAI vakhate vijyane bhUlAvAmAM nAkhI detA. vijayane keTalIye vakhata ema thayelu ke ' padmAnA viyArAte maLatA thaI huM paNu ahiMsAvAdI banI jA, tA janmA saphaLa thAya, padmA jevI rUpaguNusa'panna strInI prApti thAya.'~~~paNu A tA vicArAnA taraMgA ja banI jatA. kAi kAi vakhate AjubAjunuM vAtAvaraNa tene mUMjhavI nAkhatuM. te samayamAM auddhabhikSukAnA ane jaina sAdhuone ahiMsA viSenA pracAra jorajorathI cAlI rahyo hatA. bIjI bAjue brAhmaNAnuM jora hatuM, paNa te sAdhAraNa rIte narama paDayA hatA. meTA meTA leAkA jaina dharmane apanAvI levA mAMDayA hatA, samaya samayanuM kAma kare che, te kahevata pramANe kSatriyenuM jora taddana narama paDI gayuM hatuM. jeneAnA aizvaryA pAr naDe. vizALa havelIo, bhavya mahelAta ane AhlAdaka upavanAnA bhaktA, jenA sivAya bIjA lokA bahu ja ochA hatA. rAjasabhAmAM paNa jainonuM ja sthAna mahattvabhayu hatuM. brAhmaNAmAMnA keTalAka leAkeA, meATI meATI vyaktie jaina dharma pALatI hatI, mahAamAtya zakaDhALa jaina dharmanA anuyAyI hatA. aMgarakSaka Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 mahAmaMtrI zALa daLanA zreSTha zrIyakajIe paNa jaina dharma aMgIkAra karyA hatA. zrIyakacchanA vaDila baMdhu sphulibhadra 1 je nAmanI gaNikAne tyAM rahetA hatA. te pazu; peAtAnA dharmImAM anizcita hatI, temanI pUrNa zraddhA hatI. A samaye kAzyA te brAhmaNu hatI te chatAM jaina dharmamAM atyAra sudhI zAnta rahelA vijaye pUchyuM : 66 padmA ! jo huM tArA matane maLatA thAuM, te tuM mAreza svIkAra kare ? " vijayadeva ! A prazna dhelachA bharyA che. me te tamAruM svIkAra kayArane ya karI lIdhe che. phakta lagna mATenA prasaMga ApaNe meLavI zakayA nathI, kAraNa ke ApaNA matamAM paNI vakhata bheda paDI jAya che, je tame mArA matane svIkArI le, tA huM tame kaho tyAre lagna karavA taiyAra chuM. jema tame mArA sA pAchaLa ghelA banyA che, tema huM tArA prema pAchaLa dhelI khanI chuM. paNa mArA siddhAMtanI khAtara mAre tamArA prema pAchaLanI mArI ghelachAne dabAvI devI paDe che." padmAe peAtAnuM strI caritra ajamAvavA mAMDyuM hatuM tenA netra kaTAkSo vijayanA hRdayane vijraLa banAvI mUkatA hatA. tenI kRtrimatA haLave haLave makkama banatI jatI hatI. vijaya te kRtrimatAne samajavA azakta nIvaDayA hatA. << vijaye peAtAnAM netrAne tRpI karavA khAtara padmAne nakhathI zikhA sudhI nihALI. te nirIkSaNe vijyane vadhAre viSNuLa (1) bhaviSyamAM temaNe jaina dharmanI dIkSA grahaNu karI hatI, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatInI vAcALa zakti banAvyuM. lagabhaga pitAnuM sarva bhAna gumAvyA jevI tenI dazA thaI gaI. teNe padmAne udezIne kahyuM: "padmA! huM tArA matane svIkArI lauM chuM." "vijayadeva! vacana ApavuM paDaze." "mane kabUla che." "chatAM vicAra karI juo." "meM vicAra karIne ja tArA matane svIkArI lIdhuM che." "paNa mAre tenI parikSA karavI paDaze." paDyAe joyuM ke have bIjuM bahAnuM kADhavuM paDaze. "zAnI?" "tame tamArA vacanane pALI zakaze ke nahi tenI." "huM mArA vacanane bhaMga kadI karato nathI." chatAM mAre mArI pharaja bajAvavI joIe." "zAnI pharaja ?" "manuSya kartavyapaNunI." vijya te A javAba sAMbhaLIne dimUDha ja banI gaye. bele baMdhAya nahi, tevI strI te teNe Aje ja joI. ajaba vAcALa strI ! je pitAne AvI strInI prApti thAya, te jIvana saphaLa thAya. teNe padmAne kahyuM : 11 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16ra 0 mahAmaMtrI zakaTALa padmA! mane kamala che. huM tane vacana ApuM chuM, ke A maMDaLa sivAyanA pratyeka kAryamAM huM tArA matane maLane rahIza." vijayadeva! tame vacana ApyuM, paNa pite chUTA rahI mane bAMdhavAno prayatna karyo. chatAM mane harakta nathI. tamArA vacananA svIkArane javAba huM tamane parama divase ApIza." kahI paDyAe vijayane AzA ApI. vijaye AzAmAM ja saphaLatA mAnI lIdhI. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20 muM mUzkerATa baMdhAyAM vijaya ane padmAnI mulAkAta pachI keTalAka para vIti gayA hatA. Aje vijayane javAba ApavAne heI te pahelAM eka kAma patAvI levAnI padhAne jarUra hatI. nadI kAMThA paranAM meTAM makAnanI rezanImAM dhIme dhIme cetana AvI rahyuM hatuM. zAnta vAtAvaraNamAM sumadhura AlApa ane vAMtranA karNapriya svare arUNadevanA astAcaLa taraphanA gamanane mAna ApI rahyA hatA. svagRha prati vihAra karatI vyaktionA kAna te AlApa ane vAjIMtranA svara tarapha Aka I rahyA hatA. te makAna ane AnaMda ja magadha sAmrAjyanA pATanagara pATalIputranI mahattA darzAvavAne pUratAM hatAM. keTalIka dAsIo pitAnA hAthamAM puSpa ane puSpanI mALAo laI potAnI zeThANuMone te pahoMcADavAnI dhAMdhalamAM utAvaLI utAvaLI jaI rahI hatI. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 mahAmaMtrI zakaTA A samaye AvI dhAMdhalamAM bIjI eka strIe paNa potAne phALo Apyo hato. tenAmAM ane bIjI strIomAM phakta pharaka eTale ja hatuM, ke tenA hAtha tadana khAlI ja hatA, jyAre bIjI strIonA hAthamAM puSpAdi vastuo hatI. amuka niyata sthaLe AvI, teNe eka meTI havelI tarapha uMcI najara karI. te havelInA eka vAtAyanamAM eka nAjuka strInuM suMdara mukha zobhI rahyuM hatuM. nIce ubhelI strI becAra kSaNa sudhI te vAtAyana tarapha joI rahI. vAtAyanamAM je cahere zobhI rahyo hato, te caherAnI najara pitAnA para paDe tevI tenI IcchA hatI, paNa tenI te IcchA adhUrI rahI. pitAnI dhAraNuM pAra paDavI azakya lAgatAM, teNe te makAnanA mukhya dvAra tarapha javA mAMDyuM. dvAranI najIka pahecatAM ja daravAne nIcA namI yogya mAna ApyuM te strIe tene pUchyuM : bA upara che?" "jI, hA." daravAne namratAthI javAba Ape. te strI makAnanI aMdara jaI, mATe dAdara caDhavA lAgI. makAnamAMnI tenI hIlacAla jonArane tarata ja spaSTapaNe samajAI Ave tevuM hatuM, ke ye A makAnanI jANItI strI hevI joIe. je bArImAMthI suMdara caherAnAM darzana thatAM hatAM, te bArIvALA paMDa AgaLa te strI pahoMcI gaI. khaMDanA dvAranI paricArikAe tene jotAM ja vinayathI hAtha joDyA. hajI sudhI makAnanI mAlikAne A strI AvyAnI khabara paDI nahatI, tema lAgavAthI te strIe mAlikAne saMbhaLAvavAM mATe parika Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUzkeTATa baMdhAyAM cArikAne pUchyuM : "bA aMdara che?" "jI, hA." te paricArikAe savinaya javAba Ape. A praznottara sAMbhaLI makAna mAlikAe te khaMDanA dara vAjA prati najara karI. te strIne jotAM ja mAlika harSabhera bolI uThI: padmA!" "hA, bA." AvanAra strI paDyA hoI, teNe tarata ja pitAnI zeThANIne javAba ApatAM vinayathI praNAma karyA. tene pitAnI zeThANI pAse javAnI vinA bAdhita paravAnagI hatI. padmA zeThANunI najIka AvIne ubhI rahetAM ja zeThANue saprema tenI pITha para hAtha pheravyo. te paMpALavAmAM mamatA hatI, lAgaNI hatI. paDyA ane tenI zeThANInI mulAkAta avAranavAra thayA karatI hatI. A sulAkAta gaI mulAkAta pachI cAra divase thaI thaI hatI. padmA tenI zeThANanI vizvAsapAtra dAsI hovA chatAM; zeThANI tene pitAthI mADIjAyI bahena samI mAnatI hatI. zeThANunI sukhaduHkhanI bhAgIdAra pavA ja hatI. game tevuM khAnagI kAma karavAnuM hoya, te te padmAne ja soMpAtuM. daravAna ane paricArikAo padmAne saMpUrNa mAna ApatAM hatAM. padmAmAM paNa eka vizeSa guNa hate. zeThANIe sepeluM kaI paNa kAma teNe zeThANIne na samajatAM, pitAnI bahenanuM, pitAnuM ja samaIne karatI. makAnanAM dAsadAsIo pratye te haMmezAM mamatAthI ja vartatI. tenA A vizeSa guNe ja tene sarvapriya banAvI hatI. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 mahAma`trI zakaTALa tenI zeThANIe soMpeluM kAryaM teNe haMmezAMnirbhayapaNe pAra pADelu hoya ja. zeThANI taraphathI soMpAyelu A vakhatanuM kA mahattvanuM hovA uparAMta, jokhama bharelu' paNa hatuM te jokhamadArImAM jIvana maraNanA savAla hatA. potAnI mAlikA mATe teNe jIvana maraNanA savAlane eka bAjue mUkI, te kAImAM jhaMpalAvyuM hatuM. dhIme dhIme kacchIta kA mAM yaza maLatAM, zeThANI tenA vizeSa lAgaNIvaza banI javA mAMDI hatI. AjanI baMnenI mulAkAtamAM harSano Aveza hatA. zeThANI padmAne sAthe lai potAnA khAnagI khaMDamAM gai. te khaMDanI paricArikAne kAine aMdara na AvavA devAnI ' sakhta tAauda - - ApI. * kha'DanI aMdara bichAvelA eka kimatI gAlicA para kha'nee joDAjoDa sthAna lIdhuM. samaya tene mATe hi MmatI hatA. - eka kSaNa paNa vyartha javA devAnI koinI icchA nahotI. 66 .. padmA ! " zeThANIe mAlavAnI zarUAta karatAM kahyuM. " jI !" " navA zuM samAcAra che, te jaldIthI kahI saMbhaLAva." " khA ! " padmA kahevA lAgI : " je gaNuM,e te navIna, na gaNIe te jInA, vijaya mArI sAthe lagna karavAne lalacAye che. kAI paNa bhoge tema karavAne te taiyAra che. moMDaLanA sabhyA paikI sina nAmanA nAnA ThokarA, je sabhya hatA, te maDaLane cheDI, cAlyo gayo che." " kema ? " zeThANIe prazna karyAM. - maDaLanA kAryoMmAM matabheda paDayA hatA." kahI padmAe Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUkeTADha badhAyAM 167 krisana viSenI saghaLI hakIkata kahI saMbhaLAvI. te uparAMta vijaya ane peAtAnA vacce thayelI lagna viSenI carcA paNa kahI saMbhaLAvI. vizeSamAM temaNe kahyuM : H Aje mAre vijayate javAba ApavAnA che." 6 " tene kAI paNa bahAne TahelAvaje." zeThANIe padmAne kahyuM. " have temanA pApaneA samaya bharAi cUkayA che. eka vakhata tuM mahArANInI mulAkAta laI Avaje. te maDaLanA kArAsthAnathI temane vAkepha karaje. maLanI vyUha racanA temate kahI saMbhaLAvaje. jo tArI pAse khAtrI mAge, teA kaheje, ke agninI parikSA na hAya." vintha sau dhelA che. tArA sau pAchaLanuM tenuM ghelapaNu maMDaLane nAza karAvaze. phakta mahArAjAnA padabhraSTatA prasaMga heAta, tA huM temanA maMDaLanA kAyamAM rasa leta nahi, paNa mane pahelAMtI ja zaMkA hatI, te leke jo mahArAjAne sIdhI rIte padabhraSTa nahi karI zake, tA mahAamAtya vagerene nAza karavAno vicAra karaze. teTalA mATeja, meM tane temanI hIlacAla tapAsavAne meAkalI hatI. mArI dhAraNA satya nIvaDavA lAgI che. tArI kAryadakSatA game tevA guptacarane paNa zaramAve tevI che. tArA gai vakhatanA kahevA parathI, guptacara maMDaLanA zreSTa zrIyakane maMDaLa viSe zaMkA AvI hAya tema lAge che. temaNe peAtAnA hAtha nIcenA mANasAne te tapAsa hAtha dharAvI che. kadAca temanA kArya mAM saphaLatA maLe paNa kharI, chatAM temanA para vizvAsa rAkhIne ApaNe ApaNAM kAne paDatuM mUkavu joIe niha. kAi paNa bhAge mahAamAtyanuM kuTuMba sahisalAmata rahevuM joie. mahArAjAnA, rAjakuTuMbane nAza mArAthI joyA jaze, paNu amAtya kuTuMbaneA nAza mArAthI joyo nahi jAya. amAtya kuTuMba eTale Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 mahAmaMtrI zayALa mArUM sarvasva. te ja mArUM jIvana. te ja mAre AdhAra, te nAza mArAthI krama joyA jAya ? " khelatAM khe!latAM zeThANI thAkI gaI. tenA zarIre prasvedanAM bindu dRSTigocara thavA lAgyAM gheADI vAra vizramI te AgaLa kahevA lAgI : padmA ! jIvanA jokhame paNa ApaNe ApaNA kAryamAM saphaLatA meLavavI ja joie. amAtya-kuTuMba mATe pApa karavuM paDe, te| paNa karavuM." da A padmA khelI. tamAre mane te bAbatamAM kahevuM nahi paDe. je tame icchaze, te ja mArA hAthe anaze. huM tamArI dAsI nahi paNa bahena chu', tema mAnazeA. tamArI pratyeka pratyeka icchAnI saphaLatA te ja mArUM kartavya. Aja sudhI meM mArUM jIvana ujjavaLa rAkhyu che, ane ujjavaLa ja rAkhIza. Aja sudhI tame mane pASI che, tenA badlA huM nimakahalAlIthI ja vALIza. varaci ane vijaya sAthenA bhASaNamAM meM vacanathI dhaNAMye pApa karyAM haze, paNa mana ane kAyAthI te huM pavitra ja chuM. pavitratA te ja mArUM jIvana che. janmIne jIvavu, enA karatAM janmIne jIvI jANavuM, tene huM vadhAre zreSTha mAnuM chu, pahelAM karatAM bIjI vyAkhyAne meM mArA jIvanamAM utArI che. khA ! tamAre mArA kArya mATe bilkula ciMtA karavI nahi." " "s "mane tArA kAnI phatteha mATe khAtrI che. izvara tane sahAya kare." jarA vizvamI zeThANI AgaLa kahevA lAgI : kr jA padmA! tuM vakhata gUmAvIza nahi. bane tyAM sudhI vijayane TahelAvyA ja karaje. Tha ! phatteha kara. mAre paNa mArA hRdaya deva pAse javAne vakhata thayA che." kaDhI zeThANI DI. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUzkerATa baMdhAyAM 169 padmA paNa tenI sAthe uThIne ubhI thaI. yogya rIte vidAya laI paDyA je rastethI AvI hatI, te rastA tarapha ravAnA thaI. makAnathI thoDe dUra jaI teNe AjubAju draSTi pheravI joI. tenI draSTie koI paNa na paDatAM, eka vizALa vRkSanA thaDa pAse te gaI. sAdhAraNapaNe aMdhakArane amala thaI cUkyo hato. teNe jhADanA thaDanA pilANamAMthI pitAnAM sAdhvI vezanAM kapaDAM bahAra kAyAM. te jyAre jyAre tenI zeThANIne maLavA AvatI, tyAre tyAre A ja jagyAe potAnAM kapaDAM badalatI. veza parivartana mATe A jagyA tene enukuLa hatI. teNe sAdhAraNa saMsArI paridhAnanAM kapaDAMne sthAne sAdhvIvezanAM kapaDAM paridhAna kya. eka hAthamAM kamaMDala ane bIjA bIjA hAthamAM mALA laI teNe potAnA nAnakaDA makAna tarapha javA mAMDyuM. jatAM jatAM tenA hRdayasAgaramAM aneka jAtanA vicAra taraMgonI choLo uDI rahI hatI. "vijaya vATa joIne beTho haze! vararUcine be divasathI khAnagI mulAkAta ApI nathI, tethI te zuM dhAratuM haze ? bicArA kisana atyAre kayAM vicarato haze? zeThANa pitAnA prema yAcaka pAse namratAthI hAtha jeDIne beThI haze! mahAamAtyane pitAnA para jhajhumI rahelI kAramI talavAranI khabara paNa nahi hoya ! paMDita cANakya atyAre kevAM ye kArasthAna racatA haze! rAjakuTuMba atyAre vaibhava vilAsamAM sarva duHkhane visAre pADI, sukhAnaMdamAM maLyula banyuM haze !" Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 mahAmaMtrI zALa vicAramAMne vicAramAM AgaLa cAlyuM ja jatI hatI. tarkavitarkane bAdamAM tene thAkanI kalpanA paNa AvI nahatI. pitAnA kAyamanA snAnanA ThekANe te AvI pahoMcI. haMmeza pramANe Aje-atyAre paNa teNe snAna karI lIdhuM. have teNe pitAne sAvI ravAMga bhajavAne hato. reja pramANe prabhu smaraNa karatI, prabhunA nAmane sAdhAraNapaNe ucca ravare uccAra karatI, te pitAnI jhuMpaDI najIka jaI pahoMcI. vijya jhuMpaDInA dvAra AgaLa tenI vATa jote ubho hate. padmA tene jotAM ja kRtrima ullAsabhera bolI : "vijaya !" vijya pitAnuM sAmAnya nAma sAMbhaLI vicAramAM paDI gayo. potAne haMmezAM "vijayadeva'nA nAmathI abhinaMdatI paDyA Aje vijayanA nAme pokAre che, te zuM kahevAya! vijayane pAnA svaramAM mAdhuryane raNakAra saMbhaLAyo. "vijyadeva" karatAM "vijaya' zabda tene mITho lAge. strIo potAnA patine, priyakarane haMmezAM TuMkA nAmathI ja belAvavAnuM pasaMda kare che, tenuM tene smaraNa thaI AvyuM. kSaNane mATe te potAne ahobhAgya mAnavA lAge. zuM mArI sAthe lagna karavAnuM padmAe nakkI te nahi karyuM hoya te sivAya mane te vijaya kahIne belAve paNa kema ? jarUra te mArA sAthenA lagna mATe taiyAra ja hevI joIe. paDyA devI!" te harSAvezamAM padmAne hAtha pakaDatAM belI uThayA. "ha, ha." kahI padmAe tenAthI dUra haThatAM potAne hAtha Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUkeTATa khAyAM 171 pakaDavA na dIdhA. tenA A kRtyathI vijaya cheAbhIlA paDI gayA. padmA tarata ja te kaLA gaI. vijayane khATuM lAgyuM che, e samajatAM tene vAra lAgI nahi. << - vijaya ! 'vijayane manAvI levAnA udezathI padmA tenI najIka jaI khAlI : "me vicAra karI lIdheA che." ze?" vijayanA hRdayamAM dhabakArA vAgI rahyA hatA. padmA ze| javAkha Apaze, te jANavA mATe te cAtanI pramANe rAha joI rahyo hatA. * << " huM lagna karavA taiyAra chuM." .. " 'mArI sAthe lagna karavAnuM te kapsyUla rAkhyuM, padmA ? " vijayane A javAba svapnavata bhAgye. te mAnato hato ke padmA game te bahAnuM kADhI, peAtAne nA kaheze. paNa jyAre teNe padmAne javAba sAMbhaLyo, tyAre tene AnaMda sAthe Azraya' paNa yuM. kharekhara ja padmA mArI sAthe lagna taiyAra che ! pharIthI teNe A prazna sAthe Azraya' thayuM. pote udhamAM te nathI, tenI khAtrI karavA, teNe potAnI banne AMkhA coLI joi. kharekhara ja te jAgatA hatA. tene vicAramAM paDelA joi, padmA kI : "kema, mAnyAmAM nathI AvatuM ? " " tArA' " Ave che, " vijaya husatAM hasatAM khelyo : kahevA para mane saMpUrNa vizvAsa che. pazu, padmA! lagna kyAre karavAnuM ? " vijaye adhirAithI pUchyuM. 61 tame kaho tyAre." padmAe zAMtithI vAma ApyA. " huM to kahuM chuM, ke kAle ja." vijaya AbhA ja khanI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17ra mahAmaMtrI zALa gayo hato. tenA hRdaya samudramAM vicAra taraMge samAI zakatA nahetA. . "te paNa mArI te hA ja che." DIvAra vikramI padmA AgaLa kahevA lAgI : "paNa, vijaya! tamAre ne mAre kola che, te pramANe lagna thaze" "ze kela che?" vijayanI tenA AnaMda pAchaLanI badhI ja smaraNa zaktine maMda banAvI mUkI hatI. "maMDaLanA kAryane aMta Ave, ke tarata ja lagna karavuM, te pahelAM nahi." " tuM kahe tyAre maMDaLanA kAryane aMta lAvavAne huM zakti mAnuM chuM. tuM kahe to kAle ja teno aMta lAvIe." bina anubhavI vijaya ema ja mAnatA hatA, ke jagatamAM pite pitAnI IcchA pramANe dareka kArya karavAne zaktizALI che. jo tame tamArA kAryane aMta kAle lAvI zakatA hai, te huM kAle lagna karavAne paNa taiyAra chuM." paDyAe vijayanI keNIe goLa coTADyuM hatuM. te bicAre khAI paNa zakate. nahato, ne te meLavavAnA vicArane tyAga paNa karI zakto nahato. "padmA! kAle A samaya pahelAM, ApaNA maMDaLanA kAryane aMta AvI gayA hazeane..." te AgaLa belavA jato hate, te pahelAM ja tenA ane padmAnA meDhAmAM koIe DUcA mArI dIdhA. temane biskula avAja karavAno samaya paNa maLyo nahi. baMnene keIe mUzkeToTa bAMdhavAnI jahemata uThAvavA mAMDI. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21 muM lagnananI taiyArIo magadha sAmrAjyanI vizALa nagarI puSpapurImAM 1 meTI dhAmadhUma najare paDatI hatI. nagarInA judA judA moTA bajA mAM zebhAno pAra nahoto. nagarajano potAnI dukAnane ane vanitAe potAnAM gRhane dedIpyamAna banAvavAmAM kacAsa rAkhatA nahotA. pATalIputramAM AvelI mALAkAranI dUkAnamAM cIkAra gIradI jaNAtI hatI. pratyeka prAsAdane phUla vaDe zaNa gAravAmAM Avyo hato. nagaranA judA judA bajAramAM mahAna maMgala samAraMbhanAM pagaraNa maMDAI cUkyAM hatAM. pATalIputranA mahArAjA navamAnaMdanA mahAamAtya zakaTALanA putra zrIyakajInAM lagnane have sAta ja divasa bAkI rahyA hatA. rAjaputranA lagna vakhate je dhAmadhUma thaI zake, te ja (1) pATalIputranuM bIjuM nAma pupapurI hatuM. rAmAyaNanA samayamAM tene kauzalbI paNa kahetA hatA. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTALa dhAmadhUmI mahAamAtyanA putra mATe thaI rahI hatI. nagaranA mahAjane jAhera karyuM hatuM, ke "AjathI sAta divasa, eTale mahAamAtyanA putra ane mahArAjAnA aMgarakSaka daLanA vA, zrIyakajInuM lagna thaI jAya, tyAM sudhI nagaravAsIoe AnaMdatsava ujavave. zrIyakajInA lagnane viSaya cAre tarapha carcAI rahyo hato. prajAne je prema mahArAjAe meLavyuM hatuM, tenA karatAM vadhu pramANamAM mahAamAtya ane mahAamAtya putrae meLavyo hatuM. A utsava, jANe mahArAjanA pATavI putranAM lagna thatAM hoya, tevI ja rIte ujavAI rahyo hato. mahArAjAe lagna mATe dareka jAtanI chUTa mUkI hatI. mahAamAtyane putra ane nagarazeThanI putrI, pachI lagnamAM kacAza paNa kyAMthI heya! jyAM juo tyAM lagnanI ja taiyArI thatI hatI. pATalIputrane A mahA samAraMbha hato. pUra janonAM AnaMdIta cahero, bALakane khelananAda, strIonA aMtaranA 1 umaLakA, nokara cAkarenI deDadhAma ane rAjadvArI purUSonI hilacAla darekane AkarSe tevI hatI. nagarazeTha taraphathI halavAIonI dukAne mIThAI banI rahI hatI. darajIone bIjAonAM kAma karavAne kurasada nahatI. lagna pachI vaheMcAtI mIThAI ane lagna prasaMge jamavAmAM pIsAtAM mISTAnnanI taiyArIo cAlI rahI hatI. garIbene vahecavA mATenAM kapaDAM zIvI zIvIne darajIo thAkI jatA hatA. nagarazeTha pAse lakSmIno bhaMDAra bharapUra hatuM. mahAamAtyanA vevAI banavAmAM temaNe gaurava mAnyuM hatuM. zrIyakajI jevA jamAI same bIje kaI yuvake temanA jevAmAM Avyo nahi. temanAM patnInA AnaMdano pAra nahe. bALakanAM lagnane Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagnanI taiyArIo chAvA je mAtA pitAe lIdhA hoya, te ja temAM keTalA harSoM samAyelA hAya che. sama sUro TYY putrInA lagna prasaMge mahArAjAne ApavA mATe nagarazeThene rAjakuTuMbane ceAgya tevI vastuo taiyAra karAvI rAkhI havI. A lagna samAraMbhamAM nagarazeTha karatAM mahAamAtyane vadhu bhAga bhajavavAne hato. temaNe aneka kAryo karavAnAM hatAM. putranA lagna samaye mahArAjAne, rAjakuTu ane yeAgya, tevI vastuo ApavAnI hatI. mahAamAtya taraphatI lagnanI taDAmAra taiyArIo cAlI rahI hatI. mahAamAtya ane nagarazeThe, mahArAjAne putranA lagna prasaMge mahAamAtyae zu ApavuM, te gheADA divasa pahelA nakkI karyu hatu. mahAamAtya ane zrIyakajI rAjadvArI purUSa hatA, potAne zAbhe tevI ja bheTA mahArAnane ApavI joIe, ema pitA putrae paNa nakkI karyu hatuM. pote zuM ApavAnA che, te mahArAjA jANe nahi, te potAnI bheTa ajAyabI pamADI zake, tema mahAamAtyane lAgatuM hatuM. te pramANe temane bheTa ApavAnI vastu banAvarAvavA mAMDI hatI. te vastu tana gupta ja rIte, eka bhoMyarAmAM banI rahI hatI. mahArAjAne te vAtanI gaMdha zuddhAM AvavA pAmI naheAtI. lagnanA bAkI rahelA sAta kvisamAM ane vevAioe keTalAMya kAme ATApAnAM hatAM. baMnemAMthI kAIne ya jhaMpa naheAtI. nAkara cAkaranI chUTa hovA chatAM, akhaMDa rAta temanA ujAgarA cAlI rahyA hatA. ya lagna prasaga jevA pavitra utsavamAM mahArAjAe amA. tya pratyekanI zaMkAne dUra mUrkI dIdhI hatI. temaNe tana, mana ane dhanathI laggAtsavamAM sahAnubhUti darzAvI hatI, nagaranA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 mahAmaMtrI zakaTALa mahAjane karelI jAherAtane pite, rAjakuTuMbe paNa amalamAM mUkI hatI. mahAlayanA dareke dareka daravAjA para AzapAlavanAM taraNa ane pUSpamALAo draSTi gocara thatAM hatAM. rAja karmacArIo ane dAsadAsIenAM aMga para amUlya vastrAlaMkAra najare paDayAM hatAM. rAjakuTuMbe paNa maMgalasUcaka cinha dhAraNa ryA hatAM. prajA pratye rAkhelA preme, amAtya kuTuMbanA lagna prasaMge sArthaka karI batAvyuM hatuM. pUranI aMtarthyavasthA jALavavAne asaMkhya gheDaravAranI doDadhAma thaI rahI hatI. zerIe zerIe ane prAsAde prAsAde AnaMdotvasanA gIta gavAI rahyAM hatAM. devasthAnomAM pUjApATha ane puNya karma thaI rahyAM hatAM. mahAamAtya jaina dharma pALatA hovAthI jaina maMdiramAM aThThAI mehatva cAlI rahyA hatA. maMtrI mudrA dhAraNa karI tyArathI mahAamAtyae kaI paNa dharmamAM DakhalagirI karI nahatI, tethI sarva dharmAnuyAyIo temanA latsavamAM AnaMdathI rasa laI rahyAM hatAM. bauddha bhikSukonAM pavitra sthAne mAM ane zaivamI pALanArAonA zivAlayamAM paNa dhArmika kriyAo thaI rahI hatI. AvA zubha prasaMge maMtrI patnI lakSmIvatInA hRdayanA eka khUNAmAM nAnakaDuM duHkha dUra karI beThuM hatuM. sagAMvahAlAM ane nAtajAtanAM mANase pitAne ghare hAjara hovA chatAM eka vyakitanI temane uNapa lAgatI hatI. AvA zubha prasaMge pitAne putra najIka hovA chatAM ghare hAjara rahI zake nahi, te kaI mAtAnA duHkhane viSaya na gaNuMya ? nAnA putranAM lagna heI, (1) jena dhamamAM aThThAI mohatva nAmanI A divasanI pUjA pAThanI dhArmika krikA heya che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagnanI taiyArIo 177 meTo putra nagaramAM ja hovA chatAM, ghare na Ave, te kaI mAtA sahana karI zake? putranA viyoganI mAtAnI aMtavyathA, mAtA heya, te ja jANI zake. meTA putra raghulibhadrane kesyA nAmanI gaNikAne tyAthI A prasaMge bolAvI lAyavA mATe, lakSmIvatI nAnA putra zrIyakajIne samajAvI rahyAM hatAM. "paNuM, beTA ! te baMne jaNa mArA nAmathI jarUra Avaze." mAtAjI! huM mAnato nathI ke baMne jaNa AvavAne kabUla thAya. vaDila baMdhu paNa Avaze nahi, te kesyA devI te kayAMthI Ave? jagata bhale kezyA devIne gaNikAnA upanAmathI saMbodhe, paNa ame bhAI bahene, temane bhAbhI ja kahIzuM." zrIyakajIe kahyuM. zrIyakai ! mArUM kahevuM mAne. eka vakhata prayatna karI juo. bIjAne na mokalatAM, tame jAte ja jAo. game tevA vilAsamAM te paDyA haze, paNa mAtAne visarI gayA nahi heya. mAtA pratyene putrano prema akhaMDa ja hoya che. mArA nAnA putranA lagna prasaMge meTo putra hAjara na hoya, te huM kevI rIte sAMkhI zakIza ? " lakSmIvatInuM haiyuM bharAI AvyuM. temanAM netro sajaLa banyAM. upavastranA cheDAthI temane AMkho lUchavA mAMDI. mAtAnAM sajaLa nayana jeI zrIyakajIne lAgI AvyuM. temaNe pharIthI mAtAne eka vAra samajAvI javAno prayatna karyo. mAtAjI ! mAnA pratye temane prema akhaMDa haze, te paNa duniyAnI lAje te nahi Ave. chatAM kadAca te AvavAnI IcachA darzAvaze, te kezyA devInI saMmati temane nahi maLe. 12 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 mahAmaMtrI zakaTALa atruTa prayatna temane saMmati maLe, ane te Ave, te paNa kesyA devInA AgamananI IcchA to AkAza kusumavata ja gaNAya! chatAM, huM mArI baMdhu pharaja bajAvavA nahi cUka" beTA ! A te tamArI kalpanA che. lakSmIvatI kahevA lAgyAM. "kalpanA kharI ja paDe tema na mAnI zakAya. koI kaI vakhate mahAna kavionI kalpanA paNa beTI paDe che. tame hajI strIonuM hRdaya jANatA nathI. keI paNa bhAbhI diyaranAM lagnamAM javAne lalacAyA vinA rahetI nathI. game tema, te paNa te eka strI che. lagna prasaMga karatAM bIjo koI paNa prasaMga, strIone mATe meTe heI zakatuM nathI. te eka strI hovA uparAMta, tamArAM bhAbhIne sthAne che. diyaranA lagnamAM bhAga levAne te nahi cUke. baMnemAMthI keIpaNu, tamArI avahelanA karavAnI hiMmata nahi kare. eka vakhata tame prayatna karI juo." "mAtAjI ! temane AmaMtraNa ApavA javAnI mArI bila na nathI." zrIyakajIe kahevA mAMDyuM: "mArAM bhAI bhAbhInI hAjarI, mArA manane vadhu AnaMdita banAvaze mAtAjI ! Apa biskula cinA karaze nahi. huM mArAthI banatuM karIza. vaDila baMdhunI avahelanA paNa kayA saddabhAgI kaniSTa baMdhunA nazIbe hAya ! mAtAjI! huM hamaNAM ja jAuM chuM." kahI zrIyakacha uThIne ubhA thayA. lakSmAvatI paNa putrInI sAthe uThyAM. baMne mukhya dvAra sudhI sAthe sAthe gayAM. vaDila baMdhune AmaMtraNa ApavA jatA putrane mAtAe premathI kahyuM : "beTA! yazasvI yazasvI banIne Avaje." "putrae netra saMketathI ja "hA bhaNI cAlavA mAMDyuM. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22 mu AmaMtraNanA svIkAra mAtA pAsethI chuTA paDIne zrIyajI peAtAnA khAnagI khaMDamAM gayA. temane zAMtithI vicAra karavAnI jarUra hatI. mAtAnI icchAne mAna ApI Dila baMne potAnA lagnanuM AmatraNu ApavA javAnuM kabUla karyuM hatuM, paNa kAsyAne tyAM javAnI temanI hiMmata cAlatI nahotI. badhu preme kAzyAne -te game te hAvA chatAM,-bhAbhI tarIke svIkArI lIdhI hatI. tyAM ja te bhAine ane bhAbhIne zuM kahevu, te ja vicAra temane mUjhavI rahyo hatA. peAte mahArAjAnA aMgarakSaka daLanA zreSTha ane pitAzrI magadha sAmrAjyanA mahAamAtya. kAzyAne tyAM jaI paNa zakAya kevI rIte ? hiMmata karIne tyAM javA chatAM, jo Dala baMdhue agara bhAbhIe peAtAnA AmaMtraNanA asvI kAra karyo. tA ? zrIyakajI aneka tarka vitarkamAM gUcavAvA lAgyA. maMgalamaya Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 mahAmaMtrI zakaTALa lagnanuM AmaMtraNa ApavAnI hAMza dareka mAnavajanane hAya che. zrIyakajIne paNa te hAMza hoya, teA navAi jevuM na gaNAya ! paNa A Ama MtraNa te vikSaNa prakAranuM hatuM. ----chatAM, keTalAka vicAra karIne, te peAtAnuM kAryaM pAr pADavAnA irAdAthI kAyAne tyAM javA nIkaLyA. thaiDA samaya cAlyA pachI, kAlyAnuM bhavya makAna temanA najare paDayuM. te makAna pUra jAhera hatuM. kAI paNa vyakti te makAnane oLakhatI hatI. te makAnanA mukhya dvAra pAse jaI, daravAnane temaNe prazna kaH 66 Ai sAheba aMdara che ? " tr 'jI, hA." namratAthI melavA TevAyelA daravAne savinaya. javAba ApyA. temane samAcAra Apu ke koi maLavA AvyuM che." " daravAne pUchyuM. 66 cr "sAheba ! ApanuM nAma zuM? ' tuM emane ema ja kahe, ke kASTha gRhastha maLavA AvyA ." zrIyakaOe kahyuM. peAtAnuM nAma ApavAnI temanI IcchA nahAtI. sAheba ! ApanuM nAma jANyA sivAya mArAthI temane samAcAra nahi ApI zakAya." daravAna vinayathI ja khelate hatA. teNe zrIyakane eLakhyA nahAtA. 66 AvanAra gRhasthanuM nAma jANyA sivAya tuM tArA zeThA NIne samAcAra na pahoMcADI zake, te tamArA niyama che ? " " jI, hA. amAre tyAMnI evI nIti che." cr Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama traNanA svIkAra 181 " tA tArAM zeThANIne jAya, ke zrIyakajI padhAryAM che." peAtAnuM nAma ApavAne vakhata AvatAM zrIyakajIe peAtAnA meAlAsara nAma ane Agamana jaNAvyu zrIyakajInuM nAma sAMbhaLatAM ja daravAna ThaMDA thaI gayeA. tarataja teNe eka dAsIne hAka mArI kheAlAvI. peAtAnI najIka AvatAM ja teNe tene kahyuM : (6 * viNA ! zrIyakajI sAheba padhAryAM che, temane zeThANI pAse laI jA." zrIyakajI tarapha aMgulI darzana karatAM daravAne dAsIne kahyuM. " khAte samAcAra ApyA che? dAsIe pUchyuM. 33 " temane samAcAra ApavAnI jarUra nathI. sAheba nAme na sameAdhatAM mahArAjAne nAme samAdhatAM AgaLa cAlavA mAMDyuM. zrIyaka dAsInI pAchaLa pAchaLa javA lAgyA. eka viza.La khaMDamAM suvAsita vAtAvaraNanI vacce hyulidra ane kAMsyA AnaMdAlApa karI rahyAM hatAM. daravAjAtI najIka jai dAsIe kAzyAne uddezI karyu : " A ! A putra zrIyakajI padhAryAM che." zrIyakajInuM nAma sAMbhaLatAM ja sthUlibhadra ane kAsyA Azra pAmyAM. daravALa AgaLa ja zrIyakajI ubhA hatA. baMnenI najara temanA para paDI. NukAe mAthA paranA cheDA vyavasthi karatAM uddIne dvAra najIka jai, zrIyakajIne kahyuM ? " padhAre| ApanA vila badhuM ahIM ja mAnyuM, ke zroyacha potAnA vaDava baMdhu che'kAzyAe sphulibhadrane maLavA Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 mahAmaMtrI zakaTAba AvyA haze. zrIyakajIe kaMI paNa bolyA sivAya dhulibhadranI najIka jaI temane praNAma karyA. te ja vakhate kezyA paNa tyAM AvI cUkI hatI. temane praNAma karatAM zrIyakajI bolyA: bhAbhI ! praNAma." "bhAbhI" zabda sAMbhaLatAM ja kezyA camakI. sthUlibhadrane paNa Azcarya thayuM. kezyAne lAgyuM, ke zroyakacha mazkarI karavA te AvyA nahi hoya! zrIyakajI!--" kezyA belavA jatI hatI, tene aTakAvI zrIyakajI vacce ja bolI uThayAH "nahi, diyarajI kaho." A "zrIyaka! bahu divase moTA bhAIne yAda karyA. "yulina bhadrae nAnA bhAIne saprema "tuMkArathI belA. vaDila baMdhu! AvavAnI to ghaNI IcchA thAya che, paNa tevA saMjogonI rAha jovI paDatI haze ne?" zulibhadrae TANe mAryo. kaI kaI vakhate tema banI jAya che. zrIyakae TUMka ja javAba Apo. te te eka jAtanuM bahAnuM che." raghulibhadra kahevA lAgyA. "keTale ya vakhata thayo chuM ane kezyA tane, ApaNAM mAtA pitAne ane bahenone maLavAne vicAra karI rahyAM chIe. eka vakhate te meM pitAjI vagerene maLavA mATe temanA ghare javAno vicAra paNa karyo hato, paNa kezyAe tema karatAM mane aTakAvyo." "kAraNa?" zrIyakajIe pUchayuM. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmaMtraNane svIkAra 183 tene bhIti rahe che ke kadAca huM ghare AvuM, ane tame mane pAcho nahi AvavA de, to bicArI mAsa vinA rahI zake kevI rIte ? mane teDavA paNa AvI zake kevI rIte ?" "teDavA kema na AvI zake?" zrIyakajIe prazna karyo. "kAraNa ke, te rahI gaNikA. gaNikA eTale gesaTha prakA ranI manAtI vidyAne bhaMDAra, paNa te te meMDhAnI vAto. ApanA jevA gRhasthane tyAM AvavAne tene paga paNa kema upaDe che te tyAM Ave, ane pitAzrI mane na AvavA de, to tene keTaluM apamAna lAge ? atyAre mArI gaNanA vaDelAmAM thAya che. huM anItimAna, durAcArI, ane jagatanI saphedAithI alaga thayela. te tamArA tyAM Ave, huM tamArA tyAM Avyo houM,-te A vAte nAgarike jANe, jagatanA agresare jANe, te tamArAM thAnane, padavIne ane mahattAne kalaMka lAge. meM te mAruM jIvana bagADyuM, ghara tacha ApaNuM kuTuMba para kalaMkanI chAyA lagAvI ane mAtA pitAne bhAI bahenane viyega grahyo. meM strI sauMdarya pAchaLa ghelachA darzAvI, cosaTha kaLAnA bhaMDArane huM pUjArI banyA. AkhA kuTuMbanI lAgaNIo dubhAvI. AvA kRtyone karavA chatAM, hajI huM ane kezyA ghare AvI, jagate visAre pADelI ApanI apakIrtine punarapi jAgRta karAvIe?" zulibhadra pitAnA nAnA baMdhune pitAnA dilanI aneka vAto saMbhaLAvI rahyA hatA, . "paNa, baMdhu! amone jagate apakIrtimaya mAnyA ja nathI. tamo bane game tyAre ghare Ave, temAM amane, jagatane keI paNa jAtane vAMdho nathI. mAtA pitAe kezyA bhAbhIne putravadhu mAnyAM che. meM ane sarva bahenee temane bhAbhI mAnyAM che. ane jagatanI paravA nathI. gaNikAnI vyAkhyA Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mahAmaMtrI zakaTALa ame judA ja prakAranI karIe chIe badhI gaNikAo eka ja prakAranI hotI nathI. pavitratAne pATha paDhAvanAra ane eka pativRtta pALanAra kezyA bhAbhI jagatabharamAM vaMgha thaze, evI amArI mAnyatA che. je gaNikAne halakA darajajAnI gaNavAmAM AvatI hoya, te mahAna samrATe, nagarazeTha ane mahAna vyaktio, temane temanI kalAnuM pradarzana karAvavA mATe sabhAmAM, meLAvaDAmAM ane lagna prasaMgomAM zA mATe AmaMtraNa ApatA haze? vaDila baMdhu ! Apa baMne jaNa amArA mATe je prakArano abhiprAya bAMdhI beThA che, te abhiprAya khe che." zrIyakajIe kahyuM. temanA caherA para baMdhuvAtsalyanA bhAva taravarI rahyA hatA. zrIyaka! huM game teTalI adhogatie pahoMze houM, chatAM meM mAro AtmA gUmAvyo nathI. mArI khAnadAnInA saMsArane meM tilAMjali ApI nathI, mAtA pitAnA upakAra bhUlI javA jeTalI adhamatA meM keLavI nathI. bhAI bahenane prema visarI javA jeTale krara hajI huM thayo nathI. eka gaNikAne grahaNa karI che, ema huM mAnatA nathI; paNa strI sarvottamane meM grahaNa karI che, ema huM mAnuM chuM. guNa grAhI vyaktine apanAvI levAmAM huM pApa joto nathI. jenA rUpa guNa tarapha ApaNe AtmA AkarSAya, te ja jIvananI sahacariNI banavAne yogya che, ema huM mAnuM chuM. AkarSaNamAM uMcca nIcanI kakSAne sthAna apAtuM nathI. ane jyAM AkarSaNane dhyani saMbhaLAya che, tyAM te AkarSaNamAM paramakRpALu paramAtmAno hAtha hoya che. Izvara jagatanA koI paNa mAnava Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmaMtraNane svIkAra 185 prANInuM ahita I che ja nahi. huM badhA paramAtmAne eka ja draSTie jouM chuM. je mArI najara yogya gaNAtI hoya, te meM jaNAvelA AkarSaNane anubhava paramAtmAe paNa meLavela che. zrI zaMkara bhIlaDImAM mehyA hatA. bhIlaDInuM rUpa temanA hRdayane AkarSavAne samartha banyuM hatuM. te sauMdaryavAna strIne bhIlaDI mAnavA chatAM, temaNe tene pitAnA aMtaramAM sthAna ApavAno prayatna karyo hato. jyAre pArvatIe pitAnuM rUpa prakaTa karyuM, tyAre ja te jANuM zakyA, ke pite ThagAyA che. te vakhate pArvatI devIe temane "bhoLA zaMkara'nI upamA ApI. je pratyakSa paramAtmAe paNa AkarSaNanA dhyanine svIkAryo hato, te mArA jevA eka pAmara mAnavIne te svIkAravAmAM bAdha paNa zo hoI zake ? zrIyaka! huM bheLe nathI. mUkha paNa nathI. tuM agara pitAjI, mane maLavA, zA mATe nathI AvatA, te huM sArI piThe samajI zakuM chuM. tamane duniyAno Dara che. kalA tamane muMjhavI rahI che. putravAtsalya karatAM pitAne kalajajAe vadhAre AkarSyA che. baMdhu prema karatAM kavAyakAne te zreSTha mAnI che. bahene ane mAtAjI, strI jAta che. temanI IcchA hovA chatAM paNa te na ja AvI zake. zrIyaka! sAce sAcuM kahe, tuM ane pitAjI mane maLavA Atura hovA chatAM A ja kAraNavazAta AvI zakatA nahatA kharuM ne?" -A praznae zrIyakajIne mUMjhavyA. zuM belavuM, te temane sUjhayuM nahi. chUpAvavAnI ke juThuM bolavAnI jarUra nathI. A to jagatane niyama che. huM badhuM ya samajuM chuM. phakta mAre tArA meMTethI ja sAMbhaLavuM ja che." zrI kacchanI muMjhavaNa pArakhI chu. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 mahAmaMtrI zakaTALa libhadrae kahyuM. " vaDila baMdhu ! huM zu` kheAlu' ?' jamIna'mA` Ape, tA samAI javA jevuM zrIyakajate thai gayuM hatuM. te svagat vicAravA lAgyA, ATalA divasathI A pavitra purUSane maLavAnI pAte darakAra paNa karI nahi? zu meM badhu prema karatAM jagatanI leAkavAyakAnI zreSTatA svIkArI ? game tevA hAya, paNa bhAI kayAMthI ? phUMkRtya karanAra bhAine paNa bhAI tyajI zakatA nathI, te me' A zuM karyu? zuM saMskArahIna mAnavIonAM jIvana dhyeya karatAM meM mArA jIvana dhyeyane halakuM banavA dIdhuM? Aha ! meM A zuM karyuM ?--are, huM te nAme hyuM, paNa pitAjIe A kevI gaMbhIra bhUla karI ? mAtAnA zabdo kharekhara sAcA hatA, manuSya game teTalI adhAtie paheAMce, paNa mAnava dharma bhUlatA nathI. A zabdo paNa vila baMdhunA A zabdo zuM kahI Ape che?--te ja zabdo, te ja zabdamAMthI utpanna thatI bhAvanA ane te ja zabdomAMthI utpanna thanArI kRti temane jagadya banAvaze." temanA hRdaya mamudramAM cAlI rahelA vicAra taraMgA parisImA nahotI. temanA caherA para viSAdanI chAyA prasarI hatI. temanAM nayana yugala azruothI chalakAvA lAgyAM hatAM. temaNe vinamrapaNe kahevA mAMDyuM : "baMdhu! mane kSamA kaza.' temaNe hAtha joDI AgaLa kahevA mAMDyuM : 'huM dUrbhAgI chuM. ApanA jevA vila baMdhunA puNAtmAne huM oLakhI zakayA nahi. eka bhUla karyA pachI, te bhUla chUpAvavA khAtara juThThuM khelavAnuM pApa grahaNa karavAne huM taiyAra nathI. lAkavAyakAnI bIke huM tamane maLavA AvI zakaye nahotA. mArU dila tamArA tarapha haMmezAM AkarSAtuM hovA chatAM, Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmaNanA svIkAra 187 * meM tamArA darzanane lAbha na uThAvyo. jagatamAM nagaraleAkamAM ame ema jAhera karyu hatu, ke sphulibhadrane ame kAzyA devIne tyAM guNa grahaNa karavAne-cAsaTha prakAranI vidyA zIkhavAne mATe-rAkhyA che. ' te AgaLa khelI zakyA nahi. temane ke rUMdhAvA lAgyA. sthUlibhadrae temanI pIDe hAtha pheravavAM, AzvAsana ApatAM kahyuM : " zrIyaka ! bhUla haraeka manuSya kare che. je mANasa bhUla karyAM vinA zreSTa thayeA haiAya che, tenuM vana satvahIna heAya che, bhUla ja manuSyane sanmArga khullA karI Ape che. me paNa bhUla karI che. chatAM meM saskAra tajgyA nathI. pitAjIne tthA mAtAane mArA aMtaHkaraNapUrvaka vaMdana kaheje. baheneAne mArA AziSa kaheje." theADIvAra vizramI temaNe AgaLa pUchyuM. paNa, zrIyaka ! huM te| tane pUchyuM ja bhUlI gayA. Aje acAnaka tuM ahIM kayAMthI AvI caDhayA ? ,, << 4: 'vila baMdhu ! mAtAjInA AgrahathI huM Apane AmaMtraNu - mApavA AvyA chu" " zAnuM AmaMtraNa ? " sphulibhadrane vaibhavavilAsa sivAya, jagatamAM, bahAra zuM cAlI rahyuM hatuM, tenuM bhAna naheAtuM, mArA lagnanuM." zrIyakajIe zaramAtAM zaramAtAM kahyuM. "kAnA tArA lagnanuM ? " hA." "kAnI sAthe? << "6 "" Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 mahAmaMtrI zaDhALa ahIMnA nagarazeTha yakALanI putrI priya MvadA sAthe." lagna kyAre che?' " AjathI sAtamA divase." " mane tenuM AmaMtraNu ApavA Avyo che ?'' " Apane ekalAne ja nahi, paNa tene." "" 66 aMte kANuM ?' "tamane ane mArAM pUjya bhAbhIzrIne.' " kAnA kahevAthI.'' " mAtAjInA." 66 mAtAjI mane vIsarI nathI gayAM ?' " Dila baMdhu! mAtAjI teA aheAniza tamArA ja jApa japyA kare che. meM temane kahyuM, ke tame nahi AveA, tyAre temaNe kahyuM, ke ' zrIyaka ! tuM sphulibhadrane oLakhatA nathI. mAruM sAMbhaLatAM ja te doDI Avaze. eTaluM ja niru paNu, tArAM krAsyA bhAbhI paNa jarUra Avaze.' ardhuM ! ApanA para temane sapUrNa zraddhA che, ke Apa jarUra Avaze." << " zrIyaka ! mAtAjInA zabdo khATA nathI. te .mane sArI rIte meLakhe che. strI svabhAvanA te anubhava che. krAssA ! tArI zI icchA che? " sphulibhadrae chelle prazna kAsyAne uddezI pUchyA. (6 rr mArI icchA ApanI ' svAmI ! " kAzyA kahevA lAgI : prucchAthI judI na ja hAya. dhA divasathI huM mArAM sAsu saptA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama traNanA svIkAra 129 ane diyara tathA naNaMdIene jovA mATe vicArI rahI chuM. acAnaka A praznaga upasthita thayA che. diyarane joi, nayane ne tRpti thaI che, paNu bAkInAM darzana adhurAM che. diyarajI ! mArAM sAsune mArA praNAma karI, temane jaNAvajo, ke lagnanA divase ame aMte jaNu saha AvIzuM." pAchaLanA zabdo kAzyAe zrIyakate uddezI kahyA. zrIya kAsyAnA zabdo sAMbhaLI AnaMdAzcarya pAmyA. * mAtAjInI IcchA pUrI thaze. peAtAnA AmaMtraNu ApavA AvyAnuM sArthaka thaze ane bahene bhAI bhAbhIne joI khUza khUza thai jaze.' A vicAreAe temanA hRdayamAM sthAna lIdhuM. diyaranA prathamAgananA satkAra mATe, kAzyA jAte ja dUdha vagerenI vyavasthA karavA cAlI gai. kAsyAna! javAthI ane baMdhuonu` ekAnta milana thayuM. ghulibhadrae zrIyakajIne kahyuM : << zrIyaka ! mAtAjIne kaheje, ke tamArAM putrae te putra vadhuee tame mekalelA aMtaHkaraNapUrvakanA AmaMtraNlRnA saha svIkAra karyo che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23 su piMData varaci bha vijaya ane padmAte ATheka divasathI na jonAra maMDaLa -narjIva samAna bhAsatuM hatuM. maDaLamAMnA eka sabhya pratApane mahArAjAe krara zikSA karI hatI. khIjo mahAta : mahattvAkAMkSI vIra yuvaka-bALaka maMDaLamAM matabheda paDatAM svecchAe cAlyeA gayA hatA. bIjA khetA ATheka divasathI meLApa thayeA naheAtA. A badhAM amagalasUcaka cinho joI maDaLanA bAkInA sabhya nitsAhI banavA lAgyA hatA. pahelA khetI khATa ma`DaLane bhAsI naheAtI; paNa pAchaLanAM khetI kheATa maDaLanA sabhyAne miSTa banAvI rahI hatI. A maMDaLamAM be ja sabhyonI mahattA hatI. eka vijayanI ane khIjI padmAtI. maDaLane pratyeka sabhya peAtAnAthI banatuM karI chUTayA hatA. vijaya ane padmAnI zAkhALa mATe kAipaNu sabhyae paravA banyA nahAtA. ma`DaLanI hasti mATe A samaya vilakSaNu hato. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 Ama traNanA svIkAra tenA sUkAnIne patto nahAtA. paMDita varUcie paNa te tenI tapAsa mATe athAga zrama veDayA hatA. mahArAjAne maLyu, vijayanA adazya thavA viSe temaNe carcA paNa karI hatI. mahArAjAe paNa vijayanA adazya thavA mATe ciMtA vyakta karI hatI; paNa temaNe pote vijaya viSenI vAta bahAra na carcAya, te mATe saMpUrNa takedArI rAkhI hatI, te ja takedArI mATe temaNe vararUcine paNa bhalAmaNu karI hatI. mahArAjA, vaci ane ma`DaLanA sabhyA. peAtAtAnA manamAM samajI zakyA hatA, ke have ja rAjakhaTapaTanA vyuhanI zarUAta thAya che. kAi paNa atithine AhAra vihAranI vyavasthA karI ApatAM pahelAM, tenI dareka rIte tapAsa karavAnI AvazyaktA sarvene bhAsavA lAgI, rAjakumArane viSapAna thayA pachI duHkhad samaya vItA vatAM vItAvatAM, mahArAjAe gheADA vakhatathI kaMika zAMtine anubhava karavA mAMDayA hatA; tyAM ja A navuM saMkaTa upasthita thavA pAmyuM. vijayanA jInA zabdo mahArAjAne yAda AvavA lAgyA. teNe mahAamAtya mATe darzAvI zakAe mahArAjAnA manamAM mahAamAtya viSe viSa reDyuM. ' vijaye peAtAnuM peAla khulluM karavAthI mahAmaMtrIe ja tene adazya karyAM nA hoya! ' A praznanI lahera mahArAjAnA manamAMthI peAtAnI jAta bhajavI pasAra, thai gaI. > mahAmatrI vagere kAne na pUchtAM, pote ja khAnagI rIte tapAsa karavI, evA rAjAe nizcaya karyo. vijayanA gUma thayAnI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI zakaTALa 192 vAta temaNe mahArANIne paNa jaNAvI nahAtI. vararUciye vijayanA adazya thayAnI vAta, mahArAjAne evI teA khUbIthI kahI saMbhaLAvI hatI, ke padmAnuM nAma nizAna paNa temAM na hoya ? maMDaLane baMnenI ciMtA hatI. mahArAjAne vijayanI zodhakhALa karavAnI hatI. vararUcine te phakta padmAnI ja jarUra hatI. --A sarva khInA sAthe bIjI eka vyaktie paNa du:kha anubhavavA mAMDayuM hatuM. ATha divasathI padmA potAnI zeThANIne maLavA azakaya banI hatI. vadhumAM vadhu divase paNa peAtAnI zeThANIne maLI AvatI; paNa A samaya te| evA. pratikULa banI gayA hatA, ke te ATha divasa thayA DhuvA chatAM potAnI zeThANIne maLI zakI naheAtI. te RNu tenI zeThANIe khAnagI rIte padmAnI tapAsa karAvI hatI, paNa tenuM pariNAma zUnyamAM ja AvyuM hatuM. zeThANIe badhA karatAM judo ja ta khAMdhyA hatA. ' tenI mAnyatA evI hatI, ke padmAne vijaye ja pakaDI haze.' vijaye padmAne oLakhI hoya, tA tema banavuM azakaya nathI, temAMthI nekanI agara te! khanenI zodhakheALa badhAM taraphathI thaI rahI hatI. kAraNa darekanAM judAM hatAM. chatAM niranirALI bhAvanAthI darekane ekaekanI agara tA tenI khAsa jarUra ja hatI. vijayanA gUma thavA pachI, varacie eka vakhate maMDaLane ekatrita karyuM... hatuM. temAM temaNe tenAM gUma thavA mATe zAka pradarzita karyAM hatA. te pachI teAtAnA kAryonI jhaDapI zarUAta karavAnI AvazyaktA jaNAvI, Aje pharIthI ma`DaLanA adhA sabhyone khelAvavAmAM AvyA hatA. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita varaci 193 ~ekatrita thayelA maMDaLamAM vaci sarva sabhyone uddezI kahI rahyA hatA : " bhAIe! ! temanI, te atenI jarUra badhAyane hatI. hajI pazu che. paraMtu kudaratanA khelane paheAMcI vaLavA jeTalI zakti, mAnava jAtimAM Izvare mUkI nathI. khIvezI kudarata aneka rIte jagatanA prANIone nacAve che. varSonA varSAthI cAlI AvatI tenI A praNAlikA, ApaNu! mATe navAinI hovA chatAM; tenA mATe te| sAdhAraNa ja che. vijaya ane padmAnA khepattA thavAthI ApaNe paga jevA thayA chIe. paNa apaMge potAnAthI khanatuM kArya na karavuM, tema nathI. ApaNe ApaNAthI banatuM karavuM ja joie. ApaNA zatruone haMphAvavA ApaNe sadaMtara taiyAra rahevu joIe. bicArA agara bApaDA thavAthI, ApaNuM kArya pAra paDavuM aya che. sIdhAnI sAthe sIdhA ane vAMkAnI sAthe vAMkA thazuM, te ja ApaNe ApaNA kAryamAM phattehamada nIvaDIzuM. bhALA thanArane jagata phasAvatAM vAra lagADatuM nathI. A jamAnAnA mAnavIe pAtAnA samevaDIA ja zeAdhe che. ApaNe sarva jANI cUkayA chIe, ke ApaNA kAryoMmAM naDatararUpa mahAamAtya ja che. vijaye paNa te ja kahyuM hatuM. mahAamAtyanA nAza sivAya ApaNA kAryanI phatteha jovA Rtu te te taddana mUkhatA ja batAvI Ape che. Aja sudhI kAie paNa je khAtamI meLavI nathI, te khAtamI me meLavI che. jo sarvene sAtha hAya, badhAnI icchA hAya, te ATha divasanI aMdara mahAamAtyane nAza mahArAjAnA hAtheja thAya ane ApaNe taddana judA ja rahI jaiM zakIe evI ceAjanA me' ghaDI kADhI che. ApaNe pApapuNyanI carcAmAM utaravAnA prayatna karIzuM, te 13 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 mahAmaMtrI zakaTALa ApaNuM kA apUrNa ja rahI jaze. ApaNA kArya kartAone pakaDavAnI hiMmata karanAra dIdI ene ApaNe batAvI ApavuM joie, ke tamArI dIdItA amArI AgaLa taddana nakAmI, nirmAlya che. * ame dhArIe te karavAne samartha chIe,' A pATha ApaNe ApaNA zatruone zIkhavavA ja joIe. mahAamAtya viSe mahArAjAnuM mana kaluSita thAya, tevA mArga me zeSo kADhayo che. mArA zodhI kADhelA mArganA amala thaI zake, tema che. teA huM tamane badhAne pU chuM, ke mahAamAtyanA nAza mATe ApaNe javAbadAra na banIe ane teno nAza thAya, evI mArI yAjanAne amalamAM mUkavAnI virUddhamAM kAi che ke kema ? tatkALa . ekAda kSaNu tyAM zAMti prasarI gai. bakInA sabhyAe eka khajAnI sAme joyu. darekanAM nayanAe eka bIjAne saMmatti darzAvI. eka pachI eka, ema dareka vararUcinI mejanAte amalamAM mUkavAnI icchAmAM saMmatti ApI. darekanI saMmatti maLatAM ja vararUcie sphUrtimaya avAje AgaLa kahevA mAMDayuM : " bhAie ! mArI yeAjanA taddana sAdI ane saraLa che. mahAamAtyane tyAM temanA putranA lagnanI taiyArIo cAlI rahI che. lagna prasaMge sagAMvahAlAMone temaja rAjakuTuMbane ane mitra ma`DaLane bheTa ApavA mATenI : vastu mahAamAtya taraphathI taiyAra thai rahI che. temAMnI keTalIka vastue khAsa mahArAjAte ja bheTa ApavA mATe khatI rahI che. mahAamAtyae taiyAra thatI badhI ja vastuonA phATa karyo che, paNa phakta mahArAjAne ja bheTa ApavAnI vastuonA phoTa temaNe karyo nathI. temanI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita vararUci 195 IcchA evI che, ke mahArAjAne je vastuo bheTa ApavAnI che, te temane pahelAMthI na jaNAvatAM, vakhata Ave eTale ApavAmAM Ave, te te joi mahArAjA diGamUDha thaI jAya. te bheTanI bI... kAine jANa thaI nathI. phakta meM ja tenI bAtamI meLavI che. je bheTa mATe mahAamAtya magarUra khatI rahyA che, te ja bheTa ane bheTanI taiyArIe temanA nAzanuM kAraNa anaze. mahArAjAne khAnagImAM maLI, te bAbatanI vAta karavAnI jarUra che. bheTanI vastue zA mATe khAnagI rAkhavAmAM AvI che, tene khulAsA karavAmAM ja kharI khUbI samAyelI che. AvatI kAle huM mahArAjAne maLI, zakaTALanA nAzanuM dvAra khAlIza. tene nAza, eTale ja ApaNA kAryanI saphaLatA. kAle sUryodaya vakhate ja huM mahArAjAne maLavAne chuM. temanI sAthe thayelI vAtacIta viSe ApaNe ahIM ja carcA karIzuM. kAle A samaye ja ApaNe maLIe, evI mArI IcchA che." vararUcinI IcchAne mAna ApavAnI dareka sabhyanI phara ja hatI. te uparAMta vijayanI hAjarI na hovAthI, tenI chAne mAna Apavu ja paDe tema hatuM. khIjA ahIM hAjara rahelA sabhyA, eTale pratijJA pAlana mATe prANa ApavAne taiyAra rahelA paDhAvelA popaTa. te bicArA rAjakhaTapaTamAM mAthu mArI zake nahi. temanI buddhi eTale phakta hathiyAra vAparI jANavuM. hathiyAranA te rAjA. buddhi ane vicAra zaktimAM te badhA ja pachAta hatA. temaNe vararUcinI pratyeka IcchAne mAna mApyuM. vararUcie dhIme dhIme eka pachI eka javAnI sUcanA karI. te sUcanAne amala tarata ja thavA lAgyA. ----badhAnA javA pachI vararUci ekalA paDayA. temanA Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 mahAmatrI rAkaTALa caherAnA cinhAmAM pharaka thavA lAgyA. dhIme dhIme zAntinAM cinhA naSTa thai, krodhanAM cinho jaNAvA lAgyAM, temaNe peAtAnA sthAnethI uThI Ama tema TahelavA mAMDayuM. netro raudra banavA lAgyAM. Akhare temaNe svagam babaDavA mAMDayuM : 1 zakaTALa ! yAda rAkhaje, ke A kAtyAyana che. eka vakhata teM mArUM bhayaMkara apamAna karAvyuM hatuM. mate maLatI lakSmI te aTakAvI hatI. bhale, tuM rALanA jamaNA hAtha hoya, temane nimakahalAla, vizvAsu hAya; paNa mArA te zatru ja che. pRSkapuranI prajA tane deva samAna mAnatI haze, paNa huM te tArA tiraskAra ja karUM chuM. tane khabara nahi hAya, ke tArA nAzanI Dio gaNAI rahI che. mahArAjA pAse mArI avahaeNnA karAvanAra durbhAgI ! yAda rAkhaje, ke te ja mahArAjA pAse huM tArA nAza karAvIza. paMDita cANakyae mahArAjAnA temanA vaMzanA nAza karavAnI pratijJA lIdhI che, paNa te pratijJA pahelAM mArI pratijJA pUrNa thaze. (6 mArI pAse bhale zastrasa na hoya, paNa buddhinA bhaMDAra che. AtmAnI zraddA che. raNakSetramAM bhale tArA vijaya thaI zake tema hAya, paNa kapaTa kSetramAM te| tArA nAza ja thavAneA cheM." temane svagat babaDATa dhIme dhIme vAcAnA rUpamA pheravAi gayeA. temanI vANImAM kaDoratAe vAsa karyAM. nayanAmAM jaMgalI bilADInI hiMsaka draSTinA bhAsa thavA lAgyA. hADa phUlI javA lAgyA. kapAlamAM krodhanI karacalIo dekhAvA lAgI. temanA carNAnA vega nizcayatAnA bhAsa AvavA lAgyA. kapaTapUrNa matAvicAre brAhmaNattvanA nAza karavA mAMDayA. (1) vararUci brAhmaNa graMthAmAM pAtAne kAtyAyananA nAmathI oLakhAvatA hatA. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakaraNa 24 muM bheMyarAmAM mUzkeTa baMdhAyelI padmAne eka bhoMyarAmAM pUravAmAM AvI hatI. tene bhoMyarAmAM keNe pUrI levI joIe, tenI aTakaLa teNe karI hatI. bhayarAmAM pUrAyAnuM duHkha tenA caherA para biskula nahetuM. tenI caMcaLa sa tejasvI AMkhe jevI ne tevI ja hatI. caherA parane ullAsa tevo ja hato. hasato cahero ne AnaMdI citta, tene bhaMyarAnuM duHkha na cAlatuM hoya, te ja bhAsa ApatAM hatAM. tene mAtra eka ja duHkha sAlatuM hatuM ane te eTale mAtra pitAnI zeThANuMe peluM kArya adhurUM rahyAnuM. tenI vicArazakti tevI ne tevI ja hatI. keda jevA bheya- ' rAe paNa tenA AtmAne dUbhAvavAmAM hAra khAdhI Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 mahAmatrI zakaTAI tenI jagyAmAM sAdhAraNu ajavALu AvI zake, tevI vyavasthA hatI. niyamita rIte e vakhata tene bhAjana pahoMcADavAmAM AvatuM. dUdha vagerenI paNa vyavasthA khAsa tenA mATe rAkhavAmAM AvI hatI. ~bhAMyarAmAM pUryA pachI jyAre khIjI vakhata zrIyakacha tene maLavA AvyA tyAre tene dekhAva taddana judA ja hatA. tenuM lAlipta joi te vismaya pAmI gayA. teNe paherelA sAdA valamAMthI tenI sIdhI DArka temane mugdha banAvyA. sAdhAraNa paNa nAnIzI kALI bhabhakabharo bhramara, ghATIlu' nAka, suMdara sukha te bhavya lalATa game tevA tapasvInAM ta mUkAve tevAM hatAM tenI nAnakaDI ne kAmaLa AMgaLIo tenA vicArAte anusaratI hatI. khIDAyelA hAi hasu hasu thaI rahyA hatA. " padmA ! " tenI najIka jaI zrIyakajIe melAvI. temanA elAvavAmAM mAyAmamatA darzAvavAno bhAsa hatA; chatAM te uccA ramAM sattAnA raNakAra hatA. padmA zrIyakajI tarapha pharI temane nirAMte jovA lAgI. tenA jovAmAM gava nahotA, chatAM svAbhimAna te| hatuM ja. tenI nirdoSatA bharI najara zrIyajIne strI vidyAnI praviNatAnA pATha paDhAvavA lAgI. zrIyakajIe pharIthI tene kahevA mAMDyuM : " padmA ! huM jANu chuM, ke tuM nirdoSa che. avAranavAra mahArANI vagerene cetavaNI ApanAra paNa tuM ja che, ene paNa me patto meLavyA che Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhoMyarAmAM 199 ene purAvo tane maLo khorAka ne rakSakanI mIThI najara che. vijaya gunhegAra che tene to zikSA thavAnI ja che. guhegAranI mAphaka ja tene rAkhavAmAM Avyo che. paNa tuM gunahegAra nathI. tuM che rAjahita citaka. paNa tuM ATale zrama zA mATe veThe che, te ja mAre jANavuM che." zrIyakaLapaDyA mIThArAthI bolavA lAgI. tenI bhAvabhInI AMkhe tenI mehatAmAM vadhAre karI rahI hatI. "meM temane kahyuM che, ke huM mArI zeThANInA kahevAthI A maMDaLanI rAkhatI hatI. paNa, mArI pharaja eTalI ja, ke temanA kahevA uparAMta mArAthI kaMI paNa karI zakAya nahi, kaMI paNa bolI zakAya nahi. mArAM zeThANInI IcchA, te ja mArUM kartavya." zrIyakajIne A strI kartavyane pATha zIkhavatI hoya, tema tenAM uccAraNe thaI rahyAM hatAM. zrIyakane A strI niSkalaMka lAgI. tenuM besavuM temane sAcuM ja lAgyuM. tenuM nAjuka zarIra, aMgenI tejomayatA, raMganI nirmalatA-A uparAMta tenA bolavAnI chaTA, A kedakhAnAne-ekAna vAsane paNa khullA upavano bhAsa karAvatAM hatAM. "padmA! tuM tArI zeThANInuM nAma na jaNave, te paNa svataMtra to che ja; paNa te tArI svataMtratA anizcita samaya sudhI A bhAgamAM ja rahevAnI. tArI zeThANInuM nAma ApavAmAM tane vAMdho nathI. te ane tArI zeThANIe je kArya karavAnI hAma bhIDI che, te prasaMsanI ya che." zrIyakajInA zabdomAM mRdutA hatI nikhAlasapaNuM hatuM. tenI snehabhInI najara kayAMya sudhI paDyAnA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 caherA para karI rahI. zrIyakaccha ! huM dilagIra chuM. je tame kyuM, te taddana kharUM che; chatAM AjJAMktipaNA AgaLa mArUM kaMI cAlI zakatuM nathI.'' padmAnA khelavAmAM kAyaraparuM naheAtuM. zabdomAM kaDavAza naheAtI. hAThamAM kapa nahAtA. mahAmaMtrI zALa (8 svataMtrapaNAne tene teja zAMta, mRdu avAja; AkarSaka mukha ne hasatA caherI tenuM gaurava vadhArI rahyAM hatAM. zrIyakajI jevI mahAna vyaktine paNa A AtmasaMyamanavALI strIe diGamUDha banAvI mUkyA. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 25 ma mahArAjAnI sthiti paMDita varacie racelI zetaraMjanA pAsA savaLA paDI rahyA hatA. mahArAjA taraphathI keTalAka jAsuseA, mahAamAtyanA makAnanI AsapAsa tapAsa calAvI rahyA hatA. paMDita vararUcie temane je kahyuM hatuM, tene temane sAkSAtkAra karavA hatA. vararUcie temane RRNuM dhaNu karyuM hatuM. mahAamAtya khAnagI rIte nAnA nAza karavA mAge che. khAnagI rIte hathiyArA vagerenI taiyArI cAlI rahI che. te taiyArI lagnanA bahAnA heThaLa thai rahI che. jo te vAta khullI paDI jAya, te! lagnanu bahAnu kADhI zakAya, humAM te taiyArIe thai rahI che. mATe ja lagna samaye mahArAjA vagere jyAre maMDapamAM hAjara thAya, Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 mahAmaMtrI rahyALa tyAre temanA para humale karavAnI taiyArI paNa mahAamAtyae karI rAkhI che." -A sAra ho, paMDitajIe mahArAjA AgaLa karelA bhASaNano. mahArAjAe A bAbatanI tapAsa karavA pitAnA keTalAka khAsa khAnagI mANasane mokalyA hatA. te mANase mahAamAtya taraphathI thatI taiyArIonI tapAsa karI rahyA hatA, varacie mahArAjane kahelI taiyArIo thaI rahI hatI. te taiyArIo keniA nAza mATe nahi, paNa khAsa mahArAjAne bheTa ApavA mATe thaI rahI hatI. mahAamAtyano vicAra e hato ke jyAre mahArAjA lagna samaye lagna maMDapamAM padhAre, tyAre A khAsa zastra banAvaTe temane bheTa dharavI. A zastro hoMziyAra kArIgaro pAse banAvAI rahyAM hatAM. je mahArAjAne pahelAM ja A zastronA bheTanI jANa karavAmAM AvI hata, te mahAamAtya tadana surakSita hatA. paNa temanI mAnyatA evI hatI ke pahelAMthI jaNAvelI vastuo bheTa dharavAmAM Ave te tenI mahattA, bina jaNAvatAM ApelI bheTanI mahattA karatAM ochI gaNAya. -AvI dagAbAjIne khyAla temane nAte, kaIne paNa heya nahi. nirmAtAe nimeluM bhAvi aNanama ja rahe che. je ALa, temanA mAthe AvavAnuM nirmAyeluM che, te Avye ja chUTake. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjAnI sthiti 203 mahArAjAnA mANasonI tapAsa sAvacetIpUrvaka cAlI rahI hatI. temaNe khAnagI rIte, banatAM hathiyAranI khabara meLavI lIdhI hatI. te samAcAra naMdane tarata ja pahoMcADavAmAM AvyA hatA. A samAcAre mahArAjAnA manane baMDakhora banAvyuM. varacie ApelA samAcAra kharA paDatA, mahAamAtya parane temane vizvAsa tadana uDI gayo. temane pAkI khAtrI thaI cUkI, ke je pote lagna samaye lagnamaMDapamAM jaze, te jarUra temane mahAamAtya jIvatA rahevA deze nahi. temaNe mana sAthe nakkI karI lIdhuM , ke lagna samaye lazkara taiyAra rAkhavuM. kaI paNa bahAnuM kADhI A prasaMga TALI de. AgaLa upara joyuM jaze. khullI rIte zakaTALanuM apamAna karavAnI zakti rAjAe keLavI nahotI temane mahArANI jayadevInI dhAka hatI. zakaTALa prajanA lADilA mahAamAtya hatA. temanuM khulluM apamAna karavuM eTale prajA sAthe vaira bAMdhavuM. lagna vakhate gayA sivAya cAle tema nahotuM. zarira sAruM na hovAnuM bahAnuM ja, temane tyAM na javAnI bAbatamAM madada gAra thaI zake tema hatuM. pite mAMdA hoya, to AkhuM kuTuMba na jaI zake. bhale bIjI badhI rANIo jAya, paNa mahArANu jyAdevI, ane bALakoe na ja javuM joIe. pote mAMdA hoya, to A badhAM na ja jaI zake. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zALa pote laDatAM laDatAM raNakSetramAM maravAne taiyAra hatA, paNa AvuM nirmAlya mRtyu temane DarAvatuM hatuM. temanI krara ne aNanama AMkhe, A nirmAlya mRtyu najara AgaLa khaDuM thatAM ja bahI gaI temane mane Take karyoH "AvA mahAna vijetA samrATane AvuM kAyara mRtyu na ja zobhe." temaNe pote te sAda jhIlI lIdhe. DAbA hAthanI hathelImAM - jamaNe hAtha mUkI, baMnenI eka ja mUThI vALatAM te garyAH mArA jevA mahAna vijetA samrATane AvuM kAyara mRtyu na ja zobhe." temaNe dAMta kacakAvyA. temanAM netramAM ratAza tarI AvI. kedhAvezamAM temanuM AkhuM zarIra kaMpavA lAgyuM. dhamAMne krodhamAM temaNe bhAna gumAvavA mAMDyuM. je khaMDamAM bIjuM kaI hatuM nahi. krodhe temanI vAcA kholI, te meTethI belavA lAgyA zaTALa! yAda rAkhaje, A kAlAzoka che. bhUlIza nahi sApane choDavAmAM sAra nathI. A ja mAruM khAdhuM che, ane mAre ja nAza karavA taiyAra thayo che? ATalA mATe ja paMDita vararUci vagerene badanAma karavAnA prayatna karI rahyo hato? nIca ! badamAza ! tArAM badhAM kAvatrAM khullA paDI gayAM che. lagnanI taiyArInA bahAnA nIce mArA ghAtanI taiyArIo karI rahyo che ? nI tAkAda che, ke mAre vAta karavAno prayatna kare ! keNa e mADI jAye pAka che, ke mArA sAme mAthuM uMcuM karI zake! tuM mane oLakhe che?-ume rahe, tema tuM nahi Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjAnI sithiti 205 oLakhe. tane kharekhara ja oLakhAvavo paDaze, ubho rahe, ubho rahe, A kayAM jAya che? hAse che kema?--" kahI jANe mahAamAtya nAsatA hoya, ane pote pakaDavA jatA hoya, tema te doDayA. temane bhAna rahyuM nahi. keTalIka cIjo haDapheTamAM vadhAre AvI. jagyA pavitra rahe - ne pavana suvAsita rahe, teTalA mATe caMdananA telamAM eka - nAnI vATa dIvI para dhImI dhImI jALI rahI hatI. mahArAjAnA haDapheTamAM te AvI. tyAM ja te paTakAyA. dIvInI jyota temanAM kapaDAMne sparzI. kapaDAM saLagyAM. -te ja bebhAnAvasthAmAM temaNe bUmo pADavA mAMDI :doDo-doDe--" Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ra6 muM AmaMtraNane asvIkAra zrIyakajInA lagnane zubha divasa AvI pahoMcyo, sagAMvahAlAM ane snehIjanethI mahAamAtyanuM bhavya makAna dIpI uThayuM. strIpurUSane nAnAM moTAMne guMjarava te makAnanI zobhAmAM vadhAro kiravA lAgyo. zrIyakajI jAte ja moTAbhAI syulibhadrane teDavA gayA hatA. temaNe bhAI bhAbhInA sAmaiyA mATe bhabhakAdAra sAmagrI sAthe lIdhI hathI. pite eka paMcakalyANa azva para svAra thayA hatA. sAthe temanI bhavyatAne khyAla ApavAne eka kiMmatI ratha hate. -bhAbhIne mATe te jarUrI hatuM. -jyAre te kezyanA makAne pahoMcyA, tyAre temanA bhAI bhAbhI vartAlApamAM magula hatAM. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmaMtraNane asvIkAra 207 temaNe daravAna sAthe pite AvyAnA samAcAra mekalAvyA. tarata ja temane yogya Adara satkAra karavAmAM Avyo. temaNe eka bhavya khaMDamAM pravezatAM ja, suvAsita, maMda laherIe anubhavI. vaDila baMdhunI najIka jaI temane savinaya praNama karyA. bhAIe sahadaya AzirvAda ApyA. zrIyakajIe eka Asana para sthAna lIdhA pachI, sthUlibhadra zrIyaka! tArAM bhAbhI to temanI naNaMdane maLavA talapApaDa thaI rahyAM che. " tene mahAna upakAra. bhAI bhAbhInA premanAja ame to bhUkhyA chIe. "DIkavAra thaMbhI zrIyakajIe AgaLa kahevA mAMDayuM? moTAbhAI! Apa baMne jaNAM taiyAra thAo. mArA pitA ane bahene ApanI rAha joI rahyAM che." te taiyAra ja chuM"- -kahI sthalibhadra bAjunA khaMDamAM gayA. -DIvAramAM ghulibhadra ane kAzyA taiyAra thaI trIyakajI vALA khaMDamAM AvyAM. temanI sAthe traNa dAsIo hatI. darekanA hAthamAM cAMdInA thAla hatA. temAM keTalIka vastuo hatI. upara bArIka kapaDuM DhAMkayuM hatuM. -zrIyakajI e te vyavasthA dareka dhasInA hAthamAMnA thAla joyA. temaNe temAM zuM hovuM joIe, te kalpI lIdhuM. zyA belIH " diyarajI! mAtAjI guse te thaze nahi ne ?" " eNuM belyA, bhAbhI ! " zrIkacha belyA ? " te to bicArAM cAtakanI peThe tamArI rAha joI rahyAM che. " Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAma`trI zakaTAda kAsyA AgaLa khAlI nahi. tenuM mUka traNee tyAMthI nika LavAnuM sUcavI rahyuM. 208 kSaNeka rahI traNe te khaMDamAMthI bahAra nIkaLyAM. traNe dAsI sAthe ja hatI. makAnanI nIce AvyA pachI zrIyakajIe sAthe lAvelA tha sAme AMgaLI cIdhatAM kAzyAne uddezI kahyuMH " bhAbhI ! Apa A thamAM mesA. '' " ane tamArA bhAI ! " kAzyAe prazna karyAM. '' temane mATe A azva che. " kahI temaNe potAnA azva pAse ubhelA khIjo suMdara azva batAvyA. temanuM kahevuM sthUlibhadrae mAnya rAkhI kAzyAne kahyuM: " devI ! zrIyakanuM kahevuM kharuM che. " kahI sphulibhadra, zrIyakajIe batAvelA gheADA para svAra thayA. kAzyAe zrIyakae lAvelA rathamAM sthAna lIdhuM. tenA taiyAra karAvelA rathamAM sAthenI traNa dAsIe kheDI. te pachI zrIyaka azvArTa thayA. dhIme dhIme temanA patha kapAi rahyo. mahAamAtyanuM bhavyamakAna bahu dUra naheAtuM. thADI ja vAramAM tee tyAM AvI pahoMcyA. sarva sAmagrI sAthe kAzyAnA ratha makAnanA mukhya daravAjA pAse AvatAM ja amAtya patnI jaLa laI AvI pahoMcyA. badhI bahenA paNa sAthe ja tulI. mahAamAtya hAjara naheAtA. te mahArAjAne AmaMtraNa Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmaMtraNano asvIkAra ApavA gayA hatA. * 66 * te zubha prasaMge hAjara na rahevAnuM mahArAjAe jaNuAvyuM hatuM. AvA zubha prasaMge mahArAjA hAjara na rahe te, mahAatyAyanI kIrtine kalaMka samAna hatuM. temane 'na' kAramAM javAba ApyA haiAvA chatAM, mahAamAtya jAte ja teDavA gayA hatA. temane mahArAjAe javAba ApyA. matrojI ! mAre AvavuM joIe, te huM samajuM chuM. paNa tame joi zakeA che, ke huM AvI zakuM tema nathI. mArI sthiti gaMbhIra che. mArUM AkhuM zira dAjheluM che. ThekaThekANe phollA ne cAThAM che. AvA saMjogAmAM huM kevI rIte AvI zakuM ? zrIyakda mArA putra samA che. huM temane aMtaHkaraNa pUrNAMkanA zubha AziSa ApuM chuM. " 66 9 "" mahArAja ! " mahAamAtya kahevA lAgyA, Apa AvI zake| tema nathI, chatAM mahArANI temaja khALA AvI zake tema che. A lagna prasaMga che. tene hAvA levAnI IcchA dare ne hAya che. 19 (6 paNu, maMtrIjI ! mArI mAMdagI samaye mahArANI AvavAnuM pasaMda karaze niha. khALA temanA sivAya Avaze nahi. ATalI badhI takalIpha paNa zA mATe lo che ? mArA AziSa che, te ja mArUM Agamana mAnI. tyA. "" '' mahArAja ! huM samajI zakatA nathI, ke AvA prasaMge mAre tyAM AvavAne ApanA aMtaraAtyA zA mATe nA pADe che !" 14 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI zakaDhALa matrIjI ! huM tamAre tyAM AvavAne khuzI chuM. game tyAre tamAre tyAM Avu' chuM, te AvA zubha prasa Mge huM kema na AvuM ? paNa jAtane vAMdhA nathI. saMjogA aDhIthI cAlI mane tamAre tyAM AvavAmAM kAi kAraNu phakta eka ja che, ke mArA zakAya tevA nathI.'' 210 << mahAamAtya A sAMbhaLI vimAsaNumAM paDI gayA. * peAtAne tyAM potAnA ja putra lagna prasaMge mahArAja na Ave, e azakaya gaNAya. jarUra kaMi paNa navAjItI banyuM hovu joIe.' temane ghaNuya vimArA AvavA lAgyA. mahArAjane kevI rIte samajAvavA, te temane sUyuM nahi. kayAMya sudhI bannemAMthI kAI khelyuM nahi Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 muM derANI jeThANI paMDita varacinI dhAraNuM pAra paDI hatI. mahArAjAnA manamAM mahAamAtya viSe saMpUrNa zaMkAe ghara karyuM hatuM. mahAamAtya jAte teDavA AvyA hovA chatAM; rAjAe te AmaMtraNane avIkAra karyo hato. paMDita varacie te prasaMge hAjarI ApI hatI. te hAjarInuM kAraNa juduM hatuM. tyAM zuM zuM bane che, te jANavAne ja temano hetu hate. mahAamAtyane khAtrI hatI, ke potAnA javAthI mahArAjA jarUra Avaze, paNa jyAre te AvyA nahi, tyAre temane sacoTapaNe ema lAgI gayuM, ke dUmane e potAnuM dhAryuM pAra pAyuM che. pitA para mahArAjanI kaphAmarajI thaI cUkI che. AnuM pariNAma pitAne ja temaja AkhA kuTuMbane sahana karavuM Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 mahAmaMtrI zALa paDaze. te pahelAM game te raste zedhI kADhavo joIe. bhale, A AdatimAM pitAne bhega Apa paDe paNa kuTuMbane te bacAvavuM ja joIe. lagna prasaMga teNe game tevI ciMtAmAM paNa pasAra thavAdI. moTAputra raghulibhadranuM Agamana satiSa ApanAruM nIvaDayuM hatuM. keTalAMya varase putrane jovAnuM sukha maLyuM hatuM. te sukha mahArAjAnA anAgamane paLamAM je naSTa karI nAkhyuM. temanA aMtaranI vedanA teja samajI zake tema hatA. AjasudhI nirvikAra paNe karelI rAjanI sevA para A nIca paMDite ja pANI pheravI nAkhyuM hatuM. rAjAne kAna hoya che, paNa sAna hetI nathI; tenuM ja nAma A. sthalibhadra ane kezyA Avaze ke nahi, A zaMkA hatI. to te zaMkAnuM nivAraNa zubhamAM AvyuM. jyAre mahArAjA khAtrIthI Avaze, evI je AzA hatI, te AzA nirAzAmAM pariNamI. zrIyakajInI mAtAe temaja bahene e kezyAne gaNikA na gaNatAM eka Adarza gRhiNI mAnI lIdhI. tene satkAra, je pramANe nava vadhune satkAra karavAmAM Ave, te ja pramANe karavAmAM AvyuM. bhAI bhAbhIe nadhArele satkAra temane maLatAM, temanAM hadaya harSonta banyAM. kezyAe dhAryuM nahotuM, ke tenI naNaMda ATalI badhI mAyALu haze, sAsu sasarA ATalA vAtsalya premI hase. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ derANI jeThANI 1 lagna nivighne pAra paDayuM. putra tathA putravadhu zaTALa tathA lakSmIvitane page naMDayAM. baMnene aMtaranAM zubhAziSa ApyAM. sphulibhadrane page paDatAM temaNe nAnA bhAIne bAthamAM laI aMdhu premaazruthI bhIMjAvI nAkhyA. kAzyAne page paDatAM teNe baMnenA gaLAmAM kiMmatI hIrA meAtInI mALA paherAvI. derANIne ratnajaDIta kaMkaNu paherAjyAM. dikarane hIrAnI vIMTI paherAvI. derANIne traNa joDI vo ApyAM; jene joTA amAtya kuTue temaja rAjakuTuMbe paNu joyA nahAtA. lagnanuM kAmakAja purUM thatAM, e divasa pachI sphulibhadra tathA kAmyAe javAnI rajA mAgI. te sAMbhaLI badhAM vismaya pAmyAM. badhAMe ema mAnyuM hatuM, ke A baMne jaNAM ahIM ja raheze. A mAgaNI sAMbhaLI lakSmIvitane duHkha thayuM. zakaTALatA du:khamAM vadhArA thayA. baheneA bhAI bhAbhIne sahavAsa gUmAvavAnA vakhata AvatAM rALa karavA lAgI. bicArA zrIyakajIe atyAra sudhI baMdhu vayeAganuM bhagaveluM du:kha pharIthI prApta thavAnA kAraNe manamAM ja kalpAMta karavA mAMDayeA. --paNu eka ja vyakti evI rahI, ke jenA mATe phosyAne aMgata rIte vicAravAnuM rahyuM. te hatI A dharatI navavadhu, tenI derANI. e ja divasamAM baMne vacce sArA meLa jAmyA hatA. e ja divasamAM baMne jaNa eka bIjA pratye AkarSAyAM hatAM. derANIthI chUTA paDatAM kosyAne duHkha thatuM hatuM. navavadhu Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 mahAmatrI zakaTALa priyavaMdAe jeThANIne ghaNI samajAvI, paNajeTAAiyI rahI zakAya tema nahotuM. teNe duHkha kaThe kahyuMH bahena ! tu' hajI navI AvI che. huM paNa navI ja chuM AdharamAM te ApaNe ane navAMja chIe. ApaNe baMne pahelI ja mulAkAta eka bIjA tarapha AkarSAyAM chIe; paNa te aNu ApaNAM du: khanuM kAraNa banyuM che. << tuM jANe che, ke huM eka gaNikA chuM. tArA jeTha ane huM phakata pUrva janmanA yAgAnuM yAgathI ja eka bIjAnAM sAthI banyAM chIe. nahiMtA kayAMte deva purUSa ane kayAM huM eka pAmara gaNikA ! * "" (( priyaMvadA kahevA lAgI : evuM nakhAlA, bahena ! "ema kheAlI mArA AtmAne duHkha na karo. tame eka pAmara gaNikA nahi, paNa eka Adarza gRhiNi che. mahAna pativRttA strI che. sarvottama sati che, kayAM huM, ane kayAM tame ? ApanA mahAna guNa paikI ame eka paNa guNa keLavyA nathI. ApanA ucca AcaraNamAMnuM eka paNa AcaraNa ane pAmyAM nathI. ApanI Adarzo bhAvanA emAMnI eka paNa bhAvanA ame sevI nathI. hajI to ApanI pAsethI mAre dhaNuM zikhavAnuM che, ghaNuM meLavavAnuM che. jo Apa phakta e ja divasamAM mane choDI javAnI taiyArI karazo, tA huM zikSaNa kAnI pAsethI meLavIza ? ApanA sadguNa huM kAnI pAsethI pAmIza ?' 21 bahena ! kAzyA kahevA lAgI : tArA jevI sulakSaNa strIe viSAdanI chAyane bilkula sthAna ApavuM na joie tuM eka mahAna strI che. tArUM bhavya lalATa ja kahI Ape che, 66 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ derANI jeThANI 15 ke bhaviSyamAM tuM eka strIzakti tarIke bahAra AvIza. dha tArA jIvananuM kendrasthAna banaze. tArA patinA susuduHkhanI bhAgIdAra, tuM eka mahAna sati strI banIza. mArAjevI pAmara strInA javAthI tAre AchuM lAvavuM na joIe. bahena ! mane rAjIkhuzIthI javAnI sapati Apa. . baMnenI AMkhamAMthI AMsu vahevA lAgyAM. priyaMvadA kaI pazu khAlI zakI nahi. teNe kAzyAne praNAma karyAM. te pramANeja samajIne ke pote saMmati ApI rahI che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 muM kedI avasthAmAM vijayane bheMyarAmAM pUrAyAne keTalAye divasa thayA hevA chatAM, zrIyakajIe tenI mulAkAta lIdhI nahotI. | vijaya ekAntamAM hatA. eka rAjadrohI, vizvAsaghAtI kedInI mAphaka. havA ujAsa paNa pUrAM nahi. khAvAnuM asaMteSakAraka, pahero sakhata. khAvAnuM ApavA mATe zrIyakajIno khAsa vizvAsu mANasa jato. vijaye tene belAvavAne ghaNe prayatna karyo hovA chatAM; nekaranI daDhatA aDagahatI. zrIyakano tene sakhta dUkama hatuM, ke kaI paNa kAraNavazAta vijayanI sAthe bolavuM nahi. khAvA ApavA jatAM barAbara saMbhALa rAkhavI, nahi te dUmalo karatAM vAra nahi lagADe. vijayanI mUMjhavaNa pAra naData. maMDaLanuM zuM thayuM haze, Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kedI avasthAmAM 217 tenA vicAkamAM te gothAM khAto hato. padmA viSe tene ghaNuM vicAra AvatA hatA. tenI nAjuka kAyA AvA dukhe keTalI dubhAtI haze? tene khabara nahotI; ke padmAne kyAM rAkhavAmAM AvI hatI. tenI vyavasthA pitAnA jeTalI ja kaDaka rAkhavAmAM AvI haze, ke kema!" te savAla tene mUMjhavI rahyo hato. tene uMdha nahatI, tarasa nahatI, bhUkha nahatI, pitAnI kAyAnuM bhAna nahotuM. manane saMtoSa nahote, AtmAne zAMti nahatI, kAyAne vizrAMti nahatI. udhamAM paNa svapnamAM AvatAM hatAM. padyAnI lAvaNamaya mUti tenI najara samakSa khaDI thaI jatI. thoDI ja vAramAM draSya badalAtuM pite jelamAM pUrAve che, tenuM bhAna thatuM. zuM pite gunhegAra Tharaze? bIjA rAjadrohIonI mAphaka pitAne paNa kara zikSA thaze? nagaranAM naranArIo potAne thatI zikSA jaI raheze? pote nagaranI, dezanI hAMsine pAtra banaze? zuM pote kara zikSA pAmIne maravA janme che? jagatanI hAMsine pAtra banavA Avyo che ? kUra bhIMta sAthe jaDAvA mATe potAnI kAyA ghaDAI che? -r mAre AvA vicAra karavA paNa zA mATe joIe! huM marda chuM. kSatriya chuM. yuvAna chuM. maravAne hajI mAre vAra che. kutarAne meTe maravA huM ja nathI. kUra bhI te jaDAvA mATe mArI kAyA ghaDAI nathI. hAMsine pAtra banavA huM ja nathI. mAruM jIvana mahattAbharyuM che. mArI kAyA vajanI che. huM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 mahAmaMtrI zawALa amara banavAne ja chuM. mArA jIvananuM dhyeya juduM che. mAre mArI pratijJA pUrNa karavAnI che. vakhata Avye pavAnA vicArane ya tyajavo paDaze. eka haiyuM che, bIjo hAtha che. haiyuM jaze te jIMdagI jaze, hAtha jaze te jIdagI nakAmI thaze. jaMdagI jaze te pratijJA apUrNa raheze, hAtha jaze te pratijJA karavAne meke maLaze. bhale hAtha jAya, paNa haiyuM nahi javA dauM -paNa hAtha zA mATe javA devo joIe? pratijJA te mArA madadagAre ye purI karaze, paNa padmAnuM zuM? mAre evI mUrkhatA na ja karavI joIe. bicArI khIlatI kaLI! sauMdaryane bhaMDAra, nAjuktAne namune, nirdoSatAnI mUrti. bicArI mArA mATe tyAganAM vastro cheDavA taiyAra thaI, tyAre huM ja tene tyAga karavAne taiyAra thayo. te kahetI bhAtI tyAre meM lebhAvI, ane jyAre te lebhANI tyAre ja huM ja tene tarachoDavA, tajI devA taiyAra thayo. amArI AvI durdazA karavAnI hiMmata zrIyakajI sivAya bIjA keInI nathI. te dUzmana hovA chatAM, tenI hiMmata mATe mAna upaje che. zAkALa ane zrIyakajI vaDe ja magadha narezanuM rAjya sahisalAmata che. paDyAnA sauMdarya pAchaLa ghele banele bicAre vararUci, atyAre AMsu pADavAmAM ja saMtoSa mAnate haze. mArA ahIM hevAthI teno eka haripha ocho thayo che. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kedI avasthAmAM 219 AkhuM maMDaLa atyAre tene ja anusaratuM haze. tene paDate bela badhA jhIlI rahyA haze. -jyAre mArI A dazA ! havA paNa purI na maLe. ajavALAno paNa abhAva. khAvAnuM paNa rasahina. pANI paNa mIThAza vinAnuM. nidrA paNa azAnta. sUvAne jamIna, pAtharavAne dhULa, ozikAmAM hAtha ane sahavAsamAM vicAra! kaI paNa bhoge ahIMthI nAsI chUTavuM to joIe ja. paghAne bacAvavI joIe, maMDaLane hastagata karavuM joIe. pratApane nAza thaze, kisana maMDaLa choDI cAlyo gayo ane huM ahIMyAM, ekAntamAM, jelamAM pUrAya. maMDaLanA sabhyo muMjhAtA haze, vararUci garviSTa banya haze ane maMDaLanuM kArya avyavasthita banI gayuM haze. mAre ahIMthI nAsI javuM ja joIe, kaI paNa bhoge nAsI aevuM ja joIe. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 mu kuTuMbanA rakSaNanI taiyArI mahAAmAtya zakaTALanA jIva keTalAka divasathI ciMtAmaya rahetA hatA. zrIyakajInuM lagnanirvighne pAra paDI gayuM hatuM. te lagna prasaMge mahArAjAe hAjarI ApI nahetI, temAM pitAputrane kAMi paNa hetu samAyalA hoya tema lAgatuM hatuM. tenAM mana udvigna rahetAM hatAM. mahAAtyae rAjAnA paheregIrane pUchI joyuM hatuM. je vakhate mahArAjA |teja khakhaDatA hatA, temAMnA keTalAka zabdo te khaMDanA dvArapALe sAMbhaLyA hatA. je zabdo dvArapALe sabhaLyA hatA, te zabdo teNe vinAsa kAce mahaamAtyane karI saMbhaLAvyA hatA. mahArAjAnAM kapaDAMne dIvInI yAte sparza karyAM, tyAre te tyAM paheraza bharatA hatA. mahArAjAne bacAvavA paNa te ja pahelA gayA hatA. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( sarasvati sAhitya ratnaprasthAvali ) (kuMTuMba rakSaNanI taiyArI) AkharI vidAya. mahAmaMtrI zakaTALanA mATe mahArAjA naMdane vahema paDyo ane rAjAe paNa mahAmaMtrInA kuTuMbane nAza karavo tevI hakIkata jANavAmAM AvatAMja pitAnI sAta dIkarIo, pUtra, zreyAMka potAnI patnI rUbarU prabhunA caNe vaMdana karI AkharanI vidAya le che. ane potAnA pUtrane pitAnuM mAthuM kApI nAMkhavA pharaja pADe che ane rAjaya kacerImAM jAya che. [kopIrAITa-prakAzakane che.] [pA. 221] Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMbanA rakSaNanI taiyArI sa mahAamAtya puMcha paracha karyAM pachI jANI zakAyA hatA, ke pahelAMthI ja lagnamAM hAjarI ApavAnI IcchA dharAvatA nahAtA. te ja vicAramAM temaNe bhAna gUmAvyuM hatu. ne AganA bhAga anyA hatA. te jANI cUkayA hatA, temanI mAnyatA thaI cUkI hatI, ke A kAvatra. temane. temanA AkhA kuTuMbaneA nAza karaze. temaNe vicAra karyAM. ke "A AkhuM kAvatruM mArA mATeja racAyuM che. A kAvatrAneA bhAga jeTalA huM maoNDA thaiza, teTaluja mArUM kuTuMba A kAvatrAnI jALamAM jakaDAtuM jaze. mahArAjAne mArA para zaMkA AvI cUkI che. e zaMkAnuM nivAraNukaravu muzkela che. AkhA kuTuMbane bacAvavAnA eka ja rastA che. ane te eTale peAtAnA nAza, peAtAnA AtmabhAga. A sivAya khIjo eka paNa rastA nathI. jo AkhA kuTuMbane bacAvavuM hoya, te pote prANAti ApavI ja joie. e pachI temaNe zrIyakajIne khelAvI maMgAvyA. pAtAnA badhAya vicAre temaNe temane kahI saMbhaLAvyA. --A sAMbhaLI zrIyakajI teA jaDavat khatI gayA. A zuM kahevAya ! rAjyanI nImakahalAlIthI karelI sevAne badaleA prANAkRti ! magadha rAjyamAM A nyAya ! magadha narezanI sevAne badale AvA ja ! temane cakkara AvavA lAgyA. temanuM mAthuM bhamavA lAgyuM. zeDIvAra vizramI te kahevA lAgyA : Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zALa pitAjI! nimakahalAlIthI karelI sevAno bo Avo ja! beTA! A jamAnAmAM nimakahalAlIne badale Avo ja maLe che." zakaTALa kahevA lAgyA. temanA zabdomAM vAtsalya prema hato. "zrIyaka ! Aja sudhI huM tane mAnathI bolAvato Avyo . tuM rAjyane eka padavIdhara che. eTale mArAthI tane "tuM" kArathI ne belAvAya, paNa Aje huM tane pitAnA hakkathI "tuM" kahuM mAre vAtsalya prema tane tuM kahI bolAve che. beTA? vAtsalya premamAM paNa pharaka hoya che. cAlu vAtsalya prema karatAM aMtima vAtsalya prema caDhI jAya che A mAre aMtima vAtsalya prema che. te khIlatA premane mArAthI aTakAvI na zakAya. beTA ! ekanA prANathI AkhA kuTuMbane te nAza bacI jato haya, te bahetara che ke te prANane keDInI kimata karatAM paNa tuccha mAna. pitAjI! tamAre prANa javAthI, mahArAjAnI zaMkA nAza pAmavAnI nathI. je kuTuMbane nAza thavAno ja haze, te tame prANa Apaze, tethI te bacI zakaze nahi. AvA vicAro karavA choDI de. banavA kALa banaze. zrIyakajInA belavAmAM rUdanano bhAsa hate. heThamAM kaMpa te, hRdayamAM duHkha hatuM, caherA para svedanAM bindu jAmyAM hatAM. beTA ! tuM ghelachA na kara. hiMmata rAkha. jo tuM ja hiMmata hArIza, te tArI mAtAnI zI dazA thaze? tArI bahenI zI sthiti thaze? beTA! putranI pharaja pitAnI AjJAno amala karavAnI che. mArI AzA tuM nahi uthApe, evI mArI bArI Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMbanA rakSaNanI taiyArI rara3 che. bola, beTA! mArI AjJA pALIza? "pitAjI! pitAnI AjJAne amala karavAnI putranI pharaja che, paNa te AvI AjJA? AvI pharaja ? pitAjI! mArI pAse pitu hatyA karAvavI che?" nahi, pitu hatyA nahi, paNa pitAnI AjJAnuM pAlana, svakartavyanuM vacana Ape to huM AjJA karuM." zrIyakajI kaMI paNa bolI zakyA nahi. javAba paNa che Apavo ? pitAnI AjJA uthApAya nahi ane pitR hatyA paNa thAya nahi. A mUMjhavaNane ukela paNa kevI rIte lAvavo? Akhare kaMTALI zALa bolyA: beTA! AmAM vicAra karavAnuM che ja nahi. "hA' ja kahevAnI che. je tuM 'hA' kahI zakatA na hoya, te huM tane "hA" kahevAnI pharaja pADuM chuM." "paNa, pitAjI!" "paNa, baNa, kaMI nahi. zrIyaka! "hA" kahevI ja paDaze." keTaleka vicAra karI zrIyakajIe zALane udezI kahyuM : "pitAjI! ApanI IcchAne huM mAnya rAkhuM chuM. ApanI AjJA huM zira para caDhAvuM chuM." "ghanya che, beTA ! putra pharajanuM teM Aje sArthaka karyuM. AkhA kuTuMbane pAyamAlImAMthI bacAvI lIdhuM." pitA putranI AMkhamAM jhaLajhaLIyAM bharAI AvyAM hatAM. zrIyakanAM duHkhano pAra nahote. keTaleka vakhata bhI temaNe zakALane pUchyuM : "pitAjI! Ape mane AjJA karI, paNa mAre zuM karavAnuM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 na mahAmaMtrI zawALa che, te te jaNAvyuM nahi." kahuM chuM, beTA! zAnti rAkha." thoDIvAra vizramI te AgaLa kahevA lAgyAH "zrIyaka! AvatI kAle jyAre huM rAjadarabAramAM mahArAjAne nagarInI cAla paristhinuM varNana karavAne mArI jagyAe uThI, mahArAjA pAse jaI temane namana karate houM, te vakhate tAre bila vicAra karyA vagara mArI garadana para talavAranA ghA 1 kare, dhaDa parathI mArUM ziza judu karI nAkhavuM." pitAjI !......." sAMbhaLa zrIyaka! vicAra karavAne have jhAjho vakhata nathI. je vakhate huM mahArAjAne namana karate haIza, tyAre te temanI bAjumAM ja haIza. tAre kaMI paNa jAtane vicAra na karatAM tAruM kartavya puruM karavuM. A ja tArI pharaja, A ja tAruM kartavya." mahAamAtyae belatI vakhate mana para kAbU rAkhe hate. belavAmAM kaMpa nahote, zarIramAM asvasthatA nahatI. pitAjI mArA ja hAthe tamAre nAza ! mahAamAtya jevA mahApurUSanA putranA hAthe pitR hatyA..hA..! pitAjI!....... -tarataja temaNe mana para kAbU meLavyo. zAntatA prApta (1) keTalAka ThekANe ema jaNAvavAmAM AvyuM che, ke mahAamAtya jyAre mahArAjAne namana karavA jAya, tyAre potAnI sAthe pravAhI jhera rAkhe ane namana karatI vakhate pitAnA meDhAmAM te mUkI de. Ama karavAthI putrane pitu hatyA karavAne prasaMga na Ave ane pitR ghAtapaNAnuM pAtaka na lAge. (bharatezvara bAhubaLI vRttinuM bhASAMtara bhAvanagara. (prathamavRtti) Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahebanA rakSaNanI taiyArI ra5 karI, te AgaLa kahevA lAgyA: pitAjI! A kartavya mATe, ApanI hatyA mATe, mahArAjA pUche, tyAre mAre khulAse zo karavo ? javAba che A pe? rAjasabhAmAM mAre pitRhatyAnuM kAraNa zuM batAvavuM ?" beTA, zrIyaka! Ama uzkerAI na jA, gabharAI na ja. tene rasto paNa huM tane batAvuM chuM. mahArAja mArI hatyAnuM kAraNa pUche, tyAre tAre jaNAvavuM, ke "mane mahAamAtya para zaMkA AvI hatI. temanA pratyeka kAryamAM mane keTalAka divasathI rAjakuTuMbanA nAzanI taiyArIone bhAsa thatuM hatuM. huM aMgarakSaka daLane zreSTa chuM. mArI pharaja che, ke mahArAjAnA nAzanI ghaDI paNa gaMdha mane Ave, te tatkALa mAre cAMpata pagalAM levAM joIe. pachI, te pitA haya, bhAI hoya, nagarazeTha hoya ke rAjyane game tevo adhikArI purUSa heya." beTA ! AthI ApaNuM AkhA kuTuMba paranuM saMkaTa TaLI jaze. tArA para mahArAjane saMpUrNa vizvAsa besaze. mArA ekalAnA ja nAzathI AkhA kuTuMbanI rakSA thaI zakaze. "pitAjI! mAre jIvanasukha paNa nathI joItuM, ne kuTuMba paNa nathI joItuM. pitRhatyAnuM pAtaka vaherI levAne huM bilakula taiyAra nathI." A baMne banAvamAM, zrIyakajI pitAne ghAta kare, te ja vadhu baMdha besatuM Ave che. kAraNa ke, tema karavAthI mahArAjAne temanA para saMpUrNa vizvAsa besI zake, ane AgaLa jatAM mahAamAtya nirdoSa hovA chatAM, phakta mahArAjAnI zaMkAnA kAraNathI ja temane ghAta karavAmAM AvyuM hatuM, tene khulAso karavAnI taka maLI zake. 15 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI rAyALa ' beTA ! zAnta thA. DIDImAM vicAra na pherava. tArA kartavyanuM bhAna kara. tAre A kArya karavuM ja paDaze. tArA chUTakA nathI. tAre pitR AjJAnuM pAlana karavuM ja joIe." (1 pitAjI !..kayA yanA pApe pitRddhatyAnuM pApa vahAro levarAvA che ?...ATalA mATe ja mane pitR AjJA pAlananuM zikSaNa ApyuM ?...pitAjI! kevuM pApa !...kevuM krUra vyu .... kuvA dheAtinA paMca ! " te AgaLa khelI zakayA nahi. mAthA para vajra paDatu DrAya, tema temanuM mAthu' kacaDAi javA lAgyuM. magaja azAnta banyuM, mana asvastha banyuM. caheza duHkha anyA, deha mUrchAne vaza banyA. 26 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 30 muM mukti pitA pAsethI chUTA paDIne zrIyakacha pavAne maLavA gayA. temaNe pAne keda karI hatI, chatAM temanuM mana mAnatuM nathI, bicArI rAjakuTuMbanA hita mATe kAvatrAkhera maMDaLamAM joDAIne, sAdhvIno svAMga dhAraNa karIne, aneka duHkha veThe che, tyAre tene ja kema?.. Ama na ja thavuM joIe. je te chUTI heta, te bIjuM paNa ghaNuM jANavA maLata. pitAjInA vadhane prasaMga paNa kadAca uparicata na thAta. paNa have tene upAya nathI. zakya te prayatna kare. tene samajAvavA mATe, tenI zeThANInuM nAma jANavA mATe, banato prayAsa karave, ne na ja mAne to bahetara che, ke tene choDI mUkavI. mahArAjAnI sevAmAM paNa ze badale A ? vijayanI Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 mahAmatrI zakaDhALa zikSA yeAgya che. tene AthI paNa vadhAre duHkha ApavAmAM Ave, teA paNa pApa nathI, paNa padmA heDI ja mukavI joie. nirdoSa che. tene te te tenI zeThANInuM nAma na kahe, temAM tene paNa ze doSa! kavya kAne kahAya ! AjJA pAlana kAne kahevAya ! pitAnA ghAta karavAnuM pApa meM AjJA pAlananA byanA AdhAre svIkArI lIdhuM, te te bicArI tenI zeThANInI AjJA vinA mane vadhAre zuM kaho zake? vadhAre zuM jaNAvI zake? te jyAre padmA pAse gayA, tyAre te zAnta citta, ekAgra mane kaMI vicAra karI rahI hatI. tene sUvA mATe sAdhana maLyAM hatAM. jamavA mATe vyavasthita sArU, uMcA prakAranuM anna maLatuM hatuM, pIvA mATe zuddha jaLa maLatuM hatu. paheregIrA tenI sAthe sabhyatAthI mamatAthI vartAtA hatA. mane padmA ! " tenI najIka jaI zrIyakajI elyA : tArA mATe mAna che. tArA para mane kyA Ave che, huM tane duHkha devA nathI mAgatA. tArA AtmAne dubhAvavAnI mArI IcchA nathI. huM phakta tArI zeThANInuM nAma jANavA mAguM chuM." 66 "" " vaDila badhu ! Aje huM Apane baMdhunA upanAme saMbedhavAne hiMmata karU chu. tame mArI sAthe mAyA mamatAthI va che. paNa, bhAI! kartavya parAyaNatAnA pATha huM bhUlI zakatI nathI. tame kAI kvisa mahArAjAnA vizvAsadhAta karyAM che?" "6 'nA, tema na ja banI zake. mArAthI vizvAsadhAta na ja Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukti raTa karAya." te, bhAI! huM mArI zeThANane vizvAsaghAta kevI rIte karUM? Apa kartavyane zreSTha mAne che, ne bIjAne kartavyalita banAvavA mAge che ? bhAI ! mArAthI mArI zeThANInuM nAma kevI rIte ApI zakAya ? tame ja vicAra karI juo." tenA bolavAmAM zAnatA hatI. * "pavA! tane kartavyathI calita karavAne mAre vicAra nathI. te mane bhAI kahyo che. huM eka sattAdhiza tarIke nahi, paNa tArA bhAI tarIke pUchuM chuM, ke mane phakta tArI zeThANInuM nAma ja kahe. huM vadhu pUchavA nathI mAgato. tuM tArA kartavyamAM ATalI kaThora na bana." zrIyakajIne avAja gaLagaLe banI gayA hatA. "bhAI kara nathI banatI, paNa mAruM kartavya kaThora bane che. rAjakuTuMbane bacAvavuM hoya, ApanA kuTuMbanuM rakSaNa karavuM hoya, te mane chUTI kare. bhAI! mAre mana te duniyA ane A ekAntaH bane eka sarakhAM ja che. mane ahIM paNa zuM duHkha che ?" bahena! kAle zuM banavAnuM che, te huM kahI zakti nathI. kAle AkhA nagaramAM hAhAkAra vartAze. nagarajano mane phiTakAra ApatA haze. zatruo AnaMda pAmatA haze. bahena! kAlane divasa mArA mATe aMdhakAramaya banaze." kahI zrIyakajIe kapALe hAtha mUke, niHsAso nAMkhyo. "bhAI ! evuM te kAle zuM banavAnuM che, ke je yAda Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 mahAmatrI zayALa karatAM paNu Apa ATalA badhA duHkhI banI jAva che ?'' " kAMi nahiM, bahena ! AvatI kAlanA aMdhakAramAMthI huM pAra utarI jAuM, te mATe huM tane Aje ja, atyAre ja mukta karUM chuM bahena ! tuM tArUM kartavya bajAvaje. tArA katavyamAMthI tane calita karavAnI mArI bilakula IcchA nathI." kahI zrIyakajIe padmAnA hAtha pakaDI sAthe lIdhI. padmAe pAtAnAM sarva sAdhatA lai temanI sAthe bhAMgara mAMthI bahAra javA mAMDayuM. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 muM milana zrIyakacha pAsethI mUkti pAmelI padmA tarata ja pitAnI zeThANane maLavA gaI. "keTalA divasa pachI pite zeThANane maLavA jaI rahI hatI ? te zuM kaheze ? temaNe mArA mATe zuM dhAryuM haze? mArA para te gusse te nahi thayAM haiya? zeTha zeThANa para koI jAtanI Aphata te AvI nahi heya?' -AvA aneka vicAra taraMgomAM te pitAne mArga kApI rahI hatI. pite cAlatI hatI, tenuM bhAna paNa tene nahetuM. zeThANanA makAna pAse AvatAM ja tenuM haiyuM harakhI uThayuM. keTalA divase te makAna teNe joyuM ? tene acAnaka AvelI jeI dvArapAra viramaya pAmyo. teNe nIcA namI mAna ApyuM. te tarapha lakSa ApyA vinA ja te makAnane dAdara caDhavA lAgI. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 mahAmaMtrI zALa te vakhate tenA zeTha uMghI gayA hatA. zeThANuM vicAramAM mazUla hatAM. temanI najara nadInA jaLapravAha tarapha hatI. padmA te khaMDanA dvAra pAse AvatAM ja bolI : "bA !" ke!" zeThANIe pAchaLa pharI joyuM. padmAne jotAM ja te uThI, dADI, tene bheTI paDI. - "Ava bahena! keTalA divase maLI ?" baMnene harSa mAte nahe. cAre netromAM harSAzrue dekhAva devA mAMDyo hato. A baMne aMdara gayAM. najIka beThAM zeThANIe belavAnI zarUAta karI : "ATalA divasa kyAM gaI hatI?" "kedamAM" "zuM kahyuM? " zeThANIe Azcarya pAmatAM pUchyuM. sAcuM kahuM chuM." "tuM pawAI hatI ?" keNe pakaDI hatI ?" zrIyakajIe." - - "tArA zeThanA nAnA bhAIe ?" hA." padmA belI. "temane bicArAne khabara nathI, ke temanAM bhAbhI taraphathI huM A kAma karI rahI chuM." Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ milana Azcarya hatu. 3 "C tyAre tuM chUTI kevI rIte ?" kAzyAnA badhA ja praznomAM "" ' anI rakSA karanArUM che." *65 " " temaNe kevI rIte jANyuM ? " << ' te cAlAka che.' zrIyakajIe ja mane cheDI mUkI." krama." i " temaNe bIjuM kaMI pUchyuM hatu ?" hA.". 64 66 hatAM." kAraNa ke, mArUM kArya rAjakuTuMba ane mahAamAtya kuTuM tr ' - pachI ? " '' 66 meM tamArUM nAma na ApyuM." mArI zeThANInuM nAma." kAraNa ? " cr mArU katavya. tamArI AjJA vinA mArA tamArUM nAma na ApI zakAya.' zrIyakajInAM lagna thayAM." 66 ane te lagnamAM Apa ane ApanA haiyezvara gayA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "tane kANe kahyuM ? " zrIyakajIe." << 66 N kAraNa ? 19 mahAmatrI zALa ' kAraNa ke, te mane bahena kahI melAve che." - kadamAM trAsa teA pAyA haze ! ' " bilkula nahi." para kAraNa ke zrIyajI mane bahenanI mAphaka cAhe che. te mane gunhegAra mAnatA nathI, tema ja mAnatA pazu nahAtA. phakta te te mArI zeThANInuM nAma jANavA mAgatA hatA." " te te na ApyuM." " mArAthI kAsyA devInI AjJA vinA temanuM nAma na ApI zakAya." " jo te temane mArUM nAma ApyuM hAta, tA......" kr ...to te pAtAnAM bhAbhInI ratuti karata, emaja ne ? " baMne jaNu hasI paDayAM. hastyamAM nirdeSatA hatI. mA jaNI ahemAne bhaginI prema hatA. k - pazu tuM pakaDAi kevI rIte, te te kahe?" theADIvAra rahI kAmyAe prazna karyo. tenA javAbamAM padmAe, vijaya sAthe zu` zu` vAtA karI, Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ milana 235 baMne jaNa kevI rIte ane kyAM pakaDAyAM, zrIyakajIe kedamAM kevI suMdara vyavasthA rAkhI hatI ane te kedI avasthAmAM paNa temaNe pitAnA pratye kevI mamatA darzAvI hatI, tenuM AbehUba varNana kezyAne kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLI kezyAnA manamAM pitAnA diyara pratyenA premamAM vadhAre thayo. AvA diyara maLavAthI teNe pitAnAM ahebhAgya mAnyAM. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 su pitR hatyA ke kara vyu ? AjanA divasa zrIyajInA 'kamaya, duHkhamaya hatA. AkhI rAta temane UMdha AvI nahetI. pitAe soMpeluM kAya. temaNe hiMmata rAkhIne karavAnuM hatuM. te samaye haiyu vajranuM karavAnuM hatuM. A kA pachI paNa temane sukha maLavAnuM nahetuM. meTA bhAI hatA, chatAM na hatA jevAja. pitAne lAta thavAnA. sa javAbadArI peAtAne zire AvI paDavAnI. A kRtya mATe prajA potAne javAbadAra gaNuze. nagaravAsI niMdA karaze, zrApa Apaze, A nRtyane javAba mAgaze. pote zu''mehuM laine nagaramAM pharaze? zu meDhu laine haido bhAgavaze ? pitAjIne A zuM sUjhayuM ? thADA divasa dhIraja rAkhe, che zatruone na pakaDI zakAya ? Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitu hatyA ke krUra kartavya 37 --paNu banavA kALa khaMnavAnuM ja. vidhie lakhelA lekha mithyA thavA azakaya che, teA pachI aphsAsa zA mATe ? niyamAnusAra te mahArAjAnI pAse gayA. temanI sAthe nagara saMbaMdhI keTalIka carcA thaI. te jyAre mahArAjA pAse hatA, tyAre rAjadarabAra bharAI cUkayA hatA. Aje mahArAjAne rAjasabhAmAM javAne mAMDu thayuM hatuM. zrIyajIne paNa temanI sAthe ja javAnuM hatuM. zrIyakajInA viSAdabharyAM caherA joI mahArAjAe prazna karyAM? zrIyakajI ! zI citAmAM che ?" 8 kaiM ja nahi, mahArAja ! "" " huM mAnI zakatA nathI." cc sAcuM kahuM chuM." kahI zrIyakajIe bIjI bAju joI AMkhamAM AvelAM AMsu lUchI nAkhyAM. te joI mahArAjA melyA : << zrIyaka ! hu* tamane duHkhI karavA mAgatA nathI, paNa tamArI AMkhanAM AMsu tamArA hRdayanA duHkhane chUpAvI zakatA nathI." 66 mahArAja ! khar` kahu chuM." kahI zrIyayajIe pharIthI AMsu lUchyAM. << (6 bhale, jevI tamArI marajI. huM tamArA dilane bhAvavA mAgatA nathI." kahI temaNe khAjunA khaMDamAM jaI vastra khadalavA mAMDayAM. + Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahAmaMtrI zALa jyAre mahArAja ane zrIyakajI rAjasabhAmAM AvyA, tyAre sabhA cIkAra bharAi gai hatI. mahArAjAe sUvarNAsana para sthAna lIdhuM. zrIyakajIe mahArAjAnI bAjumAM aMgarakSaka daLanA zreSTa mATe nakkI karelA Asana para sthAna lIdhuM. 130 zrIyajIe AkhI rAjasabhAmAM najara pheravI joi. mahArAjAnA jamaNA hAthanA Asana para mahAamAtya zaTALa birAjyA hatA. temanI bAjumAM, temaja sAmI bAjue nyAya maMDaLanA sabhyA hatA. nagarazeTha uddayakALa tathA bIjA keTalAka zrImaMta nagarajanAnI pazu hAjarI hatI. zrIyakajIe A badhuM joyuM. nyAya maDaLanA sabhyA kheDA che. nagarazeTha, peAtAnA sasarA hAjara che. nagarajatAe sabhAmAM bhAga lIdhA che, ane...ane pAte potAnA pitAnI, mahAamAtyanI--te sarvenI dekhatAM hatyA karaze ! " te kema thai zake! AvuM krUra kavyU mArAthI kema ajAvI zakAya? mArAthI nirdoSatI hatyA kema karI zakAya! --paNu, aphasosa ! chUTA nathI. pitR AjJAnuM ullaMdhana mArAthI nahi thai zake. me pitAjIne vacana ApyuM che, te vacananA bhaMga mArAthI nahi thai zake. pitAnA satASanI khAtara, mAtuzrI ane nAnI baheneAnI khAtara mAre A kArya karavuM ja paDaze. temanI vicAra paraMparAnA aMta Avyo naheAto, teTalAmAM mahAamAtya uDDayA. te joi zrIyakacha sAvadha banyA. hRdayane kaThThaNuM karyuM. kammara paranI samazera para hrAtha nAMkhyA. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitR hatyA ke krUra kabya ghaDI e ghaDI bAkI rahI. mahAamAtya mahArAjA AgaLa gayA. kaMika khelavAnI paravAnamo mAgavA temaNe siddhAsana AgaLa zira jhUkAvyu, paNa...A zuM ? zrIyakachae hatI teTalI hiMmata ekaThI karI peAtAnuM kAya pUrUM karyuM. mahAamAtyanuM sihAsana AgaLa jhUkelI zira dhAthI jIMdu paDayuM hatuM. rAjasabhAmAM hAhAkAra thaI gayA. mahArAja ekadama ubhA thai gayA. rAjasabhAmAM hAjarI ApanArAoe temanuM anukaraNa karyuM. zrIyajIe A zuM karyuM. ? mahAamAtyanI hatyA ! temanA pitAnI hatyA ! temanA ja hAthe ? mahArAjAe AMkhamAMthI agni varSAvatAM zrIyakajIne pUchyuM: tame A zuM karyu"?' <" << mAza dharma bajAvyeA." zrIyakajIe zAntapaNe javAba ApyA. "C ha '' tamArA dharma bajAvyA? HH "" ' "~, el! " AmAM tamAre kayA dharma AvyA?" mahAamAtya para mane keTalAka divasathI zakA hatI. te mahArAjAne, rAjakuTuMbane nAza karavA mAgatA hatA. Aje te ApanI AgaLa zira namAvavAnA bahAne ApanA vadha karavA mAgatA hatA. mArI pharaja che, ke mahArAjAnuM, rAjakuTuMbanuM rakSaNa karavu. mArI pharajanI ADe game te Ave, tene Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 mahAmaMtrI zAha nAza karo. pachI te, mahAamAtya haiya, mArA pitA hoya ke game tevo zatru hoya. mArI pharajanI ADe AvanArane te huM zatru ja mAnuM chuM." mahArAjA A sAMbhaLI stabdha banI gayA. nagaraze pitAnA jamAInA zabdo sAMbhaLI Azcarya pAmyA. -paNa Aje mahA senApatie sabhAmAM hAjarI ApI hatI, temanAthI na rahevAyuM. te krodhAvezamAM bolyA : "zrIyakajI ! tame mahAna pApa karyuM che. dUSTa kArya karyuM che. Ane javAba tamAre ApavA paDaze. je mahArAjA Ane javAba nahi. mAge, te huM A zamazerathI tamArI pAse javAba mAgIza."--kahI te sthAnamAMthI samazera kADhI zrIyakajI tarapha dha. mahArAjAe pitAnI zamazera vaDe tene AgaLa jate aTakAvI kahyuM : "khabaradAra ! zrIyajIne eka vALa paNa vAMke the na joIe." -A sAMbhaLI AkhI rAjasabhA stabdha banI gaI. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 su palAyana Aja savArathI vijaya avanavA vicAro karI rahyo hato. koi paNa bhAge Aje nAsI javu ja joIe, ema eNe mana sAthe nakkI karI lIdhuM hatuM. nAsI chUTavAnA rastA eka ja hatA, ane te eTale khAvAnuM ApavA AvanArane dhyAneA bhAga banAvave. 16 tenA nAza karavA mATe vijaya pAse kAi paNa hathiyAra nahetuM. teNe aneka prakAranA tarkavitarka karyAM hovA chatAM, eka paNa mArga tene sUjhyA nahi. te mahAna kapaTI hateA. tarka buddhimAM kuzAgra hatA. kAvAdAvAmAM mahAna kAmela hatA. tenA jIbhanI mIThAza amRta samI hatI. kalpanAmAM te kalpanAmAM tene eka vicAra sUjhI Avyo. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 mahAmavI zakALa te keTalIka vanaspatine jANakAra hatA. vizvanuM kAma sAranArI vanaspatine te mAhitagAra hatA. bebhAna, bezuddha banAvanArI vanaspati te haMmezAM pitAnI sAthe ja rAkhate. jyAre tene bhecarAmAM pUravAmAM Avyo, tyAre tenI sakhta jhaDatI levAmAM AvI hatI. tenAM hathiyAra jhUMTavI levAmAM AvyAM hatAM. vastro paNa nahi jevAM ja tenI pAse rAkhavAmAM AvyAM hatAM. AvI sakhta, bArIka tapAsamAM paNa te vanaspati potAnI pAse rAkhavAmAM te samartha nivaDyo hato. tenA mAthAmAM moTA vALa hatA. haMmezAM potAnI sAthe rAkhavAnI vanaspati te vALamAM te rAkhato hate. pAnanI nasanI mAphaka te vanaspati paNa naso jevI ja jhINI, paNa lAMbI hatI. te vanaspatine keTalAka vALanI sAthe guMthI levAmAM AvI hatI. -potAnuM mRtyu jyAre kutarAnA mota thavAne prasaMgo Ave, tyAre te jherI vanaspati AtmahatyA mATe upayogI thaI paDe tema hatI. bajI vanaspati prasaMga Ave te bIjAne bebhAna banAvavAne yazasvI nivaDe tevI hatI. A ja vanaspati Aje tene madadagAra thavAnI hatI. te vanaspati teNe pitAnA vALamAMthI chUTI karI. vADavA mATe koI paNa jAtanuM sAdhana na hovAthI teNe te pitAnI hathelImAM masaLI nAkhI. temAM thoDuM pANI nAkhI tene bhIMjAvA mUkI. pachI pitAnA hAtha dhoI nAkhI te khAvAnuM ApavA AvanAranI rAha jovA lAgyo. vakhata thayo eTale khAvAnuM ApavA AvanAra mANasane Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ calAyana 243 teNe peAtAnI tarapha AvatAM dITho. tarata ja te taiyAra thayA. bAju para mUkelI, taiyAra karelI vanaspati teNe potAnA DAbA hAthamAM laI lIdhI. AvanAra mANasa tenI najIka AvI, bhANuM AgaLa dharatAM mAlyA : vijayadeva ! hyA.' upakAra! kahI te AvanAranI najIka gayA. jamaNA hAthe teNe bhANuM lIdhuM. tene jamavAne vakhata ApavA mATe bhA ApavA AvanAra mANasa puMTha pheravI pAoA javA lAgyA. "s r tenI puruM karatAM ja vijaye te bhANuM haLave rahIne, avAja na karatAM nIce mUkayuM. AvanAra mANasa dhIme dhIme daravALa tarapha jatA hatA, tenI pAchaLa pAchaLa te paNa avAja karyAM * vinA javA lAgyA. tenI najIka pahoMcatAM ja teNe potAne jamaNA hAtha tenA meAMDhA para dAbI dIdhA ane DAbA hAthamAMnI vanaspati tenA nAka AgaLa dharI. phakta eka ja kSaNa tenA kArya mATe pUratI hatI. tatkALa te mANuLa bebhAna banI gayA. vijaya tarataja tene upADI eka khUNAmAM laI gayA, ane potAnAM kapaDAM badalI nAkhyA. te sarva vAte pUrA hatA. AvanArane svAMga dharavAmAM tene bilakula agavaDanA lAgI nahiM. potAnA mATe AvelA bhANAmAMthI teNe kAMi paNa khAdhu nahiM, tene khAvAnA vakhata paNa maLyA nahi. jamIna para mUkeluM bhANuM upADI teNe eka khUNAmAM khAlI karI nAkhyuM, Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmadhI zALa jANe ke pote badhuM khAI gayo hoya. te khAlI vAsaNa laI, je daravAjAthI bhANuM ApavA AvanAra mANasa jatA hatA, te daravAjA tarapha teNe javA mAMDyuM. paNa tarataja tene vicAra thaI paDe, ke javuM kevI rIte? raste te je nathI. - vicAra visthAmAMthI tarata ja te hoMzamAM AvI gaye. svagata te vicAravA lAgeH "AvA vicAra karyo kema cAlaze? Ama nAsI paNa kema javAze? bebhAna banelA mANasanuM zaru mArI pAse che. bhale, rasto na je heya te paNa zuM? je bheda khUlle paDI jaze, ane pakaDAI javAno vakhata Avaze te A zastrane upayoga karatAM vAra nahi lAge.' keTaleka vicAra karyA pachI teNe daravAjA tarapha cAlavA mAMDyuM. daravAjA para pahere bharatA mANase tene je, paNa vijaya te tenI darakAra karyA vinA jhapATALave cAlyuM ja jato hate. paheregIra daravAjAne bahArathI baMdha karI, bIjA mANasane belAvyo. te mANasa najIka AvatAM ja paheregIre tene kahyuM, ke kedI aMdara che ke nahi ? " paNa bhAI!..." tene AgaLa belata aTakAvI pahere. gIra kahevA lAgyo : A vAta karavAnuM ke zaMkA lAvavAne vakhata nathI. ahIMthI bAsaNa laI janAra mANasa para mane zaMkA AvI che." tarataja te mANasa dvAra khulatAM aMdara gayo. aMdara jaIne Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ calAyana jue che, te eka mANasa khUNAmAM bebhAnAvasthAmAM paDelo che. kedIne patto nathI. bahAra AvI teNe te vAta paheregIrane kahI saMbhaLAvI. paheregIra gabharAyo. tenI zaMkA kharI TharI. aMdara tapAsa karI AvanAra mANasane teNe zroyakajIne samAcAra ApavA mokalyAAjubAjunA keTalAka rakSakane teNe bolAvI maMgAvyA. tenI gabharAmaNane pAra nahoto. te hatAza banI gayuM hatuM. tenA caherA paranuM nUra UDI gayuM hatuM. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 mu zAkAni mahAamAtyanA mRtyuthI AkhI pATalIputra nagarImAM zAkanI lAgaNI pharI vaLI hatI. nagaranAM badhAM khArA baMdha thaI gayAM hatAM. te ajArA kayAre udhaDaze. tenA niyama nahAtA. dareke dareka vyakti zrIyakane dhikkAravA lAgI hatI. cauTe cauTe te zerIe zerIe zAkAtura caherAnAM dana thatAM hatAM. bajArAmAM cakaluM ye pharakatuM nahatuM. mahAamAtya jevA mahAna puNyAtmAnuM mRtyu thayuM hatuM, magadha rAjyanA pATanagaranA sthaMbhI gayA hatA, prajAnA AzvA sananA nAza thayA hatA. zaTALa rAjyanA mahAamAtya hatA te prajAnA premI pitA hatA. dezanA netA hatA te rAjyanA hitaciMtaka hatA. temaNe rAjAnuM ce mana sAcavyuM hatuM, te prajAnuM ke mana Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziAkAgni sAcavyuM hatuM. mahArAjA pAse rAjaya vadharAvyuM hatuM, ne sacavAvyuM paNa hatuM. te zastrAstra vAparI jANatA hatA, tema buddhane paNa upaga karI jANatA hatA. zatrune zaktithI paNa vaza karI zaktA hatA, ne premathI paNa vaza karI zakatA hatA. te rAjAnA paNa hatA, ne prajAnA paNa hatA. rAjAnA pitA paNa hatA, ne sevaka paNa hatA. te dharmiSTa paNa hatA, ne upadezaka paNa hatA. temanAmAM propaNano prabhAva hato, ne yuvAnInuM jema hatuM. paradezIo, zatruo temanA nAme dhrujatA hatA. temanI dhAthI ja rAjataMtra zAntapaNe cAlatuM hatuM. zakALa gayA, mahAamAtya gayA, rAjyanA sthaMbha gayA, prajAnA pitA gayA, dhanIonA AzrayadAtA gayA, rAjyanA hitaciMtaka gayA, paradezIonA zatru gayA, puNyAtmAonA agresara gayA, prAnuM AzvAsana gayuM, dezanA netA gayA, rAjyanI sImA vadharAvanArA gayA, rAjyane sacavAvanArA gavA, zAtrAstranA samrATa gayA, buddhinA rAjA gayA, rAjAnA pitA gayA, rAjAnA sevaka gayA, ziSyonA upadezaka gayA, paMDita cANakayajInA gurU gayA, praDhatvane prabhAva gaye, yuvAnInuM jema gayuM lakSmIvatInA pati gayA, zrIyakajInA, nAnA bALakIonA ne ghulibhadranA pitA gayA, kezyA ne priyaMvadAnA sasarA gayA, nagarazeTha udayakALanA vevAI gayA. -kAvatrAra maMDaLanA kAryamAM ADe Avate kAMTo gayo. prajAe cheka pALe, nagare zoka pALe, deze zeka pALyo, Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 mahAmaMtrI zakaTANa rAjakuTuMbe zoka pALe, rAjakarmacArIoe zeka pALe. -zaka na pALe kAvatrAkhora maMDaLa, zatruoe, paradezIoe. mahArAjAthI A zoka sahana na thaye Akho divasa ne AkhI rAta temanI AMkhomAM AMsu sAryA. mahArANI jayAdevInI AMkho raDI raDIne sUjhI gaI. zrIyakajIne A pravAha baMdha na thaye. amAtya kuTuMba ane kezyA daMpatInAM AMsu na ja sUkAyAM. ' thayA, samApta Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna sAthe gammata dareka varSanA temaja sAmAjIka ane aitihAsika viSaya upara saMgIta sAthe pravacana karanAra sekaDA rAjA mahArAjAne caMdrakA meLavanAra kiva bhogIlAla ratanacaMda peAtAnA sTApha sAthe eka vakhata khelAvIne uparateA lAbha levA vinaMtI che. dhArmika DAtsavamAM potAnA sTApha sivAya kApaNu jAtanI pI levAmAM AvatI nathI. lakhA bhAgIlAla ratanacaMda rAjakavi jhaverIvADa, pANInI khaDakI, amadAvAda Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa 2 sva tI. sAhitya ratna graM thA va li nA bIjA varSamAM bahAra paDanArA pustaka DagamagatuM siMhAsana (aitihAsika) le. caMdulAla ema. zAha puruSArtha (sAmAjIka) le kavi bhegIlAla amAre tyAM maLatA pustako anopamAdevI le. kavuiM bhegIlAla kiM. 5-0-0 pATamade , , kiM. 4-0-0 AbarUnI bhItaramAM che. caMdulAla ema. zAha ki. 3-0-0 devakumAra le. bhegIlAla kavi ki. 3-0-0 zrIpALanA rAsa (AvRtti trIjI) kiM. 6-0-0 lakhe. kavi bhegIlAla ratanacaMda vArA che. sarasvatI sAhityaratnagraMthAvali, ratanapeLa, pIpaLAvALA khAMcA, amadAvAda sAla ejanTa megharAja jena pustaka bhaMDAra pAyadhUnI, gADIjInI cAla, mubAI na'. 3 Lordkin Printery. Ahmedabed.